Te
Lamine bevindt het middeleeuws centrum zich op een interessante site.
Vooreerst zijn de archeologische en monumentale sporen heel goed bewaard
gebleven. Wij hebben hier een castrale motte met gracht, verlengd met
een oude basse-cour waarbij de boerderij "de la tombe", de erfenis
schijnt verder te zetten. Bij de site hoort ook een kerk en een oude
begraafplaats vormend het geestelijke centrum en waarbij de toren van
het religieuze gebouw teruggaat voor enkelen tot de 11de eeuw maar
waarschijnlijker de 13de eeuw zoals een kalksteen het schijnt te
bevestigen waar de datum van 1211 op figureert. Het is moeilijk om deze
motte te dateren waarop onderzoeken zijn uitgevoerd bij het begin van
de 20ste eeuw. Lamine, een domein van de kerk zou een heel machtige
procureur hebben gehad, een gunsteling van de bisschop van Luik, de
procureur van Haspenhouwen. Deze had zijn macht uitgebreid en liet een
toren op een motte oprichten zoals het toen het gebruik was in gans het
westen rond het jaar 1000. Deze trend van constructie was heel erg
verspreid in Haspenhouw en zette zich nog verder door tot in de 13de en
14de eeuw zoals verschillende archeologische getuigenissen het
bevestigen en beschreven in een passage van Jacques de Hemricourt naar
aanleiding van de aanval op een motte te Fooz. Het is heel goed
mogelijk dat het kasteel van Lamine voorafgaand zou zijn aan de late
middeleeuwen. We bevinden ons hier ook in een grenszone van het
graafschap van Looz waarbij de dorpen in de omgeving verschillende
versterkingen inhouden en het graafschap van Looz wordt slechts een deel
van het Prinsbisdom in de 14de eeuw, na de politieke spanningen tussen
de prinsen van de regio. Het is dus niet verrassend om een personage
zoals de procureur van Haspengouwen zien, als militair overste van de
Luikse legers, een voet zetten in dit dorp. Het is ook waarschijnlijk
dat nadat hij te Lamine was geïnstalleerd, hij onmiddellijk de
oorspronkelijke herenrechten op de gebieden van Lamine heeft
uitgevoerd. Misschien heeft hij spoedig zijn voorrechten laten gelden
aan een onderprocureur daar Thomas de Lamine is genoemd uitoefende deze
functies van procureur van het dorp. De geregelde inbreuken van de
procureurs in het Luikse op de gronden van de kerk zijn vermeld door
Anselme, een kroniekschrijver uit het Luikse. Ook de bisschop van Luik
heeft, om te antwoorden aan de aanspraken van de procureurs en om bij
het verlies van de rol van de religieuzen in het domein te voorzien, de
parochies en de ontvangsten van deze aan het kapittel van Saint-Paul
gegeven alsook de ontvangsten van haar filialen te Remicourt, Bléret,
Hodeige en Pousset. Lamine was eigenlijk een moederkerk waarvan
verschillende kapellen afhingen die op hun beurt nieuwe parochies
werden. De toren van de kerk van Lamine schijnt het laatste restant
te zijn van de parochiale kerk. Zij diende als vluchtplaats voor de
inwoners terwijl de donjon van de heer, voordien in hout, vervolgens in
steen, diende als privéresidentie voor de procureurs van Haspengouw,
vervolgens aan hun opvolgers, waarschijnlijk de onderprocureurs. Op
het einde van de middeleeuwen was de heerlijkheid beleend aan andere
takken zoals de Argenteau, de Longchamps-Dongelberg en de Oultremont.
Tot het einde van de nieuwe tijd behoorden de laatste heren van Lamine
tot de procureurs van Haspengouw. De boerderij, grenzend aan de motte
en zijn bezittingen bleven nog de eigendom van de Oultremont, de laatste
heren van Lamine, terwijl de andere religieuze orden ook de gronden
bleven bewerken, maar zonder geen enkel recht van de heerlijkheid aan te
vechten. De motte van Lamine is zeker één van de meest belangrijke
en één van de best bewaarde in Haspengouwen. Zij meet een hoogte van 12
meter en een omtrek van 185 meter. De top waar de donjon gebouwd was,
vormt een rechthoek van 32 meter op 25 meter. De Yerne, een zijrivier
van de Jeker, bevloeide de grachten die nog heel goed bewaard zijn. In
de omgeving van de motte waar verschillende weilanden zijn en zeker
langs de kant van de kerk en aan de andere kant door het architecturale
deel van de boederij van tijdens het ancien régime, konden delen zijn
van de oude basse-cour, uit dezelfde periode bij de stiching van het
castrale geheel. De opgravingen hebben bijgedragen mbt de oorsprong
van het dorp van Lamine, op het religieuze gebouw, op de infrastructuur
van de landbouw en op misschien nog oudere gebouwen uit de
Karolingische, Merovingische of Romeinse periode.
Te Faimes, somtijds verward met een tumulus daar de toren die erop stond verdwenen is, werd de motte archeologisch onderzocht in 1903 en men vond er enkele beenderfragmenten, ijzer en aardewerk terug. Het domein van Celles waarbij het gehucht van Faimes deel uitmaakte, was een zeer uitgestrekt domein en nog veelvuldig overdekt met bos in de 12de eeuw. De toponymie en een dateringsakte van bisschop Baldéric aan de abdij Saint-Jacques, vermelden het. Het domein, aldus gegeven door de bisschop aan de monniken geïnstalleerd in de Maasstreek, had een beschermer nodig. Zoals voor Lamine werd deze bescherming vastgelegd door een procureur. In het geval van Faimes werd het procureurschap gegeven aan een vertrouweling van de bisschop daar het zijn eigen broer van Baldéric werd, de graaf van Looz, Gislebert, die er werd benoemd. Bij het begin had de abdij geen problemen met zijn procureur maar dit alles veranderde op het einde van de 12de eeuw en het begin van de 13de eeuw onder Arnould I. Hij benoemde er eigenlijk als een onderprocureur, Guillaume de Namur, die enkel geïnteresseerd was in de financiële voordelen : Veel van deze procureurs maakten misbruik van hun taak en wilden er voor zichzelf voordeel uit halen en eisten als tegenprestatie een financiële vergoeding. Er moest van de monniken van Saint-Jacques een sterk reglement opgesteld worden en een tussenkomst van de keizer zelfs bij het begin van de 13de eeuw om de onderprocureurs om hun taak te wijzen en de functies van procureur te reglementeren. Men weet niet of het tijdens de periode van het procureurschap van de graaf van Looz of bij het begin van het onderprocureurschap van Guillaume de Namur was, dat de motte werd opgericht. Opgericht met de hulp van herendiensten die de boeren van het domein verplichtten om in grote hoeveelheden de aarde ter plaatse te verslepen. Zij diende als basis voor de oprichting van een toren die dankzij de ophoging aan de heer met zijn residentie een strategisch voordeel gaf. De motte van Faimes is een goed bewaard voorbeeld van deze heuvels die Haspengouw tooien. Zij had een constructie met aan de basis 45 meter op 65 meter in een rechthoekige vorm. Zijn top had een hoogte van 17 meter. Men kon het bereiken via een hangbrug van 2 meter breed. De toren die er werd opgericht was waarschijnlijk in hout en vervolgens in de 13de eeuw in steen. De oude basse-cour van het kasteel is nog niet het voorwerp geweest van een studie of van opgravingen. Zij werd vervangen door een boederij die de motte begrenst waar het castreel geheel zich heeft ontwikkeld. Een kapel zou hier ook in de omgeving opgericht zijn misschien in de 12de eeuw reeds maar zeker in de 13de eeuw. Een bovendrempel die opnieuw gebruikt is in één van de huizen van het gehucht die enkelen niet durven aan te duiden als dit van de oude middeleeuwse kapel, is nog goed zichtbaar. Meer nog, een deuropening aan de binnenzijde van deze bewoning, schijnt waarheid te geven. Het linteel heeft een herinneringstekst gekregen. Het is in deze kapel toegewijd aan Saint-Sébastien, reeds in 1223 geciteerd dat Henri Pouillet de Ferme in 1263 werd begraven. Tijdens deze periode begon een andere familie van het domein de procureurs in belangrijkheid te overtreffen : De Pouillet de Faimes. Het Franse ferme is de middeleeuwse schrijfwijze van Faimes.
Bronnen : - Patrimoine de Hesbaye Meuse. - Ville de Faimes.
De oude heerlijkheid afhangend van het graafschap van Moha, vervolgens van het Prinsbisdom Luik, vormt Waleffe Saint-George met Waleffe Saint-Pierre, afhangend van het prinsdom van de abten van Stavelot, het huidige les Waleffes, bij Faimes nu gevoegd. De feodale motte bevindt zich in het centrum van het dorp, in de omgeving van de oude kerk. Zij is omhord door het wegennet en in de nabijheid van een plaats die trouwens een meer had, vandaag uitgedroogd. De motte is in een ovale vorm, van een 50-tal meter in lengte en een 40-tal meter in breedte. De hoogte varieert tussen de 6 en de 7,50 meter maar de structuur is sterk gewijzigd geweest door een ondersteuningsmuur die het omhord sedert 1980. Tijdens deze werken heeft men archeologische overblijfselen en skeletten gevonden. De oudste teksten gaan terug tot de periode wanneer de graaf van Moha zijn graafschap aan prinsbisschop Hugues de Pierrepont overdraagt. Tijdens deze periode werd het castrale geheel genoemd "castrum", "domus fortis" of "turris". De teksten leren ons ook dat het kasteel verschillende malen werd belegerd en in 1212 door de hertog van Brabant in oorlog tegen Hugues de Pierrepont voor het bezit van het graafschap Moha. Het kasteel diende misschien ook als gevangenis gedurende twee perioden; de ene keer door de inwoners van Hoei in 1255 en vervolgens door de graaf van Looz in 1312. Het kasteel werd het voorwerp van belegeringen voor de bevrijding van de gevangenen. In 1325 werd het dorp les Waleffes in brand gestoken door de burgers van Luik en Hoei in opstand tegen hun prinsbisschop. De toren zou na deze afbraak opnieuw heropgericht zijn en verstevigd door Adolphe de la Marck. Deze laatste zou vier hoektorens laten aanbrengen hebben. De definitieve afbraak situeerde zich in 1347, na de slag van Tourines. De brandsporen bewijzen de bewogen geschiedenis van deze gebouwde toren op de motte. Onderzoeken zijn uitgevoerd op de motte en hebben de aanwezigheid van twee verbonden stukken en dit door een trap met twee treden. Het eerste stuk openbaart vier fasen van bezetting terwijl het tweede er enkel twee bewijst. Deze verschillende bezettingsfasen openbaren eigenlijk de herinrichtingen van het gebouw dat als effect een progressieve verhoging van het niveau van de bewoning tussen de 11de en de 14de eeuw met zich meebracht. Tijdens de opgravingen heeft men een skelet terug gevonden dat door zijn positie, laat vermoeden dat het om iemand gaat die levend begraven is dan deze bij een begrafenis. Een schrijflei eveneens teruggevonden op de plaats en geanalyseerd door professor Stiennon, geeft om het resultaat van een schrijfoefening te zien uitgevoerd door een lid van de familie die er verbleef. Door het nakijken in de geschreven bronnen en de archeologische sporen schijnt het castrale gebouw van les Waleffes op zekere momenten belangrijke afmetingen te bezitten en speelde een heel uitgesproken defensieve rol. Hij stond aan de grens van een oud graafschap, in de nabijheid waar een Romeinse heirbaan passeerde naar Omal en niet ver van een slagveld dat diende voor de meest bloedige veldslag in de geschiedenis van Luik.
Bronnen : - Patrimoine de Hesbaye Meuse. - Ville de Faimes.
Te
Erpe, in het centrum van het dorp op zo'n 200 meter ten noorden van de
kerk staat op een privédomein, een ronde heuvel, ook gekend als de
Kasteelberg (foto 1) . Het is eigenlijk een motte, een in de middeleeuwen
kunstmatig aangelegde heuvel waarop een kasteel gebouw was; een castrale
motte dus. In landen waar het vlakke bodemreliëf niet toeliet
versterkte kastelen te bouwen in bergen of op rotsen, werd kunstmatig
een motte aangelegd met de grond die rondom uitgegraven werd en waardoor
een ringvormige gracht ontstond, die diende als verdedigingsgracht.
Over de omwalling kon toegang genomen worden met een ophaalbrug, zo was
het zeker in de 14de eeuw. De motte van Erpe (foto 3) is één van de best
bewaarde en tevens één van de grootste in de Benelux. De motte heeft
een omtrek van 220 meter aan de basis en 115 meter aan de top met een
hoogte van ongeveer 16 meter. De helling is steil, ongeveer 45°. In de
middeleeuwen was de helling met doornen begroeid, wat ervoor zorgde dat
de vesting niet gemakkelijk in te nemen was. Bij onrusten kon de
bevolking in de versterkte burcht een toevlucht vinden. Tegenover deze
bescherming stonden ook verplichtingen : Nog tot in de 17de eeuw, droeg
de heer van Erpe aan de bevolking op, om zijn gracht rondom de motte te
reinigen. Van die ringgracht, die landschappelijk nog herkenbaar is, is
thans slechts een vijver bewaard gebleven. De motte van Erpe ligt in de vallei van de Molenbeek, een vallei waar nog twee andere mottes gelegen zijn; de motte van Ressegem (foto 2) die nog steeds omringd is met water en het Boonhof te Heldergem, een castrale motte die vrij slecht bewaard is. De
eerste vermelding van een kasteel van Erpe dateert van het jaar 1057.
Het is onzeker of er reeds een gebouw op de motte was, omdat voor de
oorsprong van dat type doorgaans naar het laatste kwart van de 11de eeuw
wordt verwezen. De heren van Erpe behoorden wel tot de meest gegoeden
van de streek - deze hadden reeds vroeg een eigen zegel - zodat we mogen
aannemen dat ze bij de eersten waren om een versterkte woning van dat
type op te richten. De heerlijkheid van Erpe bleef lange tijd in
handen van dezelfde familie; eerst deze van de familie Van der Aa,
daarna door huwelijk de familie Van Erpe en na verschillende generaties
kwam ze, opnieuw door huwelijk, in het bezit van de familie Schoutheete -
Van Zuylen. Het kasteel met de bijhorende pachthoeve - het neerhof -
bleef steeds een eigen bezit van de heer. In de 17de eeuw kwam de
familie Van Zuylen in geldnood en het inmiddels vervallen kasteel en de
bezittingen van de familie werden één na één verkocht om de schulden te
delgen. Alleen de kasteelruïne op de oude motte bleef als symbolisch
element van macht in het eigen bezit van de heer. De pachthoeve en de
watermolen werden verkocht aan de rijke en invloedrijke baljuw De Witte,
die een stenen woning had opgericht. De pachthoeve verdween in de 18de
eeuw, de watermolen is bewaard gebleven. Het kasteel, helemaal
vervallen, werd in 1714 verkocht aan de nieuwe heer van Erpe, Jan de
Waepenaert. In een akte van 1716 wordt vermeld dat deze de stenen van
de Kasteelberg verkocht. De Waepenaerts waren de laatste heren van Erpe
tot in 1792 wanneer de Franse Revolutie een einde maakte aan het Ancien
Régime. Het kasteel op de motte bestaat niet meer, de heerlijkheid
van Erpe is verdwenen; alleen de motte blijft staan als symbool van de
vroegere grandeur. De motte bewaart nog een groot deel van haar
geheimen, een grondig onderzoek is er nog niet geweest, enkel op het
einde van de 19de eeuw werd er een summier archeologisch onderzoek
verricht maar leverde weinig interessante gegevens op.
Bronnen :
- Anton Ervynck in De oudste Ronde van Vlaanderen : Een archeologisch parcours; Uitgeverij Davidsfonds, Leuven 2011. - Gemeente Erpe-Mere.
Nil-Saint-Martin : Tour d'Alvaux (Belg. Prov. de Brabant Wallon)
Tour d'Alvaux
Geschiedenis.
De Tour d'Alvaux, verscholen in een uitgeholde depressie door de samenvloeiing van de Corbais en de Nil met de Orne, is het versterkte huis dat nu gesitueerd is in het midden van een camping tussen deze beide armen van de Orne. Het is in 1199, dat Berthe de abdis van het klooster van Nijvel, de bezitting te Alvaux verkoopt aan de heren van Walhain. Deze exploiteren de site en bouwen er een versterkte toren om er één van hun laatst geborene te huisvesten waarschijnlijk in de tweede helft van de 13de eeuw. Tijdens deze periode was het einde van de vallei moerassig en onbewerkt. Zij installeerden in dezelfde periode in de onmiddellijke omgeving een watermolen waarvan het kanaalvlak rond de toren liep. Tijdens de oorlogen met Maximiliaan van Oostenrijk in de Nederlanden in 1489, werd de donjon belegerd en vernield.
Beschrijving.
De "Tour d'Alvaux heeft alle typische kenmerken van een Romaans versterkt huis. Hij was een goed voorbeeld van de middeleeuwse wooncultuur van de maatschappelijke bovenlaag van de bevolking. Deze toren was opgetrokken in kwarsiet van de streek en heeft heel dikke muren van om en bij de 2 meter. Van het vierkante plan verheft hij zich op een 15-tal meter boven de grond en is relatief goed bewaard gebleven. De eerste verdieping is gevormd met een kelder die diende als stockage voor de voorraden en de wapens en was overwelfd. De tweede verdieping was toegankelijk langs een deur buitenaan aan de zuidelijke zijde en was de levensruimte van de heer en zijn familie en men kan er nog de sporen terugvinden van een groot haardvuur. De derde verdieping was eveneens voorzien van een haardvuur en was uitgerust als slaapkamer voor de heer en zijn verwanten. Een trap uitgespaard in de dikte van de muren, verbond de twee bovenste verdiepingen met elkaar. Enkele kleine vensters en schietgaten doorbraken op de tweede en derde verdieping de dikte van de muren en zijn tot een minimum beperkt. De foto's hieronder zijn echter bij valavond genomen zodat deze niet zo goed overkomen. Met mijn verontschuldigingen hiervoor.
Bronnen :
- Jean-Pierre Esther en Geert Bekaert in België Romaans; Uitgeverij Hadewijch Antwerpen 1992. - Jacqueline Leclercq-Marx in L'art Roman en Belgique; Editions J.M. Collet, Braine-l'Alleud 1997. - André Courtens en Jean Roubier in Romaanse kunst in België; Uitgeverij Vokaer Brussel 1971.
De
oorsprong van de oprichting van een kasteel gaat ver terug in de tijd.
De Romeinen hadden er reeds een castrum opgericht dat tenslotte werd
versterkt door de Normandiërs in de 9de eeuw.
Het zijn dan uiteindelijk de graven van Namen die er een ontzagwekkend
fort lieten oprichten bij het begin van de 12de eeuw. In 1176
vervolledigde Hendrik de Blinde het defensieve systeem door de
toevoeging van een gevelmuur geflankeerd door verschillende torens. De
donjon, genoemd "Tour de Crèvecoeur" is gebouwd in 1321. Het geheel met
twee verdiepingen vormde het fort dat geregeld een belangrijke rol zou
spelen in de talrijke conflicten tussen de verschillende naburige steden
en rivalen van Bouvignes, met de graven van Namen, en Dinant, met het
Prinsbisdom van Luik.
In 1430 belegert het leger van Luik, Bouvignes en zijn fort. Het is op
dat moment dat een halfronde toren aan de zijde van de Maas wordt
toegevoegd. Zeven kanonnen worden er geïnstalleerd. De verdedigers
moeten het hoofd bieden aan de aanvallen die komen van het fort van
Dinant "Montorgueil" dat aan de rechteroever van de Maas is gelegen
Zoals Dinant moest het kasteel van Crèvecoeur, tijdens de belegering in
1554 door de troepen van Hendrik II, koning van Frankrijk, zich
overgeven, Hendrik II in conflict met Karel V. Het kasteel is vrijwel
volledig verwoest en waardeloos geworden, zelfs met de restauraties die
plaats hebben van 1567 tot 1580.
Het is met deze laatste tragische gebeurtenis met de belegering van het
kasteel dat drie edelvrouwen deelnamen aan de verdediging van Bouvignes
en zich van de hoogste toren naar beneden wierpen om te ontsnappen aan
de verdedigers. Deze heldendaad, of legende maakt nu deel uit van de
lokale folklore en wordt ieder jaar gevierd in de parochie van
Bouvignes.
Beschrijving.
Op
een rotsuitloper op de linkeroever van de Maas, stroomafwaarts naar
Namen, kijkt het kasteel van Crèvecoeur neer op het dorp van Bouvignes.
Sinds zijn ontstaan en vooral met de 14de eeuw waartoe het merendeel
van de overblijfselen behoren, nam geregeld deel aan de verdediging van
Bouvignes en het graafschap Namen tegen het Dinant met het Prinsbisdom
Luik. Van een onregelmatig plan door de oneffenheid van het terrein
is de vorm min of meer driehoekig met een geheel van 25 meter op 36
meter versterkt tot militair doel en uit een tweetal terrassen bestaat.
Aan het uiteinde van de rots verheft zich in het binnenste plan een
halfronde toren van de 15de eeuw, terwijl op het bovenste niveau de
donjon en zijn omheining van de 15de eeuw, nog zichtbaar zijn. Een
uitgehakte gracht in de rots, scheidt het kasteel van het achterste
plateau. Hierop hadden de inwoners van Bouvignes een defensieve
contructie gebouwd met grachten en bastions, vandaag verdwenen. Het is
op deze constructie dat het mooie versierde kruis van Saint-André en een
halve kanonskogel komen, nu uitgestald op de toren "La Val". De
donjon of "Tour de Crèvecoeur" is het oudste gedeelte. Sedert 1321 is
eraan gebouwd, onderaan verdedigde hij reeds de plaats in de loop van
de verschillende fasen van de ellelange strijd die de twee naburige
steden tegen over elkaar stelden in de loop der eeuwen. Hij stelt zich
nog voor in de traditie van de geïsoleerde donjons van de 12de eeuw.
Met zijn vierkant plan van ongeveer 10 meter de zijde en met muren van 3
meter dik, is hij in het zuidwesten voorzien van een uitloper
beheersend de meest blootgestelde flank. Zijn muren zijn in blokstenen
en merkwaardig genoeg is geen enkele verbonden met de andere net alsof
ze onafhankelijke tov elkaar gebouwd zijn. Deze in het noordwesten is
minder bewaard en bewaart sporen van zijn verheffing; op ongeveer 2,20
meter van de grond, moesten vier uithollingen en drie kraagstenen een
eerste plankenvloer dragen. Een 3,50 meter hoger, duidt een terugval in
de muur een andere verdieping aan. Daaronder ziet men de opening van
een citerne overwelfd met een afgeplat tongewelf. Misschien zijn de
eerste gracht en de voortgezette muren ten oosten van een onbepaalde
periode en de overblijfselen van een eerste omheining die op ongeveer
hetzelfde moment zou opgericht zijn dan de meestertoren. In alle geval
zijn de vergelijkbare werken in 1388 uitgevoerd onder leiding van een
architect die de archieven benoemen als "Meester van het ontwerp van de
toren te Bouvignes, Godefroid Bofiaule" of Bouffioux. Zij dragen op een
omheining het min of meer het ovale spoor, ontdaan van torens maar die
een donjon inhoudt. Naar het plateau was de bescherming verzekerd door
een twee gracht die door een ophaalbrug werd bediend. De muren zijn er
heel in mooie maatstenen, zorgvuldig toegevoegd met een harde roze
mortel. De noordelijke en zuidelijke steile helling zijn elk
gecontroleerd door een groot schietgat. Dichtgemetseld is deze in het
noorden niet meer waarneembaar. Nog steeds aan deze zijde kon een
massief van breukstenen de trap naar de gevelmuren aanduiden. Aan de
zuidelijke flank verbindt een andere trap de gevelmuur met de
aanwezigheid van een schietgat. Onderaan bediende een doorgang het
geschut voor kanonnen. Na een kalme periode hernam de oorlog in 1430
en het leger van Luik belegerde Bouvignes gedurende één maand. Tijdens
deze periode concentreerden de inspanningen van de verdedigers zich op
de "Bolewert et fossez de la tour de Crievecoeur". Aan de zijde van de
Maas voegden zij een vooruitstekend ontwerp toe, bestemd om de "Tour de
Montorgueil" te bestoken die de Dinantezen hadden opgericht op de
rechteroever, in de nabijheid van Leffe. In de 15de eeuw is het fort
vergroot en onderhouden met de opbrengsten van de stad. Van deze
periode dateren de half ronde toren tov de oorspronkelijke donjon. De
nieuwe constructie heeft grote wijzigingen met zich meegebracht. De
muren, aan de zijde van de Maas, de omheining van de 14de eeuw, zijn
doorbroken geweest met twee brede trappen aan weerszijden van de donjon
om een toegang te verzekeren aan de recent opgerichte toren. Deze stelt
zich samen met een schijnbaar vierkant deel en een halfronde toren.
Onder deze toren is een kelder van hetzelfde plan overwelfd met een
halfkoepel. Zeven geschutsgaten zijn doorbroken hier : Drie in de
kelder en vier op de plaats zelf. Een overwelfde ingang opende zich op
de ravijn langs het zuiden vanwaar met de hulp van ladders de
bevoorrading kon gebeuren of het ontsnappen mogelijk was. Het kasteel
werd buiten gebruik gesteld na de aanval van Bouvignes door het leger
van Hendrik II, koning van Frankrijk, in 1554. Restauratiewerken
werden er nog uitgevoerd van 1567 tot 1580. Later het symbool geworden
van de heldhaftige tegenstand van de bevolking van Bouvignes in de loop
der eeuwen, is ze sedert 1850 het voorwerp van opgravingen en
herstellingswerken. Men dankt het huidige aspect van de ruïne aan de
belangrijke restauratiewerken van 1950-1951.
Bronnen : - P. Farcy in 100 châteaux de Belgique connus et méconnus, Bruxelles 2002. - L.F. Genicot in Châteaux-Forts et Châteaux-Fermes; Bruxelles 1975.
Ten
noordoosten gesitueerd van Mons, in de oude gemeente van Havré, is het
kasteel van Havré van oorsprong heel oud. Alhoewel de hedendaagse
plaats pas vermeld wordt in de geschriften sedert 1226, is zijn
strategisch belangrijke plaats aan de oever van de Haine, reeds gekend
sedert de 11de eeuw door de graven van Vlaanderen en Henegouwen. In
1225 huwt Ida de Mons met Englebert d'Enghien en het zullen hun
nakomelingen zijn die eigenaar zullen blijven van Havré tot 1423.
Gérard d'Enghien draagt op dat moment zijn bezittingen over aan
Christophe de Harcourt. Door huwelijk komt het tenslotte in de familie
Dunan, van Longueville en de Croÿ. In 1518 komt de generaal Philippe
II de Croÿ, een gekende militaire aanvoerder onder Karel V, in het bezit
van het kasteel en staat enige tijd later onder de bevoegdheid van de
Groot Baljuw van het graafschap Henegouwen. Zijn zoon,
Charles-Philippe, verheven tot ridder van het Escurial, is gekend voor
zijn onstandvastige politiek maar vooral omdat hij na gewond te zijn
door een schot van een haakbus, verzorgd wordt door Ambroise Paré, de
beroemde geneesheer van Karel IX, koning van Frankrijk. In 1578 kent
het kasteel heel wat onrustige perioden tijdens de belegeringen die
opeenvolgend tegen hem wordt geheven door de legers van Don Juan,
landvoogd, en de hertog van Anjou, maar zonder al te veel schade
doorkomt. Echter in 1579 wordt het kasteel getroffen door een brand dat
het kasteel volledig verwoest, uitgezonderd de muren. In de 17de
eeuw is het Charles-Alexandre, hertog van Croÿ, die het kasteel laat
restaureren en er één van de prachtigste kastelen van de Spaanse
Nederlanden van maakt waar verschillende gekroonde hoofden en beroemde
kunstenaars van hun periode, verblijven. Het kasteel maakt een heel
gunstige periode door gedurende een eeuw maar na de Franse invasie van
1792 wordt het aangeslagen en verkocht als Nationaal Goed. Ondanks hun
heraankoop van 1807 door de familie de Croÿ, wordt het door hen steeds
meer en meer verlaten. De opening van een steenkoolmijn, de
instorting van de galerijen, de haast van enkele gepassioneerden voor
het verharen van architecturale elementen maar ook het verval van de
20ste eeuw, hebben voor de hedendaagse staat in ruïne gezorgd.
Beschrijving.
Het
kasteel heeft een rechthoekig grondplan en vier torens kenmerken de
hoeken (foto1). Drie torens ervan zijn vierkant, één is achthoekig (foto 2). De vier
torens worden aan de zuidelijke, noordelijke en westelijke zijde
onderling verbonden door de nu verdwenen gevelmuren. Het hoofdgebouw
neemt de hele oostkant van het grondplan in beslag (foto 3). Naar een tekening
van Pierre Le Poivre uit 1616-1619 bemerken we dat de gebouwen toen
tegen de gevelmuren aanleunden. Waarschijnlijk werden ze afgebroken bij
de restauratie van de gebouwen in het begin van de 17de eeuw, toen ook
de nu verdwenen kasteelhoeve werd gebouwd. Van het voordeel met
halfronde torentjes blijft alleen nog de benedenverdieping over (foto 4). Het is
opgetrokken in zandsteen van Bray, naar het voorbeeld en de toren van
Edingen. De hechtpunten van de ophaalbrug zijn nu nog zichtbaar (foto 5). De
Wachttoren (foto 6), in het zuidwesten en de Gastentoren (foto 7) in het noordwesten, zijn
gebouwd in baksteen en verstevigd aan de hoeken met zandstenen
verankeringen. Zij dateren uit de tweede helft van de 16de eeuw of uit
het eerste kwart van de 17de eeuw. De vier originele verdiepingen
werden bediend door een veelhoekige traptoren. Ze schraagden een
natuurstenen kroonlijst waarop de kubusvormige kantelen rustten. De
Keukentoren (foto 8) bestaat uit een metselwerk van bakstenen dat met een
pleisterlaag van kalk is bekleed. De toren telt drie opeenvolgende
verdiepingen die door de schuin afgewerkte kordonlijsten worden
gemarkeerd (foto 9). Een traptorentje waarin onregelmatige muuropeningen zijn
uitgewerkt, afwisselend met kruisvensters of met enkelvoudige
middenstijlen, bedienen de verdiepingen. Op de toren rust een dak met
vier schilden waarin vroeger laatgotische dakvensters zaten. De
achthoekige Toren van Edingen (foto 2) rust op een brede onderbouw ( foto 10) en schraagt
een dak met acht schilden en een bol die in 1603 werd aangebracht. Op
de drie niveaus wisselen blinde muurvakken en muuropeningen elkaar af (foto 2). Het
hoofdgebouw bestaat uit twee bouwwerken die zowel in hoogte als in
breedte met elkaar verschillen. Ze zijn verbonden met de kapel
(foto 11) toegewijd aan de heilige Johannes de Doper. Deze twee bouwwerken in
zandsteen van Bray zijn overdekt met een zadeldak waarin dakvensters
voor de verlichting zorgen (foto 11). Aan de kant van het binnenhof worden ze
door kruisvensters of vensters met middenstijlen verlicht (foto 12). Een
renaissancepoort waarop het wapen van de familie de Croÿ prijkt,
verleent toegang tot het domein. De vleugel van Anna van Lotharingen is
het oudste en laagste gebouw. De twee verdiepingen van dit gebouw
worden door kruisvensters verlicht. Een kordonlijst in natuursteen
kenmerkt de scheiding met de Attische verdieping (foto 13). De vleugel van
Charles-Alexandre de Croÿ is doorbroken met drie rondboogreeksen op het
gelijkvloers en kruisbogen op de verdiepingen. De kapel dateert van
de 15de eeuw en heeft drie verdiepingen (foto 14). Vensters met spitsbogen en een
dubbel lancetboog op het gelijkvloers evenals kleine rechthoekige
openingen op de verdiepingen. Het gelijkvloers is afgewerkt met een
gebroken boog.
Bronnen :
- Jean-Marie Duvosquel in Albums de Croÿ; Bruxelles 1987 - P. Farcy in 100 châteaux de Belgique connus et méconnus, Bruxelles 2002. - L.F. Genicot in Châteaux-Forts et Châteaux-Fermes; Bruxelles 1975.
Op de hoeve Moriensart in Céroux-Mousty, in de omgeving van Ottignies staat één van de indrukwekkenste middeleeuwse woontorens van ons land.
Geschiedenis.
Opgericht door Arnold I de Limal in 1220, was het een zware Romaanse toren. In 1511 wordt de donjon eigendom van de familie Ferry maar gaat in dezelfde eeuw nog over aan de familie Le Vasseur. Vervolgens gaat het versterkte domein over aan de familie Coloma en het zijn deze die de donjon bekronen met een dak in Gotische stijl (foto 2) in piramidevorm met drie dakkapellen versierd en begrensd met vier polygonale hoektorens in zand- en baksteen. In de 17de eeuw zijn de gebouwen vormend de basse-cour nog steeds aanwezig. Zij zijn echter door een brand in de 18de eeuw vernield en op het einde van dezelfde eeuw opnieuw opgericht. In de 19de eeuw zijn deze vergroot en nemen op dit moment een aspect in van een boerderij in de vorm van een vierkant. Nu echter worden zij uitgebaad als feestzaal waarvoor men talrijke delen heeft verbouwd voor grote plechtigheden als trouwfeesten, semenaries, ed... met een capaciteit tot 900 personen in de voormalige schuur.
Omschrijving.
Het oudste gedeelte dateert vermoedelijk van rond de eerste helft van de 13de eeuw. De hoektorens en de dakkapellen in traditionele baksteen- en zandsteenstijl dateren van omstreeks 1600 (foto 1 en 2), maar de gehele onderbouw in zandstenen breuksteenverband is nagenoeg authentiek (foto 1). Alhoewel 13de eeuws getuigt deze vierkante toren nog van de wooncultuur van de bovenlaag van de maatschappij in de Romaanse periode. Het is een verdedigbare donjon, vandaar dat de lichtopeningen tot een minimum beperkt zijn. Om een goede bezonning te bekomen in het belangrijkste woonvertrek op de tweede verdieping zijn in de zuid- en oostgevel rondboogvensters met deelzuiltjes (foto 3 en 4) aangebracht. Ze konden aan de binnenzijde met luiken worden afgesloten. Aan de zuidelijke gevel kan men eveneens nog een ingang zien, verheven boven de grond (foto 5).
Bronnen : - Raymond Ritter in Châteaux, Donjons et Places Fortes; Librairie Larousse - Paris 1953. - J-F. Fino in Forteresses de la France Médiévale; Editions A. et J. Picard Paris 1970. - André Châtelain in Châteaux forts, image de pierre des guerres médiévales; Rempart Editions Desclée de Brouwer Paris 1990. - Pierre Sailhan in La fortifications, histoire et dictionnaire; Paris 1991.
Het kasteel van Franchimont is een versterkt middeleeuws kasteel, van de 11de eeuw, opgericht op een rotsachtige uitloper beheersend de vallei van Hoëgne in de gemeente Theux. Het kasteel werd een belangrijk element bij de verdediging van het Prinsbisdom Luik en het werk sterk gewijzigd in de loop der eeuwen, en uiteindelijk ontmanteld vanaf de 17de eeuw. De gemeente Theux zelf situeert zich op zo'n 32 km ten westen van Luik en een 9-tal km ten zuiden van Verviers.
Geschiedenis.
Het kasteel werd opgericht nadat de bisschoppen van Luik de macht in het graafschap voor een deel van haar diocees hadden verkregen maar ook de mogelijkheid om er een fort op te richten. De kern van het kasteel was gevormd met een grote rechthoekige donjon, waarschijnlijk rond het midden van de 14de eeuw, waarvan één van de kleine zijden, was versterkt met een uitloper geflankeerd door twee torentjes. Op deze plaats had de muur een dikte van 7 meter, een geloofwaardige afmeting voor een middeleeuwse constructie. Achter deze soort van schildmuur vinden we de logementen terutg. De muur op de uitloper en de logementen vormden een vijfhoekig massief en de grote afmetingen die ze inhielden, kwam overeen om hen de naam van donjon te geven. Er bestaan nog enkele heel zeldzame voorbeelden van zulke vijhoekige donjons begiftigd met een uitloper omkaderd met twee traptorens : Eén van hen is de donjon van het kasteel van Lichtenberg in de Elzas; een fort dat spijtig genoeg in de loop der jaren geplunderd is door de roofbouw en door de overheid gedurende jaren gerestaureerd op zo'n manier dat het een soort uitzicht krijgt van een versterkt kasteel à la Walt Disney. Het fort van Franchimont maakte deel uit van een verdedigingssysteem van het prinsbisdom Luik en het diocees van Luik, reeds ingesteld in de 10de eeuw. De andere versterkte plaatsen in de streek van Luik waren, naar het westen gericht met Fosses-la-Ville en Thuin, in het zuiden met Bouillon; Franchimont situeerde zich meer naar het oosten. Bij al deze versterkte plaatsen moest men de stedelijke versterkingen van Luik, Dinant en Hoei bijrekenen. In het begin ging het om een eenvoudige kazerne die men in de loop der tijden versterkte om weerstand te kunnen bieden aan de modernisering van de artillerie. Zijn voornaamste en laatste verbetering dateert van bij het begin van de 16de eeuw onder het bewind van Erard de la Marck; hierna had de uitbreiding van de artillerie het mogelijk gemaakt om de vesting te bombarderen vanuit de nabij gelegen heuvels en men verliet stilaan zijn defensief gebruik. Het kasteel was de zetel van het markizaat van Franchimont. Het diende nog enkel als gevangenis voor het markizaat tot en met het einde van het Ancien Régime. De versterkte plaats verviel geleidelijk tot een ruïne ook omdat het diende als steengroeve vanaf het begin van de 19de eeuw.
Beschrijving.
De hedendaagse overblijfselen bewaren mooie restanten die toelaten om de evolutie van het verdedigen te volgen van de 12de tot de 16de eeuw. Het kasteel bezet het uiteinde van een verheffing die de vallei domineert. Het geheel bewaardt heel goed de verdedigingsorganisatie ten tijde van de vuurwapens tov de bewapening in de middeleeuwen maar vanaf de belegering in 1487 wordt de nabijheid van de nabije heuvels op zo'n 250 tot 500 meter, een handicap tov de vooruitgang van deze vuurwapens. Een castraal dorp, het kleine dorp van Marché had zich aan de voet van de site ingeplant. Vandaar liep de originele toegangsweg naar het kasteel. De hedendaagse ruïnes verdelen zich in drie concentrische omheiningen die nagenoeg overeenkomen met de algemene evolutie. De eerste omheining is deze van het genoemde kasteel met binnenkoer waar zich nu de overblijfselen bevinden van het middeleeuwse stenen kasteel. De binnenzijde van dit geheel, geflankeerd met de machtige donjon in het oosten, is sterk gewijzigd in de 16de eeuw maar de buitenste ontwikkeling is behouden gebleven. De schildmuur van de donjon, op het einde van de 16de eeuw versterkt, vormt het meest indrukwekkende gedeelte van het kasteel van Franchimont met twee zware torens aan weerszijden in metselwerk. De tweede omheining komt overeen met een uitbreiding van het kasteel naar het westen en het noorden, in de 14de en 15de eeuw, om de westelijke ingang beter te kunnen verdedigen. De derde omheining, de vijfhoekige, heeft de vorm van een schip waarbij de boeg naar het westen is gericht. Deze omheining is een machtig ontwerp van het begin van de 16de eeuw waarbij de constructie, gewild door Erard de la Marck, geïnspireerd geweest is door de opvattingen van de Italiaanse militaire ingenieurs. Voorheen gesitueerd naar het oosten, maakte de nieuwe ingang van het kasteel deel uit van een zware toren met een kanon, van 26 m in diameter, een beetje zoals de omheiningspoorten in de steden van die periode. De vier andere hoeken van het kasteel waren aan hun basis verdedigd door kleine vuurwapens, gesitueerd in hun kazematten, een soort van prefiguratie van de verdediging bij de bastions. Men kon deze bereiken via de onderaardse gangen en trappen uitgespaard in de dikte van de muren.
Bronnen. - Raymond Ritter in Châteaux, Donjons et Places Fortes; Librairie Larousse - Paris 1953. - J-F. Fino in Forteresses de la France Médiévale; Editions A. et J. Picard Paris 1970. - André Châtelain in Châteaux forts, image de pierre des guerres médiévales; Rempart Editions Desclée de Brouwer Paris 1990. - Pierre Sailhan in La fortifications, histoire et dictionnaire; Paris 1991.
De kleine localiteit van Aynechon bezat een indrukwekkende donjon van de heren van Hamal. Zij maakte deel uit van het Brabantse leen van Rutten maar was gesitueerd in de invloedzone van de heerlijkheid van Hamal.
Beschrijving.
Zijn toren met een lengte van 7,50 meter en een breedte van 6,80 meter, situeert zich in een diepte van een terrein dat door de afvoer van de Ezelsbeek, een zijrivier van de Jeker, somtijds overstroomd is. In zijn "Miroir des Nobles" van Jacques de Hemricourt vermeldt hij een plat huis, inhoudend twee bovenelkaar gestelde verdiepingen waarvan het plafond in hout, rust op balken verbonden met de bulstergaten in de muur van 1,20 meter dikte. Het binnenste gelijkvloers was volledig afgesloten terwijl de verdieping hierboven slecht licht ontving door een spleet beschermd in mijtervorm (foto 2). De originele ingang bevond zich aan de oostelijke zijde, op de tweede verdieping. Aan de buitenzijde zijn nog een paar restanten van een trap bewaard (foto 3). Onder de deuropening bemerkt men de sporen van een platform (foto 3) dat kon verbonden zijn met de stenen trap onderaan door een verplaatsbare houten ladder. De deur, met zijn linteel in mijtervorm (foto 2 en 4), was afgesloten door een houten balk. Deze verblijfsruimte was verlicht door één enkele grote venster met twee zitbanken 5 (foto 1) en langs twee kleinere vensters. Een haard zorgde voor de verwarming van de ruimte. Een gotische nis houdt een lavabo of wastafel in. Een kleine deur leidde naar de latrines (foto 4) in uitstek terwijl een houten trap naar de derde verdieping leidde. Wij vinden er eveneens rechts onder het haardvuur, de overblijfselen terug van een kleinere die de ruimten voor de vrouwen en de kinderen voorzag van warmte en vanwaar men de verdediging kon leiden.
Bronnen. - Raymond Ritter in Châteaux, Donjons et Places Fortes; Librairie Larousse - Paris 1953. - J-F. Fino in Forteresses de la France Médiévale; Editions A. et J. Picard Paris 1970. - André Châtelain in Châteaux forts, image de pierre des guerres médiévales; Rempart Editions Desclée de Brouwer Paris 1990. - Pierre Sailhan in La fortifications, histoire et dictionnaire; Paris 1991.
Raeren een oud dorp van pottenbakkers en steenhouwers, bevindt zich aan de voet van de Hoge Venen, in de oostelijke oostkantons, op de samenvloeiing van de Iter en de Periol. Met zijn oppervlakte van 7045 ha is het één van de meest uitgestrekte van de streek. Het is gelegen nabij de Duitse grens op ongeveer zo'n 10 km ten oosten van Eupen en zo'n 16 km ten westen van Aken. Raeren houdt een heel mooi kasteel in, welk nu als museum is ingericht voor een tentoonstelling van pottenbakken en andere specialiteiten van de streek.
Geschiedenis
De geschiedenis van het kasteel gaat terug naar de 15de eeuw en zijn bouw werd verricht in opdracht van de eerste gekende heer, Jean d'Alsemberg. Het is voor de eerste maal geciteerd in 1474 toen het afging van het kapittel van Onze-Lieve-Vrouw van Aken. In 1500 werd het domein gecontroleerd door Jean Krummel de Nechtersheim. Zijn dochter Anne, gehuwd met Jean de Lomont, erft het en in 1583 is de zoon van deze laatsten, bijgenaamd Philippe drossard de Walhorn, er de erfgenaam van. Hij werd uitgehuwelijkt aan Jeanne de Bock. Naar het schijnt zou hij het domein laten uitbreiden hebben en twee generaties van Lamont volgen hierop. Maar één van de erfgenamen gaat over tot het protestantisme en het kapittel Onze-Lieve-Vrouw van Aken weigert hierdoor de investituur. De kleinzoon van Philippe werd hierom verbannen van het domein. In de tweede helft van de 17de eeuw vond men aanknopingspunten in deze verstoorde geschiedenis; op dat moment is Elisabeth de Colyn (Beusdael) dame van Raeren. Zij was de dochter van Jeanne-Marie de Lomont en volgt er een eerherstel voor de domeinen van Raeren. Elisabeth treedt in het huwelijk met Charles-Melchior de Broich. Hun erfgename werd de zuster van Monsieur, Isabelle de Broich. Getrouwd met Jean-Gaspard Gilles, liet zij haar dochter, Catharine trouwen met Mathias de Flamige en kwam deze familie in Raeren. De Flamige hielden Raeren in hun bezit tot op 27 januari 1790. Op dat moment werd het verkocht aan Jean-Henri de Schwarzenberg maar niet voor lange tijd. Een Broich liet zijn afstamming gelden en het in zijn bezit gekomen domein, liet hij spoedig ten gelde maken aan baron Philippe de Witte de Lumminghe. Deze laatste behield Raeren slechts één jaar en verkocht het in 1791 aan Pierre-Joseph de Nys getrouwd met Anne-Thérèse van der Gracht. Hun afstammelingen behielden het kasteel tot in 1916 en verkochten het aan Aloïs Wilden. In 1921 verkocht deze zijn bezittingen door aan Joseph-Matthieu Reul die het in 1952 nog steeds bezat. Later werd het verkocht en werd het een heel gekend museum voor keramiek.
Beschrijving.
Het kasteel opgericht in breukstenen in kalksteen stelt de vorm voor van een brede donjon gezet op vijf traveeën en met twee verdiepingen en een half onder het hellend dak van leistenen. De hoeken van de westelijke gevel naar de ingang gericht, zijn vergezeld van twee uitstekende traptorentjes. De ene gaat tot net boven het dak en beëindigd zich op een afdak voorzien van kantelen. De andere is op de middenhoogte onderbroken en heeft ruimte aan een verdieping met een terras dat over de watergracht helt. Deze beide torens zouden in 1902 toegevoegd geweest zijn. De gevel uitkijkend naar het noorden en langs de straat loopt, is ook doorbroken met een watergracht. Hij strekt zich uit over zes traveeën maar stelt een onderbreking voor daar het om twee toegevoegde en verlengde gebouwen naar het oosten gaat. Deze werden nog verlengd met een omheiningsmuur. Met de toevoeging van deze beide elementen komt uit een kleine ronde toren het water. De binnenkoer is gevormd door lage gebouwen vroeger in dienst van de landbouw en op enkele hoeken afgewerkt door ronde torentjes voorzien van kantelen of overdekt met een dak in peperbus met zes zijden. Men betreedt de koer langs een mooie portaal in rondboog waarbij het fronton is begrensd met een steen met wapenschild en versierd met krulmotieven, kanonkogels en een vuurpot. De wapens zijn deze van de de Nys en van der Gracht. De vlakke muur telt nog cijfers met wapenschilden van "JB" voor de Bock en "FL" voor de Lomont. Bovenaan de ingangspoort vindt men nog een gegraveerde steen terug met het jaartal 1583.
Bronnen : - Châteaux-forts et Fortifications entre Meuse et Rhin; Les Editions de l'Octogone 2002.
De toren van Poulseur, "la Tour Reinardstein", situeert zich op een heuvel aan de rue d'Anthisnes en de rue du Vieux Château. Poulseur zelf is een dorp gelegen aan de Ourthe en is gefusioneerd met Comblain-au-Pont waar we in de omgeving de samenvloeiing van de Ourthe met de Ambléve aantreffen. Het dorp zelf situeert zich op ongeveer 25 km ten oosten van Luik en 6 km en westen van Comblain-au-Pont. Hieraan verbonden zou ook een legende bestaan "L'histoire des quatre fils Aymon les très nobles et très vaillants chevaliers". Laat deze legende ons aan geen andere denken van bij ons ?
Geschiedenis.
"Li vî tchéstè" of le "vieux château" zou opgericht zijn tussen 1292 en 1302 door Eustache II de Many. Het domein van de Many behoort aan de graaf van Limbourg. Om hun veiligheid te verzekeren willen de heren de Many ook leenmannen worden van de hertog van Luxemburg. Eustache II gaat aldus zijn terrein aan de hertog van Luxemburg aanbieden om er een toren op te richten. Het Luxemburgse versterkte kasteel wordt vervolgens een leen van het feodale hof van Stavelot. De toren gaat zijn naam ontlenen aan een kasteel uit de omgeving van Stavelot, genoemd Reinardstein, namelijk te Weismes gesitueerd. In 1388 wordt Jean de Weismes geciteerd als heer van Poulseur. Het geheel gaat heel vlug over van de ene naar de andere familie, steeds verkocht aan de meest biedende. Het is Alice Mottard die een huis laat oprichten aan de voet van de toren. Zij laat eveneens de muren verstevigen door het met beton te laten overdekken wat de staat van bewaring van het monument verklaart. De huidige eigenaar heeft stappen ondernomen en is begonnen met de restauratie van de toren. Ondanks een lange procedure om het gebouw als geklasseerd monument te laten erkennen, zijn de werken in maart 2010 begonnen en hierna zal de toren opnieuw bewoond worden door de huidige eigenaars.
Beschrijving.
Het bestaat uit een stevige vierkante donjon, aan drie zijden omringd door een kleine omheiningsmuur en aan de vier zijden door een diepe gracht. Dit ontwerp zou een gevorderd ontwerp zijn van het oude versterkte fort van Montfort, gesitueerd aan de andere oever van de Ourthe en afgebroken voor het hergebruik van de stenen. De eerste gekende heer was Makaire de Dammartin, 14de eeuw en was van de familie van Soheit, geallieerd met de La Marck. De vierkante toren bestaat uit breukstenen van lokale leistenen en hij beslaat een zestal verdiepingen. De dikte van de muren meet tussen de 1,85 tot 2,15 meter. De zijden beslaan zo'n 9 meter op 9,65 meter. Aan de westelijke zijde vinden we nog een erker terug, waarschijnlijk van een vroegere latrine. Een legende vertelt dat een onderaardse gang zou lopen van de site van de toren tot en met het vroegere kasteel van Montfort.
Bronnen : - Châteaux-forts et Fortifications entre Meuse et Rhin; Les Editions de l'Octogone 2002
Anthisnes is een landelijke gemeente en situeert zich op zo'n 25 km ten zuidwesten van Luik. De gemeente telt ongeveer een 4000 tal inwoners en is voor 61% van zijn grondgebied gevormd door landbouwgronden en 26% door bossen. Het is gesitueerd in de Condroz en in de nabijheid van de vallei van de Ourthe. Anthisnes is ook gekend omwille van zijn "Procureurschap" of "Avouerie". Ik kan niet exact garanderen dat dit de juiste Nederlandse vertaling is maar is een term ingevoerd tijdens de Karolingische periode. Vroeger was "l'Avouerie" een beschermingstitel van een kerkelijk goed waarbij "l'Avoué" of "de Procureur?" geen bezitting had maar een instituut van militaire en juridische bescherming. Deze functie was voor iemand van hoge rang en onvereinigbaar met een adellijke titel.
Geschiedenis.
Aan de rand van de weg benadrukt het indrukwekkende architecturale geheel zich rond een donjon. De datum van zijn oprichting blijft in twijfel. Voor enkele historici zoals Thomas-Corbéal d'Antine zou het opgericht geweest zijn op het einde van de 13de eeuw. Voor anderen werd hij verheven einde 12de eeuw, begin 13de eeuw.
Beschrijving.
Met zijn vierkante plan, een hoogte van vijf verdiepingen, muren van onregelmatige kalksteen in breuksteen, en een dikte van ongeveer twee meter is de donjon van Anthisnes bijna nooit gewijzigd geweest in de loop der eeuwen. Bij zijn oprichting was het dak op twee zijden van steen. Men ziet hiervan nog de sporen zowel aan de binnenzijde als aan de noordelijke en zuidelijke muren. Na zijn in beslag name die hij onderging onder Jean de Bohême in 1334, werd de donjon verhoogd met kantelen onder een dak met vier zijden. Het hedendaagse dag in de stijl van Lodewijk XIII dateert van 1757; de gegraveerde balken van het gebinte bewijzen het. Het gelijkvloers is overdekt met een tongewelf en wordt bediend langs een poort, daterend van de 17de of de 18de eeuw, of misschien aangebracht met de recuperatieelementen van deze periode. Om de eerste verdieping te betreden neemt men de geheime trap uitgespaard in de dikte van de noordelijke muur. De oorspronkelijke toegang van de donjon was op de eerste verdieping. Deze gecentreerde poort langswaar men de donjon binnenging met behulp van een trap, is nog zichtbaar vanaf de koer. De vier bovenste verdiepingen waren spaarzaam verlicht langs de kleine bogen waarvan er enkele nu dichtgestopt zijn. Men kan nog aan de zijde van de kantelen en de schietgaten, de ingewerkte banken in het metselwerk zien, die dienst deden voor de wachters. De kelders waren toegankelijk onder de donjon in de richting van de herenboederij en langs de verdwenen voorposten op de genoemde plaats "Entre les murs".
Bronnen : - Châteaux-forts et Fortifications entre Meuse et Rhin; Les Editions de l'Octogone 2002.
Fagnolles Het kleine dorp van Fagnolle situeert zich op zo'n 15 km ten zuiden van Philippeville waarmee het gefusionneerd werd en zo'n 30 km ten zuidwesten van Dinant.
Geschiedenis.
Waarschijnlijk is de constructie van dit waterkasteel begonnen in de 13de eeuw door Hugues I de Remigny. De oudste vermelding zou teruggaan tot 1249. Het grootste gedeelte kwam echter tot stand in de 14de eeuw. Door huwelijk ging het geheel over naar de familie d'Enghien. Met de oorlog tussen Karel V, koning van Spanje en Hendrik II, koning van Frankrijk, werd de burcht belegerd en in 1555 werd ze gedeeltelijk afgebroken door Willem van Oranje (de Zwijger). Begin 17de eeuw worden de prinsen de Ligne er eigenaar van. In 1649 wordt het kasteel verlaten en vervalt ze stilaan tot ruïne. Deze ruïne is op dit moment in privé bezit. Ze kende reeds een restauratiecampagne voor 2006. Het was de bedoeling om het geheel gedeeltelijk een nieuwe bestemming te geven als restaurant, feestzaal en brasserie. Recentelijk werd deze verkocht aan een zweeds zakenman, Rold Nordstrom, die er waarschijnlijk een nieuwe bestemming zal aan geven.
Beschrijving.
De plattegrond van het kasteel is in de vorm van een savoyard-vierkant wat betekent dat de plattegrond een vierkant is met op de hoeken, rond, uitspringende hoektorens. Het geheel werd grotendeels opgetrokken in kalksteen en de best bewaarde toren is de zuidertoren. De ingang bevond zich aan de zuid-oostelijke flank waar je in de toren nog schietgaten kan terugvinden. De gevels verdedigd door korte en langwerpige schietgaten hebben openingen die veel schade hebben opgelopen door de tand des tijds maar eveneens sporen van erkers zijn er nog aan te treffen. De schietgaten in de hoektoren hebben wel een merkwaardig langwerpige grote. Binnenin het kasteel kan men de sporen terugvinden van de gestarte restauratiecampagne welke echter nooit voltooid werd. Men kan er eigenlijk spreken over een ware chaos waarbij het moeilijk wordt om de oorspronkelijke delen nog te ontwaren tussen de gedeeltelijke verbouwingen en het aangebrachte puin. Aan de overkant van de slotgracht stond op het einde van de 15de eeuw, een poortgebouw. Verder naar buiten moest er nog een tweede slotgracht bestaan hebben.
Het kasteel van Crupet is gelegen in het kleine dorpje Crupet, op ongeveer 12 km ten noorden van Dinant en zo'n 10 km ten zuiden van Namen. Het maakt deel uit van de gemeente Assesse. Het dorpje is gekend om zijn culinaire hoogstandjes en zijn forellenkwekerij. Ook het kasteel behoort tot de toeristische attracties doch het is in privé-bezit en niet te bezoeken.
.Geschiedenis.
De oorsprong zou teruggaan tot de 11de of de 12de eeuw volgens sommige auteurs maar meer waarschijnlijker tot de eerste helft van de 13de eeuw afleidend naar zijn architectuur. De heerlijkheid van Crupet is reeds vermeld in 1278 terwijl de eerste vermelding van een gebouw (mannoir de Cripeit) dateert van 1304. Oorspronkelijk vinden we op de site enkel een machtige toren terug omringd met diepe grachten afhangend van de graaf van Luxemburg, waarbij spoedig ook andere gebouwen worden aan toegevoegd. In de 14de eeuw wordt het versterkte domein overgedragen aan de prinsbisschop van Luik. In 1549 gaat het over in handen van de familie Carondelet die aan de donjon een verdieping in uitstek toevoegen overdekt met een dak in de vorm van een piramide. Vervolgens worden er gebouwen aan toegevoegd vormend de basse-cour en verandert de plaats in een versterkte hoeve. In 1629 of 1669 gaat volgens de bronnen de eigendom over aan de familie de Mérode; door erfenis en door huwelijk komt het tenslotte in handen van de familie van de graaf van Thiennes en vervolgens aan de familie van de markies de la Boëssière. Lange tijd verlaten geweest, is het kasteel in 1925 opgekocht geweest door architect Adrian Blomme die het opnieuw in staat van bewoning brengt. Volgens de laatst beschikbare gegevens, na een gesprek met een aantal inwoners, is het kasteel nog steeds in handen van nazaten van A. Blomme.
Beschrijving.
De woontoren is omgeven door een grote vijver, nog verwijzend naar de grachten van voorafgaande periode. Het is voorafgegaan door een brug met drie bogen die eertijds een ophaalbrug moest inhouden. Zouden de rechthoekige sporen misschien nog een overblijfsel hiervan zijn ? Het beschikt ook over een erker boven het water welk waarschijnlijk de latrine zou kunnen zijn. De kleine ronde toren zal waarschijnlijk een traptorentje zijn. Als men eenmaal vooraan achter de struiken gaat, ontdekt men nog een versterkte muur waarbij men een versterkte ingang ontdekt met nauwe spleten van een vroegere ophaalbrug. Bovenaan de ingang moesten de kraagstenen een klassieke erker ondersteunen.
Motte te Lamine
Motte te Faimes
Motte te Waleffe Saint-Georges
Motte "De Kasteelberg" te Erpe
Tour d'Alvaux
Bouvignes : Het kasteel van Crèvecoeur
Havré
Donjon van Moriensart
Kasteel van Franchimont te Theux
Rutten : De toren van Aynechon
Raeren
Poulseur : La Tour Reinardstein
Anthisnes
