De datering van de kerk stelt problemen. De kerk was afhankelijk van de abdij van Stavelot en werd wellicht gebouwd in het begin van de 12de eeuw. Omwille van het onregelmatige metselwerk, pleiten sommige historici zoals R. Lemaire en H.E. Kubach, voor een datering van voor 1100.
Beschrijving.
De Sint-Pieterskerk (foto 1 en 2) in Xhignesse is bijzonder merkwaardig omwille van de geleding van de koorgevel (foto3). De kerk is gelegen op een verhevenheid van een heraangelegd kerkhof met oude grafkruisen. De aanleg van de kerk is omvangrijker dan bij de overige kerken in de streek. De driebeukige pijlerbasiliek met westertoren is hier voorzien van een transept, met nevenkoren naast het presbyterium (foto 4). De transeptarmen zijn even hoog als de middenbeuk, een uitzondering in deze streek (foto 5). De halfronde koorgevel is geritmeerd door zeven spaarvelden, gescheiden door lisenen met geprofileerde imposten (foto 6) die aanzetten op een plint en met elkaar verbonden zijn door rondbogen. De middelste drie spaarvelden zijn doorbroken door de grote koorvensters die in het begin van deze eeuw opnieuw open werden gemaakt (foto 7). Erboven zitten negen afgeronde boognissen (foto 6). Ze creëren een boeiend licht- en schaduwspel maar zijn wellicht in de eerste plaats aangebracht om het bovenste gedeelte van de muur boven de aanvang van het gewelf, boven het koor, minder zwaar te maken en de druk op het gewelf te verlichten. Het is niet uitgesloten dat deze vorm beïnvloed werd door gelijkaardige maar rijkere oplossingen met dwerggaanderijen aan de koorgevels bij Rijnlandse kerken. De geblokte lijst onder de dakrand is nieuw. De pijlers van de middenbeuk zijn zeer zwaar (foto 8) en voorzien van doorlopende imposten. Het pleisterwerk is in het begin van deze eeuw opnieuw aangebracht en te vlak aangestreken (foto 9).
Bronnen.
- Barral i Altet X in Belgique Romane et Grand-Duché de Luxembourg; Editions Zodiaque "La Nuit des Temps" n° 71, Abbaye La Pierre-qui-Vire 1989. - Jacqueline Leclercq-Marx in L'Art Roman en Belgique; Editions J.M. Collet, Bruxelles 1997. - Jean-Pierre Esther en Geert Bekaert in België Romaans; Uitgeverij Hadewijch Antwerpen 1992. - André Courtens in Romaanse kunst in België. Architectuur, monumentale kunst. Brussel 1971.
