Aan de rand van een vallei, welke langzaam afdaalt naar het dal van de Lézarde en Montivilliers, bevindt zich het kleine dorpje Manéglise. Dit was een Cluniaanse priorij van Sainte-Foy van Longueville die er sedert de 12de eeuw de priester benoemde. De parochie Saint-Germain moet van een heel vroege datum zijn zoals dit getuigt met een vermelding van Manéglise - Manni Ecclesia -, de kerk van Manni, de naam van een Scandinavische persoon, of van Magna Ecclesia, de grote kerk. Dit toponiem veronderstelt het bestaan van een kerk van een heel vroege datum. Het gebouw van de 11de, 12de eeuw dat ze zich nu bevindt zou de plaats ingenomen hebben van een meer ouder kerkgebouw. De kerk is gehuisvest als een eminente plaats tussen andere Romaanse constructies van het Pays de Caux. Het historische monument werd in 1885 geklasseerd.
Beschrijving.
Het plan van Manéglise is heel eenvoudig. Het vervoegt een schip met een zekere wijdte, een schip als hoofdbeuk, met vijf traveeën en brede collateralen, een relatief klein koor zonder zijbeuken bestaande uit twee traveeën en voorzien van een vlakke koorafsluiting. Het is mogelijk dat het koor ouder is als het schip. De mogelijkheid bestaat dat na de aankoop van de kerk door de monniken van Longueville, men het project heeft gewijzigd in de loop van de constructie. Het Romaanse plan heeft één enkele belangrijke verandering ondergaan in 1553 waarbij ten zuiden van het koor, een zijkapel werd verdubbeld. De muur van de rechtse collaterale is in de 17de eeuw heropgebouwd geweest met een metselverband van baksteen en met zeer karakteristieke stenen. De grote bogen zijn heropend geweest maar men heeft de modillons van de Romaanse goot behouden. Andere veranderingen zijn van beperkter mate met een doorbreking van de vensters van de 15de tot de 18de eeuw, eveneens een slecht ontworpen plafond welke de gootmuren heeft onttopt en veranderingen aan de daken welke de hoge vensters van het schip hebben verstopt. De westelijke gevel die uitkijkt op de vallei heeft een mooie samenstelling. Men leest er de interne structuur van het gebouw van af. De voorgevel van de collateralen is naakt, in maatstenen wel heel verzorgd en is omkaderd door vlakke steunberen met een verdeling in twee niveaus. Op de gelijkvloerse verdieping telt een groot portaal met lichtjes gebroken rondbogen, drie gordelbogen waarvan er enkel twee zijn gemoluurd. Men was van links begonnen om de laatste uitgeholde sterren te versieren maar het werk moet spoedig opgegeven zijn. Hij is omgeven door een lid van staafvormige kanteelversiering. De externe boogrondingen vallen terug op kapitelen met eierlijsten rechts, met lofwerk links. De eerste verdieping is doorbroken met twee paarsgewijze bogen in rondvorm met een dubbele cilinder waarvan er één gemoluurd is. Zoals het nogal eens dikwijls voorkomt, is de driehoekige puntgevel welke op de gevel staat dunner dan de rest van de muur. Dit gegeven, de samenstelling van het geheel alsook de details, duidt aan dat dit van het einde van de 12de eeuw moet zijn. De totale lengte van de binnenzijde is 27 meter. Het schip is het meest originele en meest versierde deel van de kerk. Het is verwant, maar meer op een rustiek niveau, met de kerk van Sainte-Marguerite-sur-Mer. In beide gevallen stelde men zich niet tevreden om de hoge vensters op te nemen in een doorlopende fries van bogen maar men verlengt deze aan de achterkant van de westelijke gevel. Vijf grote rondbogen terugvallend op de cilindrische pijlers stellen het schip en de collateralen in verbinding. De arcaden zelf zijn met scherpe hoeken maar hun externe cilinder is gemoluurd met een voetring en met een dunne hollijst. De brede en lage kapitelen dragen voor het merendeel eierlijsten, enkelen met lofwerk en nog andere met geometrische motieven. Enkel twee geven figuren weer. De eerste rechts toont een "Agnus Dei" en een vogel met ontvouwen vleugels tov een leeuw met een rechtstaande kop. Het merendeel van de kapiteellichamen die niet naar de richting van het schip staan, zijn eenvoudigweg gebeeldhouwd met eierlijsten. De laatste links voor het koor heeft twee tegenover elkaar gestelde leeuwen. De twee pijlers die het meest westelijk staan, hebben basissen met klauwen. Alhoewel alle kapitelen zeker niet van dezelfde periode zijn, is het moeilijk deze te situeren voor 1120-1130. Bovenaan deze bogen overheerst een triforium. Deze was vroeger aan zijn basis begrensd door een schuin afgekante kordonlijst. Hij is versierd met een fries van bepleisterde bogen van drie per travee, deze in het midden is omkaderd met een niet gemoluurd, recht venster. Jammer genoeg verbergt het plafond met planken het bovenste gedeelte van de bogen en de opspanning van de daken van de collateralen verhinderen dat de vensters licht doorlaten. Enkele van de zuiltjes die deze bogen dragen zijn voorzien van groeven in spiralen of strepen. De weinig duidelijk waarneembare kapitelen zijn versierd met lofwerk, met eierlijsten of met gebladerte. De muren zich verheffend op de grote bogen waren vroeger verdeeld in zeer zuivere traveeën aan de kant van het schip door dunne half in de muur gemetselde zuilen waarvan men de restanten bemerkt. Men heeft geen idee waarom men deze heeft weggehaald. Aan de buitenzijde, naar de collateralen toe, zijn ze effen gemaakt door de dikke vlakke steunberen. Een rechte travee staat in verbinding met de basis van de centrale toren. Deze travee heeft in de 14de of 15de eeuw een Gotische overwelving gekregen. De voorzijde van de twee overlangse gordingen dragen een decor van een met kantelen voorziene meanderfries. De kubische kapitelen zijn van een meer archaïsch aspect. Het koor is gevormd met een onregelmatig lange travee, overwelfd met eenvoudige kruisribben. De muren schijnen ouder te zijn dan de overwelving. De boog die toegang heeft tot het koor valt terug op de kapitelen versierd met schilfers, onbetwistbaar verwant met de kapitelen met eierlijsten welke de ribben ontvangen. De ribben zelf, die elkaar snijden, hebben een karakteristiek profiel van het einde van de 12de eeuw. Zij zijn gevormd, zoals bij de kapittelzaal van Jumièges, met twee voetringen omsluitend een rechte boog. Men vermoedt dat de structuur van de muur teruggaat tot het uiterste einde van de 11de eeuw. De buitenzijde, de voorgevel en de apart gezette torens, bieden weinig belang. De modillons zijn van een zekere alledaagsheid en aan de noordelijke muur van het koor, is er een dichtgemetselde muur met een monoliet linteel. De centrale toren is vierkant en getrapt. Men een blinde onderbouw in klein metselverband van silex heeft hij een versierde verdieping op iedere zijde met vijf bogen. Twee van hen omkaderen de paarsgewijze bogen, de nadere zijn naakt. Aan de noordelijke zijde zijn de zuiltjes verplaatst geweest door afschuwelijke bakstenen. Een dakgoot met mooie gootklossen ondersteund het dak. Zij stelt een vreemd motief voor in het midden van de noordelijke gevel : Een gezeten man. Deze toren met een niet zo grote verheffing is nauw verwant met deze van Virville en was aanvankelijk eigendom van een rijke familie, in Haute-Normandie vertegenwoordigd. Men vermoedt dat deze van om een nabij het jaar 1100 is. Manéglise heeft verschillende restauraties ondergaan. Deze zijn discreet gedaan met respect voor zijn rustieke charme dat heel goed tot uiting komt in zijn uitzonderlijke architecturale kwaliteiten.
Bronnen :
- Lucien Musset in Normandie Romane II; La Nuit des Temps 41, Editions Zodiaque, Abbaye Sainte-Marie de la Pierre-qui-Vire 1983. - Pauline de La Maléne in Atlas de la France Romane; Editions Zodiaque, Abbaye Sainte-Marie de la Pierre-qui-Vire 1995. - Régine Pernoud en Madeleine Pernoud in Sources de l'Art Roman; Editions Berg international, Paris 1985. - Aurelia Stapert in l'Ange Roman dans la pensée et dans l'art; Editions Berg international, Paris 1975. - Fred Uhler in France Romane; Editions Ides et Calendes, Neuchâtel en Parijs 1957. - Marcel Durliat in l'Art Roman; Editions d'Art Lucien Mazenot, Paris 1982.
