Zondag 18 februari 2018. Een stralende mooie dag met volop zon en geen wolkje aan de lucht. Alles zag wel spierwit door de aanvriezende mist. De temperatuur wijst maar drie graden Celsius aan. De normale temperatuur voor de tijd van het jaar zou Frank Deboosere zeggen, en dan zijn wij content. We rijden naar het noorden via de A12 Havenweg richting Bergen op Zoom. Via de N659 rijden we Tholen binnen. In Steenbergen nemen we de N257 richting Sint-Philipsland. Aan de Rijksweg 51 rijden we het gehucht Heense Molen binnen en houden onze eerste stop bij de ronde stenen 'De Vos' molen uit 1714. De molen heeft tot 1961 op windkracht gemalen en is in 1979 aangekocht door de gemeente die hem liet restaureren. Het malen van graan gebeurt nog op vrijwillige basis.                                                                                

We rijden verder en slaan rechtsaf op de Philipsdam en langs de Grevelingendam bereiken we het eiland Goeree-Overflakkee.

Goeree en Overflakkee waren eens twee afzonderlijke eilanden. Goeree heeft een hoge ouderdom terwijl Overflakkee aanmerkelijk jonger is. De eerste inpoldering vond plaats in 1416 en in 1751 wordt een dam gelegd tussen de twee eilanden en is er sprake van één eiland. Een eiland in de provincie Zuid-Holland. Het eiland, dat vroeger uit verschillende kleine eilandjes bestond, werd in de loop van de geschiedenis door mens en natuur bij elkaar gebracht. Dat de inwoners eeuwenlang van de landbouw leefden is nu nog duidelijk te zien in het landschap. Nu nog worden er in het voorjaar de tulpenbollen geplant die tijdens de maand april in volle bloei staan. Ze zijn een trekpleister voor fietsers en wandelaars. Het eiland wordt omsingeld door de Noordzee, het Haringvliet, het Volkerak-Randmeer en het Grevelingenmeer. Door de eeuwen heen werd het eiland regelmatig getroffen door overstromingen. De ergste overstroming was de Watersnood van 1 februari 1953. Bij deze ramp kwamen er 481 mensen om het leven. Ook Battenoord werd zwaar getroffen door de watersnoodramp. Er kwamen 35 mensen om het leven. De huisjes direct aan de haven zijn allemaal verloren gegaan. Na de ramp kreeg Battenoord een nieuwe, hoge dijk met een stevige laag asfalt als bescherming.

Eens op eiland is het slechts nog enkele minuten rijden tot de Battenoordsedijk bij het eeuwenoude jachthaventje van Nieuwe-Tonge. Battenoord is een gehucht en licht aan de dijk met het Grevelingenmeer, een zoutwatermeer dat door verschillende watervogels bezocht wordt.

De zeearm Grevelingen werd in 1971 door de Brouwersdam afgesloten van de zee. Er is nu geen eb en vloed meer. Het zilte karakter blijft behouden dankzij zout water dat via de Brouwerssluis binnenstroomt. Het waterpeil is nu 20 cm beneden NAP, waardoor zandbanken en slikken altijd boven water liggen. Tienduizenden vogels komen er om veilig te broeden, te rusten en te eten.

Links en rechts van de jachthaven is er voldoende parkeermogelijkheid. Het jachthaventje is van de watersportvereniging Battenoord die opgericht werd in 1970 en telt ongeveer 80 ligplaatsen met uitsluitend  zeilschepen en motorbootjes. De één al wat groter dan de ander. Twee prachtige schepen liggen te wachten op een nieuwe koper. Wij  beklimmen eerst de vijf meter hoge uitkijktoren naast het haventje. In de jaren vijftig en zestig, tijdens de koude oorlog, stond hier een luchtwachttoren als onderdeel van een dekkend net van observatieposten. Vanaf deze posten konden laagvliegende, vijandelijke vliegtuigen, gesignaleerd worden die niet op de radar te zien waren. Toen de vliegtuigen sneller werden en de radar verbeterde, waren deze posten niet meer nodig. De luchtwachttoren werd gesloopt en er werd een nieuwe uitkijktoren gebouwd. Er staat slechts een zacht briesje maar hier boven hou je het toch niet lang vol door de snijdende koude wind. We genieten toch van een prachtig uitzicht over het Grevelingenmeer. Een prachtig recreatieoord voor de actieve watersporter. In de omgeving kan men kite- en windsurfen of duiken en hier in Battenoord wordt tijdens het seizoen volop gekajakt. Nu en in het voorjaar kan men genieten van een uitgestrekt natuurgebied. Met onze verrekijker zien we de grauwe ganzen, rotganzen en een groep spierwitte zwanen op het water. In de verte overwintert jaarlijks een kleine kolonie flamingo's. De meeste zijn dieproos getint en samen met andere steltlopers staan ze tot aan hun knieën of enkels in het ondiepe water. Flamingo's zijn wit als ze geboren worden. Door het eten van algen, schelp- en schaaldieren krijgen ze zoveel pigmenten binnen dat hun veren verkleuren. Hun snavel is aangepast om er voedsel mee uit het water te filteren. We maken een wandeling langs het Grevelingenmeer richting Herkingen. Een wandeling van bijna vier kilometer lang tot aan de jachthaven. Met de verrekijker zien we één van de twee havens. Tientallen zeilmasten steken de hoogte in. Rechts van ons is de hoge geasfalteerde dijk waar eveneens op gewandeld kan worden.   Links, vooraan, in de slikken werden hekken en palen met prikkeldraad gespannen om de kijklus-tigen op afstand te houden. De rotganzen komen massaal op het afgespannen stuk om een graantje mee te pikken. Als de wandelaars te dicht naderen trekken ze zich schuchter terug naar het water. Op enkele strategische punten worden foto's van de vogels genomen. Vooral de flamingo's zijn erg in trek. Het is een komen en gaan van fietsers en wandelaars met verrekijkers en fototoestellen in verschillende kleuren en grootte.

We wandelen terug langs de hoge dijk waar we een vergezicht hebben over landbouwgrond die slechts onderbroken wordt door prachtige hoevens. Bij de auto warmen we ons op door een mok gevuld met koffie. De zon heeft het interieur van de auto goed opgewarmd. We rijden vervolgens naar het centrum van Nieuwe-Tonge. Molenwieken leiden ons tot bij de d'Oranjeboom uit 1768. De molen heeft een  gevelsteen met een oude tekst: “Deese moole is genaemt oranie boom is gesticht door Arent Zoon en Leyntje van Kasant Den eersten steen aen deesen moolen is gelegt door den jongen H. Huibregt Samuel van der Burgt aengehuuwde zoon van den H. Sebastiaen Anemaet Bailliuw van Klinkerlant Schout Secretaris van de Nieuwe Tonge Jan Dekker 16-5-1768 Mr Molemaker”.

Tot 1960 is de molen in bedrijf geweest. Sinds 1988 is de molen eigendom van de Molenstichting.

Op het hoogste punt in het centrum staat de Protestantse Kerk, omgeven door een ringvormige brede gracht met water. Enkele bruggen geven toegang tot het eiland maar ze zijn afgesloten door smeedijzeren toegangshekken dat aan de noordzijde getooid werd met hardstenen pijlers. De toren, het schip en het koor kwamen omstreeks 1500 tot stand. Het koor was voorheen als school in gebruik.

In de Voorstraat 2 werd in 1927 het voormalig gemeentehuis of Raadhuis gebouwd. In de voorgevel werd het beeld, uit 1776, geplaatst van 'Vrouwe Justitia', symbool van de rechtspraak. Het is momenteel niet duidelijk welke functie het gebouw nu heeft. We wilden hier een sanitaire stop houden maar hier vinden we geen etablissement om ons op te warmen of iets warm te drinken. Geen toiletten zijn voorzien. Verder dus.

We rijden vervolgens naar Sommelsdijk. Tijdens WOII, begin maart 1944, werden bijna 200 jonge mannen uit het dorp een maand in Kamp School geïnterneerd wegens belediging van het Duitse leger en de Nederlandse politie. Met de bouw van de kerk werd begonnen in 1464 tot eer van God en de maagd Maria. De kerk werd plechtig ingewijd in 1499. In 1632 echter brandde ze af maar werd drie jaar later weer herbouwd. Ook in 1799 werd de kerk en de toren verwoest door een brand, waarna de kerk slechts ten dele is herbouwd. Van het koor is alleen de noordelijke muur gespaard, die als achtermuur van de huisjes aan de Kerkstraat dient. De dichtgemetselde vensters zijn nog duidelijk te zien. Eerst in 1807 werd de kerk opnieuw ingehuldigd. In 1817 zijn de toren en klokken hersteld. De kerkklok wijst net geen twee uur aan. We kunnen door een traliehek tot bij de ingang maar de poort is niet open. We wandelen rond de kerk waar eenzaam een grafkelder staat van de familie Van Aerssen. Het geslacht Van Aerssen behoorden tot de rijkste families tijdens de zeventiende eeuw. Ze behoorden niet tot de adel maar werden door de prins van Oranje in de Ridderschap van Holland geplaatst. Deze grafkelder is gebouwd tussen 1611 en 1641. De kelder bevond zich vroeger in het koor van de kerk. De huidige ingang dateert van 1782 en kwam uit in de zuidelijke koormuur van de kerk. De indrukwekkende marmeren praaltombe is verloren gegaan bij de kerkbrand van 1799. Het is de laatste rustplaats van enkele groten uit de vaderlandse geschiedenis. Op een horizontale grafsteen werd een verticale herdenkingssteen geplaatst voor de voormalige burgemeester van Sommelsdijk A. J. De Graaff. Geboren op 18 februari 1844 en overleden op 6 augustus 1910. Het monument werd geschonken door 'Den Raad en De Ingezetenen van Sommelsdijk'. Er staan of liggen nog enkele oude grafstenen zerken op het voormalige kerkhof. Blijkbaar nog vooraanstaande bewoners van Sommelsdijk.

We wandelen verder tot bij de molen van Sommelsdijk. De Korenbloemmolen is nog één van de oudste molens van Nederland. Deze molen werd gebouwd in 1705 op de plaats van een oudere molen die op 9 december 1703 door zware storm zo erg beschadigd werd dat men besloot een nieuwe te bouwen. In 1973 werd de gemeente Sommelsdijk eigenaar die de molen liet restaureren. Het malen van graan gebeurt op vrijwillige basis.

Rechts, in de verte, zien we een vrijstaand gebouw met grote vitrines. Neonreclame achter een raam nodigt uit om binnen te komen. Eindelijk een café gevonden. Het was nodig want het water stond al in mijn ogen. Het Grand Café is een ouderwets café met een gaskachel. Het is er gezellig en warm. Op de hoek van de houten toog zitten slechts twee stamgasten. De andere acht hoge barkrukken zijn leeg. Een tv, op de achtergrond, toont een buitenlandse match. We drinken iets en nemen een snack als late lunch. Een uurtje later kunnen we weer verder.

We komen bij de voormalige haven van Sommelsdijk. De eens drukbevaren haven ligt er na de afsluiting in 1970 eenzaam en verlaten bij. Hier was vroeger van alles te beleven. Het laden en lossen van schepen zorgde voor de nodige bedrijvigheid. Vooral in het najaar, als de landbouwproducten werden verscheept, was het een drukte van belang. Boerenkarren reden af en aan. De vrachten werden gewogen op de weegbrug en daarna gestort op het kadeterrein. Het meeste gebruikte scheepstype was de tjalk. Nog tot ver in de twintigste eeuw werd met deze zeilschepen gevaren. Later kwamen er motorschepen in de vaart. Vanaf 12 september 2015 ligt er weer een oud vrachtschip in de haven, niet van hout maar van staal. Dit kunstwerk is samen met de contouren van het voormalige weeghuisje aangeboden aan de gemeenschap.

Langs de N215 verlaten we Sommelsdijk en rijden langs de toren van Dirksland. De ronde watertoren werd gebouwd in 1939-41. Door de Tweede Wereldoorlog en de strenge winter duurde de bouw twee jaar. De toren heeft een hoogte van 62,50 meter. Van 2007 tot 2009 was de watertoren in gebruik als restaurant. Maar staat momenteel leeg. Het landschap rondom is poldergrond. In de verte zien we slechts de daken van enkele hoevens. We naderen aan het eind van de N215 rijden we Stellendam binnen. We zijn slechts een paar honderd meter van de oude witte stellingmolen. Op de Molenkade prijkt de 'Korenlust', een ronde stellingmolen uit 1856. Gebouwd op de fundamenten van een voorganger die in november 1838 door een storm verwoest werd. De huidige molen is op zaterdag en op afspraak te bezichtigen.

Op een rotonde in het centrum werd een monument opgericht ter nagedachtenis aan de 69 slachtoffers die in deze gemeente verdronken tengevolge van de watersnoodramp van 1 februari 1953. Op het monument dat dateert van 1993 vluchten een vrouw en een jong meisje voor een grote watergolf. Begin van deze maand werden er bloemen en kransen neergelegd.

We slaan linksaf op de N57 naar Ouddorp. Het dorp heeft met 18 kilometer strand de grootste badplaats van Nederland verworven.

De Hervormde kerk heeft een opmerkelijke toren die rood/oranje geschilderd is. De uurwerken werden in de toren vervaardigd. Ze vertellen ons dat het bijna vijf uur is. Het kerkgebouw werd in 1819 opgetrokken. Op 2 juli 1820 werd de kerk ingewijd. In 1923 vonden verbouwingen plaats en werd er meteen uitgebreid. Naast de kerk werd het monument geplaatst van een man en een kruiwagen. Elks op een aparte sokkel. Een informatiebordje vermeld: 'Ter herinnering aan het 'uitmijnen' en 'omzetten' van de Ouddorpse akkers in het begin van de 20ste eeuw. Door het 'uitmijnen' ontstond het unieke zandwallengebied. Het monument werd in 1998 ingehuldigd. Een recenter monument is van 2005. Het werd geplaatst 'Ter herinnering aan de ramp met de OD1'. De vloot van Ouddorp kwam op 6 april 2005 in het nieuws toen op een viskotter Ouddorp1 drie bemanningsleden omkwamen door een bom uit WOII. De bom was in de netten terecht gekomen en aan boord bij het legen van de netten ontploft.

Naast dit monument werd een stenen monument opgericht 'Voor hen die vielen' van 1940 – 1945. De namen van de gesneuvelden werden in een arduinen steen gegraveerd.

Het raadhuis in de Raadhuisstraat is een schitterend monumentaal pand uit 1904. Boven de dubbele inkompoort prijkt het gemeentewapen met datum: 1901. Het gebouw herbergt momenteel de bibliotheek en Museum Ouddorp.

De wieken van een molen lokken ons naar de  ronde stenen stellingmolen die dateert van 1846 en is sinds 1998 eigendom van de Molenstichting Goeree-Overflakkee. In de molen is een klompenmuseum te bezichtigen wanneer de molen draait. Aan de overzijde van de straat is de begraafplaats met een parking. We brengen een bezoek aan de slachtoffers van de tweede Wereldoorlog. Als eerste zijn de twee graven van burgerslachtoffers: Eeuwit Hameeteman en Adrianus Aren Breen aan de beurt. Vervolgens rusten er meer dan 10 gevallenen uit het Gemenebest. Een uit de Eerste Wereldoorlog en de overigen uit WOII. Meer dan de helft is onbekend. Een horizontale tegel herinnert aan de watersnoodramp van 1953. Hier rust Krijn Hameeteman geboren op 8 augustus 1873.

We verlaten het eiland via de N57 en langs de Brouwersdam komen we op het eiland Schouwen-Duiveland. Via de N59 doorkruisen we een gedeelte van het eiland. Vlak voor het gehucht Moriaanshoofd staat de hoge korenmolen 'De Zwaan' uit 1886. Hij behoort tot de plaats Kerkwerve. De GPS loodst ons over de Zeelandbrug tot Noord-Beveland. Voor we de snelweg oprijden nabij Goes spotten we nog enkele oude windmolens.