Dag 4. Donderdag 30 juni 2016. Voor het ontbijt, in chateau Melay, hebben we al ingepakt en het 'petit chateau' opgeruimd zodat we het huisje achter laten zoals we erin getrokken zijn. Na het ontbijt nemen we uitvoerig afscheid van onze gastheer en gastvrouw. We gaan langs de werkplaats van de cursisten om het gebeeldhouwde nogmaals te aanschouwen en tevens afscheid te nemen van de groep waarvan enkelen toch met ons contact hadden.

Ons Rina stelt voor om via Verdun terug naar huis te rijden. Het lijkt me een goed idee. Alleen weten we niet wat ons daar te wachten staat. We hebben vooraf niets opgezocht of er een onderzoek naar gedaan. Het is toch interessant om vooraf te weten wat er te zien zal zijn. Bon, geen probleem.   Wat weten we van de strijd om Verdun tijdens de Eerste Wereldoorlog? De slag bij Verdun vond plaats van 21 februari 1916 tot 19 december 1916. Naar schatting sneuvelden er meer dan 700.000 soldaten voor een morzel grond van een paar vierkante kilometer. Op 21 februari 1916 begon de strijd door middel van een niet minder dan negen uur durend spervuur van 1200 kanonnen die werden afgeschoten. De Franse loopgraven werden volkomen verpulverd. Soldaten werden aan stukken gescheurd en raakten bedolven onder de aarde. Na de beschieting begon het offensief van de Duitsers. Na de inname van Fort de Douaumont rukten ze verder op richting Verdun. Na de inname van Fort Bezonvaux stuitte de bezetter op felle tegenstand van Franse troepen. De Fransen namen de vijand zwaar onder vuur vanuit de hoger gelegen heuvels rond Hardaumont. De aanval stagneerde. De Fransen heroverden Bezonvaux en Louvemont waarna de vijand werd verjaagd uit het Bois de Chauffour na artilleriebombardementen en een Franse aanval op 13 december 1916. De slag om Verdun eindigde op 19 december 1916.

We houden eerst halt in het kleine stadje Saint-Mihiel dat van 1914 tot het eind van WOI in 1918 bezet geweest was door de Duitsers. De Amerikanen, onder de leiding van generaal Pershing, maakten daar een einde aan. In drie dagen tijd werden de Duitse stellingen veroverd. We bezoeken de Saint-Michel abdijkerk. De benedictijnenabdij werd in 709 gesticht, maar het abdijgebouw is van de 18^e eeuw. Het complex had tijdens WOI enorm te lijden onder de bezetter en moest daarom na de bevrijding grondig gerestaureerd worden. Een gedeelte wordt in gebruik genomen door de stadsdiensten. Twee zalen zijn voorbehouden aan de bibliotheek die meer dan 9.000 boeken bezit. De kerk bezit mooie glasramen en bijna levensechte beelden. Achteraan werd een groot monument bevestigd met de namen van alle slachtoffers, soldaten en burgers, die gesneuveld zijn tijdens WOI. Voor de kerk werd een monument opgericht voor de gesneuvelden van beide Wereldoorlogen en de oorlog in Algerije en Indochina.

Het Saint-Anne's Hospital werd gebouwd in de 13^e eeuw binnen de muren van de Benedictijnenabdij. Alleen de neoclassicistische kapel bleef gespaard. Het complex omvat nu drie gebouwen voor ziekenzorg en een gebouw voor administratie en technische diensten.

De D913 slingert zich omhoog doorheen het bos tot bij het Ouvrage de Thiaumont. Het is er druk van bezoekers. Deze site is ontstaan na de val van Fort Douaumont. De Duitsers werden bij hun opmars naar Verdun alleen nog tegengehouden door de laatste heuvelrug met de versterkingen Thiaumont en de commandoposten 118 en 119. Het landschap tussen de bomen vertoont grote en diepe kuilen die veroorzaakt werden door bombardementen. Als we voorbij het voormalige slagveld rijden is het moeilijk te vatten dat hier soldaten probeerden te overleven. Een mens wordt van minder stil.

Aan de D112 staat het Monument Maginot. Een sergeant van het 44^e regiment Landweer. André Maginot was voor de Grote Oorlog onderminister van oorlog en ging in 1914 vrijwillig in het leger. Hij raakte gewond in Verdun en keerde terug naar huis waar hij zijn politieke carrière vervolgde.

Het 'Monument de Lion' werd opgetrokken op de plaats waar voorheen een wegkapel stond. Dit monument markeert de plaats waar de Duitse opmars tot stilstand werd gebracht.

Het 'Musée de Mémorial' staat op de plek waar voordien het station van Fleury was gevestigd. Op de plaats van het gedenkteken, langs de weg, was ooit het dorpje 'Fleury devant Douaumont' gevestigd. Het dorp telde ongeveer 420 zielen en leefde van land en bosbouw. Het werd tijdens bombardementen volledig van de kaart geveegd en nooit weer opgebouwd. Het is één van de negen Franse dorpen die verwoest werden door de Slag om Verdun. Het museum opende zijn deuren in 1967. Het bezit een uitgebreide collectie Franse en Duitse uniformen, wapens, en zoveel meer. Voor het museum staan enkele kanonnen opgesteld.

Het Ossuaire van Douaumont is een groot bouwwerk dat in 1932 werd ingewijd. De klokkentoren, in het midden, is 46 meter hoog. De lange gang met nissen, van 137 meter lang, heeft twintig grafkelders. Daar bevinden zich de restanten van de 130.000 ongeïdentificeerde Franse en Duitse soldaten. Op de enorme begraafplaats, voor het Ossuaire, liggen nog eens 15.000 geïdentificeerde Franse soldaten. Bij elk wit kruisje werd een bosje rode rozen geplant als symbool voor de rode klaproos.

Langs het ereveld werd nog een monument geplaatst met een grote opgebaarde Franse soldaat. Het monument 'Soldat du Droit' werd opgetrokken ter nagedachtenis aan de Franse politicus André Thomé. Hij sneuvelde op 10 maart 1916 in het Bois de Caures.

Op 25 juni 2006 werd een monument ingehuldigd ter ere van de 78.000 moslimmilitairen die tijdens WOI zijn gesneuveld. Frankrijk mobiliseerde toen 600.000 militairen uit de koloniën, voornamelijk Algerijnen en Tunesiërs.

Bezonvaux, langs de D24, is eveneens één van de negen Franse dorpen die zijn verwoest tijdens de Slag van Verdun. Na de oorlog werd het dorp nooit meer opgebouwd. Het gehele gebied werd in 1926 bebost. Voordien was het een landbouwgebied. Het reliëf van de grond heeft nog steeds zijn shell kraters. Het is de ene put na de andere. In de loop der jaren al opgevuld maar nog duidelijk te zien in het beboste landschap. De bron 'Ruisseau de Bezonvaux' stroomt doorheen de voormalige dorpskom en loopt nog steeds naar de beek 'Veaux'. Het Ouvrage (ondergrondse onderkomens, die beschutting boden aan manschappen en tevens konden dienen als kazernes of commandoposten) in Bezonvaux werd gebouwd tussen 1889 en 1891. Het kleine fort werd al eind februari 1916 ingenomen door de Duitsers. Infoborden vermelden nu waar de huizen of boerderijen stonden voor ze gebombardeerd werden. Talrijke gebruiksvoorwerpen werden na opgraving tentoongesteld. Op het hoogste punt werd een herdenkingskapel gebouwd en een monument voor de gesneuvelden. Tijd om naar huis te rijden. We hebben nog niet alles gezien, maar we komen beslist terug. Eerst een grondig plan opstellen. Tot schrijfs. Tekst: Luc Verschooten. Foto's: Rina Meurs.