Maandag 9 juni ’14. Tweede Pinksterdag. Het is bewolkt, zwoel, onweerachtig en windstil. Om kort te zijn: stilte voor de storm. Hopelijk krijgen we geen hagelbollen zoals in Brussel, afgelopen zaterdag.

Om 10:00u begint het al zachtjes te regenen. Nu zitten we nog op het terras. Genietend van de vogels die rondom ons hun lied zingen. Een lust voor het oor. Voor mama en papa merel is het geen feestdag. Hun jongen moeten eten. Na elkaar vliegen ze het nest in en uit dat zich onder de dakpannen bevindt bij de buren. Het voederen stopt zelfs niet tijdens de regenbui. We laten de fiets op stal staan. Vandaag staat een Ieperwandeling op het programma. Verleden jaar hebben we Ieper al bezocht.     Door tijdsgebrek en het wisselvallige weer hebben we niet intens kunnen genieten van de stad. Daarom keren we vandaag terug. Hopelijk klaart het vandaag vlug op. 

Om 12:45u parkeren we de auto op de “Vandepeereboomplein”, in het centrum van Ieper. Minister Alfons Vandepeereboom werd geboren in 1812 en stierf op 1884. Het is rustig in het centrum. Waarschijnlijk omdat het een feestdag is. Tijdens de Eerste Wereldoorlog was de stad Ieper aan drie zijden omringd door Duitse troepen, door de Britse verdedigers werd deze boog in het front de Ypres Salient genoemd. De Duitsers slaagden er niet in de stad te veroveren. De Duitse cavalerie had – nog voor de gevechten begonnen rond Ieper – de stad kunnen binnendringen en doortrekken; deze veldtocht duurde maar enkele dagen. Ondanks een aantal groots opgezette veldslagen die aan 500.000 soldaten het leven kostten bleef Ieper uit handen van de Duitse vijand.

We lezen in de oorlogskrant “Het Vaderland” van ‘Donderdag, 2 Augustus 1917’: “Het Fransch-Britsch offensief in Vlaanderen. De derde slag van Ieperen.   De Duitsche stellingen ingenomen op een front van 24 kilometers tusschen Steenstraete en de Leie. Meer dan 3,500 krijgsgevangenen”. In kleine letters volgt een kort verslag: “De veldslag der Vlaanderen is begonnen. Dinsdag morgen, om 4 uur, verlengde de artillerie haar geschut, dat 12 dagen onophoudelijk op de eerste en tweede vijandelijke stellingen had gehamerd, om het voetvolk toe te laten op te rukken. De uitslagen van dezen eersten dag zijn uitmuntend. Maar men moet niet vergeten, dat den slag, die begonnen is, weken en weken duren zal, het is een strategische dag in den welke de Britten en de Franschen, die in nauwe voeling werken, zullen gebruik maken van tot hiertoe nog onbekende middelen, doch men zal trapsgewijze vooruitgaan. In deze omstandigheden achten wij het nuttig onze lezers op hunne hoede te stellen voor alle te overdreven opgewektheid waarvan blijken gegeven werden bij de vorige offensieve verichtingen. Het aanvalsfront breidt zich uit op 24 kilometers, van ten zuiden van Diksmuiden tot het noord-westen van Ieper…”  De krant vermeld vervolgens ook nog: “Op de uitersten linkervleugel, hebben de Fransche troepen, in nauwe verbinding met de Britsche strijdkrachten en hun linker flank bedekkend, zich meester gemaakt van Steenstraete en zijn spoedig de vijandelijke stellingen binnengerukt tot op drie kilometers diepte”.  Als laatste vermeld de krant: “De vijand, die zware verliezen geleden heeft, heeft krijgsgevangenen in onze handen achtergelaten, waarvan het tot nu bekend aantal drie duizend vijfhonderd bedraagt maar het is nog niet mogelijk onzen buit naar juiste waarde te schatten…”

We bezoeken het Saint-George’s Memorial Church in de Elverdingestraat. Als we binnen stappen in de Anglicaanse gebedsplaats zijn we aangenaam verrast. De kerk is rijkelijk versiert met talrijke verschillende kleuren. Op elke stoel ligt een dik kleurrijk kussen met geborduurde logo’s van verschillende regimenten. Rondom zijn vaandels tegen de muur bevestigt. Vergulde plakketten met de namen van de strijdende regimenten aan WOI versieren de muren. De één beukige kerk is wit geschilderd.            De ramen laten veel licht door. Ze bezitten allemaal een wapenschild van een dorp of stad uit Ierland. Stoelen en banken nodigen uit voor een stil gebed. Een foldertje geeft ons een korte historiek van de kerk: “Op het einde van de eerst wereldoorlog roept Veldmaarschalk French op tot het bouwen van een Anglicaanse Kerk die moet dienst doen als aandenken van de gesneuvelden maar ook als verzamelplaats voor de bezoekende familieleden. De zoektocht naar een stuk grond begon en mede door de hulp van de Imperial War Graves Commission werd een geschikt terrein gevonden en aangekocht. Het Ieperse Verbond contacteerde Sir Reginald Blomfield (architect van de Menenpoort) om plannen te ontwerpen voor de bouw van een kerk. In de lente van 1927 waren de plannen getekend.  Hij had een simpele ruimte ontworpen die onderdak verschaft aan een 200 tal personen. De inrichting van het interieur van de kerk wordt gegeven door familieleden van de gesneuvelden. De aanpalende school zou betaald worden door de Old Etonians. De eerste steenlegging vond plaats op 24 juli 1927. De kerk werd ingewijd door de Bisschop van Fulham op 24 maart 1929 (Palmzondag). De eerste leerlingen op school begonnen op 9 april 1929.            (Het schooltje is momenteel een parochiezaal). Elk item in de kerk, de gedenkplaten aan de muren en op de stoelen, de vensters, de vlaggen en het meubilair zijn er allemaal ter herinnering aan diegenen die hun leven gegeven hebben voor de vrede”.

We vinden het gezellig om in een stad te wandelen. De vele historische gebouwen hebben allemaal een verhaal. De talrijke horecazaken, bieden uiteraard hun beste waarden aan. Een fris streekbiertje op een zonovergoten terras of een grote dikke pannenkoek als afsluiter horen er gewoon bij. Straks misschien? Naast de Lakenhallen, in de Jules Coomanstraat, staan we voor de imposante gedenkmuur van de “Ieperse Furie”. Geplaatst ter nagedachtenis van de militaire en burgerlijke slachtoffers van beide Wereldoorlogen. Onthuld op 27 juni 1926. Tussen de bronzen beelden staan de namen vermeld van gesneuvelden. Netjes gerangschikt en volgens het alfabet. De Leeuw van Vlaanderen houdt brullend de wacht.

Het Belle Godshuis Museum in de Rijselstraat is gesticht rond 1276 toen de lakenindustrie een crisis doormaakte. Oorspronkelijk opgevat als een opvangcentrum voor armen. Het groeide uit tot een echt hospitaal. Van 1796 tot 1971 was het een rusthuis voor vrouwelijke bejaarden. In de vroegere kapel, gebouwd in 1616, is het Museum opgericht.  Het vertoont de mooiste stukken uit de rijke collectie van het Ieperse OCMW. Het museum toont met trots het schilderij dat de Heilige Maagd voorstelt.       Het doek werd in 1420 geschilderd en is daarmee één van de oudste schilderijen in België. Het museum bezit ook  opmerkelijke meubels, zoals een unieke linnenpers en een wandtapijt uit de 17^e-eeuw.

Midden de Rijselstraat staat “Het Steen”. Dit is het enige bewaarde stenen huis van Ieper dat dateert van eind 13^e-eeuw. Er is inmiddels een bouwkundige vergunning aangevraagd. Elke informatie ontbreekt op de voorgevel. Het is bijna 14:00u als het begint te regenen.  We gaan even schuilen in een oude koetspoort. Deze geeft toegang tot exclusieve appartementen. Ons Rina wil een foto nemen, maar het werkt niet meer. Ze mag zoveel op het knopje duwen, niets werkt. De batterij eruit halen, en opnieuw beginnen. Niets aan te doen. Gedaan. Vanaf nu geen foto’s meer. Amen en uit. Het stopt met regenen. Toch iets dat meevalt.

De gotisch-romaanse Sint-Pieterskerk ligt in de Rijselstraat. Op de plaats waar de Vlaamse graaf Robrecht de Fries in 1073 een bedehuis zou gesticht hebben, werd in de 12e-13e eeuw deze romaanse kerk gebouwd, toegewijd aan Sint Pieter. Op het einde van de 15de en de eerste helft van de 16de eeuw werd ze verbouwd tot een gotische hallenkerk. De eerste toren brandde af in 1638. Het duurde tot  1868 vooraleer de kerk een nieuwe toren kreeg. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de kerk bijna volledig vernietigd. Alleen de basis van de westertoren en de onderste geleding van de viering bleef gespaard. De bekende wederopbouwarchitect Jules Coomans heeft bij de wederopbouw de restanten van de muren geïntegreerd in de nieuwe kerk en de gotische bovenbouw van de toren vervangen door een romaanse toren. De Sint-Pieterskerk ligt in de levendige Sint-Pieterswijk die een eigen reus heeft, Robrecht de Fries genaamd. De wijkbewoners dragen hun reus met trots tijdens de driejaarlijkse Kattenstoet door de straten van Ieper. We kunnen de kerk ook van binnen bekijken. De Sint-Pieterskerk bezit een fotokader van Pater Damiaan. Het kerkschip bestaat uit drie beuken. Het orgel heeft men in een nis van de zijmuur geplaatst. De houten preekstoel is helemaal uitgesneden. Verschillende bekende Heiligenbeelden. De schilderpanelen dateren van 1562 en 1620. Een schilderij op doek stamt uit de 17^e-eew. Er vind op dit moment een expeditie plaats van kerkelijke relikwieën uit de schatkamer van de kerk. Uiteraard bevinden zich alle kostbaarheden achter glas. De Heilige Pieter zit achteraan op een troon. Vervaardigd in brons en ijzer eind 19^e -eeuw. In zijn linkerhand de sleutel van de hemelpoort, en rechts maakt hij een gezegend gebaar.

Ieper is in de ban van de Ronde van Frankrijk. Op enkele locaties staan fel gekleurde namaak fietstoeristen als blikvanger voor het naderende evenement. Op 9 juli dit jaar wordt het startschot gegeven voor de 5^e-etappe van de Ronde van Frankrijk, die hier in het centrum vertrekt. De eerste 6km worden op Ieperse bodem gereden.

We komen bij de leeuwentoren. De Predikherentoren maakte deel uit van de 14e -eeuwse Bourgondische vestingmuur. Deze hoektoren ontleent zijn naam aan het kloosterdomein van de Dominicanen of Predikheren, dat dichtbij lag. In de Franse tijd werd de toren verlaagd en omgebouwd tot geschutplatform. Voor de toren ligt in de brede Majoor gracht, een driehoekig eiland als voorversterking. De Leeuwentoren heeft zijn naam te danken aan zijn stevigheid: de muren zijn 2.4 meter dik.                 Een gemetselde tunnelgang of poterne door de aarden wal verbindt de toren met de binnenstad. Ook deze verdedigingstoren werd door Vauban verlaagd en tegen artilleriegeschut beschermd door een eiland. Het smalle middeleeuwse boogschutter venster werd later aangepast als kanonnen gat.

We nemen nog een kijkje op de Ramparts begraafplaats. De eerste begravingen op de vestingen van Ieper gebeurden door Franse troepen in november 1914. Tussen februari 1915 en april 1918 begroeven ook de Britten heel wat doden op de stadswallen. Na WOI werden vele graven van de vestingen geconcentreerd op andere begraafplaatsen. Ook de Franse graven werden na de oorlog verwijderd. Op 11 oktober 1999 werden nog 4 lichamen van soldaten bijgezet, die werden opgegraven nabij de St-Jacobskerk. In totaal rusten hier 197 soldaten, waarvan er 9 niet meer herkend konden worden. 

Een weinig later staan we bovenop de Rijselpoort. Deze poort was één van de belangrijkste doorgangen naar het front en werd meer gebruikt dan de Menenpoort, omdat deze weg beter beschermd kon worden tegen vijandelijke artillerie. De Rijselpoort werd vroeger ook de Mesenpoort genoemd. Het is de enige van de tien Ieperse stadspoorten die min of meer behouden bleef. Ze werd diverse malen verbouwd. De laatste keer na de Eerste Wereldoorlog.  

Hier staan ook kunstrenners op de fiets. Allen in de driekleur van België. Langs een trapje naar beneden. We staan voor het Ramparts War Museum voor een gesloten deur. Op een briefje staat dat het museum gesloten is op woensdag en donderdag. Blijkbaar ook op feestdagen.

Hoera, onze fotocamera werkt terug. We kunnen weer foto’s maken. Wat de reden ook was, we zullen het nooit weten. 

In elke straat die we bewandelen zijn er gebouwen die uitnodigen tot ontdekken. Zoals de vispoort bijvoorbeeld. Dit bijzondere architecturale monument is een reconstructie naar het vooroorlogse model en kreeg pas op het eind van het jaar 1920 haar huidig uitzicht. De oorspronkelijke poort werd gebouwd in 1714. Het jaartal is nog vernoemd in Romeinse cijfers. Het stadswapen bevindt zich tussen twee dolfijnen. We lopen door de toegangspoort naar de vismarkt. Ons Rina probeert zo veel mogelijk foto’s te nemen. Je weet nooit of hij seffens weer blokkeert. De verkoopstalletjes vervangen de vooroorlogse loodsen. Het tolkantoor, ook Minckhuisje genoemd, werd hier in 1899 opgericht. In dit klein prachtig gebouw moesten visverkopers tol betalen. Het huidige gebouwtje is een reconstructie van na de Eerste Wereldoorlog. 

Prachtige monumenten en gebouwen getuigen van een boeiend en rijk verleden. Zoals het vleeshuis dat in natuursteen werd opgetrokken. Het gelijkvloers is van de 13^de eeuw en de eerste verdieping dateert van 1525-1530. Tot de 20^ste eeuw werd op het gelijkvloers vlees verkocht. In de rest van het gebouw was tot 1796 de gilde gevestigd. Van 1857 tot 1973 was het stedelijk museum hier ondergebracht. Ook de jeugddienst op de eerste verdieping en het jeugdhuis JOC in de kelder hebben hier hun stek gevonden.

Terug op de Markt zetten we ons op een terras omdat een mens nu éénmaal moet drinken. Vervolgens wandelen we naar de Kathedraal. Gelegen in het grasperk, naast de Kathedraal, staat het Munster monument. Het Iers kruis werd opgericht ter herinnering aan de omgekomen militairen, afkomstig uit de provincie Munster in Ierland, die in de Ieperboog sneuvelden tijdens WOI. Dit gedenkteken werd onthuld op 13 juli 1924.

We wandelen voorbij de plaatselijke gevangenis in de Elverdingestraat. In 1843 werd beslist om een nieuwe gevangenis te bouwen ter vervanging van het bestaande “Rasphuis”. De penitentiaire instelling werd gebouwd op de plaats waar de gevangenis nu nog steeds gehuisvest is. In al het losgebroken geweld van WOI, bleef de gevangenis van Ieper relatief goed overeind staan. Mede hierdoor had de gevangenis verschillende functies: kantoren van de Britse militaire plaatscommandant, kantine voor militairen en als veldhospitaal. In 1917 werden op de binnenkoer 3 Britse deserteurs geëxecuteerd. Op het einde van WOI waren de gevangenisgebouwen zwaar beschadigd. De dag van vandaag fungeert het gebouw nog steeds als gevangenis.

Ons Rina neemt een foto van het huis waar de Commonwealth War Graves Commission gehuisvest is in dezelfde straat op nr 83. We keren terug en het regent opnieuw, het is 16:30u. We hebben nog tijd zat om de begraafplaats te bezoeken. Op het Ypres Reservoir Cemetery op het Minneplein worden 2.614 doden herdacht, waarvan er 1.035 niet meer geïdentificeerd konden worden. 'Special memorials' herdenken 2 militairen uit het Verenigd Koninkrijk die begraven waren op Infantry Barracks en 8 die begraven waren op Ypres Reservoir Middle Cemetery van wie de graven door artillerievuur vernield werden. Donkere wolken schuiven boven ons samen. In de verte donder en bliksem. We schuilen in een portiek. Tijdens het wachten vraag ik mij af hoe onze soldaten van WOI zulk weer evenaarden. Wij kunnen nog schuilen, maar in de loopgraven kon je geen kant uit.  Zij ondergingen gelaten weer en wind. Alles was beter dan oog in oog te staan met de vijand. Nu en dan een sigaretje roken en/of praten met een lotgenoot. Over thuis. Over moeder de vrouw en de kindjes. Straks worden ze afgelost en kunnen ze een brief schrijven naar hun beminde. Hopelijk zit ze gezellig bij de houtkachel. Met een bord soep en een homp brood…

Het onweer trekt even later weg zonder schade aan te richten. We wandelen terug naar de Markt. Hier kunnen we iets eten en drinken tot het tijd wordt voor de “Last Post”.

Om half zeven vertrekken we naar de Menenpoort. En stenen grenspaal bij de lakenhallen onder de inrijpoort trekt onze aandacht. De Ieperse keure, dat stamt uit het begin van de 13^de -eeuw legde de rechten vast van alle Ieperlingen, of ze nu binnen of buiten de stadsgrachten woonden. Het gebied waarbinnen de keure van kracht was werd nauwkeurig afgebakend met stenen grenspalen. Dit gebied werd het schependom genoemd omdat de schepenen van de stad er mochten recht spreken. In de paal werd het wapen van de stad in zijn eenvoudigste vorm uitgekapt: een kruis met dubbele dwarsbalk. Van deze grenspalen is slechts één exemplaar bewaard gebleven.

Vaandels wapperen aan het historische gebouw dat de naam “Kasselrij” draagt. Een infobordje geeft uitleg in onze beide landstalen: ‘Dit gebouw, oorspronkelijk een middeleeuws steen genaamd “De Wulf”, was vanaf 1503 de vergaderplaats voor de schepenen van de kasselrij. In de 19^e-eeuw werd het deels als hotel en deels als rechtbank gebruikt. Na de Eerste Wereldoorlog deed het tot 1967 dienst als voorlopig stadhuis. Bij de wederopbouw van de 16^e-eeuwse voorgevel werd de renaissancestijl grotendeels behouden. De medaillons stellen de 7 hoofdzonden voor. 

Aan de Menenpoort wordt men toch stil als je de kransen en bloemen bekijkt die hier alle dagen worden neergelegd. Ook bij het lezen van de namen van de gestorven soldaten slik je enkele keren. De namen zijn alfabetisch gerangschikt. Bij elk regiment begin je terug van A tot Z. Corporal, Serjeant, tweede luitenant… en ga zo maar verder. Australië, weer met honderden namen: Bovenaan: Oxford, Corporals, Serjeant, Private, Lanciers-Corporal. De namenlijst van Private soldier is eindeloos lang.            Elke letter van het alfabet is gebruikt.   Het kan je niet onberoerd laten bij het lezen van al die namen. Hier en daar lezen we drie of vier maal dezelfde familienaam onder elkaar. Broers? Alleszins familie, toch? 

Ik ga naar beneden en wacht met ons Rina aan de straatzijde op het begin van de taptoe. Als de klaroenen beginnen te schallen krijg ik kippenvel. Fotocamera’s flitsen onophoudelijk. Voor de rest is het muisstil. Tot morgen. Tekst: Luc Verschooten Foto’s: Rina Meurs.