Woensdag 13 februari 2019. Een zonnige droge dag waarop we kunnen genieten van een aangename temperatuur tot 10°C. We besluiten om tante Maria in haar home te bezoeken. Mijn meter, die ondertussen al lang de negentig is gepasseerd, woont al enkele jaren in rustoord Battenbroek te Walem, een woonzorgcentrum voor 88 residenten. Het is een rustgevende omgeving waar de oudere mens echt tot rust kan komen in een familiale sfeer. Vlakbij het rustoord bevindt zich de Spildoornvijver of de put van Walem. Een oude zandwinningsput die uitgegraven werd op het einde van de jaren zestig van vorige eeuw voor de aanleg van de E-19. Het domein is 25 ha groot waarvan 16 ha water oppervlakte. De ideale leefomgeving voor de snoek, baars en karper. De oevers zijn bedekt met veel riet en hier en daar een loofboom. Enkele struiken hebben al katjes. Een andere struik kleurt al geel. De lente lijkt dichtbij. Aan de overzijde, tussen de struiken zien we nog net de kerktoren van Walem. Na onze wandeling rijden we tot bij het rustoord waar men ons vertelt dat tante Maria verleden week verhuist is naar een rustoord in Kapelle-op-den-Bos. Het personeel was zo vriendelijk om het adres mee te geven. Lucy, onze GPS, bracht ons een half uur later tot bij het woonzorgcentrum Akapella. In juli 1997 opende Akapella zijn deuren in de Parallelweg. Een prachtig gebouw dat enkele jaren geleden nog grondig werd gerenoveerd en uitgebreid. Tante was blij om ons te zien en we gingen in het cafetaria iets drinken terwijl we elkaar bijpraten. Om eerlijk te zijn, tante Maria praat en wij luisteren. Tot de volgende keer tante!

12-09-2019 om 12:59 geschreven door Luc Verschooten  

Zondag 3 februari 2019. Het is nog fris. In tal van steden en gemeenten heeft het aan de grond nog lichtjes gevroren. Hier en daar is het wegdek nog nat en ontstaan er ijsplekken. De zon schijnt aan een stralende blauwe hemel bij een temperatuur van 5°C. We gaan onze tweede winteruitstap maken van het nieuwe jaar. Gewoon er even tussenuit. In beweging blijven zegt de dokter vaak en dat gaan we doen. Het is ongeveer elf uur als we aan de Lindekensbaan de parking opdraaien van het Provinciaal Groendomein Kesselse Heide. Dit natuurgebied van 43 hectare werd tot eind jaren zeventig van vorige eeuw nog gebruikt als oefenterrein voor het Belgische leger. In 1978 kocht de provincie Antwerpen het aan. Sindsdien wordt het hele gebied beheerd met inzet van een vijftigtal Kempische heideschapen zodat de ongewenste grassen op een natuurlijke manier verwijderd worden. In het natuurreservaat zijn een aantal beweg-wijzerde wandelroutes uitgezet. De heide staat nu niet in bloei maar we zien een kleurrijke afwisseling van struikheidevlakten en poeltjes, naald- en loofbossen. Aan de zandvlakte staan picknicktafels waar we van ons zelf meegebracht hapje en een warm drankje kunnen genieten. Als de wolken voor de zon schuiven voelen we de koude noorderwind. Tijd voor een warme chocomelk of kopje hete koffie. We moeten beslist nog eens terug komen als de heide bloeit.

01-09-2019 om 20:01 geschreven door Luc Verschooten  

01-09-2019 om 19:57 geschreven door Luc Verschooten  

Fietsknooppunten: 94 -237 - 95 - 96 - 97 - 98 - 243 - 91 - 92 -71 - 79 - 305 - 300 - 301 - 93 - 94.   

Geplande afstand: 41,8 kilometer.

Parkeerplaats: Sint-Amandusstraat 11, bij de kerk van Stokrooie.

Vrijdag 5 oktober 2018. Het is 13°C bij ons vertrek om 08:30u. De zon schijnt en de lucht is lenteblauw. Magnifiek, want het is net herfst geworden. Onze weerman, Frank, beloofde voor vandaag toch nog een 23°C. Dat is dan nog in de schaduw. Rond tien uur parkeren we onze auto in de Kempen vlakbij de kerk van het landbouwdorpje Stokrooie. We bevinden ons in de provincie Limburg dat, volgens Wikipedia, een fietsroutenetwerk heeft van 2.000 km fietspaden, waarvan grotendeels autovrij. De deelgemeente van Hasselt ligt aan de Demer en het Albertkanaal. Het interieur van de Sint-Amanduskerk is gewoonweg prachtig. De kleurige Heiligenbeelden contrasteren mooi tegen de witgeschilderde pilaren. Ondanks de loodramen komt er heel veel licht binnen in de kerk. De Sint-Amanduskerk is een bouwwerk van 1853. Ze werd gebouwd in opdracht van de Witte Paters Norbertijnen van Averbode. Deze Norbertijnen verbleven in het toenmalige pastorijgebouw van Stokrooie. De pastorij uit 1867 werd gesloopt rond 1965 en vervangen door het huidige exemplaar. Het Heilig Hartbeeld, voor de kerk, werd in 1929 geplaatst en wordt momenteel nog bijeen gehouden door ijzeren banden in afwachting van een grondige restauratie. We houden de kerk rechts van ons en fietsen tot het volgende kruispunt. Linksaf in de Schabbestraat en onmiddellijk rechtsaf in de Sint-Amandusstraat om knooppunt 237 te volgen.

De Lavendelhoeve in de Olmenbosstraat 25 is een uniek stukje Provence in Limburg. Hier draait alles rond lavendel die wordt gebruikt in cosmetica, zeep, parfum, thee, gebak pralines, … Lavendel heeft een ontspannend effect. Dit project werd opgestart in 2001 op de voormalige hoeve door vijf cursisten na een opleiding tot herborist te Hasselt. Er worden demonstraties gehouden en er zijn verkoopstandjes met lavendelproducten en aanverwante. Men kan er kunstenaars aan het werk zien met keramiek en juwelen. Er is eveneens een springkasteel en kinderanimatie voorzien. De bankjes bij de molensteen onder de bomen is een geluksplekje.  Een prachtig plekje voor een eerste kopje sterke koffie. Na de parking van ‘Limburg Lavendel’ rijden we over de ‘Zonderikbeek’ die de grens vormt tussen Stokrooie en Kuringen. Langs een semi verhard pad fietsen we over de Demer.

Over de Tuilterdemer komen we bij de abdijsite van Herkenrode. We kunnen er niet naast kijken. De oude abdijsite van Herkenrode ademt rust, verbondenheid met het verleden en vooral gastvrijheid uit. De Tuilterdemer is opnieuw ingericht als waterloop naar de Tuiltermolen waardoor die permanent water krijgt en na restauratie opnieuw kan draaien. De abdijmolen maakte deel uit van de ambachtelijke zone van de abdij met een bakkerij, een brouwerij, een huidevetterij en een aantal werkateliers met verblijven voor het dienstpersoneel. Zo konden de cisterciënzerinnen zelf in hun behoeften voorzien. De nog aanwezige bedding van de Tuilterdemer is zoveel mogelijk behouden. Stroomopwaarts van het Vissershuisje tot aan de Demer was de Tuilterdemer grotendeels gedempt. Dit traject is opnieuw uitgegraven. Hierbij werden een aantal middeleeuwse kademuren aangetroffen en archeologisch onderzocht. Ter hoogte van de Tuiltermolen is een nieuwe brug gebouwd en zijn de kademuren hersteld. De historische gebouwen zijn gerestaureerd. De eerste cisterciënzerinnenabdij van de Nederlanden groeide uit tot een belangrijk bedevaartsoord. Mensen zochten er geluk en bescherming. De abdij, die meer dan 800 jaar oud is, kende hoogdagen en tegenspoed. Ze ligt in een wijdse vlakte van spirituele stilte, een natuurgebied van 100 ha. Na de abdij fietsen we door een prachtig natuurgebied. Het grondwater is hier verrijkt met ijzer dat roest bij contact met zuurstof uit de lucht. Op het einde van de Sacramentstraat is knooppunt 237.

Linksaf aan knooppunt 237 en we rijden de Demer over die deel uitmaakt van het stroomgebied van de Schelde met een lengte van 85 km. Het water wordt via de Dijle, de Rupel en de Schelde afgevoerd naar de Noordzee. We rijden niet door het centrum van Kuringen. We fietsen de Groenstraat ten einde en draaien rechtsaf langs het Albertkanaal dat loopt door Luik, Limburg en Antwerpen. Het kanaal werd gegraven tussen 1930 en 1939 en heeft een lengte van 129,5 km. 

We blijven een hele tijd het kanaal volgen. Langs de gehele lengte ligt er een belangrijk industriegebied op beide oevers. We volgen het fietspad zuid oost langs het Kanaalkom Hasselt. Een voormalig haven- en industriegebied dat thans een recreatie- en woonfunctie heeft met kantoren en de nodige horeca. De kom werd gegraven tussen 1854 en 1858 als aftakkingskanaal en verbinding van Hasselt naar Dessel, waar men via het Kanaal Dessel-Schoten uiteindelijk Antwerpen kon bereiken. Na de aanleg van het Albertkanaal verloor het Kanaalkom zijn functie.

We rijden langs het monument op het Vrijwilligersplein van Hasselt. Het werd op 10 september 1961 onthuld. Het monument brengt hulde aan de bewerkers van ’s lands onafhankelijkheid in 1830, aan de zovele vrijwilligers van WOI en WOII en aan de strijders die in 1950 onder UNO-vlag naar Korea vertrokken. Bij knooppunt 96 bevinden we ons in het hart van Hasselt.

We fietsen rechtdoor en eerste straat rechtsaf. Hasselt is de hoofdstad van Limburg en grenst aan het Albertkanaal en de Demer. We houden onze eerste sanitaire stop om de “dorstige te laven”. Daarna houden we halt bij het monument van het Demermanneke in de Demerstraat aan de Grote Markt. Zijn taak bestond erin de Demer te vrijwaren van houten blokken en allerlei ander drijvend vuil. Eveneens stond het Demermanneke in voor het onderhoud van de aarden dijken. Sinds 1 oktober 1977 is het “Demermanneke” het embleem geworden van de commerciële activiteiten die plaatsvinden in de Demerstraat. Op het plein van de Molenpoort staat een uitvergroot beeld van een beloftevolle sporter, een prijs of award die de Ambassador Club Hasselt jaarlijks uitreikt aan de meest verdienstelijke jonge Hasseltse sportpersoonlijkheid. Het monument werd geplaatst op 15 maart 2014. Vervolgens houden we halt bij de begraafplaats van Hasselt. Het oud kerkhof was in gebruik van ongeveer 1800 tot 1930. Na WOI werd nabij de ingang een ereperk ingericht voor de 149 Hasseltse gesneuvelde militairen. Nog voor knooppunt 97 zien we rechts het ‘Kapermolenpark’. De site bevat een zwembad, een ijshal, een park en een aantal scholen. De Demer stroomt er doorheen. Ernaast bevindt zich de Japanse tuin die in 1992 geopend werd als grootste van zijn soort in Europa. De hoofdmissie is de Japanse cultuur bekend maken in België. Het is een plek van rust om er een gezellige picknick te houden of om er rond te wandelen. Sinds 2016 heeft een vredesbel een vaste plek in de tuin.

We verlaten al vlug het centrum van Hasselt en rijden tot aan het Albertkanaal. Rechtsaf op het jaagpad na de wegkapel met jaartal 1924 die toegewijd is aan O.L. Vrouw van Lourdes. Van de kapel was al sprake in 1775 en omdat ze bouwvallig was geworden werd ze afgebroken en in 1924 heropgebouwd in opdracht van de familie Briers-Philippaerts. De kapel is niet open. Langs de houten tralies in de deur kunnen we een blik werpen op het prachtige interieur. Het originele beeld werd in 1944 gestolen en de kapel werd herhaaldelijk vernield door vandalen. Voorbij de sluis waar de Vlaamse Waterweg nv een gecombineerde pompinstallatiewaterkrachtcentrale gebouwd heeft. Dankzij deze installatie wordt het sluizencomplex beperkt met ongeveer de helft. Er werd eveneens een fietsbrug over het kanaal voorzien waar we gebruik van maken.

Over het kanaal fietsen we over de ‘Miserikbeek’ die ontspringt in het ‘Natuurreservaat De Maten’ en hier in de Demer vloeit. In de Langwaterstraat staat rechts van ons de volgende wegkapel, gewijd aan O.L. Vrouw van Lourdes. Mooi onderhouden met tamelijk veel Heiligen-beelden en kleurige plastiek bloemen. We rijden over de N75 en belanden bij ons knooppunt in het Openluchtmuseum Bokrijk. Linksaf naast het spoor, rechtsaf over ‘Parking 2’.

Het fietspad door het water voegt een unieke beleving toe aan het fietsroutenetwerk. We rijden 212 meter lang op een pad van 3 meter breed. Het werd ingehuldigd op 27 april 2016. Het water bevindt zich aan weerszijden op ooghoogte. Je ruikt zelfs het water vanop de fiets. Het is vandaag wel extra druk. Uitkijken is geen luxe. Sommigen denken dat dit alleen een fietsbrug is en slalommen levensgevaarlijk tussen de wandelaars door. De eenden die ons tegemoet zwemmen zijn niet bang. Op hun dooie gemak dobberen ze voorbij. Hun oogjes spreken boekdelen. “Eten alsjeblieft”. Bokrijk is een 550 ha groot domein dat op 21 maart 1938 door de provincie Limburg werd verworven. Het domein staat bekend omwille van zijn openluchtmuseum dat officieel werd geopend op 12 april 1958. Er is ook een speeltuin, een arboretum en een geuren- en kleurentuin aangelegd.

Na het Arboretum fietsen we langs het ‘Natuurreservaat Het Wik’ dat midden in de bosrijke omgeving van Bokrijk ligt en een vijvercomplex heeft met de naam Het Wik. Het gebied heeft 19 vijvers, elk met een specifieke flora en fauna. Van de 110 hectare natuurgebied is er ongeveer 50 hectare bos. Het gebied is niet opengesteld voor het publiek. Over de Zonhovenweg rijden we tussen paarse kleuren van de bloeiende heide. Heide is belangrijk voor reptielen zoals hagedis en de adder. Ook de blauwvleugelsprinkhaan is een insect van heide. Bij een enorme poel zien we een reiger op de andere oever. Doodstil staart hij in het water. Heeft hij een prooi in het oog? Het volgende moment heeft hij een kikker in zijn lange spitse bek. Smakelijk! De bomen weerspiegelen zich in de uitgestrekte vijver. Enkele eenden waggelen langzaam voorbij.

In Bolderdal fietsen we langs verschillende vijvers zoals de ‘Kleine Vijver’, ‘Rietvijver’ en ’t Winkeltje. Aan de overzijde van de straat ligt de ‘Groot Wijven’ waterplas. Er werd een 15 meter hoge uitkijktoren “De Wijers” gebouwd die een indrukwekkend uitzicht geven over het vijvergebied Bolderdal en het landschap. Bovenop de toren spotten we in de verte een zilveren reiger die ons angstvallig in het oog houd. Weer naar beneden springen we terug op ons ‘stalen’ ros en fietsen langs het Natuurreservaat Rode Vijvers-Wijvenheide. Het reservaat, dat uit visvijvers bestaat, is 160 ha groot en werd in 1958 opgericht als vogelreservaat. Er broeden wel 100 vogelsoorten. Aan knooppunt 93 moeten we weer het kanaal over via een brug met kleurige bloemen. De blauwe lucht weerspiegeld in het water. Bij “Chambres D’ hôtes stoppen we voor een heerlijk avondmaal. De foto’s spreken voor zichzelf. De zon staat al laag als we terug rijden naar Stokrooie tot bij de kerk waar onze auto trouw als een hond staat te wachten.

01-08-2019 om 13:12 geschreven door Luc Verschooten  

Een magische avondwandeling door het Rivierenhof.

Op een boogscheut van de stad Antwerpen kom je weer op adem in een magisch mooi stukje natuur: het Rivierenhof. Tijdens de herfstvakantie wordt het park nóg wat magischer, tijdens ‘De Grote Schijn’.

Het lijkt wel alsof het park besprenkeld werd met toverstof: achter iedere boom wacht een nieuwe verrassing. Bomen lijken tot leven te komen, planten begroeten je met hun klanken en zwammen krijgen een lichtgevende gloed terwijl water in de omgekeerde richting loopt. De Grote Schijn nam ons op 4 november 2018 mee voor een zinnenprikkelende tocht door het donker. Niet zómaar een wandeling, maar één groot totaalspektakel waarbij we mochten  genieten van de pracht en de kracht van de natuur in duizenden geuren en kleuren.Tijdens valavond, wanneer de zon verdwijnt achter de bomen en de maan haar plek inneemt, verspreidt de magie zich over het Rivierenhof. Bomen en planten spelen de hoofdrol tijdens De Grote Schijn, met het park als prachtig decor voor een feeërieke ervaring.

We verdwalen in het park, terwijl de bomen en planten ons de weg wijzen. Even houden we halt om naar een muzikale treurwilg te luisteren om nadien onze tocht te vervolgen langs een feeëriek verlicht pad.

Tijdens de 2 kilometer lange wandeling ontdekken we de mooiste hoekjes en plekjes van het park. Het hele parcours is één grote beleving: indrukwekkende technieken voeren ons van de ene mysterieuze verrassing naar de andere. Een uniek audiovisueel spektakel brengt een verhaal zonder woorden, met innoverende snufjes en lumineuze emoties. Wij wandelen. Het park verwondert.

De Grote Schijn wordt geproduceerd door La Tilia, dat de top van de Belgische en wereldwijd gerenommeerde evenementensector wist te verzamelen voor dit project. Zoals Mundomatic, een globale en sterk geapprecieerde technisch producent. Het is het collectief rond producer, technisch en creatief brein Piet Winten. Hun brede deskundigheid en internationale connecties reiken van China tot de VS.

Lieven Scheire is alvast heel enthousiast : “Combineer natuur met wetenschap en technologie en ik ben de gelukkigste man ter wereld. Ik ben heel benieuwd hoe dit park tot leven gaat komen.”. Jef Neve zal een nummer componeren voor De Grote Schijn. Het wordt een soundtrack, die tot leven komt op één punt tijdens de wandeling.

01-08-2019 om 13:05 geschreven door Luc Verschooten  

30 september 2018. Het wordt een stralende dag vol zonneschijn. Tijd voor een toeristische wandeling in en rond het domein van het Koloniënpaleis van Tervuren. We plaatsen de auto op de Paleizenlaan. Het is er druk. Blijkbaar wil iedereen hier vandaag wandelen. We vinden gelukkig nog een plaatsje. Het uitzicht is hier fenomenaal. Op de rotonde werd in 2005 een prachtige grote ronde fontein geplaatst met een Jazz Band van Afrikaanse waterdieren. Verderop worden hoog op een sokkel vrouwenbeelden tentoongesteld. Waar we de auto parkeren staat de beeldengroep “Après le combat” aan het Koloniënpaleis. Het gietijzeren beeld werd in de negentiende eeuw gemaakt en stelt twee herten voor die net gevochten hebben op leven en dood. Rondom rond staan reusachtige bomen al dan niet met herfstkleuren.  

We beklimmen de enkele trappen tot het indrukwekkende gebouw. Het Koloniënpaleis of tentoonstellingspaleis werd gebouwd op de resten van het paviljoen van de Prins van Oranje Willem-Frederik, dat in 1879 was afgebrand. Tijdens de Wereldtentoonstelling van 1897 stelde koning Leopold II hier zijn Congostaat voor aan de Belgische bevolking. De toenmalige feestzaal bleef behouden. In de vleugels zijn er afdelingen van het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika. In dit gebouw was ook eerst het museum gevestigd. Toen dit echter te klein werd, gaf koning Leopold II in 1904 opdracht het huidige museum te bouwen dat voltooid werd in 1910. Het vijverpark was het vroegere jachtdomein van de hertogen van Brabant nabij het Zoniënwoud. We wandelen rechts naast het gebouw naar de achterzijde. Een groene middenberm leidt ons langzaam heuvelafwaarts. We zijn omgeven door een buxushaag en hoge bomen. In de verte zien we een vijver.

Halverwege draaien we rond het levensgrote beeld van de Romeinse krijger Claudius Civilis van Lodewijk Van Geel (1787-1852). Dit beeld was reeds op het terrein aanwezig ten tijde van het verdwenen paviljoen van Prins Willem-Frederik.

Voor de grote waterplas zien we het “nieuw” Koloniaal Museum dat werd ingewijd in 1910 door Koning Albert en dat zich specialiseerde op het gebied van de Afrikaanse zoölogie en etnografische verzamelingen. In 1911 werd in het gebouw een scheikundig laboratorium ingericht. Er worden momenteel restauratiewerken uitgevoerd aan het majestueuze complex of aan de perken voor het gebouw. Hekwerken verhinderen de toegang. Volgens Wikipedia was er een grote schare van kunstenaars verantwoordelijk voor de luxueuze binneninrichting: prachtige marmeren vloeren, rijk beschilderde en met stucwerk opgehoogde plafonds, diverse muurschilderingen met als hoogtepunt de overkoepelde erezaal. De tuin alleen al is een fortuin waard. De bloemperken werden beplant met viooltjes. Op de achtergrond worden de kegelvormige buxussen regelmatig gesnoeid.

De volgende beeldenpartij werd in een ronde vijver geplaatst rond 1994. Het is een satirisch herdenkingsmonument naar aanleiding van “100 jaar Koloniale tentoonstelling (1897-1997)”. De titel: “The Congo I Presume”, parodieert de woorden van Henry Morton Stanley bij zijn ontmoeting met David Livingstone: “Dr Livingstone I presume?”

Langs de afspanningshekken, tussen de bomen, nemen we de kortste weg naar de voorzijde van het gebouw. We gaan linksaf. Over de ingang van het Koninklijk Museum werd een beeld geplaatst van een Afrikaanse olifant. Het witgeschilderde ijzerzandstenen beeld staat hoog op een sokkel en heeft zijn slurf in de hoogte. Klaar om te trompetten. Op zijn rug zitten drie Afrikaanse krijgers. Het beeld werd ontworpen door Albéric Collin (1886-1962). De toenmalige directeur van het Tervuurse Museum, Frans Olbrechts, zorgde er in 1938 voor dat het kunstwerk in Tervuren geplaatst werd.

Langs het paviljoen wandelen we terug richting auto. Na een laatste foto slenteren we over de Paleizenlaan en slaan de eerste straat linksaf. Via de Kastanjedreef komen we op een groot plein waar we iets kunnen drinken op het terras van De Foyer. Een moderne gezellige bar in het vrijetijdscentrum op de Markt. Naderhand wandelen we verder op de Kastanjedreef die ons op het Kazerneplein brengt. Hier bevindt zich de Panquinkazerne die van 20 juni tot 11 november 2018 omgetoverd werd tot vredessite. Hier herdenkt men het einde van de Groote Oorlog door het kunstwerk “Maaiveld”. Ook het herdenkingsmonument wordt in de aandacht geplaatst. Het plein is een “graanveld” geworden, bezaaid met klaprozen als symbool voor het leed en de hoop. In het midden is er een 100 meter lange loopgraaf van gestapelde boomstammen waar men kan doorwandelen en aan het einde heeft men een unieke kijk op de ruïne van het voormalige hertogelijk paleis en de vijvers in het park. Op de plek van de Panquinkazerne liet de Oostenrijkse landvoogd Karel Van Lorreinen een hoefijzervormig gebouw optrekken dat moest dienen als stallingen en logies voor het personeel. Vanaf de Napoleontische tijd werd het een paardenstoeterij. Later huisden er afdelingen in van de gendarmerie. In 1897 nam het leger de gebouwen in bezit.

In de tijd van de aartshertogen Albrecht en Isabella (1599-1633) werd op de binnenkoer van de middeleeuwse burcht ter vervanging van de houten “Sint-Huybrechtscapelle” een nieuwe kapel gebouwd die rijkelijk werd gestoffeerd met taferelen uit het leven van Sint-Hubertus. Van de rijke stoffering bleef echter niets bewaard. De hoge kapel staat momenteel in de steigers en kan niet bezocht worden.

We zakken nadien af naar het centrum bij de Sint-Jan Evangelistenkerk. De gotische kerk uit de dertiende eeuw waarin de Brabantse hertogen Antoon van Bourgondië (+1415), Jan IV (+1427) en Filip van Sint-Pol (+1430) begraven liggen. De kerk leed fel onder de zestiende en zeventiende eeuwse godsdienstoorlogen. Het doksaal dateert van 1517. We kunnen ook het interieur bewonderen. Ze wordt helder verlicht door de zonnestralen die door de bovenste ramen binnen komt. Beneden zijn de glas-in-loodramen.

Vlakbij de kerk staat de Rijkswachterspomp die aanvankelijk in de Warande stond. Ze diende om de paarden van de Tervuurse rijkswachtbrigade van water te voorzien. In 1994 werd de pomp op het marktplein geplaatst. De Warandepoort in de Klarastraat is één van de tien poorten die tijdens de periode 1625-1632 de oorspronkelijk houten palissade die de Warande omgaf vervangen door een stevige bakstenen muur. Het is voorbij twee uur als we terug naar de auto stappen en terug rijden naar Ekeren.

11-07-2019 om 13:39 geschreven door Luc Verschooten  

Wandelknooppunten: 52-51-93-50-92-89-88-85-86-78-80-79-78-76-87-91-90-52 = 9,5km.

Vertrek: Bezoekerscentrum Klein Engeland 29 Turnhout.

Dinsdag 28 augustus 2018. Er wordt mooi weer voorspelt met temperaturen tot 25°C in de schaduw. Dat beloofd. Folders van ons laatste bezoek aan de fiets en wandelbeurs te Antwerpen worden te voorschijn gehaald en geselecteerd. Aangezien het een broeiende hete dag wordt besluiten we niet te ver te rijden en zeker niet te fietsen. Gezien het de tijd van de heide is willen we een wandeling maken in het natuurgebied van Turnhout met heide en vennen. De folder beloofd ons “Weidse paarse heide, schitterende vennen, eikenbossen en bloemrijke graslanden die samen het Turnhouts Vennengebied vormen”. Op weg naar Turnhout onderscheiden we bossen, weiden, akkers en vennen die de stad omarmen. Op slechts tien minuten rijden van het centrum vinden we rust in een groene gordel, vanaf de oevers van het kanaal Dessel-Schoten tot aan de Nederlandse grens. Een uniek decor voor een centrumstad in Vlaanderen. Het bezoekerscentrum 'Klein Engelandhoeve' te Turnhout lijkt ons een ideaal startpunt voor een heidewandeling. De Klein Engelandhoeve is het symbool bij uitstek van de tweehonderd jaar lange ontginningsgeschiedenis van het gebied. De hoeve ligt op een enge strook middenin het gebied en tussen de vennen. Stad Turnhout opende hier een bezoekerscentrum in samenwerking met Trefpunt Toreke en Natuurwerk vzw. De hoeve is een smeltkroes van natuurbeleving, toerisme, platteland en landbouw, sociale tewerkstelling, landschapsbeheer en cultuurhistorie. Een hoeve waar kansarmen in groep een mooie gezonde vakantie beleven. De hoeve grenst aan het Zwart Water, de Grote en de Kleine Kotteraard en het Zandven. Ooit was de Klein Engelandhoeve een tijkweverij en diende ze als verblijfplaats voor seizoenarbeiders van blekerij Borghs van 1901 tot 1919. Het Turnhouts Vennengebied is een echt pareltje. We gaan er een snoer van vennen en heidestroken ontdekken. 

In het Vennengebied zijn de meeste wandelpaden het hele jaar door toegankelijk waardoor het hier bruist van het leven en waarbij het elk seizoen net een beetje anders is. In het voorjaar en tijdens de zomer komen hier water- en weidevogels broeden. Dan vindt men hier de tweede grootste populatie grutto's in Vlaanderen en broedt de wulp op de heide en omliggende weilanden tussen het Zwart Water en de Hoogmoerheide. Alleen dan worden enkele paden afgesloten om de vogels niet te storen. Vogels hebben ook recht op privacy, laat dat duidelijk zijn. Door de openheid en rust voelen weidevogels en vlinders, zoals het heideblauwtje, zich hier thuis. Het Vennengebied is een belangrijk heidegebied en herbergt er zich ook nog in de plassen de waterlobelia, drijvende waterweegbree en het oeverkruid. Het gebied is ontstaan door eeuwenlange menselijke invloed en maakt zo deel uit van ons cultuurhistorisch erfgoed. Het herbergt bovendien een unieke schat aan natuur, zelfs op Europees niveau. We plaatsen de auto op de parking waar we nog alleen zijn. Het is nog vroeg. Het is twintig over tien en de prachtige oude hoeve opent haar deuren eerst om elf uur. Het is windstil en het zou me niet verbazen als de zon het laat afweten. Ze verschuilt zich achter de mist en vermits er totaal geen wind is kan het nog een poos duren voor we de zon gaan zien. De boordcomputer duidt aan dat het 20°C is. Belofte maakt schuld en daarom willen wij meer. We blijven optimistisch en we vinden toch dat alle ingrediënten aanwezig zijn om er een warme en gezellige dag van te maken.

Vanaf de parking beginnen de bekende wandelknooppunten zodat de liefhebber twee kanten op kunnen. Tevens staan er enkele infoborden langs het pad die tekst en uitleg geven. Langs ons wandelpad werden enkele ijzeren platen verticaal in de grond geplant. We lezen litenatuurtjes, dat zijn korte poëtische teksten, van Geert De Kockere over de natuur. Ze bevatten meestal een woordspeling en een knipoog naar de mens.

In toenemende mate worden de landbouwgronden ingenomen door maïs. Het wordt geteeld voor veevoeder. De maïs zou nu normaal van hoogte moeten staan. Op sommige plekken is het loof niet zo hoog als andere jaren door de zuiderse temperaturen van de laatste maanden. Maïsplanten aan de kant van het pad zijn soms niet hoger dan veertig centimeter. De stengel draagt dan ook geen vrucht. Of ligt de oorzaak bij de bomen die in de buurt staan. Hun takken hangen gedurig over een gedeelte van de akker en houden het weinige regenwater tegen dat er de afgelopen maanden is gevallen, en dat was niet veel. We wandelen verder en horen niets meer. Elk geluid is weggevallen. Zelfs om een vogel te horen moeten we stilstaan en onze oren spitsen. Er is te weinig zuurstof in de lucht en de vogels houden zich rustig en stil om energie te sparen. De omgeving oogt aantrekkelijk met zijn grote variatie aan bomen, planten en landschappen. Hier komt een mens tot rust.  Achter een hoge draadomheining lopen enkele Kempische geiten met hun lammeren. Ze zijn druk aan het eten. Straks is het misschien te warm en dan willen ze in de schaduw liggen niksen. Net als ik. Ernaast staat een schilderachtige schuur uit de jaren ‘stillekes’. Prachtig gewoon. De skyline vertoont een dicht loofbos waar de wandelaar het hele jaar door van genieten kan in dit groene gebied. Enkele gevlekte koeien proberen een plek te bemachtigen onder twee eenzame bomen in de wei. Straks zijn het de enige schaduwplekken en er is geen plaats voor iedereen. 

Aan het hek dat ons pad blokkeert werd een infobord van Natuurpunt geplaatst met de mededeling dat we tijdens onze wandeling Galloway runderen kunnen tegenkomen. Baasjes met honden mogen de afsluiting niet passeren maar moeten rechtsaf voor een omleiding. Wij betreden dus het gebied van de Schotse hooglanders. Galloway runderen zijn zeer zachtaardige dieren, maar kunnen agressief uithalen naar loslopende honden. De Schotse Galloway’s hebben een vriendelijk karakter en zijn uitstekend aangepast aan het leven in natuurgebieden. Ze moeten niet bijgevoederd worden. Ze zijn afkomstig uit het zuidwesten van Schotland van het gelijknamige schiereiland Galloway. Alhoewel we de runderen niet zien is het uitkijken voor de uitwerpselen. Ze liggen her en der verspreid op het wandelpad. Ondanks de droogte groeit de vegetatie hier alsof er nooit droogte geweest is. Of zitten daar de koeienvlaaien voor iets tussen? Van heide is tot hier toe niets te zien. Het is nochtans augustus! Daar zal de droogte wel voor iets tussen zitten zeker? De zon heeft alle heide blijkbaar verbrandt. Rondom werden veel bomen gekapt. De bedoeling is om de heide hier terug te laten groeien. We lezen aandachtig het infobord van Natuurpunt: “Helpers op de hei. Onze voorouders hielden de Kempense heidelandschappen eeuwenlang in stand. Ze kapten bomen voor brandhout of om er constructies en werktuigen mee te maken. De rondtrekkende kuddes peuzelden jonge bomen op, de heide werd plaatselijk gemaaid en de gestoken plaggen, gebruikten ze als strooisel in de stallen. Dankzij die verschillende gebruiken verjongde de heidevegetatie regelmatig. De laatste decennia verdwijnen deze methoden echter waardoor praktisch alle heidegebieden verbossen en vergrassen. Het open heidelandschap met zijn typische planten en dieren dreigt daardoor verloren te gaan. Om dat te voorkomen schakelt Natuurpunt de hulp in van geiten, ezels, schapen, … De verschillende grazers helpen vergrassing tegen te gaan en jonge bomen in toom te houden.” Het helmgras groeit weelderig en bedekt bijna geheel ons wandelpad. Een jong koppel dwarst ons en groeten vriendelijk. Blijkbaar was een bordje met ‘verboden voor honden’ niet duidelijk genoeg want ze wandelen door het Galloway gebied met hun hondje, zonder leiband. We groeten toch met een brede glimlach terug. Rechtsaf aan de Koeivenheide waar we ze zien vliegen!

Een zwerm zwaluwen scheert rakelings over de grond. Hun manier om insecten te vangen. Een infobord legt uit: “Welkom op de Koeivenheide. Het vellen van bomen verwacht je niet meteen in een natuurgebied, toch is het soms noodzakelijk. Heiden zijn zeer zeldzaam geworden in Vlaanderen en Europa, maar in het Turnhouts Vennengebied zijn er mooie kansen voor herstel. De paarse heiden, bloemenrijke graslanden en waardevolle vennen herbergen een schat aan leven. De aangeplante dennen en Amerikaanse eiken, maken het onze eigen inheemse soorten moeilijk. Daarom verwijderen we de uitheemse soorten waar nodig. Na het vellen van de bomen, plaggen we. Plaggen is het afschrapen van de voedselrijke strooisellaag. Dat is nodig om de schrale, arme, heidevegetaties terug maximale kansen te geven. Onder die laag zijn vaak zaden van de vroegere heide te vinden, die opnieuw kans krijgen om te kiemen als ze aan de oppervlakte komen. Er blijven ook bomen staan. Die vormen een waardevolle schuilplaats voor holenbroeders en verschillende vleermuizen. Heel geleidelijk kan de Koeivenheide ontwikkelen tot een kleurrijke open mozaïek van bos, heide en grasland. In die gevarieerde omgeving voelen meer dieren en planten zich thuis. De vele insecten die aan de bosranden leven, vormen de hoofdmaaltijd voor de boompieper en de zeldzame nachtzwaluw.” Het is echt een zoektocht om heide te vinden. Weer lezen we een gedicht van Geert. We verlaten het afgespannen gedeelte zonder één Galloway te zien. De uitwerpselen zijn nochtans vers. De runderen staan nooit lang stil. Ze doorkruisen hun domein in een spiraalvormige cirkel. Ze vertoeven zich dus steeds ergens anders. Verderop, in de verte, zien we een watermassa met enkele watervogels. Bomen weerspiegelen zich in de uitgestrekte vijver. Een plaats waar het nu heerlijk toeven is. Ik vraag me af of hier ooit een kunstenaar deze natuurrijkdom met een penseelstreek op doek heeft geschilderd. Wilde eenden dobberen in het midden van de plas. Het lijkt wel een stil leven. In de buurt staan enkele Galloway runderen te grazen. Een vijftal aan onze rechterzijde en twee achter de omheining met hun grote brede kop tussen de struiken. Ze hebben blijkbaar een goed gehoor want als we naderen steken ze hun kop de hoogte in om ons na te staren. Het zijn kudde dieren maar hier worden de runderen dan toch gescheiden van elkaar. Veel dood hout blijft liggen. Talrijke insecten knagen zich een weg door het hout en vogels vinden er hun maaltje. Uiteindelijk overwoekeren mossen en zwammen het hout. Langs ons pad groeien de rode braambessen. De plant is een heester en kan van twee meter tot zes meter hoog worden. Ze zijn dit jaar wel echt klein. Een ander informatiepaneel werd naast ons pad geplant ter nagedachtenis aan: “Paul de Vicq-ven. Uit dankbaar eerbetoon aan Baron-Kolonel Paul de Vicq de Cumptich die zijn hart verloren had aan de natuur, in het bijzonder het domein Klein Engeland. De titel kolonel refereert naar zijn sociaal en politiek engagement op het einde van zijn leven. In het begin van de twintigste eeuw waren in Turnhout verschillende landschapsschilders actief. Onder hen René Degroux en Louis Clesse, die vaak werkten in opdracht van gegoede Turnhoutse families.”

Het volgende infobord handelt over het kappen van de Amerikaanse vogelkers. Een uitheemse boomsoort die vanaf 1910 op grote schaal werd ingevoerd. Het resultaat is dat de natuurlijke plantengroei zich spectaculair herstelt. We spotten hier zelfs de lisdodde. Een prachtige plant vind ik persoonlijk. Knooppunt 92 kan men in twee richtingen volgen. Rechtdoor of rechtsaf door een afgebakend gebied waar de Galloway’s grazen. Het gebied is echter tijdelijk afgesloten met een hangslot. Het waarom wordt niet meegedeeld. Dan maar rechtdoor. We volgen nu een breed grindpad met fietsknooppunt 03. Het is een gedeelte van het Bels Lijntje dat oorspronkelijk 33 km lang is. Het is een voormalige spoorweglijn tussen Turnhout en Tilburg. Voor knooppunt 91 moet men linksaf over een houten vlotter die de gracht overspant. Wij volgen knooppunt 88 rechtdoor dat eertijds aangeplant werd met dennen. Alleen langs ons wandelpad groeien statige hoge eikenbomen. De eikels beginnen al te vallen. Rechtsaf voor knooppunt 85. Op sommige akkers groeit de maïs dan weer weelderig hoog. Alleen langs de kant van de gracht waar het bladerdek van de bomen over hangen blijven de maïsstengels klein.

Tussen de knooppunten 88 en 85 werden jonge scheuten aangeplant. Welke soort van bomen het zijn weten we niet. Maar het maakt me wel blij. De nieuwe plantjes worden vanaf de grond beschermt met groene kokers tegen wilde dieren. Ze staan dichtbij elkaar te wachten tot ze worden verplant.

Ik mis een infobordje met uitleg. Tijd voor onze picknick met een warm kopje koffie. De zon hebben we nog niet gezien. Aan knooppunt 86 moeten we rechtsaf na het infobord te hebben gelezen van “De Nieuwe Bossen, waarvan 24 ha in beheer van ANB, waren één van de eerste bossen die in de negentiende eeuw aangeplant zijn op de heidegronden ten noorden van Turnhout. Ook het Peerdsven maakt hier deel van uit: een ven, waar vroeger paarden doorheen geleid werden om zo bloedzuigers te verzamelen voor geneeskundig gebruik. Men probeert de natuurwaarden van dit bosgebied te vergroten. Zo zijn enkele heiterreintjes hersteld die elke zomer begraasd worden door heideschapen.”   

Op weg naar knooppunt 78 zien we links nog een grote watermassa. Ditmaal zonder een watervogel te bespeuren. Zou het al te warm zijn om te zwemmen? Volgens een infobord werd deze vijver afgeboord met heide maar dat is nu niet het geval. Heide is nochtans belangrijk voor reptielen zoals de hagedis en de adder. Ook de blauwvleugelsprinkhaan is een insect van de heide. Ook de ree snoept graag van de bessen en bloempjes langs de bosrand. Het infobord vlakbij de vijver geeft uitleg over het ontstaan van Peerdsven. We spotten zelfs nog een mooie paddenstoel. We ademen diep in en vullen onze longen vol groene zuurstof. Als we knooppunt 91 volgen komen we aan een open vlakte met op de achtergrond een groen loofbos. Een beek slingert zich door het vlakke landschap. Achter  de rij bomen zien we grazende koeien staan. Een beeld dat iedere schilder inspireert. Om 13:15u komt de zon even tevoorschijn. Het is alsof ze laat weten dat ze in aantocht is. De temperatuur stijgt als het ware per minuut. Eindelijk voelen ons Rina haar handen niet meer koud aan.  Als we knooppunt 90 volgen werd een infobord geplaatst over vleermuizen. Ons smal pad wordt langs beide zijden nogmaals afgeboord met eikenbomen. Opgepast voor vallende eikels! De kruinen zijn in elkaar gegroeid en laten weinig zon- en daglicht door. Nog een infobord “Dood hout in het bos. Het verteringsproces van dood hout is een ingewikkeld gebeuren en vormt een belangrijke schakel in het ecosysteem. De snelheid waarmee en de wijze waarop het hout  wordt afgebroken hangt af van talrijke factoren, zoals de boomsoort, de dikte van de stam en milieuomstandigheden als vocht en temperatuur.”

Na afloop van onze stevige wandeling kunnen we in het bezoekerscentrum als afsluiter een streek-biertje of  -hapje nuttigen. En de zon? Die hebben we niet gezien.

11-07-2019 om 13:32 geschreven door Luc Verschooten