Volgens de Duitse bondskanselier Angela Merkel is de multiculturele samenleving 'volledig mislukt'. Haar uitlatingen komen in een rij van vooral negatieve commentaren van Duitse publieke figuren over moslimmigranten. 'Maar vaak stroken die niet met de feiten', aldus Der Spiegel.

 Het verhitte moslimdebat in Duitsland begon eind augustus met de publicatie van het boek van Thilo Sarrazin, waarin hij stelde dat Duitsland door immigratie steeds dommer wordt. Maar uit een nu gepubliceerde poll die de Friedrich-Ebert-Stiftung in april onder meer dan 4.000 mensen uitvoerde, bleek al dat de extremistische visies aan kracht winnen.

"We hebben veel te lang gedacht dat de immigranten die in de jaren zestig naar Duitsland kwamen, uiteindelijk weer weg zouden gaan. Of dat ze zich vanzelf zouden integreren Dat was fout. De multiculturele maatschappij is volledig mislukt", zo stelde Bondskanselier Angela Merkel zaterdag op een bijeenkomst van jongeren van haar Christendemocratische CDU in Potsdam, nabij Berlijn. "Iedereen die niet meteen Duits spreekt, is niet welkom", aldus Merkel.

Politologen legden haar uitspraken meteen uit als een charmeoffensief jegens de ongeveer 30 procent Duitse kiezers die vinden dat het land overspoeld wordt door immigranten, veelal met de bedoeling om van de sociale zekerheid te profiteren. Dat dat aantal zo groot is, mocht woensdag blijken uit een studie van de Friedrich Ebert Stichting, de denktank van de Sociaaldemocratische Partij die momenteel in de oppositie zit. Dit onderzoek, gebaseerd op in april uitgevoerde interviews met meer dan 4.000 mensen, gaf tevens aan dat 13 procent van de Duitsers wel wat voelt voor een 'Führer', waarmee expliciet wordt verwezen naar Hitler. Ook blijkt dat zes Duitsers op tien meent dat de beleving van de islam aan banden moet worden gelegd, en 17 procent vindt dat de joden te veel invloed hebben. "De hoofdbevinding van het onderzoek", zo stelt onderzoeker Oliver Decker, "is dat extremisme niet langer het monopolie is van extreemrechtse skinheads maar binnen brede lagen van de bevolking ingang vindt. Vroeger waren dergelijke visies latent, nu worden ze ongegeneerd geuit door mensen uit alle lagen van de bevolking. De economische crisis zorgde voor een zekere agressie, er wordt een zondebok gezocht en die vindt men in buitenlanders in het algemeen en moslims in het bijzonder."

Die mentaliteitsverschuiving werd eind augustus pijnlijk zichtbaar met de publicatie van 'Deutschland schafft sich ab' (Duitsland schaft zichzelf af) van gewezen SPD-politicus en Bundesbankbestuurslid Thilo Sarrazin. Daarin stelt hij dat het gemiddelde IQ in Duitsland is gedaald door de gigantische toename van laag opgeleide immigranten die kroostrijke families stichten. Het verschijnen van het boek was voor de Bundesbank begin september aanleiding om zijn ontslag te vragen, een eis die toen opmerkelijk genoeg ook door Merkel werd bijgetreden. Sarrazin besloot de eer aan zichzelf te houden en stapte op 9 september op.

'Islam is een deel van Duitsland'

Van zijn boek zijn onderhand anderhalf miljoen exemplaren verkocht en er kwam een hevig immigratiedebat. In zijn speech voor de twintigste verjaardag van de Duitse hereniging, zei de Duitse president, Christian Wulff, (een partijgenoot van Merkel) op 3 oktober dat "islam een deel is van Duitsland". Die zinsnede was op zich niet nieuw. In 2006 stelde de toenmalige minister van Binnenlandse Zaken (huidig financiënminister) Wolfgang Schäuble dat "islam een deel is van Duitsland en van Europa. Moslims zijn welkom". Schäubles woorden genereerden geen fractie van de haatmail waarop de president zich mocht verheugen. Blogs als Politically Incorrect en Fakten Fiktionen overgoten het staatshoofd met vitriool en beschuldigden hem ervan 'de sharia ter wille te zijn'.

Een aantal Groenen en SPD'ers van hun kant vroegen de huidige minister van Binnenlandse Zaken Thomas de Maizière om de islam dezelfde erkenning te geven als christendom en judaïsme. In een interview met Deuschlandradio Kultur zei hij: "als u vraagt of islam dezelfde positie krijgt als de joods-christelijke visie op religie en cultuur die wij kennen, dan is mijn antwoord: niet in de nabije toekomst."

Ondertussen rommelde het ook in het eigen CDU/CSU-kamp van Merkel. Zes dagen na de speech van de president verscheen in het blad Focus een interview met de Beierse CSU-leider Horst Seehofer. Hij stelde dat "het duidelijk is dat immigranten uit andere culturen zoals Turkije en de Arabische landen meer moeite hebben met integratie. Daaruit concludeer ik dat we geen behoefte hebben aan bijkomende immigratie uit andere culturen."

De uitlatingen van Seehofer zorgden voor een storm van protest, vooral van de SPD en de Groenen, die het hadden over de "vergiftiging van de maatschappelijke sfeer".

Bovendien hekelt Der Spiegel het feit dat zijn discours "volstrekt niet strookt met de feiten". Tussen 2000 en 2004 had Duitsland een netto-immigratie van meer dan 500.000 mensen, maar de voorbije twee jaar verlieten er bijna 100.000 mensen meer het land dan dat er zich kwamen vestigen. "Van een toestroom aan migranten, laat staan moslims, is dus geen sprake." Bovendien heeft Duitsland volgens overheidsbronnen nog zo'n 400.000 professionals nodig, en moet er gekeken worden hoe de erkenning van buitenlandse diploma's makkelijker kan worden gemaakt, in de plaats van populistische, xenofobe speeches te houden. Ook verwijst Der Spiegel naar een nieuwe studie van een van Duitslands toonaangevende universiteiten, waaruit blijkt dat de werkloosheid onder Turkse inwijkelingen veel lager is dan onder immigranten uit Oost-Europa.