Antwoord Platteau: deel 2

Ik kom voor een tweede maal terug op uw bericht van eind oktober, omdat u op een toch wel erg laconieke manier mijn identificaties van de winterkampen en de slagvelden in De Bello Gallico als ronduit zwak omschrijft. Welnu, vernoem mij dan eens een beter gefundeerde studie met identificaties uit DBG? Citeer mij dan eens een studie waarin u identificaties vindt die met even weinig gegevens strijdig zijn? Ik stel een groot aantal identificaties voor die volledig in overeenstemming zijn met de beschrijvingen in “De Bello Gallico”, die niet in strijd zijn met de geografische gegevens, niet in strijd met de toponymie, over het algemeen zelfs ondersteund worden door archeologische vondsten en op één welbepaalde plaats zelfs bevestigd worden door de dendrochronologie. Het zijn in eerste instantie deze specifieke kenmerken die in overeenstemming moeten zijn met de gegevens uit de bron, vooraleer men op basis van archeologische vondsten tot een zekerder identificatie kan overgaan. Wat schieten we ermee op als er bij archeologische opgravingen alle overeenstemmingen worden gevonden met vondsten uit de tijd van de Bello Gallico, bijvoorbeeld een slagveld met insignes, wapens enzovoort uit de tijd van de campagne van Caesar, als de inhoudelijk heuristische, geografische en toponymische referentiegegevens uit de bron, De Bello Gallico, niet overeenstemmen? Daar zit met name ook de sterkte van mijn studie: mijn identificaties zijn niet in strijd met de beschrijvingen in BG, niet in strijd met de huidige landschappelijke gegevens of onze kennis van de historische evolutie van het landschap, niet in strijd met de logica van de weg die de Romeinse legers hebben gevolgd (het is quasi dezelfde weg die Maurice Arnould aangaf in zijn doctoraat van 1941) en zelfs niet in strijd met de archeologische vondsten voor zover die voorhanden zijn. Mijn identificaties worden bovendien bevestigd door andere hulpwetenschappen zoals de chronologie voor het algemene tijdskader, de historische metrologie (d.i. de omzetting van de historische maten naar de huidige) enzovoort. Daarom besteed ik nog steeds met veel enthousiasme zoveel aandacht aan uw schrijven en vervolg ik mijn eerste antwoord aan u volgens hetzelfde stramien als in mijn eerste antwoord aan u, nl. per paragraaf.

§6: Hier zegt u: “Atuatuca/Tongeren staat vast”. Dat zou ik geloven! Is er iemand te vinden die ook dat nog betwijfelt?

Maar op basis van welke argumenten gaan u en andere aanhangers van de archeosuprematie ervan uit dat er meer plaatsen zouden bestaan met de naam Atuatuca? En dat Atuatuca dan nog de algemene betekenis van “versterking” zou hebben. Dit laatste is een pure veronderstelling die op geen enkele taalkundige evidentie berust. Ik schreef al genoeg over het zinnetje “Atuatuca, id castelli nomen est” om aan te tonen dat dit niet kan betekenen dat Atuatuca in de taal van toen de algemene betekenis van “versterking” zou dragen. Het bewijst nogmaals dat u mijn boek niet heeft gelezen, maar er enkel kritiek op uit!

Binnen de “archeolatrie” of “archeosuprematie” poneert men enkel en alleen maar op basis van de veronderstelling dat Atuatuca “versterking” zou kunnen betekenen, dat er naast het Atuatuca Tungrorum, waarvan het onbetwijfelbaar is dat die plaats het huidige Tongeren is, een ander Atuatuca heeft bestaan, nl. het compleet gefingeerde Atuatuca Eburonum, welke de werkelijke plaats zou zijn die voorkomt in BG als het winterkamp van Sabinus en Cotta en bijgevolg de plaats waar Julius Caesar een jaar later voor zijn vergelding naar toe kwam met 10 legioenen. Het Atuatuca Eburonum is enkel bedacht om het gebrek aan Keltische of Eburoonse vondsten te Tongeren zelf te compenseren met Keltische vondsten elders, zodat men dit kamp op andere plaatsen kan gaan zoeken. Zo is ook het door u voorgestelde Atuatuca dat in de buurt lag, dat na het verleggen van de oude Keltische wegen naar de heirbaan Bavai-Keulen waar een nieuw Atuatuca ontstond, een zoveelste veronderstelling op een veronderstelling, terwijl er geen enkele aanwijzing is die aantoont dat de oude Keltische wegen werden verlegd. Het tegendeel is precies het geval: de enige oude Keltische weg die we met zekerheid kennen loopt door de Jekervallei ten westen van het huidige Tongeren recht op die stad toe. De later geconcipieerde weg vanuit Bavai naar Tongeren vervoegt dat traject voor de laatste paar honderd meter. Die nieuwe Romeinse weg van Bavai over Tongeren naar Maastricht en Keulen bevat een knik precies ter hoogte van Tongeren. Dit laatste toont zonder meer aan dat de Romeinen hun weg op die plaats hebben gericht, dit is zuiver het tegenovergestelde van uw bewering dat men een ander Atuatuca naar de weg Bavai-Keulen zou hebben verlegd. Hoe verplaatst men trouwens zo’n kamp? En waarom zou men dan ook nog eens het toponiem verplaatsen? Het verplaatsen van een toponiem in die oude tijden is zo goed als onmogelijk, dat toonde ik reeds aan tegenover de theorie van R. Van Passen in verband met Kontich als verwijzend naar een samenvloeiing die er 10 km vandaan ligt (zie mijn stukjes onder de titel Het Land van Rijen, 1983-1984, die eerder werden geplaatst op deze blog).

Van uw theorie die u “zomaar” in uw §7 poneert houd ik dus alleen nog punt 3 over. De lezing van “id castelli nomen est” die u daar onder uw punt 1 voorstelt heeft in de context van het geheel van de tekst geen enkele zin. Ik gaf daarvoor in mijn boek een heel andere uitleg, die door ernstige onderzoekers heel au serieux genomen wordt. Er staat: “Atuatuca. Id castelli nomen est”, waarmee de auteur van BG wil zeggen: “Atuatuca. [Opgelet] dit is de naam van het kamp [niet van het volk]”. Als men in het klassieke Latijn een zin begint met “Id” als onderwerp dan houdt dit een waarschuwing in, een reden waarom de lezer zijn aandacht moet spitsen. Voor uw interpretatie had er volstaan met: “Atuatuca, nomen castelli est”. Uw punt 2. “er zijn meerdere toponiemen die naar Atuatuca verwijzen” is pure nonsens. Op welke wijze verwijst de naam Autuaxhe onder Borgworm naar Atuatuca? Welke zijn de oudere vormen van die locatie? Gaat het hier niet om een verfransing van een oorspronkelijk Germaans toponiem? De vondst van een Romeinse villa aldaar in 1838 toont zeker niet de aanwezigheid van Eburonen aan! En Kanne/Kaster? Uw interpretatie van Kanne even verder in uw tekst is compleet verzonnen en op niets gestoeld. Verder ben ik het volledig met uw punt 3 eens: Atuatuca verwijst naar de volksnaam Atuatuci, wat bijgevolg elke verwantschap met de algemene betekenis van kamp uitsluit, wat u nadien ook nog op basis van veronderstellingen ook beweert.

Voor uw opeengestapelde veronderstellingen in §8 en uw uitsmijter nadien zal ik eindigen in een volgend antwoord.

Hans Rombaut

Antwoord op het bericht dat Kris Platteau in het gastenboek plaatste op 27.10.2008, 18u27 (eerste deel).

Mijnheer Platteau,

Na het lezen van uw commentaar was mijn verbijstering nog groter dan uw verstomming. U geeft vrijelijk heel laatdunkende commentaar op mijn boek terwijl uw bericht er meermaals blijk van geeft dat u mijn boek niet eens gelezen heeft. Sta me toe paragraaf per paragraaf even op uw beweringen in te gaan.

§1: Waar haalt u de idee vandaan dat er n.a.v. mijn boek in de wereld van historici en archeologen een verdeling is ontstaan in 2 die-hard kampen? Met de beste wil van de wereld zie ik geen twee die hard-kampen, hooguit slechts één maar dan niet in de wereld van archeologen en historici, wel enkel in een welbepaalde groep van pseudo-wetenschappers die de archeologische wetenschap bezoedelen, ik zal ze noemen de groep van de “archeolatrie” of de “archeosuprematie”. Het zijn personen die heulen met de archeologie en die de mening verkondigen dat enkel de archeologie exacte waarheden uit het verleden kan bewijzen. Dit laatste is een ergerlijke dwaling en een compleet onwetenschappelijke attitude. Het is dan ook erg unfair van u dat u de wereld van de historici als een die-hard kamp afschildert, want tot nu toe bleven de historici bij het verschijnen van mijn boek erg stil. Hen hoeft u dan ook zeker niet van koppigheid te beschuldigen. Het is even zo erg dat u de wereld van de archeologie afschildert als een die-hard-kamp, want ernstige archeologen hebben zich in deze discussie niet gemengd.

Wat is er gebeurd? Ik heb een studie gepubliceerd waarin ik voor een groot aantal plaatsen die vermeld staan in De Bello Gallico nieuwe identificaties voorstel. Die nieuwe identificaties zijn in het boek op een zeer degelijke wijze, wetenschappelijk onderbouwd. Sommige identificaties werden nog voorzien van bijkomende argumenten op deze blog. Bepaalde mensen die op een dweperige manier bij de archeologische wereld aanleunen (de archeolatrie) blijven koppig gesloten voor mijn redeneringen. Sterker nog: ze voelen zich geroepen om mijn argumenten in het belachelijke te trekken met schijnargumenten en halve waarheden. Tot nu toe heeft echter niemand van mijn belagers ook maar één identificatie kunnen weerleggen.

§2: Volgens u kan alleen de archeologie de waarheid aan het licht brengen. Daarmee plaatst u zichzelf wel heel doorzichtig in het die-hard kamp van de archeolatrie dat zo hard tegen mijn boek tekeer gaat. Daarmee zegt u ook dat alleen de archeologie de historische waarheid kan achterhalen. Wat een pretentie, zeg! We zouden van de geschiedenis niet veel over houden als we enkel de archeologie aan het woord zouden laten, laat staan dat we de waarheid zouden vernemen! Iedere serieuze archeoloog zal dat beamen. Maar er is meer. De beunhazen van de archeolatrie zijn pseudo-wetenschappers: het wetenschappelijke karakter kan hen worst wezen, en ze zijn niet te beroerd om de zgn. ontdekkingen die hen goed uitkomen op basis van vervalsingen de wereld in te sturen en zo het echte wetenschappelijke onderzoek in het honderd te sturen. Ik hoef de neutrale geïnteresseerde lezer niet opmerkzaam te maken op de vijf Nijmeegse Christus-monogrammen die enkele jaren geleden zogezegd door archeologen werden gevonden, maar die allemaal vervalsingen zijn! Ze moesten bewijzen dat er in Nijmegen reeds een aanwezigheid van het christendom was tijdens de Romeinse tijd en daaraan gekoppeld dat Nijmegen een zetel van een vroeg bisdom zou kunnen geweest zijn, nl. het bisdom dat tijdens de vroege middeleeuwen als Noviomagus vermeld werd. Van geschiedenisvervalsing gesproken (het bisdom Noviomagus is dat van Noyon). Om maar te zwijgen van de Sarapis-scherf, die zogezegd in de late zomer van 1968 door de AVRA in Kontich zou zijn gevonden! Die moest bewijzen dat de Griekse taal in onze gewesten aanwezig was tijdens de eerste eeuw van onze jaarrekening. Een pure archeologische vervalsing!

De archeolatrie plaatst de archeologie boven alle andere wetenschappen. Niet alleen de geschiedenis maar ook de toponymie, de chronologie, de (historische) linguïstiek, de (historische) geografie enz. hebben voor deze dwepers blijkbaar geen waarheidsgehalte. Zo heeft een historische bron voor u, mijnheer Platteau, blijkbaar slechts hooguit een mogelijkheidsgraad en geen waarheidswaarde voor de kennis van het verleden. Zou De Bello Gallico geschreven zijn op basis van complete fantasie? En mochten daarin gebeurtenissen gefantaseerd zijn, waarom zou dan het geografische kader dat dan zijn? Of nog explicieter: waarom zou enkel het geografische kader ten noorden van de Seine gefantaseerd zijn en ten zuiden van de Seine niet? Tot alle lezers zeg ik hier dat het niet door de archeologie maar door de historische kritiek en de hulpwetenschappen van de geschiedenis is, dat de bovengenoemde falsa werden ontmaskerd. Tot die hulpwetenschappen behoort ook de archeologie. Zij bekleedt in het proces van de geschiedschrijving een zeer belangrijke plaats, MAAR de geschiedenis begint pas vanaf we beschikken over geschreven bronnen. Voor onze gewesten is en blijft De Bello Gallico de tekst waarmee onze gewesten uit de prehistorie treden en onze geschiedenis begint.

Mijnheer Platteau, via uw bericht betoont u zich dan ook als een compleet a-historisch persoon. U vindt het slechts waarschijnlijk dat Caesar in onze gewesten oorlog heeft gevoerd, niet op basis van De Bello Gallico, maar op basis van enkele secundaire bronnen, die dit historische gegeven ten hoogste slechts bevestigen. De commentaren over de verovering van Gallië zijn, zoals gezegd, in eerste instantie een historische bron! Geografische gegevens uit een historische bron kunnen worden opgespoord en geïdentificeerd volgens een bepaalde methode, die wetenschappelijk onderbouwd is. Even koppig als een buffel die met de horens vooruit tegen de bergwand loopt tot zijn horens breken, verzet u zich tegen mijn identificaties, zonder dat u kennis heeft van deze methode en van de redeneringen die ik heb gebruikt.

§3: Alsof De Bello Gallico een waardeloze historische tekst is gelooft u de historiciteit van de verovering van onze gewesten door de Romeinen slechts op basis van 3 secundaire argumenten:

1. Omwille van de muntschat van Heers (niet Hees): blijkens uw eigen woorden heeft deze archeologische vondst evenwel slechts een waarschijnlijkheidsgraad om de activiteiten van Caesar aan te tonen. Deze muntschat “zou” een verbond aantonen tussen Eburonen, Nerviërs en Treveren (dit is dus voorwaardelijk) en dit veronderstelde verbond is dan gericht volgens u “tegen wie anders dan Caesar”. Maar de primordiale bron die dit verbond expliciet vermeldt blijft De Bello Gallico net zoals diezelfde bron de verovering van onze gewesten vermeldt. De muntschat van Heers bevestigt slechts wat in BG staat, net zoals trouwens de recentelijk gevonden muntschat van Amby bij Maastricht.

2. Omwille van het feit dat onze gewesten wel ontegensprekelijk deel uitmaakten van het Romeinse Rijk tijdens de regering van Augustus. Dit is echter niet zo’n direct uitgemaakte zaak! Augustus is met Agrippa meermaals naar onze gewesten gekomen met de bedoeling Caesars verovering te consolideren. De daadwerkelijke inlijving van onze gewesten lijkt te zijn voltrokken door Agrippa ten tijde van keizer Augustus. Caesar voerde een bewegingsoorlog, vergelijkbaar met de raid die Napoleon tot voor Moskou bracht. Napoleon heeft Rusland echter nooit onderworpen. Hetzelfde zou kunnen worden gesteld voor Caesar ten aanzien van onze gewesten.

3. Omwille van het Keltische karakter van de vesting te Kaster/Kanne. Blijkbaar beschouwt u de vesting van Kaster-Kanne als Keltisch. Het toponiem wijst echter compleet in de richting van een Romeinse naamgeving, niet van een Keltische. De niet-Romeinse naam voor een vesting binnen het toenmalige Europa zou normaalgezien Bibrax moeten zijn, wat zou leiden tot een huidig toponiem als Bever(e(n)), Beverst of Bièvre. Hierover verscheen reeds belangrijke informatie op deze blog. Het Romeinse kamp van Kanne/Kaster, dendrochronologisch gedateerd op 57 voor Chr. is hoogstwaarschijnlijk het verste punt van Caesars campagne tijdens het tweede jaar van de oorlog (BG, boek 2), de plaats waar volgens boek 5 van BG Caesar de krijgsgevangenen van de Eburonen bij de Atuatuci teruggaf. De palissade van het kamp van Kanne/Kaster was gemaakt van jonge stammetjes, het was een snelbouwkamp volgens de Romeinse opbouw, geenszins een murus gallicus tegen een vijand die van tevoren verwacht was!

§4: In deze paragraaf komt u tot het besluit dat “er archeologische vondsten zijn die BG lijken te valideren”. Wat een misprijzen blijkt hier uit uw woorden tegenover die historische bron zonder dewelke we niet eens met zekerheid zouden weten dat de Romeinen onder Julius Caesar onze gewesten zouden hebben veroverd! Een manifester bewijs dat u behoort tot het “archeolatrische” die-hard kamp kunt u niet leveren.

Vervolgens doet u zeer minachtend over “de mensen die Caesar een blaaskaak vinden”. Deze uitspraak staat echter compleet los van datgene waar het eigenlijk om gaat. Er is bij mijn weten niemand in het wetenschappelijk onderzoek die zegt dat Caesar een blaaskaak is. Wel is er prof. H. Thoen die beweert dat Caesar (en eigenlijk ook het Romeinse veroveringsleger) hier niet geweest is, en R. Nouwen die zegt dat Caesar voor het tribunaal van Den Haag zou moeten worden gebracht wegens misdaden tegen de menselijkheid. H. Thoen doet zijn uitspraak op basis van een gebrek aan archeologische evidentie, die er volgens u echter wel is; R. Nouwen kan zijn uitspraak enkel doen op basis van de informatie die DBG ons levert, een historische bron die voor het overige blijkbaar niemand zou mogen geloven!

§5: In deze paragraaf komt u eindelijk tot mijn identificaties. U vindt mijn argumenten “ronduit zwak”, maar over de argumentatie die eraan ten gronde ligt – voor de Samme is dit bijvoorbeeld de precieze lezing van Caesars DBG, met de juiste interpretatie van “eorum” in “cum per eorum fines triduum iter fecisset” – spreekt u niet. Waaruit blijkt dat u mijn boek niet eens gelezen heeft. Wel legt u mij een toponiem als “Chemin de César” in de mond, dat ik nergens vermeld. Nogmaals een bewijs dat u mijn boek niet gelezen heeft! Ik vermeld wel als bijkomend argument bij het geografische “cum per eorum fines…” de “Ruelle César”, een toponiem dat in de bronnen van de stad Mons reeds wordt geattesteerd sinds de 13^de en 14^de eeuw en dat eveneens voorkomt in Petit-Bois d’Haine! En dat vindt u ronduit zwak? Wel, dit is nauwelijks te geloven. In andere landen en op andere plaatsen worden met veel minder bewijslast toponiemen en zelfs legenden ingeroepen ter staving van een historisch verhaal.

Mijn opleiding in de geschiedenis en de historische geografie – en daar ben ik fier over – is voortgekomen uit de Gentse school der mediëvistiek, die gestoeld is op de heuristiek en de interdisciplinariteit. Geen enkele van mijn leermeesters (en dat zijn niet de minste!) vonden dat er bijvoorbeeld met de Caesarsboom van Lo of andere legendes mag gezwanst worden. Hoe dikwijls hebben deze soort van aanwijzingen al niet geleid tot belangrijke archeologische ontdekkingen!

Tot hier het eerste deel van mijn antwoord op uw bericht.

Hans Rombaut