Ruben sukkelt al maanden met zijn voeten. Soort groeipijnen, "syndroom van sever-clinch?" staat op het verslag van de radioloog van meer dan een half jaar terug. De huisarts hield het er toen op dat dit zal uitgroeien... Maar ondertussen zijn we nog steeds niet verder geraakt. Ruben heeft bijna het volledige schooljaar niet geturnd, reed niet meer met de fiets naar school... Voor wie Ruben kent, weet dat dit dingen zijn die Ruben niet zomaar zal laten... Volgend schooljaar is het de overstap naar het middelbaar onderwijs. Daar kent men hem niet en is het minder evident om "niet te turnen" terwijl er op het eerste zicht niets aan hem mankeert. Bijkomend is dat het de bedoeling is dat hij met de fiets naar school rijdt, ongeveer 10km ver, wat heel wat anders is dan de huidige 2km. Uiteindelijk vind ik het meer dan nodig dat er effectief verder gezocht wordt naar een oplossing van het probleem van zijn voeten, maar Koen weigert. Volgens hem ligt het probleem bij Ruben en moet die het dus zelf oplossen...
Omdat Koen een hele tijd terug de schuld op de steunverbanden legden die Ruben op aanraden van de huisarts droeg, draagt hij deze al een tijdje niet meer... Volgens dokter Koen wringen die steunverbanden zijn voeten in een abnormale houding en is het daardoor dat ze pijn doen...
Nu het vakantie is, en Ruben meer in beweging is, is de pijn opnieuw aan het escaleren. Hij geraakt 's morgens met moeite uit zijn bed naar beneden. Wanneer hij een eindje op is, gaat het wel steeds beter om te bewegen, maar tegen de avond vraagt hij om pijnstillers (die hij voorlopig nog niet krijgt) om dat zijn voeten zoveel pijn doen. Vanmorgen dacht ik dat het hoog tijd was, om dit nog eens aan te kaarten bij Koen. Helaas, het resultaat was dat Ruben gewoon uitgekafferd werd : Naast het ultimatum dat Ruben er voor moest zorgen dat hij in september met de fiets naar school kon, of dat hij op internaat zou vliegen, kafferde hij het kind volledig uit : Als hij zo belachelijk zou blijven doen, dan zou hij weggepest worden op school, belachelijk gemaakt, dan zou er nooit iets worden van hem, dan was hij een moederskindje,... Mijn reactie dat Ruben daar toch niets kan aan doen werd gewoon weggegoond : Moest hij eens stoppen om met de go-cart rond te rijden, dan zouden zijn voeten wel geen pijn meer doen???? Mijn argument dat hij maanden niet met de go-cart rondgereden had en dat dit dus niets geholpen had, waren niet correct : hij heeft al die tijd hele dagen niets anders gedaan dan met de go-cart rond gereden (en school???). Misschien had ik toch beter gezwegen, maar er moet iets gebeuren.
In de namiddag opperde mijn schoonvader dat Ruben nu wel veel tijd had om met de go-cart te rijden, was misschien wel een opening om er daar over te beginnen, maar onmiddelijk volgde een "dodelijke" blik van Koen naar Ruben en mij, die duidelijk genoeg was. Als we er durfden over te beginnen zouden we dat achteraf duidelijk moeten bekopen. En voor het ogenblik heeft niemand in het gezin reserve om dat te kunnen trotseren...
"Hoe donkerder de nacht, hoe dichter de dageraad."
Een gelezen spreuk, een povere poging om mezelf moed in te spreken, want ik ben op, gewoon op. Ik ben moe, ik voel me ellendig, zowel lichamelijk als emotioneel. Het is vechten tegen de bierkaai en ik heb het gevoel dat ik er helemaal alleen voor sta ... Of heb ik alleen maar die indruk omdat het me gewoon allemaal teveel is voor het ogenblik? Ik weet dat er slechts weinig zijn die invloed kunnen uitoefenen op Koen, naar wie hij luistert, maar misschien is het ook niet zo evident om op hem te reageren. Alleen, als hij geen reactie of opmerkingen krijgt, dan trekt hij de conclusie dat iedereen het met hem eens is, zijn hypocriet gedrag toejuicht. Vroeger trok Koen zijn vader veel recht, ook al zag hij maar het topje van de ijsberg. Uiteindelijk heb ik altijd al geweten dat dit voor ons een ramp zou zijn als zijn vader er niet meer was om op terug te vallen. Het feit dat er niemand meer is die af en toe "halt" toeroept aan zijn irreële gedachtenpatronen, zorgt ervoor dat deze steeds verder gaan en steeds grotere proporties aannemen.
Ik heb zo het gevoel dat wie Koen niet meemaakt tijdens zijn "kuren" of hoe moet ik het noemen, niet beseft hoe het er hier eigenlijk aan toe gaat en hoe zwaar dit doorweegt. De kinderen vluchten weg, aan alle kanten. Vanmiddag zaten ze allemaal op hun kamer. De computer mag daar wel een verleiding op zich zijn, het is toch opvallend dat als ze weten dat Koen er niet is (ook niet buiten), ze van alle kanten opnieuw mijn gezelschap opzoeken.
Voor het ogenblik zijn de vakantiejobs het "hot item". Thomas had vorig jaar een vakantiejob, vooral om niet de hele vakantie geconfronteerd te worden met zijn vader. Vakantiejob op 3km afstand, goed betaald, afwisselend werk,... Dit jaar mag hij er terug gaan. Evy wou dit jaar ook een vakantiejob, vooral ook om weg te zijn van thuis. Ze is 15, dus dat kan, maar aangezien het vermoeden van autisme heeft ze een plaats nodig waar ze in het begin iemand heeft die haar stuurt en begeleid. Ze had de kans mee te gaan met een marktkramer en te helpen bij de verkoop van fruit en groenten. Zijn vrouw begeleidt en helpt de jobstudenten. Ik ben met Evy bij hen langs geweest en ik had er het volle vertrouwen in dat dit de juiste plaats zou zijn voor haar. Het mag niet van Koen : te vroeg beginnen, te weinig betaald, volgens hem. Op mijn argumenten pro reageert hij "Je doet maar je zin!" "Kan ik niet, want dan maak je ons het leven onmogelijk tot jij je zin krijgt" (en dan zijn we allemaal het slachtoffer) "Je weet het toch!" En als hij zijn zin gekregen heeft voor wat betreft Evy, dan stapt hij over op Thomas. Thomas heeft in de paasvakantie twee dagen gewerkt waar hij nu ook zijn vakantiejob doet en is die nog niet betaald geweest. Thomas zit op dat geld niet te wachten. "Ik zou niet meer willen terug gaan om daar te werken. Hoe belachelijk is dat, dat hij nog niet betaald heeft? Wie denkt hij wel dat hij is?" Wat hij daar mee wil bereiken? Dat zijn kindjes altijd tot zijn beschikking staan in de vakantie! Thomas staat sterker dan Evy. In het geval van Evy kan hij naar buiten toe nog altijd acceptabele redenen aanhalen waarom ze niet mag starten. Voor Thomas ligt dat moeilijker. Iedereen weet dat hij een goede vakantiejob had vorig jaar, op alle gebied. Dus gooi je dat niet zomaar weg. En hij moet toch wel de schijn kunnen blijven ophouden naar de buitenwereld.
Ik heb meest schrik hoe Evy die twee maanden moet doorkomen als ze hele dagen thuis is. Ze heeft al niet veel reserve, heeft vorig jaar al op de rand van een depressie gestaan. Thuis zitten is vluchten naar haar kamer, en op haar kamer zitten is de woede van Koen opwekken of ze nu echt niets anders te doen heeft...
We waren er gisterenavond nog niet van af! Dat kon ik vermoeden, want hoe minder zijn uitbarstingen kant nog wal raken, hoe langer ze meestal duren. Hij moet er toch nog iets kunnen bijsleuren, om het allemaal een "reden" te geven.
Na de uitbarsting was hij gisterenavond plots weg. Tractor weg, dierenkar weg, zonder boe of ba. Toch nog weg met die koeien. Nee, die stonden nog in het koestal. ????????????? Dieren gaan halen kon ook al niet, want daarvoor heeft hij hulp nodig, dus... Bleek uiteindelijk dat hij iets gaan ophalen was bij zijn broer. Ruben was ook mee, wat ik niet wist. Ik dacht dat Ruben bij mijn schoonouders was, maar blijkbaar had Koen hem daar opgepikt. Bij hun thuiskomst komt Ruben vragen of zijn jeansbroek van zijn communiefeest gewassen is. Hij heeft maar één broek meer voor school. Van de andere zitten zijn knieën erdoor en hij had die schoolbroek nog aan. Dus die was vuil. Koen ziet Ruben bij mij aan de keukendeur staan. "Wat is er nu weer?" "Niets!" "Wat staan jullie daar dan te fezelen (fluisteren, wat dus niet het geval was. Maar het was wel een stuk stiller dan zijn getier). Mag ik het weer niet horen?" "Die jongen komt juist vragen of hij nog een gewassen broek heeft voor school morgen. Dat is alles!" Koen draait zich om en gaat weg.
Een kwartier later word ik geroepen om de kalveren drinken te geven. En plots is er van zijn boze bui niets meer te merken. Wel een hele vraagstelling over die koeien : wat zou jij doen? Zou je ze naar ginder of naar ginder voeren? En als we dan daar te weinig gras krijgen? En daar doen ze het normaal beter!... Daarom dus terug vriendelijk : hij heeft iemand nodig die voor hem beslist! Niet dat hij aan mij veel gehad heeft. Behalve ja, en neen, en ik weet het ook niet, geantwoord volgens dat wat ik dacht dat hij zou verwachten dat ik antwoordde, heb ik helemaal niets gezegd. Ik was niet in stemming om te luisteren, weet zelfs niet welke koeien hij naar waar zou voeren... Hij kan misschien de knop zo maar omdraaien, maar mij lukt dat niet. Vooral omdat ik weet, dat op het moment dat hij mijn "steun" niet meer als nodig ervaart, hij toch opnieuw gehakt van mij maakt.
En dat liet zoals verwacht, niet lang op zich wachten. Na het geven van de kalveren deed ik verder om het eten te bereiden. Net toen Koen binnen kwam, ging de telefoon : een mogelijke nieuwe klant voor mij. Ik heb een zelfstandig vrij beroep. Binnen mijn beroep is er een overaanbod, zodat een beperkte groep aan de officiële tarieven werkt, de middenmoot, waartoe ik mezelf reken, aan gematigde prijzen, en een resterende groep voor een te laag loon. Het cliché dat wie een vrij beroep uitoefent rijk wordt dat Koen nog steeds voor ogen heeft, klopt al lang niet meer. Ik heb voldoende werk, verdien goed mijn brood (genoeg om het hele gezin te onderhouden, want Koen komt daar niet in tussen. Hij spaart alleen maar.) dus wat wil een mens nog meer? Volgens Koen zou ik hem elk jaar een hectare land moeten kunnen cadeau doen, alle vijf jaar een nieuwe dure wagen kunnen kopen (de aankoop van onze auto was voor hem, het onderhoud en verbruik, de verzekering, autotaks,... is volledig voor mij!), en dan nog een grote som kunnen sparen....
Om terug te komen op het telefoontje : Koen staat woedend gebaren te maken dat ik de luidspreker moet aanleggen. Aangezien hij daarbij kabaal maakt (met de stoelen schuift), kan ik niet anders, wil ik zelf het gesprek ook nog kunnen volgen. Er zou eens iets moeten gezegd worden dat hij niet hoort!!! Op zich zeg ik niets dat niet mag gehoord worden, dus behalve het feit dat het niet hoort dat hij zich in gesprekken moeit die mijn job aan gaan,heb ik daar geen problemen mee. Tot het moment dat die man laat vallen aan de telefoon dat hij al bij een collega van mijn langs geweest is, maar dat hij daarmee niet wil werken omdat ze voor die opdracht XXXX euro vroeg, en dat hij dat toch te veel vond. De collega's die aan een dergelijke tarief werken, lopen zo dik rond, dat ik onmiddelijk weet over wie het gaat. Ik heb daar geen problemen mee : het is een keuze die je maakt : een beperkt aantal opdrachten voor een select kliënteel, of werken voor een doorsnee kliënteel. Het is mijn keuze waar ik me goed in voel. Indien je een select kliënteel wil, dan moet je je ook in die kringen bewegen. Het is een totaal ander milieu en die mensen komen niet vanzelf!
De telefoon lag net neer, of Koen begon : Dat hij het al lang wist dat ik "voor niets" werk, dat de mensen met me lachen omdat ik zo goedkoop ben, dat ik dan nog de uren niet durf te rekenen dat ik gewerkt heb,... Kortom : ik ben zo dom om niets te verdienen!!! "nee hoor, ik verdien niets : we leven van de liefde!!!" Dat mocht ik dus ook al niet zeggen! Zijn opmerkingen die ik hier in enkele zinnen neerschrijf, heb ik dus wel de rest van de avond mogen horen. En al wat ik er op zeg is verkeerd : ik heb hem meerdere keren gezegd dat ik zou informeren hoe die collega rekent, zodat ik ook meer kon aanrekenen, om hem te doen zwijgen. Ik heb er alleen de eerste keer aan toe gevoegd dat ik dan wel heel gemakkelijk zou zijn, want dat ik dan geen werk meer zou hebben, maar dat mocht ik precies ook niet zeggen. Het feit dat ik onlangs uitgerekend heb hoeveel hij per dag verdient de laatste jaren (70 à 80 euro) durf ik zelfs niet te vermelden. Ik besef al langer dat we van wat hij verdient niet kunnen leven, maar hij ziet enkel dat ik niet kan sparen (omdat ik alles betaal!) en dat hij dat wel kan!
En zo is de cirkel bijna rond. Vorig jaar, na het zich dronken drinken, waren de laatste verwijten die ik naar mijn hoofd gegooid kreeg, dat ik niet genoeg verdiende... Veertien dagen later lag hij in het ziekenhuis... en moest ik mijn werk aan de kant schuiven, om het werk op de boerderij op te vangen...
Woedende Koen die op het keukenvenster klopt, tot dat ik open doe. "Met wie was jij nu weer aan het bellen?" Ik val uit de lucht, dacht dat hij de telefoon een kwartier geleden had gehoord. Toen was er een engelstalige man aan het telefoon, die begon met "congratulations...". Ik had toen gewoon dicht gegooid. Maar daar ging het dus niet om. Hij had gebeld op mijn gsm en ik had niet opgenomen. Ik heb hem trouwens zelfs niet gehoord, alhoewel hij in mijn broekzak zit. Dat gebeurt nog wel eens de laatste tijd. Mijn gsm is aan vervanging toe, maar volgens Koen zeg ik dat gewoon omdat deze niet meer goed genoeg zou zijn voor mij. Aangezien ik terug bel als ik een telefoon gemist heb, is het voor mij niet zo urgent. Als Koen niet teveel tevergeefs belt tenminste." "smijt die gsm in de vuilbak als je te leeg bent om hem op te nemen;" "ik heb hem niet gehoord!!!" "waar is hij?" "in mijn broekzak!" en ik toon hem "Je moet daarvoor toch wel een echte domme koe zijn, om dat niet te horen! Zijn die koeien ontwormd?" "Welke koeien?" "Had je opgenomen, dan had je het geweten, maar aangezien je daar te stom voor bent!!!" "Als je zegt welke koeien het zijn, dan kan ik kijken." "Laat maar, als je niets wil doen, dan voer ik ze niet weg!!!" Gaat woedend weg, en klopt twee minuten later terug op het venster. "Je kunt maar zien dat je onmiddelijk in het koestal bent met de boek!"
Ik ga er naar toe. "Ik zou nu wel eens willen weten met wie je aan het bellen was!" "Met niemand" "'t zal met die ouwe trutte uit R. zijn!" (is mijn moeder) "ik heb haar al een hele tijd niet gehoord!" (mijn ouders zijn op reis, wat hij niet weet, ook niet hoeft te weten, want lokt alleen maar negatieve commentaar uit) "over welke koeien gaat het?" "Die daar!!!" "ze zijn niet ontwormd!" "weet jij dat wel zeker? Of ben je daar ook te stom voor?" "ik ben het zeker!" "schrijf op dat ik ze nu ontwormd heb! Dan ga je toch nog iets gedaan hebben vandaag!" "Ik ben al heel de dag aan het werk!" "Niets heb je uitgestoken van de hele dag. Je een beetje beziggehouden en de hele namiddag bij den anderen (is Thomas die aan het studeren is) boven gelegen." "Ik ben van de hele namiddag nog niet boven geweest. "(is dus ook effectief zo. Ik heb Thomas even gezien rond 16u toen hij zelf naar beneden kwam voor tien minuten) "Je moet niet liegen, denk je dat ik het niet weet, stomme trut. Je moet daarvoor een stomme trut zijn. Werken doe je niet en om te rekenen of facturen te maken ben je te dom." Ik ben gewoon weggegaan uit het koestal en werd nog terug geroepen. "Heb je die koeien opgeschreven dat ik ze weggevoerd heb?" "Neen, moet ik ze misschien opschrijven?" "Stomme trut, ze zijn nog niet weg!" "Daarom heb ik ze nog niet opgeschreven!" "Je ben nochtans achterlijk genoeg om het wel te doen!"
En ik die dacht dat het (hij) vandaag eens rustig was...
Ik weet het niet meer... Ik kan niet meer.... Ik heb gewoon zin om te huilen, te slapen,... Niemand beseft hoe sterk de drang is om 's avonds, als Koen nog even naar buiten gaat kijken naar de dieren, gewoon de sleutel om te draaien zodat hij niet meer binnen kan, zodat ik hem niet meer moet horen of zien...
Ik weet wel : ik loop op de toppen van mijn tenen en erger me aan alles, ook zaken die ik anders gewoon kan loslaten. Maar voor het ogenblik is het op... Ik kan er niet tegen dat hij met grote zwier en zwaai zit te vertellen hoe belachelijk het is dat sommige boeren overdrijven in hun voordeel, om er beter uit te komen, terwijl ze daar toch niets aan hebben. Hoe belachelijk is dat nu? En ondertussen doet hij de laatste tijd niets anders. Hij verkoopt een oude dekstier per kilo. De stier woog 1137kg, wat minder was dan hij gedacht had. Dus vertelt hij aan iedereen dat zijn stier meer dan 1200kg woog, en wordt dus verwacht dat ik en de kinderen daar in mee gaan... De koper woont aan de andere kant van het land, dus zal dat ook nooit uitkomen. Hij verkoopt zijn oude tractor, vroeg in het begin veel te veel, wat hij van heel wat mensen te horen kreeg, maar heeft hem toch voor een goede prijs kunnen verkopen, al was die een stuk lager. Die tractor is 140 km ver weg, dus vertelt hij dat hij 1000 euro meer gekregen heeft dan wat hij ontvangen heeft... Hij heeft een verreiker gekocht, die binnenkort geleverd wordt, en ik ben nu al gezegd dat ik niet mag antwoorden op de vraag hoeveel hij gekost heeft, want ik ben toch te dom om dat te weten....
Sinds het communiefeest van Ruben lukt het me niet meer om mezelf op te krikken. Ik ben bekaf, mijn bloeddruk staat te hoog, ik tril inwendig van de zenuwen,... Mijn lichaam wil niet meer mee.. In plaats van het gezin te kunnen ondersteunen, heb ik alle moeite om mezelf recht te houden. En zoals gewoonlijk is het alsof Koen dat ruikt, alsof hij het de gelegenheid vindt om me nog wat dieper te duwen : Ik kan niets goeds doen. Iedere gelegenheid is goed genoeg om me te kleineren en zijn "kunnen" sterk in de verf te zetten. Helaas enkel wanneer er niemand bij is. Bij anderen loopt hij nog regelmatig hoog op met mij. Kwestie van zijn gezinsblazoen te kunnen oppoetsen. Alhoewel hij steeds meer mijn prestaties op zijn rekening schrijft : Ik besef al meer dan een jaar dat het de verkeerde kant uit gaat met mijn schoonmoeder : ze mist te regelmatig, probeert het weg te stoppen, doet soms eigenaardige dingen,... Hoe erg ik dat ook vind, ik zag duidelijk de eerste signalen van dementie, zaken die mij herinnerende aan mijn eigen dement geworden grootmoeder. Koen heeft dat nooit willen accepteren en wanneer ik dan toch hulp probeer te bieden bij mijn schoonouders, kreeg ik van Koen de verwijten dat ik een onmogelijke moeial was, die mezelf opdrong bij mijn schoonouders, en dat ik daar niets te zoeken had... Twee weken geleden is mijn schoonmoeder in het ziekenhuis opgenomen omwille van zware hoofdpijn en hallucinaties. Het verslag van de arts vermeld dat er duidelijke signalen zijn van beginnende dementie... Niet dat dat gelijk zo van belang is. Ik had liever gehad dat het anders was... Koen verkondigt ondertussen dat hij het al lang gezien had dat er daar heel veel niet klopte, dat hij het al lang wist... De dag voor de opname werd ik, in verband met mijn schoonmoeder, nog verweten de air te hebben van een dokter te zijn, het altijd beter te willen weten, me te moeien met zaken waar ik me beter uit zou houden,... Totaal ander verhaal : Koen heeft enkele dagen geleden een dekstier verkocht aan een goede kennis. Het gaat om een topstier, waarvan ik zelf niet zou twijfelen om die aan te kopen. Zelf kunnen we hem als dekstier niet gebruiken omwille van inteelt. Die man wist dat ik die stier heel goed vind, heeft gevraagd aan mij waarom ik niet zou twijfelen om die stier te gebruiken als dekstier, en heeft aangegeven op mijn advies te vertrouwen. Dat hij die stier dus gekocht heeft ligt voor het grootste stuk bij mij. Maar owee, als ik of de kinderen daar durven gewag van te maken. Het is enkel en alleen aan de overtuigingskracht van Koen te danken...
En ik mag blijkbaar alleen nog zwijgen... Gisterenavond kwam er onverwachts een neef langs. Ik was bezig met het eten klaar te maken en Koen zat in de keuken, met het schrift waarin de gewichten van de gewogen dieren vermeld staan, en zijn rekenmachine. Vraag me niet met wat hij bezig was. Die man komt binnen. Koen nodigt hem uit te gaan zitten, en Ruben haalt iets om te drinken. En dan, in plaats van een gesprek aan te knopen, zegt Koen : "een momentje. Ik ben juist bezig. En hij kijkt gewoon verder in dat schrift (waar dus niets speciaals in staat...), tokkelt af en toe op zijn rekenmachine, en zegt niets... Ik knoop een gesprek aan. Je kunt toch zomaar niet iemand laten wachten voor niets... Want ik kan me onmogelijk indenken wat het nut van wat Koen aan het doen was, zou kunnen zijn. Na een tiental minuten, slaat hij het schrift dicht en begint te praten tegen zijn neef. Ik ben ondertussen aan het koken en doe gewoon mee met het gesprek... Op een bepaald ogenblik vraag ik iets aan Koen en krijg een heftige reactie, dat ik niet moet denken dat ik het weet, want dat ik er niets van ken. ???? Ik vroeg gewoon wie een aanpalende akker gebruikte, omdat ik het niet wist. Ik had toch niet gezegd dat HIJ het niet wist???? Enfin, hij draait bij, met zijn neef bij ons.
Zijn neef vertrekt, we eten, en hij vraagt me, na het eten, om melk op te warmen voor twee pasgeboren kalfjes die nog moesten drinken. Dit is altijd mijn job, dus geen probleem. Hij komt ook naar de stallen om mee te helpen en plots krijg ik de volle lading : dat ik me niet te moeien heb als hij aan het praten is, dat ik me in een gesprek niet moet tussen wringen.... Ik viel niet uit de lucht, alleen al omdat dit voor de zoveelste keer is dat ik de laatste weken dergelijke verwijten kreeg. De vorige keren vooral omdat ik "dingen" vertelde die ik volgens hem niet hoorde te vertellen (bvb. dat het om jonge dieren gaat, als hij vertelt aan de veearts voor welke prijs hij zijn koeien verkocht heeft.). Nu wikte en woog ik mijn woorden en toch was het weer niet goed... Wat moet ik dan doen? Gewoon zwijgen?
Er moet iets gebeuren... Waarom niet gewoon weg gaan? Weggaan is geen oplossing. Hij zal me niet loslaten. En zijn fascinatie voor mannen die hun ex-vrouw afstraffen (vermoorden) is enorm groot, ook al laat hij dat enkel aan mij blijken. Enkele weken terug hoorde hij nog iets beters : een vrouw die zelfmoord gepleegd had omwille van het feit dat ze geen uitweg meer zag uit de terreur van haar huwelijk... Heeft ze zelf gezocht... Had ze gedaan wat ze moest doen dat zou ze daar geen reden toe gehad hebben... Doen wat ze moest doen... Ik hoor zo vaak dat ik beter zou doen wat ik moet doen, en méér werken. Nog steeds geen idee wat hij daaronder verstaat... Er moet iets gebeuren, maar ik weet niet wat... Als de nood het hoogst is... Jaren terug, toen ik geen uitweg meer zag, is hij opgenomen voor een open hart operatie. Vorig jaar, na zijn drinkgelag, is hij drie weken later opnieuw opgenomen : 18 dagen ziekenhuis. Opnieuw de borstkast open omwille van een lek aan een kroonslagader. Verdict : beschadigd hart en zwakke aorta, dat totaal geen stress, geen bloeddrukpieken meer mag hebben. En ondertussen briest en raast hij al lang weer de hele dag door, want geen enkele arts die wil geloven hoe het er hier aan toe gaat... Voor de buitenwereld is hij een totaal ander mens...
Vorige week was ik razend : Koen had dus, zonder iets te zeggen, het onkruid tussen mijn planten op plaatsen doodgesproeid. Ten minste, dat was zijn bedoeling, want op verschillende plaatsen waren mijn planten dus compleet dood. Nochtans weet hij dat hij daar af moet blijven. "Het was zo'n schandaal met dat onkruid! Dan had je het maar moeten uittrekken!"Ik had al een deel onkruid getrokken, maar dat kan voor Koen enkel in het weekend, en als er dan van alles anders tussenkomt... Zo'n ramp was dat onkruid trouwens ook niet, want met nieuwe planten aanplanten en onkruid wieden ben ik een goeie twee uur bezig geweest...
Enfin, daar gaat het niet om : "Wanneer zou ik dat onkruid kunnen wieden hebben? Je had me de voorbije weekends continue nodig!" "Oh, 's avonds achter "familie" (feuilleton op vtm)" Dat is dus na 20u45. Meestal ruim ik dan de keukentafel af, want we eten meestal net voor "familie".
Twee dagen later vond hij het niet kunnen dat mijn poetsvrouw ook een deel van de was doet. Ik zou moeten zorgen dat de was tegen de donderdagmorgen volledig opgeruimd en weg is. "Wanneer moet ik dat doen? Want tussen zondag en donderdag is er een hoop nieuwe was." "Oh, dat houdt toch niets in! Doe dat voor je gaat slapen, na "familie"."
Sinds zondag is mijn afwasmachine kapot. Ik ben maandagmorgen een nieuwe gaan kopen, want zaterdag doet Ruben zijn plechtige communie, en is het hier feest. Een afwasmachine is dan wel handig . Op dat punt geen commentaar.
Maar de voorbije dagen heb ik dus zelf mogen afwassen, met Ruben die spontaan kwam helpen, na "familie". Gisterenavond : "Als je die nieuwe vaatwas hebt, dan zul je tijdens de week die toch niet gebruiken zeker. Dat houdt toch niets in om dat beetje na 'familie" af te wassen!!!"GRRRRRRRRRRRR. En wat doet hij na "familie"? Nog even kijken of alles in orde is buiten in de stallen, in het geniep (hij rookt niet meer!) een sigaretje roken buiten (alsof ik dat niet ruik!!!), en voor de T.V. liggen tot hij naar zijn bed
gaat...Dat kleine beetje dat hij van mij verwacht houdt toch niets in????
Voor iemand zich zorgen gaat maken om mijn avonden : het onkruid is voor het ogenblik gewied, vanmorgen hebben ze de nieuwe vaatwas komen installeren, en een machine was instoppen en uithangen doe ik zowieso al jaren elke avond (alleen geraak ik daar mee niet rond). Laat hem dus maar zeuren.
Daarnet komt Thomas naar beneden, omdat papa hem nodig heeft : "Kan die nu echt niets zonder dat ik zijn handje vasthou?????" "Jawel, maar dan heeft hij het mijne nodig!!!"
En toch blijft Koen er van overtuigd dat hij de enige is die echt werkt!!!
Ik heb het gevoel dat Koen hoe langer hoe meer van de realiteit weg aan het zweven is, dat zijn hoofd vol komt te zitten met "waarheden" die zo ireëel zijn dat ze me wel zorgen baren. Het feit dat hij ervan overtuigd is dat mijn familie mij opstookt tegen hem, dat mijn broers grote sommen geld gekregen hebben van mijn ouders en ik niets, dat ik niet werk, dat ik te weinig verdien, dat het normaal is dat hij niets bijdraagt aan het huishouden,... zijn al jaren bezig, en aangezien niemand daar iets op aan merkt, niemand het tegendeel laat merken, is dit voor hem "de waarheid". Niet dat ik daar niet tegenin ga, maar hoe meer ik er tegen in ga, hoe meer hij overtuigd is van zijn gelijk.
Waar ik me meer zorgen om maak is het feit dat hij ook andere zaken als "normaal" gaat zien : Dat een man zijn ex vermoord : Hij zal daar wel een gegronde reden voor gehad hebben. Had ZIJ zich gedragen zoals het hoorde, dan was dit niet gebeurd! Geen rechtstreekse dreiging naar mij, maar hij maakt mij wel regelmatig duidelijk dat ik mij volgens hem niet gedraag zoals het hoort : ik werk te weinig, verdien te weinig, heb niets voor hem over... Zijn eigen waarheden heeft hij altijd al gehad, maar vroeger was dit niet zo extreem. Zo lang zijn vader hier regelmatig op de hoeve was, werd hij bij dergelijke uitspraken wel terecht gewezen. Onopvallend, nooit rechtstreeks, maar wel duidelijk aangevend dat bvb partnergeweld niet kan. En aangezien hij toen tegen zijn vader opkeek, werd dit gewoon als de waarheid geaccepteerd. Ik heb het altijd geweten dat het er voor ons niet eenvoudiger op zou worden als zijn vader op de hoeve wegviel. Niemand reageert nog, ook niet de keren dat men vindt dat hij geen gelijk heeft. En als er niemand reageert, of de keren dat Koen iets laat vallen men er lachend op reageert, dan wordt Koen steeds meer overtuigd van zijn gelijk.
De enige die dezelfde invloed op Koen heeft als zijn vader is zijn broer. Toen Thomas jaren terug in een depressie vast liep was hij het die Koen duidelijk maakte dat dit niets te maken had met niet willen, dat Thomas hulp nodig had, dat we niet rond een kinderpsychiater heen konden... Alleen vrees ik dat die man er geen idee van heeft hoeveel kromme waarheden in Koen zijn hoofd vast zitten...
Wat voor mij het belangrijkste is voor 2010 is dat ik dit jaar definitief afscheid genomen heb van Koen. Ja, hij is er nog, met zijn goede en slechte momenten. En toch heb ik afscheid genomen
Zijn nieuwe opname in februari, maar ook zijn houding de weken daarvoor, het feit dat ik toch heel wat reacties kreeg dat, als hij niet verandert, dit vroeg of laat slecht zal aflopen, maar vooral de radicale houding van Thomas hebben dit in mij teweeg gebracht. Ik heb meer dan ooit de keuze voor mezelf gemaakt én voor mijn kinderen. Ik neem mijn verantwoordelijkheid op voor mezelf en voor hen, en als Koen ditniet voor zichzelf wil doen, dan is dat mijn zaak niet meer.
Na zijn hartoperatie heb ik geprobeerd om de nodige medicatie (risperdal) te verkrijgen, om hem nog een kans te geven.De maand dat hij ze genomen heeft was een opluchting voor ons allemaal, maar hij wou ze niet verder nemen. Hij weigert pillen te nemen omwille van mij en de kinderen. Hij is gestopt met risperdal en in een depressie belandt. Toen kon antidepressiva plots wel en moesten ik en de kinderen zijn opgefokt gedrag er maar bij nemen.
Ondertussen rookt hij ook terug stiekem. Ik wordt geacht hetniet te weten, maar ondanks alle kauwgum voor een frisse adem, ruik ik het vaak wel.Thomas weet het ook, heeft hem maanden terug betrapt met een sigaret, die hij vlug wegstak. Hij weet dat de artsen hem nogmaals uitdrukkelijk verboden hebben om te roken. Een hart moet 25% meer inspanning leveren bij een roker dan bij een niet-roker en hij heeft die reserve niet Thomas reageert daar laconiek op : het is zijn leven, het is zijn keuze, en hij moet er dan maar de gevolgen van dragen Ik begrijp hem en neem het ook zo op. Ik heb genoeg gedaan.
Ik heb wel geprobeerd om de medicatie voor zijn depressie te laten aanpassen, omdat het op bepaalde momenten voor ons gewoon niet meer leefbaar was. Maar artsen snappen het niet, begrijpen niet waar wij mee geconfronteerd worden. Dat is dus niet gelukt. Ondertussen heb ik geleerd dat als de nood het hoogst is, de redding nabij is:Sinds drie weken loopt Koen rond met een hernia. Hij zou moeten rusten om een operatie te kunnen vermijden. Met zware pijnstillers doet hij gewoon zijn werk verder. Ik laat hem. Het is zijn keuze. En ondertussen doet die zware verdovende medicatie ook iets positiefs : het heeft de heftige toppen weer afgezwakt, zodat het weer allemaal een stuk rustiger geworden is.
Mijn voornemens voor 2011 heb ik wel : nog meer kiezen voor mezelf en zelfrealisatie. Dit is mijn doel. En voor wat betreft Koen leef ik gewoon van dag tot dag. We zien wel wat 2011 brengt, maar ik vrees, als hij niet anders in het leven gaat staan, dat het komende jaar voor hem weinig goeds zal brengen. En ik weet maar al te goed, dat hij nooit zal veranderen Het is mijn probleem niet meer.
Ik ga niet bij hem weg (of er zou iets onverwachts moeten gebeuren), maar emotioneel laat ik hem volledig los. Ik weet dat ik sterk genoeg ben om mijn eigen leven te leiden, met of zonder hem, en dat is voor het ogenblik voor mij voldoende.
Ik wens iedereen heel veel kleine momenten van geluk, eigen keuzes en positieve momenten. En natuurlijk ook een goede gezondheid, want is dat toch wel zeer belangrijk.
Ik maakte me vanmorgen de bedenking dat het leven hier vaak veel heeft van een goed geoliede machine : 's Morgens de koeien binnen doen, melken, ik geef de kalveren melk, ontbijten, Koen heeft de kalveren voeder, en op het ogenblik dat we de tractor horen starten is het het ogenblik om de jonge dieren in de weide mais bij te geven. Ik ga naar buiten het hekken opendoen, Ruben gaat mee naar buiten om op de tractor te stappen en rijdt met de tractor door de weide, terwijl Koen de groene maïsstalen in het gras gooit. Daarna geeft Koen de rest van de dieren eten, en gaat hij met Ruben naar de akker om maïs voor morgenochtend... Het loopt soepel, zonder enig probleem, wat voor Koen goed is. Vooral voor het ogenblik is die goed lopende routine datgene wat hem nog recht houdt. De laatste weken, sinds hij gestopt is met zijn risperdal (in juni) is hij steeds verder aan het wegzinken in een depressie.
Alles is teveel, hij ziet niets meer zitten, bij alles panikeert hij, zonder enige reden,... Hij heeft vorige week bij de huisarts zelf aan de alarmbel getrokken. De huisarts heeft hem antidepressiva voorgeschreven. Sipralexa (bekent onder de naam Lexapro in Nederland). Ik heb er zelf weinig vertrouwen in... Het is nog maar een week dat hij ze neemt, maar hij zegt dat hij er niets van merkt, dat hij nog steeds tegen alles opziet, niets ziet zitten... Wij merken wel het verschil : Ruben, die niet op de hoogte was van het feit dat papa iets nam, kwam gisteren vragen of papa misschien terug risperdal nam, want dat hij rustiger is, meer geduld heeft,... Ik merk zelf ook dat zijn lange doordrammen over alles en nog wat dat volgens hem nooit zal lukken,... verdwenen is. Hij is veel aangenamer in de omgang, maar ik vrees dat hij zijn negatieve gedachten voor het ogenblik gewoon opkropt.
Daarnaast heb ik er weinig vertrouwen in dat een pilletje zijn problemen zal oplossen, als de onderliggende oorzaak niet aangepakt wordt. Antidepressiva kunnen ondersteunend werken, daar geloof ik wel in. Alleen is de onderliggende oorzaak hier wel heel complex. Koen ziet geen oorzaak, voor hem komt het zomaar uit de lucht gevallen en snapt hij niet waarom. De huisarts legt de link met zijn hartoperatie, want het gebeurt wel vaker dat mensen na zo'n zware operatie het niet meer zien zitten, hun leven in vraag stellen. Voor Koen is het het eenvoudigst om daarin mee te gaan : het ligt dan immers niet aan hem, want hij kon er toch niet aan doen dat hij geopereerd moest worden. Alleen snapt hij niet waarom het over zes jaar niet en nu wel gebeurt??? Ik vrees helaas dat de oorzaak veel dieper ligt. Ik zag al duidelijke signalen vorige winter, wat volgens mij al te gemakkelijk op het geen waarvoor hij onder het mes moest geschoven werd, door zowel de artsen als de omgeving, als Koen zelf. Vanuit het autisme van Koen zie ik een totaal andere verklaring : Koen heeft tot nu toe nog nooit op eigen benen kunnen staan, steunde tot vorige zomer nog altijd voor een groot stuk op zijn vader, en sinds de trombose van zijn vader is dat weggevallen. Ik kan die plaats niet innemen, want van zijn vader neemt hij alles aan, bij mij stelt hij alles in vraag. En ik WIL ook die plaats NIET innemen.
Vorig jaar had hij de maanden na de trombose van zijn vader Thomas, het was vakantie. En na de vakantie, naarmate de winter kwam, ging het steeds meer bergaf, tot hij, in de zwaarste periode op het bedrijf, opgenomen werd. Dit jaar heeft Thomas een vakantiejob. Koen roept al jaren uit, dat de kinderen, van zodra ze oud genoeg zijn, in de vakantie zullen moeten gaan werken. Thomas is blij dat hij die vakantiejob heeft. Hij heeft het er naar zijn zin : werken in een motiverende omgeving, en weten dat je werk gewaardeerd wordt, is heel wat anders dan thuis helpen met papa, waar er telkens kans is op een drama als er iets niet gebeurt zoals Koen het in gedachten heeft, en waar Koen steeds ziet wat ze niet doen, maar nooit wat ze wel allemaal doen... Alleen, pas nu Thomas ook effectief een vakantiejob doet, beseft Koen dat hij Thomas niet meer heeft om hem te helpen...
Zoals ik al zei, voor het ogenblik lukt het allemaal nog wel, ook al ziet Koen het zwart in. De goed geoliede machine draait, zonder haperingen. Het is zomer. De werkdruk is voor Koen laag. En ook al weiger ik om het gewicht van Koen te torsen om hem overeind te houden, als het over kleine zaken gaat, spring ik graag bij. Zolang ik maar niet verantwoordelijk ben, gesteld wordt, voor zijn doen en laten. Ik heb tien jaar hard gewerkt, om mezelf terug te vinden, om mezelf voorop te stellen, om mijn eigen leven in handen te nemen, en mijn grenzen opnieuw af te bakenen. Ik heb leren loslaten, en ik merk nu het resultaat, voel me goed in mijn vel, heb het gevoel mijn eigen leven terug in handen te hebben. En dat wil ik zo houden!!!
En ondertussen zijn de eerste haperingen op komst : nog drie weken en de kinderen zijn terug naar school. Ook Ruben en Evy zijn er dan niet meer. De routine moet terug gewijzigd worden, en hij staat er terug meer alleen voor...
Vorige week woensdag schoot er iets in Koen zijn rug, waardoor hij totaal niets meer kon.Hij raakte met moeite van in de stalin huis. De injectie en medicatie van de huisarts had nauwelijks effect. Op mijn aanraden zijn we s avonds naar een osteopaat geweest. Volgens hem waren een aantal rugspieren geblokkeerd, totaal samengetrokken, door overbelasting.
Overbelasting??? Het was gebeurt bij gewoon voor over buigen, om zijn koe uit te melken.Maar aan de hand van de vragen en opmerkingen van de osteopaat, en mijn vragen naar hem toe, werd mij al gauw duidelijk waar het schoentje knelt :waarschijnlijk zijn de diepere rugspieren die de ruggegraat recht houden, al een tijdje inactief, waardoor de buitenste brede rugspieren die taak overgenomen hebben. Helaas zijn die daar niet op voorzien, waardoor ze dus plots, overbelast helemaal toeslaan. Meestal gebeurt dit bij het vooroverbuigen, omdat ze dan net het hele gewicht moeten torsen.
Oorzaak van de inactiviteit van zijn rugspieren : zijn operatie, de langere ziekenhuisopname, de moeilijker herstelperiode waarbij hij de eerste weken nauwelijks actief was buiten, én het voortijdig stoppen van de kinesitherapie die voorgeschreven was omwille van zijn herstel. Normaal is dit minimaal 30 keren een half uur, vaak verlengd tot 60 keren.Bij zijn operatie zes jaar geleden heeft hij het opgegeven aan 29 keer (vraag me niet waarom die laatste keer er niet meer bij kon!), nu had hij na twee weken al door hoe hij de kinesiste kon afleiden, om zo weinig mogelijk oefeningen te moeten doen, en is hij het na zon twintig keer gestopt. De oefeningen waren volgens hem belachelijk. Hij had ze niet nodig.In dat oefenpakket zitten naast het fietsen om de hartactiviteit op te bouwen, ook eenvoudige oefeningen voor borstkast en rug. Het verschil bij de vorige keer was mij wel al duidelijk : zes jaar terug liep hij na zijn revalidatie terug correct recht. Toen was het ook een man die kwam voor de revalidatie, die hij niet zo gemakkelijk in de luren kon leggen. Nu liep hij niet alleen nog duidelijk voorovergebogen (rechtstreeks gevolg van de operatie), maar begon ook steeds meer naar de ene kant over te hellen. Bijkomend had hij een hint gehad van de chirurg, eind april, toen hij voor het laatst op controle ging : deze had gezegd dat hij misschien toch wel beter eens een osteopaat zou opzoeken, omdat zijn rugspieren abnormale spanningen vertoonden en schijnbaar grote inspanning moesten doen om hem recht te houden.Vooral angst voor het onbekende (wat zou die osteopaat doen?)deden hem een second opinion vragen aan de huisarts. Die dacht dat het probleem zat in de verschillende lengte van zijn benen, en zou opgelost worden met een verhoog in zijn schoen. De huisarts is een heel bekwaam man, maar heeft weinig geloof in de randgebieden van de geneeskunde.Osteopathie ligt daar ook in.Zo gelooft hij ook niet in het effect van de therapie die Thomas destijds uit zijn depressie geholpen heeft. Ik heb daar geen problemen mee, want niemand is alwetend, en ik ben flexibel genoeg om mijn eigen keuzes te maken.
Voor Koen ligt dat natuurlijk anders. Het voordeel van een dergelijk uiteenlopend advies voor hem is dat hij het eenvoudigste er uit neemt :
osteopathie helpt niet volgens de huisarts?Dus zal hij daar zeker geen geld en tijd aan hangen. En de lengte van zijn benen? Dat is niet iets dat er nu plots is, en het ging altijd al zonder verhoogde schoen, dus De oplossing volgens hem was gewoon verder doen zoals hij bezig was Ik trek het me al lang niet meer aan.Zijn lichaam is zijn verantwoordelijkheid, niet de mijne.Naar mij luistert hij toch niet.
Ik verwachtte natuurlijk niet dat Koen van het ene moment op het andere zou uitvallen, waardoor ik terug moest bijspringen op de boerderij. Op zich vind ik dat niet zo erg.Ondertussen zijn de meeste dieren buiten, is het werk dus veel minder dan deze winter, en het is aangenaam weer buiten, Ik genoot er dan maar van, in de mate van het mogelijk dan toch. Niet dat Koen erg lastig was. Dat hij, omwille van de pijn, valium kreeg, zal er wel toe bijgedragen hebben dat hij extra kalm was. Maar toch is er op zon momenten onmiddellijk een beklemmend gevoel : niet ik bepaal mijn leven en voorzie daarin plaats om bij te springen : onmiddellijk legt hij zijn poot op mij, op een manier dat ik het gevoel heb geen adem meer te hebben : hij bepaalt wat ik doe, wanneer ik het doe, en op welke manier ik het doe. Niet alleen voor wat betreft zijn eigen werk, maar ook voor de rest van de dag.Het feit dat hij continue in huis was, lag, deed mij zijn hete adem in mijn nek voelen, voelde mij continue bekeken of ik wel deed wat hij wou, op de manier zoals het volgens hem hoorde.De spanningen bouwden zich op in mijn lijf, en mijn arm en schouders gaven het terug op.
Sinds maandag doet hij zijn werk terug alleen, en ik kan terug herstellen van de spanningen. Ik heb hem gezegd dat dit zal terug keren als hij niet voor zichzelf zorgt en niet het nodige doet om zijn scheve houding te doen corrigeren, want de osteopaat is al stopgezet. Volgens Koen was het slechter in plaats van beter, maar volgens mij was het wel het enige dat effect had Hij heeft beloofd de draad bij de osteopaat terug op te nemen, als hij herstelt is. Helaas vrees ik dat hij er dan het nut niet meer zal van in zien En ik ben me ervan bewust dat van zodra het van hem enige inspanning zal vragen (rugoefeniningen, ) en hij niet onmiddellijk een duidelijk waarneembaar effect merkt, hij al gauw terug de pijp aan Maarten zal geven .
En een rug corrigeren is volgens mij wel een werk van lange adem, waar je niet onmiddellijk het effect van ziet. Ik probeer los te laten. Het is en blijft zijn verantwoordelijkheid, en de mate waar in ik erin mee gesleurd word, dat zien we dan wel.
Vanmorgen waren we een half uur later wakker dan voorzien. Ik ben terug in slaap gevallen en heb gedroomd. Het heeft geen zin om hier mijn droom te vertellen, maar die droom maakte me wel duidelijk dat Koen niet alleen in de voorbije week, maar ALTIJD compleet mijn leven bepaald.Hij bepaald wat ik doe, met wie ik contact heb, op welke manier, Niet altijd rechtstreeks zoals de voorbije week, maar vaak onrechtstreeks : ik doe alles zoals ik denk dat het volgens hem hoort, om toch maar de rust en vrede te bewaren.
Wat ik voor mezelf doe, gebeurt in het geniep,zonder zijn medeweten Mijn droom heeft naast het zicht op het patroon waarin ik vast zit, een heleboel pijn losgemaakt, en de conclusie dat ik hier uit wil, dat ik mijn eigen leven in handen wel hebben.
De hectische periode is hier ook aan het afzwakken : Koen werd geopereerd op 15 februari. Normaal zit hij nog tenvolle in zijn revalidatieperiode, maar de sprongen die hij vooruit maakt, zijn zo groot, dat hij het nut van revalidatie helemaal niet meer in ziet. Alhoewel hij door de cardioloog duidelijk gemaakt werd dat hij, voor zijn hart, elke dag minstens één uur zou moeten fietsen (hometrainer gekocht, omdat er via het ziekenfonds geen beschikbaar waren om te huren) gedurende minstens zes maanden, wordt dit opnieuw als "belachelijk" en "onzin" afgedaan. HIJ heeft dat niet nodig! Nu doet hij nog iets, en geraakt misschien aan anderhalf uur per week, maar ik ben er vrij zeker van dat dit binnen enkele weken tot nul herleidt zal worden. Hij doet genoeg arbeid zegt hij! Ik ontken zijn arbeid niet, maar dit is niet hetzelfde als gedurende langere tijd (een uur) een gelijkmatige belasting van het hart.
Er is heel duidelijk gesteld geweest dat hij als hartpatiënt moet leven, maar dit gaat er maar in voor zover het hem geen extra inspanning vraagt :
zijn medicatie neemt hij perfect, qua voeding wordt er ook op gelet (vooral door mij dan!), maar als het om werkelijke veranderingen gaat, dan kan hij dit niet, of is het onzin...
Koens overspannen manier van reageren (niet alleen tegenover mij) is in het ziekenhuis genoemd geweest. En hoe meer men hem duidelijk probeerde te maken dat hij op dat vlak zou moeten veranderen, als hartpatiënt, hoe vasthoudender hij reageerde dat hij niet kon veranderen... Handig dat ik het meteen duidelijk gemaakt werd, dat hij niet zou veranderen , maar na alle hoop die ik zes jaar geleden had, wist ik dat eigenlijk zelf ook al.
Ondertussen neemt hij wel Risperdal, 1mg 's morgens, en zowel ikzelf als de kinderen merken toch een duidelijk verschil : niet dat hij nu plots helemaal anders is geworden, maar hij is een stuk rustiger en "de pieken", de momenten waarop zijn frustraties (dreigen te) escaleren, zijn op dit moment toch beduidend minder geworden. Het heeft welwat moeite gekost om hem aan de risperdal te krijgen. Hij weigerde het op voorschrift van de huisarts, omwille van alle onmogelijke absurde redenen, en wou het commentaar van de cardioloog afwachten. Die absurde redenen gingen van "het is de schuld van de huisarts dat ik "zonder reden" opnieuw geopereerd ben, dus ik geloof die man niet meer!" tot "een complot van de huisarts en mij om hem te vergiftigen, want de huisarts
(gescheiden) is dringend op zoek naar een andere vrouw".
Omdat het nemen van Risperdal niets te maken heeft met zijn hart, heb ik zelf, na heel veel moeite, de cardioloog telefonisch op de hoogte gebracht, voor Ivan bij hem op controle moest. In eerste instantie ontaardde dit in een felle discussie waarbij de cardioloog het nonsens vond dat Ivan deze medicatie nam, vond het middel te zwaar voor het doel, vond dat Ivan zelf moest veranderen. De moed zonk mij in de schoenen, en ik heb tenslotte gevraagd of hij zou contact opnemen met de huisarts, omdat die wel wist waarom risperdal voorgeschreven werd!! Blijkbaar heeft hij dat toch gedaan, want op de consultatie zelf, waar ik bij was, gaf hij aan dat Risperdal een goed en "onschuldig" alternatief was voor de Clozam die hij tot op dat moment nam. Oef!
Voor mij is sinds vorige week een vervroegd einde gekomen aan het bijspringen op het bedrijf : de lichamelijke arbeid die ik niet gewoon ben, heeft zijn tol geëist en ik zit met een tennisarm. De pijn daar gelaten, heb ik meer iets van "oef, ik ben er van af", dan van "ook dat nog!". Hoe lang hij zal aanvaarden dat ik met mijn arm sukkel (en ik hoor en lees dat dit wel eens maanden zou kunnen aanslepen) weet ik niet, maar daar maak ik me voor het ogenblik niet echt geen zorgen om. Ik wéét hoe hij is, net zoals ik op het ogenblik dat ik startte met de opvang van zijn landbouwbedrijf, wist dat mijn hulp ooit zou herleid worden tot "niets te betekenen". Zo ver zijn we ondertussen al : ik moet volgens hem niet beweren dat ik teveel heb moeten werken de laatste tijd, want als ze al met twee waren (zijn broer en de externe hulp) om het werk van één te doen (vergeet er dan gemakshalve bij te zeggen, dat dit slechts enkele uren per dag was, terwijl het voor hem een fulltime job is), kan ik toch niet veel meer moeten doen hebben... Ik leg het naast me neer, weet zelf wel beter. Ik heb zijn erkenning niet nodig, om te weten wat ik waard ben!
Ik DACHT dat ik het voordeel had dat mijn man niets van medicatie kent, dus ook niet weet waarvoor het precies toegediend wordt. Maandagmorgen ben ik bij de huisarts geweest, met Evy, die er blijkbaar ook mentaal door zit.
Toen heb ik het probleem van de medicatie aangekaard, zoals voorzien. De huisarts dacht dat risperdal het meest voor de hand liggende was. Op zijn vraag of Koen dit zou willen nemen, heb ik geantwoord dat ik niet precies zou vertellen waarom hij dit diende te nemen, alleen maar om de hoge bloeddrukpieken te beperken, en wat minder nerveus te zijn. Op die manier dacht ik de oplossing gevonden te hebben. De huisarts had op het voorschrift vermeld dat de bijsluiter verwijderd moest worden, ook al leest Koen nooit geen bijsluiters, maar wou daar mee alle mogelijke pistes uitsluiten.
Helaas, Koen weigert risperdal in te nemen voor hij de hartspecialist (nu
donderdagmorgen) gesproken heeft. Helaas kent die man de situatie niet, weet dus ook helemaal niet waarom risperdal voorgeschreven wordt en ik kan onmogelijk zeggen hoe het in elkaar zit, met Koen erbij. Ik hoop dus maar dat ik die man nog aan de lijn kan krijgen voor donderdagmorgen!!
De reden waarom hij ze niet wil innemen is omdat ik en de huisarts een complot gesmeed hebben om hem helemaal om zeep te helpen. En de huisarts kent er helemaal niets meer van, want in plaats van hem binnen te sturen naar het ziekenhuis moest hij gewoon een antibioticakuur voorgeschreven hebben en dan zou hij na acht dagen genezen geweest zijn in plaats van nu niets te mogen doen. Pffffffffff. Wie neemt dat nog au serieux? Helaas, is het enkel tegen mij dat hij dergelijke onzin uitkraamt, en owee als ik hem geen gelijk geef...
Bij navraag omtrent risperdal ben ik er op gewezen dat dit eigenlijk geen medicatie is dat een huisarts zomaar zou mogen voorschrijven. Ik ben er me van bewust dat psychiaters beter geplaatst zijn voor het voorschrijven dan dergelijke medicatie. Het probleem is dat ik niet zie hoe ik Koen bij een psychiater kan krijgen, zelfs niet via de huisarts. Hij is nu eenmaal de meest normale mens die er op de wereld rond loopt. En psychiaters verklaren nu één maal iedereen "zot", om werk te hebben. Dat is ook de reden waarom onze dochter Evy nog steeds geen diagnose heeft. Dus...
Medicatie om hem rust te geven is op die manier ook niet echt bespreekbaar. Het kan alleen in het kader van "het voorkomen van hoge bloeddrukpieken" (lees : het voorkomen van verbaal agressief gedrag). En dat kan nu, op een moment dat hij opnieuw geschrokken is van wat er kan gebeuren. Binnen enkele maanden vervalt hij toch weer in zijn "struisvogelpolitiek" en steekt de kop in het zand voor zijn hartproblemen : als je het niet voelt, je werk terug naar behoren kunt doen, en je steekt je kop in het zand dat je een hartpatiënt bent, dan zijn er plots geen problemen meer. Daarom dat het zo belangrijk is dat het NU bekeken wordt.
Vanmiddag zijn er harde woorden gevallen : hij vond het niet kunnen dat ik deze namiddag naar stad reed naar de bank om geld (ik heb nog 20 euro op zak!), terwijl ik vanavond ook naar stad moet om Evy op te halen aan het station. Ik doe dat maar omdat ik niet zou moeten werken, volgens hem. Hij vergeet er wel bij dat ik wel naar stad moet rijden, omdat ik (officieel, ik heb ze wel nog!) van hem deze zomer mijn bankkaarten moeten binnendragen heb. Hij vond dat ik niet het verstand had om daar mee te werken, omdat ik deze zomer lichtjes in het rood stond. Ik kan dus, voor over hij weet, geen geld meer uit de muur halen! Daarnaast mag ik hier bij de plaatselijke bankier (op 2km in plaats van op 10km) niet meer langs gaan, omdat hij vind dat die man hem genoeg van zijn geld gepakt heeft (aandeelfondsen die eind 2008 fel in waarde gezakt zijn, wat die man ook niet kon voorspellen). Het principe van die fondsen heb ik al genoeg
uitgelegd, maar hij snapt het dus niet : waardevermindering betekent voor hem dat er geld weg is, en dat kan volgens hem alleen maar als iemand (de bankier) het gepakt heeft........ en ik verdedig die bankier (probeer alleen uit te leggen hoe het in elkaar zit) in plaats van hem te steunen, dus kan het niet anders dan dat ik een relatie heb met die man... Voor zover oude discussies.
Het is trouwens ook de schuld van de bankier dat hij opnieuw geopereerd moet worden. Ik besef wel, en hij dus ook, dat het sinds hij zich halfweg januari kwaad gemaakt heeft omwille van het feit dat die man zijn geld gepakt had en ik dan nog het lef had om met die man mee te doen, is dat zijn klachten serieus toegenomen zijn. Maar zeggen dat het de fout is van die man, dat is toch wel heel erg bij het haar gegrepen.
Voor mij was het vooral belangrijk dat ik deze namiddag even weg kon, ook al was het dan maar naar de bank, op een moment dat men niet onmiddellijk zit te wachten op mij. Want nu 16 uur zijn de dieren er weer al. Ondertussen weet ik ook dat de bank om 16u dicht gaat, en Evy is pas om 16u45 in het station.
Koen is ondertussen al een half uur op, ondertussen is de kinesist er voor zijn revalidatieoefeningen (zodat ik veilig verder kan typen), en ik heb hem nog niet gezien of gehoord. Voor het ogenblik kan ik daar best mee leven. Ik vermoed dat hij vooral razend is omdat ik gezegd heb dat zijn broer hem geen gelijk heeft, dat zijn broer zegt dat de enige verantwoordelijke voor zijn woede hijzelf is, en niet de ander. En als hij dit niet veranderd zeker vroegtijdig zal sterven. Misschien had ik dat niet zo cru mogen stellen, maar als niemand hem zegt waarop het staat, dan zal er ook nooit iets veranderen. En ik was het kotsbeu om nog maar eens de volle lading te krijgen voor iets dat ik zelfs nog niet gedaan had.
We zien wel hoe het evolueert... Ondertussen heeft hij gehoord dat de kinesist misschien wel eens zou bouwen, en hij zit dus maar met lof over mij te zwaaien. Ik erger mij er dood aan!!! Zij kunnen mij niet zien, ik hen niet, maar ik kan wel alles horen. Dat weet hij trouwens ook.
Enfin, we zien wel hoe het verder evolueert. Ik probeer voor mezelf te zorgen. :)
Koen is sinds vrijdag een week thuis, na 18 dagen afwezigheid. Morgen dus veertien dagen. Mijn schoonvader is sinds maandag een week thuis. Voor mij betekent dit vooral dat de ziekenhuisbezoeken voorbij zijn. Voor de rest neem ik zoveel mogelijk afstand van de situatie bij mijn schoonouders.
Volgens mij (ik sta blijkbaar nog altijd alleen met die mening) heeft mijn schoonmoeder opnieuw een duidelijke opstoot van dementie, terwijl zij ervan overtuigd is dat zij niets mankeert, en dat mijn schoonvader dementeert. Dat zorgt daar voor de nodige botsingen, maar ik laat het los. Koen zijn broer en diens vrouw gaan voor het ogenblik enkele malen per week extra binnen.
Ik heb al mijn kracht en energie nodig voor thuis. Het werk op de hoeve weegt zwaar door. In de winterperiode, zoals nu, is het zo al een heel stuk zwaarder dan in de zomermaanden (vorige keer was het mei), en ik merk ook dat mijn lijf niet meer mee wil zoals de vorige keer. De spierpijn die ik opgelopen heb door de extra arbeid, is niet zoals zes jaar terug, na enkele dagen verdwenen, maar blijft hangen. Ik ben doodop 's avonds. Rond 21u zit ik in mijn bed, maar aangezien ik nog bijna geen enkele nacht doorgeslapen heb sinds Koen naar het ziekenhuis vertrok, heb ik het gevoel dat de moeheid zich steeds meer begint op te stapelen, en dat ik me steeds meer vooruit moet slepen. De mate waarin hangt sterk af van Koen zijn gedrag. Na vorige week hypernerveus gedrag, omdat alles niet gedaan werd zoals hij het gewoon is, had ik het zaterdagmorgen compleet gehad. Het scheelde niet veel, of ik had Koen gezegd dat ik geen voet meer in de stallen zou zetten. Het feit dat hij die dagen tot drie keer liet vallen, dat ik toch voor niets deugde, was er teveel aan, naast alle gezeur over zaken waar ik niets kon aan doen, maar die toch op mijn rekening geschreven werden. Toch maar niet gedaan, wel mijn hart gelucht bij Koen zijn broer, op een moment dat Koen er niet bij was.
Vorige week kon dat nog! Zijn broer gaf aan dat ik in de eerste plaats aan mezelf moest denken, dat ik, indien Koen zo verder deed, hem effectief gewoon zijn plan moest laten trekken. Klinkt simpel, maar ik weet uit ervaring dat het gezeur niet ophoud als ik alleen maar mijn werk doe. Ook daar zit hij continue te zeuren. Hij claimt, probeert over alles controle te krijgen en te behouden. Hij is terug gefloten geweest door zijn broer, enkele uren later, toen hij op dezelfde manier begon tegen Thomas (ik was er niet bij) terwijl Thomas boxen aan het uitmesten was. Dat heeft mij een adempauze van enkele dagen op geleverd, maar deze voormiddag begon hij opnieuw. Nochtans had ik hem deze morgen gezegd dat hij mij moest gerust laten vandaag, dat ik geen gezeur wilde, want dat ik me eigenlijk ellendig voelde. Ik ben op, totaal op, vandaag. En, zoals we al jaren gewend zijn, op het ogenblik dat ik mij zwak toon, slaat hij toe. Er zal iets moeten gebeuren, want veel langer hou ik dit niet meer vol. Als niets anders mogelijk meer is, dan eventueel maar met medicatie.
Ik zou de vraag naar medicatie willen stellen aan de huisarts : Voor het ogenblik pakt Koen Clozam, een licht kalmerend middel, dat men hem aangepraat heeft in het ziekenhuis, de avond nadat duidelijk werd dat hij terug onder het mes moest, en hij totaal in paniek reageerde. Door mijn kordate optreden, (men dacht dat hij dit thuis niet meer zou nodig hebben) neemt hij dit nu nog steeds. Ik heb het middel opgezocht op internet, en merk dat het middel gewennend is (steeds meer nodig voor hetzelfde effect te hebben) en verslavend. Dus heb ik mijn twijfels bij een blijvend gebruik, vooral ook omdat hij misschien wel iets minder heftig is, maar toch op momenten voor een onnozelheid in paniek slaat, waarbij ik iedere keer de volledige lading krijg.Het is volgens mij ook niet de juiste medicatie vanuit zijn autisme gezien. Ik denk in de richting van Risperdal, bedoeld om zijn agressieve buien tengevolge van angst en controleverlies, te dempen?? Normaal gezien zou ik volgende week woensdag de huisarts persoonlijk (zonder Koen) kunnen spreken en ik wil hem dan wel duidelijk maken dat het zonder medicatie niet kan. Niet voor Koen, maar vooral niet voor mij en de kinderen. Er moet iets gebeuren, en aangezien hij niet in staat is zijn gedrag te veranderen, duidelijk aangeeft dat hij het niet kan (zich minder opwinden), is medicatie de enige mogelijkheid die overblijft.
In het kader van het aanpassen en bijwerken van zijn medicatie na zijn operatie zie ik dat wel lukken om nu te starten. Van zodra we enkele maanden verder zijn, zal Koen zelf het nut er niet van inzien... hoop ik...
En ik? Waar blijf ik? Ik ben me ervan bewust dat ik tijd en ruimte voor mezelf moet maken, dat ik mezelf de tijd moet gunnen om terug op te laden, maar voor het ogenblik lukt dit nauwelijks. Ik kom iedere dag uren te kort, vooral slaap, en ik weet niet hoe ik dit voor het ogenblik zou moeten oplossen, zonder dat het hier helemaal escaleert. Want dat zou het voor mij ook alleen maar erger maken.
Ondertussen blijf ik met gemengde gevoelens zitten : soms blij dat alles goed afgelopen is, maar toch met heel veel vragen hoe het nu verder moet.
Dit is voor mij het grote verschil met de vorige keer : toen had ik het gevoel dat we een nieuwe kans kregen. Nu besef ik te goed dat Koen nooit zal veranderen, maar dat er toch iets zal moeten gebeuren. Alleen weet ik niet goed, welke kant het op moet.
Gisteren kwam men onverwachts een Merlo verreiker, voor in de stallen demonstreren. Koen is daar al sinds vorig jaar mee bezig : hij zou iets nieuws willen kopen voor in zijn stallen. Alleen zag hij het allemaal veel te groot, niet bruikbaar op ons bedrijf. Nu was dit de eerste keer dat men iets toonde dat haalbaar was. Acceptabel, ook voor mij. Ik heb er niets op tegen dat hij nieuw materiaal koopt, maar niet om zomaar te kopen. Het moet rendabel en geschikt zijn voor het bedrijf. En die visie wordt me al maanden niet in dank afgenomen. Enfin, hij leefde op als een klein kind dat een nieuw stuk speelgoed ziet. Tot ik gisterenavond hem zei dat hij eerst zou moeten weten wat hij zou doen met het bedrijf (hij spreekt soms over verkopen, of tot een minimum herleiden, maar dan is het niet meer leefbaar), dat de aankoop van een dergelijke machine (kostprijs rond de 75.000 euro) alleen verantwoord is op een rendabel bedrijf. Dat mag dus niet gezegd worden. Dat is taboe.
En zo leven we voor het ogenblik gewoon van dag tot dag.
Ik heb vorige week, op mijn uitdrukkelijke vraag, de chirurg aan de lijn gekregen. Ik maakte me vooral zorgen om het feit dat Koen na zijn operatie er veel ellendiger aan toe was dan de vorige keer. Daar zijn twee redenen voor, wist de chirurg : Een tweede dergelijke operatie is altijd veel zwaarder dan de eerste keer, én door dat het probleem vermoedelijk al enkele dagen, weken, maanden aansleepte,was Koen zijn hart al een langere tijd overbelast, waardoor het nu meer moeite heeft om te recupereren.
Ik heb ook gevraagd wat er nu aan de hand was, en wat de oorzaak daarvan kon geweest zijn.Er was dus een draad geknakt in de verbinding tussen zijn kunstaorta en zijn echte aorta. Oorzaak : vermoedelijk een hogebloeddrukpiek. Aangezien Koen medicatie neemt om zijn bloeddruk niet te hoog te laten komen,en zijn bloeddruk in rust altijd vrij stabiel was, zie ik maar één mogelijke oorzaak daarvan : zijn woede-aanvallen, die eerlijk gezegd de laatste tijd weer frequenter voor kwamen.De chirurg meldde dat ze het probleem hersteld hadden op een manier dat dit niet meer kon gebeuren, maar wees er mij wel op dat Koen al bijna zes jaar een ernstige hartpatiënt is, en ook blijft, en dat er vele delicate punten in zijn lichaam zitten sinds de vorige operatie, zodat het onder controle houden van de bloeddruk wel levensbelangrijk is.
Dat heeft me het gevoel dat ik een tijdbom in huis krijg. Hoe leg je aan een auti, zoals de mijne, uit dat hij anders met de dingen moet leren omgaan, en vermijden van zich kwaad te maken? Zonder dat hij, iedere keer dat hij zich kwaad maakt, de schuld volledig bij de anderen te leggen? Want dat doet hij altijd, maar ik wil niet dat de kinderen het gevoel krijgen dat zij verantwoordelijk zijn voor zijn gezondheid! Ik heb daaromtrent wel een goed gesprek gehad met Koen zijn broer, maar eigenlijk weet die ook niet hoe we het Koen kunnen duidelijk maken.Wat we, allebei, wel vermoeden is dat zijn extreme reacties van de voorbije tijd vermoedelijk wel te maken zullen hebben met het feit dat hij voelde dat er iets niet klopte, dat het allemaal teveel werd.Dat hij er nooit iets van zei heeft volgens mij vooral te maken met zijn extreme angst voor het ziekenhuis.
Ondertussen is hij er nog, en is er nog geen sprake van naar huis terug keren. Gisteren had hij terug koorts. Oorzaak onbekend. Hij heeft terug pijn in de schouders. Men weet niet waardoor. Dus dat betekent dat hij opnieuw onderzocht wordt. Voor mij mag hij nu al gauw terug naar huis. De combinatie van het werk, en het over en weer rijden wordt zwaar. Ik heb dit keer helemaal geen vakantiegevoel meer, heb nauwelijks tijd voor essentiële zaken.
Ik heb vanmorgen rond 8u gebeld naar de dienst intensieve zorgen. Hij is wakker sinds deze nacht. Het ontwaken is vrij vlot gelopen en hij is nu vrij alert (vorige keer was hij ook vlug alert). Hij heeft wel een kritieke nacht doorgemaakt, met vrij veel bloedverlies, maar alles is onder controle. Er zou dus opnieuw een stuk van de aorta vervangen zijn.
Als er geen koe kalft (want er is één die mogelijks vandaag kan kalven) ga ik vanmiddag tussen 12u30 en 13u00. Anders wordt het het volgende bezoekuur, van 15u tot 15u30. Misschien zullen de spanningen iets wegvallen als ik hem gezien heb.
Gisterenavond is onze extra hulp, Rob, komen opdagen om eens gewoon mee te draaien, en ik moet zeggen, dat valt enorm mee.Als je hem bezig hoort en ziet is het in zijn manier van doen meer een kwajongen dan een volwassen man, maar dan wel met het nodige verantwoordelijkheidsgevoel en kennis van het werk. Hij heeft Ruben op sleeptouw genomen en ik zag dat kind echt tenvolle genieten.Er was trouwens merkelijk meer leven in de brouwerij dan anders, waardoor het er wat meer ontspannen aan toe ging dan gewoonlijk.
Alleen daardoor is Rob voor mij de moeite waard als extra hulp!
Ik heb me al vaker afgevraagd of het niet net die kinderlijke, speelse manier van doen is, waardoor Koen het goed met hem kan vinden.Niet dat hij zo vaak contact had met die man. Meestal gaat het om toevallige ontmoetingen, maar dan nemen ze, als het kan, wel de tijd ervoor.
Koen is altijd vrij vlot geweest in het leggen van contacten (draait de meeste verpleegsters zo rond zijn vinger in het ziekenhuis), zolang die contacten oppervlakkig en vrijblijvend zijn. En ik denk dat hij dit net bij Rob vind.
Alhoewel ik gisteren na het bezoek van mijn ouders nog een vrij goede dag gehad heb, ook al door ambiance die de extra hulp met zich meebracht, weegt de vermoeidheid vandaag opnieuw meer door. Ik probeer zoveel mogelijk rust te nemen tussendoor en hoop dat het van nu af aan de goede richting in gaat.
Ik heb Koen gisterenavond voor het laatst gehoord, via de telefoon. Toen was hij reeds klaargemaakt voor de operatie deze morgen.Het feit dat ik hem niet meer gehoord heb, betekent dus wel dat hij ondertussen op de operatietafel ligt. Ik vermoed dat ze nog steeds met hem bezig zijn, want men sprak toch over een operatie van 4 tot 5 uur. En ondertussen blijft het toch bang afwachten.
En dat is zwaarder dan ik dacht. De vorige keer was hij 's in de late namiddag binnen, is hij die nacht geopereerd, en was eigenlijk alles voorbij voor ik goed en wel besefte hoe erg het was. De kritieke momenten die er geweest zijn na de operatie hebben we pas zes weken later geweten, toen alles voorbij was en Koen al lang weer thuis. Nu zeggen ze wel dat het minder risico-vol is, maar de mogelijke kritieke momenten weet ik nog maar al te goed, en nu besef ik maar al te goed dat ik pas op het eind van de dag misschien zal weten waar we staan. Ik wist niet dat een dag zo lang kon duren. Een achtbaan van gevoelens is er al lang niet meer. Ik ben alleen maar bang.
De operatie is uitgesteld. "Er is iets tussen gekomen."is alles wat men volgens Koen er van gezegd heeft. Morgen begint het weekend, dus is het niet voor maandag. Dat dit voor Koen zwaar is begrijp ik maar al te goed. Hij wou naar huis komen. Dat dit niet kan, lijkt me evident : hij ligt op intensieve zorgen, hartbewaking. Ik heb hem gezegd dat hij dan daarvoor de goedkeuring moet krijgen. Een uur later belde hij woedend terug dat ik het niet moest wagen om vandaag nog langs te komen. Zoals gewoonlijk : zijn frustraties die hij niet op een ander kan (durft) uiten, moet ik dan maar uitzweten, zonder zich er ook maar even rekenschap van te geven dat dit voor mij ook moeilijk is. Puur autistisch, dat weet ik wel, maar voor het ogenblik was het er even teveel aan.
Ik ben uitgehuild, heb uitgebreid gedoucht, om alles van me af te spoelen en ik ga straks de kinderen van school halen.
Zijn zin heeft hij : hij zal me niet meer zien vandaag. Niet omdat ik wil doen wat hij zegt, maar omdat ik er totaal geen zin in heb. Ik heb er genoeg van om zijn marionet te zijn.
Ik weet het, straks spreek ik misschien terug anders. Er spelen voor het ogenblik bij iedereen teveel heftige emoties mee. En het blijft allemaal zo dubbel : Het is zoals Thomas zei : mama het voelt zo tegenstrijdig : natuurlijk zal het moeilijk zijn als papa sterft en zal er verdriet zijn en ik wil zeker dat papa blijft leven, maar aan de andere kant, als alles verwerkt is, zal er ook veel in de positieve zin veranderen.
Ik ben er nog lang niet aan uit. Dit belooft een zwaar weekend te worden.
Ik heb daar geen problemen mee : het is een keuze die je maakt : een beperkt aantal opdrachten voor een select kliënteel, of werken voor een doorsnee kliënteel. Het is mijn keuze waar ik me goed in voel. Indien je een select kliënteel wil, dan moet je je ook in die kringen bewegen. Het is een totaal ander milieu en die mensen komen niet vanzelf! 
. Op dat punt geen commentaar.
, maar na alle hoop die ik zes jaar geleden had, wist ik dat eigenlijk zelf ook al.
