PROVINCIERAAD VAN ANTWERPEN
Vergadering van 28 februari 2013
Motie
Agenda nr. 13/1 Motie voor de onmiddellijke invoering van noodmaatregelen als kortetermijnoplossing voor de fileproblemen op de Antwerpse ring, ingediend door de heer Diederik Vandendriessche (Groen). Goedkeuring.
Geachte voorzitter, geachte collegas
De Antwerpse ring is de drukste verkeersader in Vlaanderen. De Kennedytunnel trekt het meeste verkeer. De Liefkenshoektunnel is het enige volwaardige alternatief. Maar daar geldt een tolheffing die een ontradend effect heeft. De Liefkenshoektunnel wordt dan ook zwaar onderbenut: er passeren slechts 19.000 voertuigen per dag, tegenover 27.000 wagens per dag in de Waaslandtunnel en maar liefst 123.000 voertuigen per dag in de Kennedytunnel. Over de Oosterweelverbinding bestaat intussen nog veel discussie. De milieueffecten van het oorspronkelijke tracé en van de verschillende alternatieve tracés die opgenomen werden in de zogenaamde Trechternota, zijn in onderzoek. Dit MER zou in de loop van dit jaar rond moeten zijn. Maar of met de MER-studie alle problemen opgelost zullen zijn, is nog maar zeer de vraag. De kans is veel groter dat bij alle tracés vragen en problemen zullen opduiken of forse milderende maatregelen zullen worden voorgesteld. Bovendien zal opnieuw de vraag opduiken - naar verbanden met andere grote dossiers uit het Masterplan 2020, zoals de A102 Ekeren-Wommelgem of de R11 bis Wommelgem-Wilrijk. En vermits deze dossiers zich nog in een veel priller stadium bevinden, er nog geen definitieve keuzes gemaakt zijn en al zeker geen milieu effectrapportering gebeurd is, is de kans op verdere vertraging zeer groot. Ondertussen gaat het kostenplaatje voor de Oosterweelverbinding enerzijds en voor het hele Masterplan anderzijds serieus de hoogte in. Volgens het Rekenhof gaat het inmiddels om een totale kost van meer
dan 7 miljard de vraag is of het uitgeven van zoveel geld gewenst is, maar ook of dit nog mogelijk is. Los van de technische vragen en voorbereiding, is er ook het politieke debat. Velen verwachten geen echte doorbraak voor de verkiezingen van 2014, zoals ook de verkiezingen van 2012 voor uitstel hebben gezorgd.
Hoe dan ook resten er ons dus nog ettelijke maanden, misschien zelfs jaren, voor aan de bouw van de Oosterweelverbinding effectief begonnen wordt. En dat is een probleem, want het mobiliteitsprobleem op de ring neemt niet af, maar eerder toe. Terecht vragen veel Antwerpenaars én mensen die voorbij Antwerpen moeten, dat er op korte termijn iets zou ondernomen worden om het congestieleed aan te pakken. Vandaar ons voorstel om een reeks noodmaatregelen te nemen die onmiddellijk kunnen ingevoerd worden. Zodat op heel korte tijd soelaas kan geboden worden. Tegelijk kan dan het effect van deze noodmaatregelen bestudeerd worden en meegenomen worden in de verdere uitwerking van definitieve maatregelen. Eén van de vragen die steeds meer gesteld wordt, is of de Liefkenshoektunnel niet tolvrij kan worden gemaakt, zeker nu de tunnel afbetaald is. Velen zien dit als een definitieve oplossing. In de Commissie voor Mobiliteit en Openbare Werken van het Vlaams Parlement vond al in 2010 een gedachtewisseling plaats waar de Leuvense transporteconoom Stef Proost de maatschappelijke kosten-batenanalyse toelichtte die hij maakte over de aanleg van de Oosterweelverbinding in Antwerpen (Parl. St. Vl. Parl. 2009-10, nr. 54/8). Volgens hem zou een nulscenario zonder aanleg van een Oosterweelverbinding, maar met een optimale aanwending van de Kennedy- en de Liefkenshoektunnel en met inzet van een slimme verkeerssturing beter scoren. Ook als men dit niet gelooft, lijkt het toch wijs om het schrappen van de tol op het terrein uit te testen. Vandaar het voorstel op 15 maart 2011 van Vlaams parlementslid van Groen, Dirk Peeters, om ten minste gedurende een proefperiode de tol aan de Liefkenshoektunnel op te schorten. De meerderheid in het Vlaams Parlement wou echter niet ingaan op ons voorstel in die richting. Onze resolutie ter zake werd weggestemd.
Een van de argumenten om de opheffing van de tol te verwerpen, was toen dat uit studies van het Vlaams Verkeerscentrum (VVC) zou blijken dat een tolvrije Liefkenshoek weinig effect heeft op het fileleed op de Ring. Dat is althans wat Vlaams minister van Mobiliteit Hilde Crevits lange tijd beweerd heeft. Maar intussen is de studie (uit maart 2010) echt boven water gekomen en nu blijkt dat ze net het tegendeel aantoont. Het tolvrij maken van de Liefkenshoektunnel ontlast de Kennedytunnel, is de eerste zin van de samenvatting van het rapport. In daluren leidt dit tot minder incidenten op de zuidelijke Ring en in de ochtendspits verminderen ook de zogenaamde voertuigverliesuren (files dus). Verderop in de tekst lezen we ook nog: De verkeersbaten concentreren zich niet uitsluitend op de file in de Kennedytunnel. Het VVC berekende bovendien dat de verkeersbaten tot vier maal groter zijn dan de inkomsten uit de tolheffing.
Alle excuses om een experiment met een tolvrije Liefkenshoektunnel af te wijzen, zijn nu dus van tafel geveegd. Vandaar dat we ons voorstel opnieuw willen voorleggen, ditmaal in de Antwerpse provincieraad.
Collegas, kan het debat niet best beslecht worden, door de tolvrijstelling effectief uit te testen? In een eerste fase kan worden onderzocht wat de mobiliteitseffecten zijn van het tolvrij maken van de Liefkenshoektunnel. In een tweede fase kan worden onderzocht wat daarbovenop het effect is van de invoering van een snelheidsbeperking op de ring. En ten slotte kan ook onderzocht worden wat het effect is van een slimme kilometerheffing op de ring, waarbij verkeersstromen zodanig worden gestuurd dat het verkeer wordt gespreid. Antwerpen kan zich kandidaat stellen voor het proefproject met een kilometerheffing voor personenwagens dat de Vlaamse regering sowieso plant. Temeer daar bij de invoering van een kilometerheffing (voor vrachtwagens en/of personenwagens) bestaande of geplande tolheffingen sowieso moeten worden herdacht.
De evaluatie van deze experimenten kan dan worden meegenomen in de definitieve besluitvorming over de nog aan te leggen nieuwe infrastructuur. Als tegelijk de plannen voor een degelijk en uitgebreid openbaar vervoer, voor extra fietswegen én voor extra investeringen voor goederenvervoer over spoor en over water worden uitgevoerd, zou het best kunnen dat de nog aan te leggen weginfrastructuur veel beperkter kan zijn dan wat nu voorligt. Dat zijn belangrijke keuzes, aangezien een euro maar eenmaal kan worden uitgegeven.
Collegas, het is duidelijk dat de congestieproblemen op de Antwerpse ring alleen nog maar zullen toenemen in de huidige omstandigheden. Ondertussen zal de uitvoering van (delen van) het Masterplan 2020 nog enige tijd op zich laten wachten. Daartegenover staat dat het wenselijk is de effecten van het tolvrij maken van de Liefkenshoektunnel op het terrein te onderzoeken, omdat dit aanzienlijke efficiëntiewinsten zou kunnen opleveren. De Vlaamse regering zou voor de gederfde inkomsten met de NV Tunnel Liefkenshoek een billijke compensatieregeling kunnen
overeenkomen, in het verlengde van wat ook vroeger al gesuggereerd werd (schaduwtol) of vergelijkbaar met de regeling die geldt voor de tijdelijke vrijstellingen van tol in geval van calamiteiten.
Daarom denkt onze fractie dat het zinvol is om als Antwerpse provincieraad hier een duidelijk standpunt over in te nemen en aan de Vlaamse regering voor te stellen om
bij wijze van experiment de tolheffing aan de Liefkenshoektunnel tijdelijk op te schorten;
de effecten van het tolvrij maken van de Liefkenshoektunnel nauwkeurig te meten en te evalueren;
te onderzoeken of ook andere ingrepen kunnen uitgetest worden (zoals een snelheidsbeperking of een kilometerheffing op bepaalde trajecten);
over de resultaten van deze experimenten in volle openheid te berichten en
deze mee te nemen in de uitwerking van definitieve oplossingen;
in elk geval versneld werk te maken van duurzame modi, zoals het openbaar vervoer, fietswegen en goederenvervoer over spoor en over water.
Diederik Vandendriessche,
Provincieraadslid (Groen).
