Over concentratiekampen heb ik al veel stukjes geschreven. Zo'n heel groot concentratiekamp was het getto van Warschau. Toen de Duitsers in september 1939 Polen binnenvielen hadden de Nazi's  het al meteen begrepen op de Joodse bevolking. In Warschau woonden veel joden en net als bij ons in Amsterdam in die tijd was er ook een Joodse wijk waar deze mensen veelal woonden. Het was de Duitse gouverneur-generaal Hans Frank die van deze wijk in oktober 1940 een getto maakte en er medio november 1940 zelfs een muur omheen liet bouwen. In het begin woonden er in dit getto een half miljoen Joden. Gevormd was er inmiddels ook een Joodse Raad, ZEGOTA geheten, die aan de Duitsers verantwoording af moest leggen over alles wat daar plaatsvond. Weliswaar leefden men er onder erbarmelijke omstandigheden, maar het gewone leven van alledag ging daar gewoon verder. Zo af en toe werden Joden uit dit getto getransporteerd naar elders wat inhield dat ze in een vernietigingskamp terecht kwamen en vergast werden. In 1943 kwam het in het getto van Warschau tot een gewapende opstand en tijdens die opstand kwamen veel Joden en ook Duitsers om het leven. Alles bijeen waren er op een gegeven moment nog zo'n 37000 gettobewoners die na deze opstand allen in een concentratiekamp terecht zijn gekomen en weinigen hebben de ontberingen daar niet overleefd of zijn er gefusilleerd of vergast.
Heldendaden: In dit getto van Warschau waren veel mensen die heldendaden verricht hebben door Joden uit dit kamp te smokkelen en ze over te brengen naar veiliger oorden. Een van die heldinnen was de Poolse verzetsstrijdster Irena Sendlerowa (15-02-1910-12-05-2008) Ze had in het getto een baantje bekomen als loodgieter, slotenmaker etc.; je zou kunnen spreken van een freelance klusjesvrouw. Ze wist als geboortig Duitse dat de nazi's maar één doel nastreefden en dat was om de Joodse bevolking uit te roeien. Dagelijks kwam ze met haar kar met daarop een grote gereedschapskist en een waakhond naar het getto om daar iets wat kapot was te repareren. Zowel bij het binnentreden alsmede bij het verlaten van het getto begon die hond als hij  de Duitse bewakers in en rondom het getto of bij de toegangspoort zag staan te blaffen. Die Duitse bewakers waren echt bang voor dat dier en hun controle liet te wensen over en dat was maar goed ook, want telkens als Irena het getto verliet zaten er in die gereedschapskist enkele jonge kinderen die ze het kamp uitsmokkelden en overbracht naar een klooster, weeshuis of safe gezin waar deze kinderen ondergebracht werden. Op deze manier wist ze meer dan 2000 kinderen van een wisse dood te redden. Irena hield alle namen bij van de kinderen die ze gered had van het getto en hield die namen begraven in een glazen pot aan de voet van een boom achter haar huis. Op een gegeven moment is Irena toch in een val gelopen, zwaar door de Duitsers mishandeld en ter dood veroordeeld. Het was de ZEGOTA die het voor elkaar gekregen heeft door een hooggeplaatste  SS'er om te kopen haar leven te redden. Na de oorlog probeerde ze alle ouders die het getto overleefd hadden te vinden en hun families te herenigen, maar de meesten waren vergast en dus weinigen konden opgespoord worden. De meeste van die kinderen zijn nadien bijna allemaal bij pleeggezinnen terecht gekomen. Na de oorlog heeft Irena Sendlerowa voor haar moedig gedrag veel onderscheidingen ontvangen, maar is hierna weinig meer in het openbaar verschenen.