De Tijd:

Economisch populisme TEISTERT Oosterweeldebat

Franky Van Hamme

17-03-2009

Pag. 16

Economisch populisme TEISTERT Oosterweeldebat

MOBILITEIT Verdedigers BAM-tracé gaan toegenomen inhoudelijke kritiek uit de weg met doemscenario op basis van opgeklopte cijfers

n Nu het BAM-tracé voor de Oosterweelverbinding in een onafhankelijke studie ondermaats scoort, halen de verdedigers de macro-economie boven. Als de regering niet kiest voor het BAM-project, drijft ze Antwerpen in een economisch moeras. Dat doemscenario en de cijfers waarop het geacht wordt te steunen, kloppen echter niet. De verkeerde voorstellingen van zaken, de overdrijvingen en zelfs leugens, en de paniekzaaierij zijn puur economisch populisme in dienst van slechte verliezers.

Sinds de bekendmaking van de onafhankelijke studie over de Oosterweelverbinding op 4 maart stellen we bij de verdedigers van het BAM-tracé een opmerkelijke verschuiving vast in de argumentatie. Het project verdedigen op inhoudelijke kwaliteiten (mobiliteit, stadsontwikkeling, milieu-impact) is niet langer geloofwaardig, nu de studie heeft uitgewezen dat het BAM-tracé hier ondermaats scoort. Daarom wordt het geweer van schouder veranderd en zet men in op macro-economische argumenten die niets vertellen over de kwaliteit van het bouwproject. De teneur wordt dan: we moeten nu meteen met de bouwwerken beginnen, want er is nood aan jobs in tijden van crisis. Alternatieven zijn daarom geen optie, want alleen de bouwaanvraag voor de Lange Wapper ligt al klaar. Bovendien dreigen er schadeclaims als het BAM-tracé wordt opgegeven en kunnen we zonder de tol van de Oosterweelverbinding geen andere Masterplanprojecten opstarten.

Als generieke boodschap wordt daarbij het grove geschut boven gehaald: als de regering nu niet kiest voor het BAM-project, dreigt het economisch failliet van Antwerpen. Die poging om de toegenomen inhoudelijke kritiek op het BAM-project buiten beeld te houden klinkt overtuigend. Wie wil immers verantwoordelijk zijn voor een dreigend economisch moeras? Maar klopt het doemscenario wel?

Sommige getallen waarmee gegoocheld wordt, blijken schromelijk overdreven, gemiddeld met een factor drie. In een vrije tribune schreef BAM-voorzitter Karel Vinck dat als nu wordt gekozen voor een ander tracé er vijf jaar vertraging dreigt. De onafhankelijke onderzoekers becijferden die vertraging echter op twee jaar, en wezen erop dat er bij de keuze voor een alternatief tracé meteen al kan begonnen worden met de werken op de Linkeroever.

In dezelfde tribune had Karel Vinck het over tienduizend jobs die zouden worden gecreëerd bij de bouw van de BAM-Oosterweelverbinding. In kranteninterviews namen Alfaport-voorzitter Roger Roels en Voka-voorzitter Bernard van Milders dit getal over. De kandidaat-bouwgroep had het zelfs over 'tienduizenden jobs'. Maar waar zijn die cijfers op gebaseerd? Wanneer we naar gelijkaardige bouwwerken in het buitenland kijken (Hongkong, Dublin, Madrid), merken we dat de jobcreatie nergens zelfs maar in de buurt komt van de vermelde cijfers. Bovendien wordt verzwegen dat ook een alternatieve Oosterweelverbinding veel werkgelegenheid schept.

Vorige week vrijdag volgde de meest groteske overdrijving. De BAM communiceerde dat het vierde alternatief, zoals nu naar voren geschoven door het onderzoeksbureau, 10 miljard euro zal kosten. Hoe dit ene alternatief meer kan kosten dan de drie andere samen is een raadsel, aangezien het vierde alternatief een variant is van het derde, met schrapping van een verkeersknooppunt.

LEUGENS

Erger dan de overdrijvingen zijn de leugens. Daags na de presentatie van de onafhankelijke studie vertelde de BAM in enkele kranten dat het studiebureau zich vergist had in de prijs van de BAM-Oosterweelverbinding. Die zou geen 2,7 miljard kosten, zoals in het rapport stond, maar 2,2 miljard euro. De onderhandelingen daarover met het bouwconsortium Noriant waren net afgerond. Ook minister Van Mechelen wees er in verschillende interviews op dat het bouwen van de BAM-Oosterweelverbinding een half miljard goedkoper kon dan wat het onafhankelijke studiebureau had becijferd. Hij herhaalt die uitleg tot vandaag.

De ingenieurs van het onafhankelijke studiebureau hebben zich echter niet vergist, al was het maar omdat ze de bedragen hanteerden die ook de BAM hanteert. Het bedrag van 2,7 miljard euro is helemaal correct. Dat is namelijk de kostprijs van het Noriant-project plus alle kosten voor de Oosterweelverbinding die buiten de aanbesteding zitten (studiekosten, grondverwervingen, verplaatsen nutsleidingen, groencompensaties, ), maar voor de drie tracés ook in het te financieren investeringsbedrag moeten worden verrekend. De BAM weet dat, en minister Van Mechelen ook.

Met die misleidende communicatie over de reële kostprijs hebben ze hun eigen project niet alleen financieel aanzienlijk gunstiger willen voorstellen dan het in werkelijkheid is, maar suggereerden ze in één beweging ook 500 miljoen euro extra kostprijsverschil tussen het BAM-tracé en beide alternatieven. Met dit communicatief bedrog laten de BAM, de minister en zij die hen hierin napraten, bovendien ook doorschemeren dat de onderzoekers van het onafhankelijke studiebureau eigenlijk prutsers zijn. Dat is laakbaar, want het studiebureau verkeert niet in een positie om zich tegen dergelijk populisme te verweren.

TOL

Dezelfde groep van mensen die zich vandaag in dit dossier aan economisch populisme bezondigt, is ook de groep die blijft beweren dat de BAM in het verleden 'niet zo goed' heeft gecommuniceerd. Die bewering wordt stilaan een understatement, gezien de hardnekkigheid waarmee valse voorstellingen van zaken in stand gehouden worden. Zo wordt nog steeds de mythe verspreid dat het hele Masterplan in gevaar komt als niet binnen de kortste keren een beslissing wordt genomen. Men wijst dan op de tolheffing die de Masterplanprojecten moet financieren. Europa heeft deze financieringsconstructie van de Vlaamse regering al lang officieel verboden, maar dat negeert men voor het gemak, net als de vaststelling dat alle reeds uitgevoerde en aanbestede Masterplanprojecten precies om die reden buiten het Oosterweelbudget werden gehouden. Uit de onafhankelijke studie blijkt overigens dat de Oosterweelverbinding niet eens zichzelf zal kunnen terugverdienen via tolheffing. Laat staan dus andere projecten.

PANIEKZAAIERS

Economisch populisme weegt al jaren negatief op het Oosterweeldossier. Telkens als het BAM-tracé onder druk komt te staan, zaaien steeds weer dezelfde mensen paniek op basis van een conservatieve economische logica waarin voor kwalitatieve projectevaluatie geen plaats is. De dooddoener is altijd weer: stilstaan is achteruitgaan. Zichzelf de tijd gunnen om te kijken of wat men doet wel verstandig is, wordt ervaren als besluiteloosheid. De pleitbezorgers van het BAM-project blijken als de dood voor die zogenaamde besluiteloosheid, wellicht omdat ze beseffen dat precies bij dergelijke evaluatiemomenten gevaar dreigt voor het project van hun keuze.

Eigenlijk gaat het hier om slechte verliezers. Want voor 4 maart klonk het nog dat zij wel de resultaten van het onderzoek zouden respecteren, maar de actiecomités wellicht niet. Nu blijkt het omgekeerde.

Twee dagen na de presentatie van de studie schreef De Tijd terecht: 'Na deze studie zeggen dat het te laat is om rekening te houden met een alternatief tracé is wat al te makkelijk. Als je belooft rekening te houden met een studie, moet je die belofte nakomen. Anders is dat schijndemocratie.'

nManu Claeys en Peter Verhaeghe vertegenwoordigen de actiegroep Straten-Generaal die zich kant tegen het BAM-tracé voor de Oosterweelverbinding.

Vandaag wordt in het Vlaams Parlement een debat gehouden over de Oosterweelverbinding. foto: Belga

Sommige getallen waarmee nu gegoocheld wordt, blijken schromelijk overdreven, gemiddeld met een factor drie.

Manu Claeys en Peter Verhaeghe

© 2009 De Tijd