Van Navarrete tot Najera: wijnstokken in de Spaanse nevelen
Na "Spaans" is "nevelen" niet het woord dat je het meest verwacht en voor "nevelen" evenmin "Spaans". Maar is een Compostelatocht er niet om te verrassen en te verwonderen, om iets anders in petto te hebben dan het domme stereotype?
Het begint al in het eenvoudige trekkersverblijf waar we een kamer hebben: een haardroger of "secadora " is er nog niet, zo zegt de uitbater. Wanneer we kort na ons vertrek de 12de eeuwse kapitelen van van het verdwenen pelgrimshospitaal bewonderen, snappen we het beter. Hier wordt getoond hoe Compostelagangers hun haar wel aanpakken: gewoon deskundig uitknijpen! Ook hoe pelgrims hier eten wordt treffend uitgebeeld: met een glas Riojawijn erbij.
Die Riojawijn wordt al eens de beste Spaanse rode wijn genoemd. En hoe wordt die hier het meest geschonken? Opdientemperatuur overal waar we er bestelden: zoals bij een pint bier.
Nog zo een als laatste: Spanje geldt als een traditioneel zeer katholiek land. In Frankrijk daarentegen gelden al eeuwen de "valeurs de la republique". In welk van beide zie je als wandelaar zo goed als geen kappelletjes of wegkruisen? In Spanje. Als er al eens zoiets staat langs de camino, dan is het omdat een wandelaar er daar het bijltje definitief bij heeft neergelegd.
Ook vandaag zien we weer zo een gedenkplaat voor een landgenoot, een dame dit keer. Onze tocht leidt - en dat is dan weer niet verwonderlijk - door eindeloze wijngaarden, allemaal al netjes bijgesnoeid en zelfs geploegd. Een stukje autoweg volgen lijkt ook bij het Spaanse Compostelapad te horen.
Het is met een graad of 8. 9 te koud om veel te stoppen, geen wonder dat we al in de vroege namiddag in het stadje Najera aankomen.
Hier laten we morgen spieren, gewrichten en al wat er zo bijhoort een dagje rusten.
We zetten vandaag 24 665 stappen, goed voor 17,5 km.
Gekleed met de nodige laagjes over mekaar - onderhemd, hemd, pull, jasje, regenjasje -stappen we langs een oude stadspoort Viana uit. Al vlug verschijnt in de verte de grotere stad Logrono. Na zo'n anderhalf uur werpen we nog een blik op Navarra achter ons, stappen we de ' Comunidad de Rioja' in en de brede Ebro over.
In Logrono geeft een bord 9,5° aan. Na een kort kathedraalbezoek gaan we dan maar geen brood kopen voor een picknick, liever proeven we in de Calle Laurel enkele lekkere tapa's (met dank aan Luc voor de tip). Natuurlijk gaan we ook langs de Santiagokerk, met een weer zo druk in de weer zijnde Sint-Jakob dat de hoofden van de Moren in het rond vliegen. Maar echt bijzonder is hier een 'paasgrafje', bijna zoiets als een kerststalletje.
Het levendigst zijn in Logrono de winkelstraten in de uit woonblokken bestaande moderne stad. Langs een voetgangersbrug stappen we een kilometerslange weg op, eerst door parken, later door een groot vrijetijdsgebied. Een traject als vandaag, een grote stad in en daarna weer uit, heeft bijna uitsluitend verharde weg en is niet mooi. Maar ze hebben hier echt wel hun best gedaan voor de Compostelagangers.
Nog wat autowegen kruisen, zelfs even volgen. Vanop een hoogte blikt een reusachtige stier naar ons. Met flink koude neus en handen komen we in Navarete aan. Een flink traject!
's Avonds in het dorpscafe bestelt Paul in wankel Portugees met wat Spaans haar erop de nodige hapjes. Een man naast hem zegt dat hij meteen het Italiaans accent herkent, hij is immers zelf Italiaan... Hoe een germanist in een romaanse knoop kan geraken.
We zetten vandaag 31 971 stappen, goed voor 22,5 km.
We verlaten Los Arcos langs een breed aangelegde landweg. Het weer is somber en fris, maar bijna volledig droog. Stroken wijngaard en jong graan wisselen mekaar af, met geregeld een olijfboomgaard ertussen: bruin, felgroen, zilvergroen. Het pad is geel en we zullen het de hele dag voor en achter ons zien, dikwijls kilometers ver, net als in ' De tovenaar van Oz'. Afwachten of we ook bijzondere figuren zullen ontmoeten. Langs de Camino is dat niet onmogelijk.
Een andere Compostelaganger haalt ons luid zingend in: " Yo soy peregrino, yo soy caminante". Bij een koffie in Sansol toont een wandelaar ons zijn pasje van 'ambassadeur' van de Navarrese Compostelavereniging en geeft ons allebei een zakje met een houten kruisje in T-vorm. Een kleine gift van ons wordt resoluut geweigerd.
Tegen de middag zien we Torres del Rio voor ons. Het is net warm genoeg om te kunnen picknicken, dus doen we dat even verder.
Na de middag gaat het nog een drietal uren over het nu aanhoudend stijgende of dalende gele pad. Toch wel vermoeiend! Kort nadat we de eerste agave op onze tocht hebben gezien, keert het weer. We kunnen Viana, ondanks zijn monumenten een wat verpauperd stadje, in de stralende zon binnenstappen. Buiten het portaal van de Santa Mariakerk ligt Cesare Borgia begraven. Men wou zo een schavuit niet binnen de kerk, naar het schijnt. Wijzelf raken de kerken langs de Spaanse Camino ook maar zelden in, zou dat iets betekenen?
We warmen ons maar op aan de mooie gedachte op het papiertje dat in het zakje van de 'ambassadeur' zit: " Denk eraan dat je, als je deze aarde verlaat, niet zal kunnen meenemen wat je gekregen hebt, maar alleen wat je gegeven hebt."
We zetten vandaag 26 065 stappen, goed voor 19 km.
Van Estella tot Los Arcos: met werkhandschoenen de dag door
Aan het ontbijt vertelt Andre, de Compostelaganger die in hetzelfde verblijf logeert, welk 'ongevalletje' hem overkomen is. Hij had, alle aanbevelingen volgend, het gewicht van zijn rugzak precies afgestemd op 1/10de van zijn eigen gewicht. Zijn vrouw had gehoord van het neerleggen van een steen, symbool van een persoonlijke zorg, op de Cruz de Ferro-pas en bracht hem nog een kleine steen. Dan volgden zijn drie dochters, ook twee pleegkinderen en ook nog 2 nichtjes. En zo ging h8et gewicht met een kilo omhoog. Wat zijn wij gelukkig dat vrienden ons nooit meer vragen dan een kaarsje te branden!
Toch volgen ook voor ons wat ongelukjes. Paul raakt met zijn wandelstick in een grondrooster en direct schuift de rubberen dop eraf. Die blijft, gelukkig, goed zichtbaar liggen in het blijkbaar met vuil volgetorende rooster. Het deksel zit muurvast. Dan maar vissen. Geen verheffende bezigheid, maar het lukt! Marina is dan weer haar handschoenen kwijt. Dus zoeken we er nieuwe, onder meer in de shop van een tankstation. Geen handschoenen, wel ... werkhandschoenen. Dan zo de kou maar mijden!
We hebben inderdaad een heel frisse dag, met in de voormiddag almaar forse regen, later koude wind erbovenop.
Van Estella zijn we al vlug in Irache, waar voor de Compostelagangers een wijnbron voorzien is. Wie ooit krachtig en vitaal in Compostela wil geraken, moet hiervan drinken, zo luidt het. Paul offert zich dan maar op.
We komen aan Villamayor de Monjardin, met zijn indrukwekkende burcht op de bergtop. Hier kunnen we in een bar lekker opwarmen naast de kachel.
Gelukkig blijft het vanaf de middag droog. Nu nog een 12-tal km tot de volgende plaats, Los Arcos. Een breed en tamelijk zacht pad - de Spanjaarden laten je niet over asfalt lopen, zoals de Fransen - leidt ons door een uitgestrekte vallei. Wat eentonig, maar aantrekkelijk, zelfs bij dit weer. Zo groen als dit Spanje is zelfs Ierland niet.
Om half vijf zijn we bij de Santa Mariakerk in Los Arcos. Nu eerst goed opdrogen!
We zetten vandaag 29 268 stappen, goed voor 21 km.
Het stadje Estella is beduidend geworden doordat de Compostelaweg er langs loopt en dus een goede stopplaats.
Op deze zonnig-frisse dag nemen we eerst de tijd om het timpaan van de kerk Santo Sepulcro te bekijkenz: onderaan het Laatste Avondmaal, bovenaan Christus' dood.
Hoewel het stadje in zijn geheel zeker niet ongeschonden is, volgt dan een flinke schep romaanse kunst: het paleis van de koningen van Navarra en de burchtachtige kerken San Pedro de la Rua en San Miguel. Met de vrouwen bij Christus' lege graf, in Michiels gezelschap, blijven we daar nog even in de sfeer van Pasen. Op een ander tafereel doorsteekt hij naar gewoonte de duivelse draak, om daarna de zielen te wegen. Abraham, met de zielen der gelukzaligen in zijn schoot, kijkt toe. Wij ook.
Wanneer we op de kaart zagen hoe onze 79ste dagetappe zich rond de autoweg slingert, en we er vijf keer over of onderdoor zouden fmoeten, verwachtten we niet veel goeds. Zou dit een dagje beton worden met een sausje van autogeraas? Het valt enorm mee. We zien de autoweg telkens maar even en doordat er nauwelijks auto's op rijden hoor je hem niet. We lopen het grootste deel van de dag zelfs door een schitterend landschap: fraaie vergezichten en tinten van grijs, felgroen van het jonge graan en wit van de vele meidoorns, die zich massaal van bloeimaand vergissen.
Meest opvallend is hoe vliegensvlug de stijl en sfeer van de dorpen verandert: bij Cirauqui, het tweede dorp voorbij Puente la Reina, lijkt het bijna alsof je een plaatsje in Puglia of Zuid-Spanje nadert. Ongelooflijk dat het er 15 dorpen en 50 km terug, in Baskenland, nog bijna Zwitsers uitzag!
Even voorbij het dorp stappen we over een praktisch ongewijzigde Romeinse brug, vervolgens enkele km over een pad uit diezelfde tijd. Die Romeinen voorzagen zelfs al een ononderbroken streep op het midden van de rijweg...
Er worden 'buenos vibraciones' aangekondigd en inderdaad: tegen een vrijwillige gift mogen we ons van een drankje en koekje voorzien en in een voor verpozing aangepaste olijfboomgaard een plekje zoeken. We zijn hier niet alleen!
In Villatuerta bekijken we de Verrijzeniskerk, robuust als een fort, zoals bijna alle kerken hier. Niet veel later zijn we in Estella.
Van het thuisfront (ons nichtje Kathleen) hebben we vernomen dat koning Filip zich ook al op het Compostelapad begeven heeft, hij loopt zelfs maar 4 dagetappes voor ons. We gaan toch maar geen inhaalpoging wagen. Erger nog, we permitteren ons een rustdagje in het mooie Estella.
We zetten vandaag 31 795 stappen, goed voor 22 km.
Van Muruzabal tot Puente la Reina: een iconische plek
In onze trekkers-B&B worden we al om half zeven wakker. We horen het ochtendlijk gestommel van de vijf Koreaanse dames die ons bij het avondeten vrolijk met eindeloos geslurp en gesmak hadden verrast. Aan het ontbijt wensen we mekaar 'buen camino'.
Niet lang na achten zijn we de deur uit, voor een heel korte etappe nochtans. Maar we proberen op de middag in ons hotelletje te zijn. We maken een ruime boog om het kleine ronde kerkje van Santa Maria de Eunate te gaan bekijken.
We willen er, zoals velen volgens onze gids, "genotvol twee of drie keer blootvoets en zwijgend rond stappen om de kracht van deze plaats te voelen". De romaanse kerk is echt bijzonder, maar toch valt het wat tegen: kerk en domein kunnen pas vanaf half elf betreden worden. Dat is anderhalf uur wachten - te veel voor ons.
Dan liever de natuur langs het pad bewonderen. Zijn dat nu paddenstoelen of andere planten?? Al snel zien we Obanos liggen. Daar stoppen we even bij het monument waar de Camino Aragones zich, als laatste, bij onze route voegt. Vanaf nu tot Compostela is er maar een enige en echte Camino Frances meer.
De berg aflopend richting Puente la Reina zien we voor het eerst aanplantingen van olijfbomen. Het plaatsje is in de vroege middeleeuwen als pelgrimsstadje ontstaan. Drie parallele straten leiden er naar de 110 m lange brug over de Arga , die het stadje zijn naam gaf. We bewonderen o.m. de Sint-Jakobskerk met het meer dan levensgrote Sint-Jakobsbeeld. Op de brug speelt Paul fotograaf voor een Amerikaans paar dat bereid is voor ons hetzelfde te doen. We denken terug aan Lyon, waar op het Sint-Jakobsmozaiek twee figuurtjrs te zien zijn die de Puente la Reina oversteken. Zijn wij dat nu een beetje?
We zetten vandaag 13 931 stappen, dat is goed voor een kleine 10 km.
Om 9 uur zijn we op stap. Aan het stadhuis maakt Marina de bewijsfoto, van Paul dit keer: ja precies tot hier zijn we in september gestapt.
Na een uurtje langs veel flatgebouwen en veel groen zijn we aan de Universidad de Navarra. Een bordje nodigt ons uit om als Compostelaganger niet minder dan een accreditering van de universiteit te ontvangen.'t Is maar een stempeltje in de pelgrimspas, maar soms ben je vlug verleid ... Doordat de universiteit vakantie heeft, krijgen we de stempel wel vanachter een getralied raam.
Dan begint de geleidelijke stijging naar de Alto de El Perdon. Voor onze landgenoot Frans Koks is die blijkbaar wat te sterk geweest - niet het eerste kruis voor een omgekomen pelgrim langs de weg. Het landschap, met meer en meer uitzichten, bloeiende meidoorn, wilde helleborus en piepkleine narcissen wordt mooier.
Wat ook almaar toeneemt, is de wind, toch wel stevig bij dit grotendeels zonnige weer. Al in Zariquegui bij de middagpicknick, vliegt het broodbeleg de tafel af. Toeval is dat niet: we komen al vlug aan het windpark (parque eolico) waar 40 windmolens een keten vormen op de bergkam.
Tijd om een laatste blik te werpen op de Pyreneeën achter ons.
Een beetje surrealistisch: tussen de generatoren stapt hier een stoet van middeleeuwse pelgrims die zich door de melkweg laten leiden. Waar de weg van de wind en die van de sterren mekaar kruisen, zo zegt men.
Het gaat flink bergaf naar Uterga, waar de eigenaar van een groot historisch dorpshuis ons de huiskapel toont.
Het weer wordt somberder. Niet zo erg: ook met grijze wolken erboven zijn de dorpen in de verte, met het felgroene jonge graan ervoor, mooi om te zien. Pas als we in ons verblijf in Muruzabal zijn, barst er een bui los.
We zetten vandaag 28 548 stappen, goed voor 19,5 km.
Klaar voor het negende traject: zuidwestwestwaarts nu
t Wordt lente, t wordt lente, ik voel het aan mijn instrumenten, zei een ernstig man ons ooit. Voor ons is het net iets anders: we voelen dan dat we weer op stap moeten. Hoe geraken we anders in Compostela?
We hebben nog zn 730 km te stappen, ten minste als onze Compostelagids correct is. Langs de weg zie je van alle afstanden. Je kan natuurlijk ook verschillende trajecten volgen. Maar wij houden het voorlopig bij de klassiek Camino francés. We proberen in dit apriltraject vanuit Pamplona tot in Burgos te geraken, een 250 km. We lopen nog een stukje door Navarra, dan door de Rioja en daarna door noordelijk Castilië. Almaar westwaarts, met een klein tikje zuid erbij voor de sfeer.Nu wordt het echt Spanje.
We gaan ons weer overgeven aan de Weg en afwachten wat hij ons brengt. Traag is mooi (en echt snel kunnen we toch niet...).
Vanaf dinsdag 3 april verschijnt op de blog elke avond weer een verslagje.
Dit gedeelte, door het neerslagrijke en eerder frisse Baskenland en over de Pyreneeën, stapten we niet in de echte herfst, maar al in de nazomer. We hielden het voor de veiligheid bij tien rustige wandeldagen en die verliepen voor het eerst zonder enige voetproblemen.
We hebben niét met de Basken kunnen zingen, maar hebben wel het befaamde pelota zien spelen, zelfs de vorm met de blote hand, esku huskako pelota, motorisch niet niks!
We legden 170 km af en rustten onderweg in Saint-Jean-Pied-de Port (Donostia voor de Basken). In totaal zijn we nu 2081 km ver. Daarvan hebben we 831 km gestapt en 1250 km gefietst. Er zijn er nog minimum 730 km te doen. (Wie van bij ons langs de kortste weg naar Compostela trekt, doet daar ongeveer 2300 km over.)
In het voorjaar trekken we weer verder, stappend en langs de Camino frances. Misschien maken we later nog wat kronkels, dat zien we dan weer.
De blog ligt weer voor een hele tijd stil.
Hier volgen nog wat foto's van mooie plekken of wat bijzondere momenten van de eerste zeven dagen:
* van de 1ste (van dit traject) / 67ste (in het totaal) reisdag: een schaap langs de weg
* van de 2de / 68ste reisdag: nog een beest: een van de ongelofelijk lange plaatselijke regenwormen (naast de worm ligt een munt van een euro, géén cent)
* van de 3de / 69ste reisdag: een wilde bloem en (fotografeerbare) solidariteit onder Compostelagangers
*van de 4de / 70ste reisdag: vroege ochtend boven de Pyreneeën, met links in de verte de Pic du Midi
* van de 5de / 71ste reisdag: een stèle bij het dorpje Etchberria en een pastorale plek langs het pad
* van de 6de / 72ste reisdag: het wegkruis van Galzetaburu en een landschapsbeeld
* van de rustdag in Sain-Jean-Pied-de-Port: huizen in de lange hoofdstraat rue de la Citadelle en het kerkje met het pelotaterrein in het gehucht Uhart-Cize.
Hier nog wat foto's van mooie plekken of wat bijzondere momenten van het tweede deel van deze tocht:
*van de 7de / 73ste reisdag: enkele van de duizenden herfsttijlozen die de oversteek van de Pyreneeën in september begeleiden en Compostelagangers onderweg op de begraasde hoogtes
* van de 8ste / 74ste reisdag: het beeld van de stervende Roland in Roncesvalles (omgekomen bij een treffen met Basken tegenover welke zijn leger zich niet al te fraai gedragen had, maar volgens de sage in een strijd tegen wel 400 000 Moren) en het glasraam daar met koning Carlos in de slag van Las Navas de Tolosa 450 jaar later (waar wel echt tegen de Moren slag werd geleverd)
* van de 9de / 75ste reisdag: vreemdsoortige paddenstoelen en de eerste tekenen van de herfst bij de hoogte van Erro
* van de 10de / 76ste reisdag: kleurige kardinaalsmuts, Duitse pelgrims met hond bij Arre en in Pamplona aangekomen Franse pelgrim met ezel
* van de dag in Pamplona: een straatbeeld.
Wil je graag op de hoogte gebracht worden wanneer de blog weer in werking gaat en gebeurde dat tot nu toe niet?
Laat dan gewoon even je e-mailadres weten. Dat kan via "reacties" hieronder.
Van de vele kerken in Pamplona zijn er enkele zeer geliefd bij de pelgrims naar Compostela. Die zijn soms 's morgens even geopend, als de stappers de stad uit gaan, en ook weer even 's avonds. En zo staan we voor het ontbijt al in de Iglesia de Santo Domingo, vroeger aan Sint-Jakob toegewijd. Hij wacht ons daar op op een meer dan levensgroot schilderij.
Natuurlijk bezoeken we de kathedraal en weer staan we bij een gotisch grafmonument van een koning van Navarra, deze keer Carlos III en zijn vrouw Eleanor. Door de oude stad met haar smalle huizen van vijf of zes verdiepingen wandelen we ook nog langs de robuuste Iglesia de San Saturnino.
San Fermin - Firmin si vous voulez - waarnaar de bekende jaarlijkse stierenloop genoemd is, spreekt ons veel minder aan dan een van de dolle stieren zelf, waarmee Marina zich graag laat vereeuwigen.
Nog ruim vooraleer de stieren hier in juli weer gaan rennen, lopen wij - hopelijk- deze stad weer uit, steeds verder naar het westen nu altijd.
En ja, naar Compostela gaan is al eens ervaren hoe weinig je in het leven echt nodig hebt. Maar is het niet ook onbevangen ontmoeten en je graag laten verrassen? We sluiten dit traject maar al te graag op Baskische wijze af: met een avondlijk rondje langs wat cafeetjes van de oude stad, waar we aan de toog telkens een pintxo (Baskische tapa) proeven.
Van Larrasoaña tot Pamplona: bruggen over de Arga
Wat in twee vorige wandeltrajecten niet gelukt is, lukt nu wel: we gaan de voorziene bestemming bereiken! Marina haar nieuwe schoenen met schokabsorberende zolen hebben wonderen verricht. Het is de hele dag wandelen op de hellingen van de Argavallei. Makkelijk stappen, nooit steil en geregeld in de schaduw. Dat mag wel, want zelfs daar wordt het 26 graden.
In Zkerreta tonen het Zuiden én het begin van de herfst zich al wat meer. Even verder, voorbij Irotz, moeten we voor het eerst vandaag over een middeleeuwse pelgrimsbrug. De bogen, vooral de hoge middenste, spiegelen zich prachtig in de Arga.
Het meest indrukwekkende maakt vandaag de Sint-Stefaanskerk in het tegen de helling gelegen Zabaldika. Zusters van het Heilig Hart houden hier een pelgrims herberg open. Ze tonen enthousiast het door hun gerestaureerde kerkje met een hoge altaarwand van waarop drie verdiepingen heiligen naar je kijken. De zuster herhaalt maar dat we zeker de toren moeten beklimmen en een paar keer de klok luiden om de doordringende toon te horen. Kan een mens dan anders?
In Arre volgt weer een middeleeuwse brug, bij het kloosterkerkje van de Trinidad de Arre.
In de namiddag stappen we, zoals Compostelagangers al negen eeuwen doen, de Puente de la Magdalena over. Zo komen we aan de stadsvestingen Van Pamplona met de grimmige Portal de Francia. Het wordt helemaal goedgemaakt door een man die ons een minuut later vriendelijk toeroept: "Peregrina, Peregrino! Bienvenido a Pamplona!
Morgen blijven we nog in de hoofdstad van Navarra om wat te bekomen en zeker wat geliefde pelgrims plaatsen te bezoeken.
We zetten vandaag 24738 stappen, goed voor 17,5 km.
Van Bizkarreta-Gerendiain tot Larrasoaña: buxus en bijgeloof
Onze 75ste wandel- of fietsdag is een stralende dag. We zijn al voor 9 uur de deur uit. Van de Pyreneeën merk je stappend al niet meer zoveel. Langs de smalle en besloten paden zijn het eerder de bessen, andere planten en paddenstoelen die opvallen. Het geboomte verandert naargelang we verder dalen van 800 naar 500 m: eerst kleine eiken, dan Corsicaanse dennen, vervolgens kilometerslang buxus. Wanneer de beruchte buxusmot ooit tot hier geraakt, zal ze het paradijs aantreffen!
Je ziet vaak iets bijzonders bij de wegpaaltjes. Behalve kleine stenen wordt soms bijvoorbeeld een meegebracht babysokje neergelegd. Op de hoogte van Ebro word je zelfs uitgenodigd om je ondergoed achter te laten als je een goede partner zoekt. Gelukkig kunnen wij hier volledig gekleed verder!
Na wat dalen komen we in Zubiri, de "plaats aan de brug". Volgens de traditie moet men hier met een door razernij bevangen persoon of dier drie toertjes rond de brugpijler maken. Hier twijfelen we wat langer, maar we besluiten toch onze voeten droog te houden.
Er zijn veel Compostelagangers en -fietsers, van alle leeftijden en nationaliteiten. Bijna iedereen wenste in het Spaans "Buen Camino!", waarop je in principe hetzelfde antwoordt. Marina doet dat ook al aan een wat bonkige man, donker van haar, klein van stuk, ... een echte Bask dus, die met een brood onder zijn arm door de dorpsstraat loopt. Zou hij zich aangemoedigd voelen zijn rugzak te pakken?
Wat zijn ze mooi en verzorgd, die Baskische dorpen, hier ook door de vele bloemen. Dit verwacht je eerder in Zwitserland. De Compostelaweg zit vol verrassingen...
Van Roncesvalles tot Bizkarreta-Gerendiain: langs bospaden
's Ochtends zie je al dat het weer vandaag wat minder wordt: somber met af en toe motregen. Wat hebben we het gisteren getroffen! Nu blijven we nog even in Roncesvalles, we laten de paar honderd andere Compostelagangers maar verder snellen. De "silo van Karel de Grote" is vooral een ossuarium met de beenderen van Compostelagangers voor wie de oversteek van de Pyreneeën iets minder gunstig afliep. In de kleine, maar zeer mooie abdijkerk blijven we natuurlijk even staan bij het Sint-Jakobsaltaar, al meteen zeer Spaans-barokkerig. De parel van Roncesvalles is de kapel met het graf van koning Sancho el Fuerte onder een glasraam dat zijn overwinning uitbeeldt.
Tegen de middag vervolgen we onze weg, via Auritz en Aurizberri. Aan de kerktoren daar kennen we de prijs toe van de lelijkste die we op onze tocht gezien hebben. De dorpjes zijn klein en zeer stil, maar ongelooflijk verzorgd en je vindt altijd wel een winkel of een cafeetje.
Anders dan in Frans Baskenland treedt het Baskisch hier bijvoorbeeld op de verkeersborden op, zelfs als eerste taal. Het Spaans helpt ons ook niet altijd: waarschuwt men nu voor gevaar, voor pelgrims, of voor gevaarlijke pelgrims?
Verrassend hoe weinig er nog van gebergte te zien is: we slingeren bijna de hele tijd tussen lage beuken en hoge struiken. Niet opzienbarend, maar heel mooi.
In Navarra voorziet men als Compostelaweg echte voetwegen, soms op aarde, soms met wat keien, soms bestraat. Alleen om door een dorp te stappen, stuurt men je even het asfalt op. Of dit zo zal blijven?
We zetten vandaag na ons vertrek tegen de middag 17 178 stappen, goed voor 12 km.
Van Saint-Jean-Pied-de-Port tot Roncesvalles: de Pyreneeën over
Een uil die in de buurt zit, roept nog wanneer Paul het haar uit zijn oren knipt en Marina wat aan haar nagels vijlt: we willen vandaag zo licht mogelijk op stap. Om halfacht zijn we de deur uit. Het gaat langs de Route Napoleon het stadje uit, soms nogal steil, naar Honto. De nevels hangen boven de valleien gestrekt.
Hier komen we op een oeroude weg, die nu weer door Compostelagangers bewandeld wordt. Wandelaars uit de hele wereld zijn hier op stap. Het valt ons op dat we hier als jonge zestiger plots in de 90ste leeftijdspercentil zitten. Nemen sommigen hier de taxi? Het gaat, soms nogal steil, langs de Refuge d'Orisson naar de Vierge de Biakorri. Het weer kon niet beter, het uitzicht is hier prachtig!
Om halfvrijstaande en op precies 1344 m komen we aan de Spaanse grens, een sobere steen met het woord "Navarra" in het Baskisch en het Spaans verwelkomt ons.
Aan het pad ligt de Fontaine de Roland, genoemd naar de leenman van Karel de Grote die met zijn manschappen de achterhoede vormde van het leger. In 778 werden ze hier door Baskische bergbewoners in de pan gehakt. Roland dronk nog van de bron, blies op zijn hoorn en gaf de geest. Zouden wij wel drinken?
De oversteek van dit hooggebergte met zijn heidevelden en karige weiden is onvergetelijk. We zien eerst massa''s schapen, daarna alleen nog paarden, alle van een flinke bel voorzien.
Om 4u zijn we aan het hoogste punt, de Col de Lepoeder. Een kraampje biedt Spaanse watermeloen aan. Tijd om nog even richting Frankrijk te blikken:"Adieu, la France!"
Met de vermoeidheid valt het best mee.Langs een kronkelweggetje dalen we af naar de Puerta de Ibañeta. We komen mooi op tijd in Roncesvalles, eigenlijk een eeuwenoude abdij met reusachtige pelgrimshospitalen. Het Casa de Benificados wacht ons op. Wat is dit een mooie plaats!
We verpozen een warme dag lang "pied de port", aan de voet van de pas. Het stadje ligt op niet eens 200 meter hoogte, dus wordt het morgen flink klimmen.
We wandelen naar de pelgrimsbrug over de Nive, nog mysterieus in de nevel. Maar aan de Pont d'Espagne, langs waar we morgen het stadje verlaten, breekt de zon door.Wanneer we aan een winkel Baskenmutsen zien, staan we onszelf een aanval van "het oud zot" toe. En je moet je toch aanpassen aan het land?
De Notre-Damebrug plus -kerk annex -poort is een verplichte stop en ook even een stempeltje halen bij het pelgrimsonthaal moét gewoon. We leren daar dat er zich jaarlijks gemiddeld 900 Belgen aanbieden (tussen Vlamingen en Walen maakt men geen verschil) en 1 Liechtensteiner.
Vanop de citadel boven het gezellige stadje kijken we al Spanjewaarts: links van die heuvel moeten we door, maar uiteindelijk wel hoger dan de hoogste berg die je hier ziet.
Gelukkig biedt de hoteluitbater ons 's avonds voor het tolken met een Koreaanse Compostelaganger een glaasje aan - dat geeft moed!
Van Oyhanartia tot Saint-Jean-Pied-de-Port: tot de Jakobspoort
We vertrekken met regen en met nevel in de bergen. Doe dit bij het landschap met zijn groene, niet al te hoge bergen, let op wat varens bij de weg, posteer de nodige schapen en je bent op en top in Wales of Schotland. Doordat de regen al vlug ophoudt, is het aangenaam stappen. Toevallig komen we een bakker op zijn ronde tegen. Een geluk, anders was het een broodloze dag geworden. Aan een drinkplaats verder onderweg kunnen we ook nog een mooi stuk kaas uit de koelkast halen, als we de centen maar in een bakje deponeren.
Ook in het dorpje Gamarthe draait de kaasproductie en de kaasverkoop. Maar zoiets als een gemeentehuis is er minder belangrijk: het bestaat uit een kleine ruimte die zich in de "état laïque" die Frankrijk is ... in het kerkgebouw bevindt.
In de namiddag vinden we in Saint-Jean-le-Vieux een terrasje - even bekomen! Pas als je stilzit, merk je dat er toch wel wat Compostelagangers onderweg zijn: in een half uurtje zie je er zo een 15-tal aankomen. Aan af en toe een bijzonder type ontbreekt het niet (wie zegt het!). In het gehucht Madalena zien we, zoals ook tevoren al, een bijzonder wegkruis: de wenende vrouwen worden mee uitgebeeld, het lijkt alsof zij met hun hoofd de horizontale kruisbalk ondersteunen.
Tegen 4 uur komen we in Saint-Jean-Pied-de-Port, eindpunt, vertrekpunt, doorgangsplaats en de laatste Franse gemeente. Het is een bijzonder moment als we door de Sint-Jakobspoort het ommuurde stadje binnenstappen. We hebben zo'n 1750 km Frankrijk in de benen en daar komen er maar weinig meer bij.
Maar eerst nemen we hier een dagje rust.
We zetten vandaag 29 066 stappen, goed voor 20 km.
Van Uhart-Mixe tot Oyhanartia: waar wegen samenkomen
In een trekkersherberg is iedereen vroeg uit de veren en zo zijn we iets voor achten al de deur uit. Er hangt hier en daar nog wat nevel en onze schaduwen zij nog lang wanneer we ons noordwaarts naar de Stèle de Gibraltar begeven. Want uiteindelijk willen we daar toch even geweest zijn, waar de drie grote Franse pelgrimswegen samenkomen. Men heeft daar een stèle geplaatst in de vorm van een zonneschijf, zoals er hier veel als gedachtenisteken voorkomen.
Vanaf Hiriburia gaan we de Compostelaweg op, die nu een tijd "Navarraweg" zal heten. Het wordt een schitterende wandeldag met blauwe lucht, eindeloze groene, van de nodige beige koeien voorziene weiden, enkele oude kapellen en vele friswitte boerderijen. Ostabat is het eerste dorp waar Compostelagangers vanop de drie wegen langskomen, maar het is hier heel stil: we ontmoeten alleen weer het Schotse wandelaarspaar van midden de zeventig dat we tevoren al zagen. Ze bevestigen onze indruk dat deze glooiende groene heuvels wel op die van Wales of Schotland lijken. Alleen af en toe eens een pyrenee op de achtergrond maakt het verschil.
In Larceveau bewonderen we weer oude stèles . Hier draaien we enkele kilometers van het Compostelapad weg voor ons verblijf. Het is een soort bergboerderbij met een dadelpalm en bananenbomen ervoor - kan perfect in het Baskenland.
We zetten vandaag 23472 stappen, goed voor 16,5 km.
We wandelen vandaag van chambres d'hôtes Torttua (de schildpad) naar herberg Ostatua (de slak), als daar geen rustig tempo bij past! Ons pad kronkelt langs het kerkje van Olhaiby door almaar groener wordend land met bolle heuvels en verspreide boerderijen met reusachtige schuren en hoge maisdrogers. Zo passeren we Etchebarnia, Jaurriberria, Benta,..... allemaal even strak in de witte verf en met roodbruine luiken. Het lijkt wel alsof de verf in deze Franse regio goedkoper is!
Voor het dorpje Larribar- Sorhapuru worden we voor een moeilijke keuze geplaatst: we wilden eigenlijk de GR 65 - route blijven volgen tot aan het punt waar de pelgrimswegen uit Le Puy (de onze), die uit Vezelay en die uit Tours samenkomen en daar zuidwaarts naar onze bestemming draaien. Maar nu wordt helder opgesomd wat dit betekent: meer klimmen en dus ook dalen en een stuk omweg. We zien dat we dan ook de ongezellige tweevaksweg af kunnen en een romantischer pad op. Klinkt trouwens de "chemin de Navarre " niet wat cultureler dan de "GR65"? Over 2,7 km zijn we zo aan onze bestemming. En daar is er koffie, die we de hele dag nog niet gezien hebben! We zwichten.
Een half uur later zitten we in de schaduw op het terras van Ostatua, een oude herberg in een piepklein dorp, uitgebaat door Isabelle, Compostelagangster. Dat laatste schept misschien enige bezorgdheid, maar onnodig: in dit eenvoudig wandelaarsverblijf kan bij het avondmaal bij afzakkertjes en trekkersverhalen de gezelligheid niet stuk.
We zetten vandaag 23 676 stappen, goed voor 16,5 km.
