Funus passeris

Catullus (84-54 v.C.)

III

Lugete, O Veneres Cupidinesque,

Et quantum est hominum venustiorum!

Passer mortuus est meae puellae,

Passer deliciae meae puellae,

Quam plus illa oculis suis amabat.

Nam mellitus erat, suamque norat

Ipsam tam bene, quam puella matrem:

Nec sese a gremio illius movebat;

Sed circumsiliens modo huc, modo illuc,

Ad solam dominam usque pipilabat:

Qui nunc it per iter tenebricosum

Illuc, unde negant redire quemquam.

At vobis male sit, malae tenebrae

Orci, quae omnia bellia devoratis,

Tam bellum mihi passerem abstulistis.

O factum male! O miselle passer!

Tua nunc opera meae puellae

Flendo turgiduli rubent ocelli.

Dood van een musje

Gezellen van Venus en van Cupido

En alle andere nog aanminniger mensen:

Het musje van mijn liefje is dood

Het musje, de oogappel van mijn liefje,

Dat ze meer nog dan haar ogen minde

Een honing-zoet  musje was het, dat haar

Baasje kende als een meisje haar moeder

Het vloog niet weg uit haar schoot,

Fladderde wat rond, nu hier, dan daar

En tsjilpte alleen naar haar baasje:

Nu reist het langs duistere wegen

Naar een plek vanwaar nooit iemand keert.

Slecht bekome het u, vervloekte duisternis

Van de Orcus, die al wat mooi is afpakt!

Wat een mooi musje heb je me ontstolen!

O  doffe ellende! o arm, arm musje!

Door jouw schuld zijn mijn liefjes ogen

Van ‘t wenen rood en gezwollen.

 © W. Schuermans

De jong gestorven Romeinse dichter Catullus liet ons een verzameling na van 116 gedichten. De thema’s die hij behandelde en vooral de toon van zijn verzen maken hem tot een van de meest leesbare Romeinse dichters. Omdat zijn verzen soms expliciet erotisch, zelfs obsceen zijn, werd Catullus op school nauwelijks gelezen. Dit onschuldig, romantisch- sentimenteel gedicht, mocht ons wèl worden opgelepeld. Het stond afgedrukt in een bloemlezing die gebruikt werd om Latinisten vertaal- huistaken te bezorgen. 

Mijn vertaal- en zwoegwerk van die dagen, was een opstapje om vele jaren later de verzen in mijn geheugen vast te klikken. 

Bijlagen:

1  O lugete, ...Latijnse versie (voordracht)

2  O lugete,... voordracht (animatiefilmpje)

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=CiT8blFemCg   
http://www.youtube.com/watch?v=IGjuIbKiZYo   

Cantilene

               Vera Janacopoulos

Jan Engelman (1900-1972)

Ambrosia, wat vloeit mij aan?

uw schedelveld is koeler maan

en alle appels blozen

de klankgazelle die ik vond

hoe zoete zoele kindermond

van zeeschuim en van rozen

o muze in het morgenlicht

o minnares en slank gedicht

er is een god verscholen

violen vlagen op het mos

elysium, de vlinders los en

duizendjarig dolen.

Bijlagen:

1 Vera Janoucopoulos, voordracht met tekst.

2  Ambrosia, gezongen versie van Vera Janoucopulos door Lenny Kuhr.

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=vCij77tJPYk   
http://www.youtube.com/watch?v=ZtlPQ46TYDs   

Stuur groete aan Mannetjies Roux

Christoffer Torr

My oom se motor is ’n ou masjien

Hy maak dit vol met dieselien

En hy sing in die strate as hy ons kom sien

My oom is oud en ek is skaars dertien

My oom drink koffie en my tannie tee

Ek vra oor die reën en hy sê ja-nee

En hy drink soet koffie met sy een oog toe

En hy praat weer oor die drie van Mannetjies Roux

       O stuur ons net so ‘n bietjie reën

       My oom het ’n tenkvol dieselien

       En seën my pa en seën my ma

       En my oom op sy plaas in Afrika

Maar my oom het gesukkel op die plaas

Want die son was te warm en die reën te skaars

En die man van die bank het net sy kop geskud

Want my oom, ja my oom was te diep in die skuld

My oom sy motor is ’n ou masjien

Hy maak dit vol met dieselien

En hy ry na die lande in die oggenddau

Die lande vaal en sy oë grou

      En als jy in die oogend in die lande stap

      Hoor jy nog se motor met sy klak- klak-klak

      Maar my oom, ja my oom se oë is nou allbei toe

       In sy brief stuur hy groete aan Mannetjes Roux.

Christopher Torr is liedjesschrijver en gehuwd met Laurika Rauch.  Beide geboren en getogen in Zuid-Afrika. Geen grote poëzie. Tekst en muziek zijn wat smartlapperig.

Lied en tekst zijn mij toch zeer dierbaar. Ze zijn een herinnering aan mijn gewaardeerde  oom Jan in Zuid-Afrika. Hij had er in de jaren vijftig van vorige eeuw ook ‘plaas’ (een landbouwbedrijf). Het was een veebedrijf, zo groot als een  provincie. Ik herinner mij nog levendig zijn verhalen over zijn strijd tegen droogte en andere natuurrampen.

Bijlagen: 

1  Interpretatie door Helena Hattema

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=mgJNYZGxbGs   
http://www.youtube.com/watch?v=PeHy9WE9XNw   

Bonnie George Campbell

High upon Highlands,

And low upon Tay

Bonnie George Campbell

Rode out on a day;

Saddled and bridlled,

And gallant to see:

Home came the good horse,

But home came not he.

Out ran his old  mother

Wild with dispair;

Out ran his bonnie bride,

Tearing her hair.

He rode saddled and briddled,

With boots to the knee:

Home came his good horse,

But never came he.

‘My meadow lies green,

And my corn is unshorn,

My barn is unbuilt,

And my babe is onborn.’

He rode saddled and bridled,

Careless and free:

Safe home came the sadle,

But never came he.

Knappe George Campbell

Hoog in het hoogland

Benee aan de Tay

Reed uit op een  dag

Knappe George Campbell.

Gelaarsd en gespoord,

Gallant om te zien.

Het paard kwam weer thuis

Maar niet thuis kwam hij.

Huis uit, holde zijn oude moeder,

Door wanhoop verteerd,

Huis uit, zijn jonge bruid,

Handen in het haar...

Hij reed gelaarsd en gespoord,

Laarzen tot aan de knie,

Zijn goed paard kwam thuis,

Maar nooit thuis kwam hij.

'Mijn wei ligt er groen bij,

 Mijn koren ongeschoren,

Mijn schuur is ongebouwd,

Mijn kind ongeboren.'

Gelaarsd en gespoord

Reed hij uit, zorgeloos en vrij.

Veilig thuis kwam zijn zadel,

 Hij,  ... keerde nooit weer.

 © W. Schuermans

Dit is een oude schotse ballade. Een genre dat meestal droeve  gebeurtenissen bezingt. In dit geval het trieste lot dat George Campbell overkwam (ongeluk ? moord?) en de gevolgen ervan voor zijn gezin. De zegging van de bard en klankrijkdom van zijn woorden, dragen bij tot de tragiek van de gebeurtenis.

Dit gedicht memoriseerde ik uit bewondering voor de Schotse Natie, die er nog altijd in slaagt haar eigenheid te bewaren, ook nu nog in onze globaliserende wereld.

Bijlagen:

1 Bonnie George Campbell, gezongen versie in origineel Schots highland dialect.

2 Bonnie George Campbell, gezongen strofe (film)

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=dkJLuBTXG1U   
http://www.youtube.com/watch?v=TG6WwBdWvQk   

Een arme houthakker, heel en al bedekt met rijshout,

Onder de last van  het hakhout en van zijn jaren,

Diep zuchtend en krom,  liep met zware passen

En probeerde zijn berookte stulp te bereiken.

Toen hij niet meer kon van moeite en pijn,

Wierp hij zijn bussel af en dacht aan zijn miserie.

Had hij ooit eens plezier in zijn leven gekend ?

Is er iemand in de wereld die armer is ?

        Soms geen brood en nooit rust,

Zijn vrouw, de kinderen, soldaten, belastingen

             Schuldeisers en corvees:

 Een volmaakt portret van een sukkelaar.

Hij roept op de dood. Zonder dralen komt die

Vragen wat er van zijn dienst is.

‘Help, zegt hij, het hakhout weer mijn rug op;

Lang blijf je niet meer weg.’

          De dood  heelt alle kwalen,

          Maar, hou liever stand:

          Beter afzien dan sterven,

          Dat is het devies van mensen..

Ik las, halfwas, Lafontaines fabels in de vertaling van Jan Prins. Die waren uitgegeven in een Prisma-pocketje en geïllustreerd met pentekeningen van Gustave Doré. Wat ouder geworden, werden mij in de klas de originelen voorgeschoteld. Een fabel bleef kleven…

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=-dIC-KSDI2U   
http://www.youtube.com/watch?v=V8de2_7ymqI   

Les Conquérants

J.M. de Hérédia   (1842-1905)

Comme un vol de gerfauts hors du charnier natal,

Fatigués de porter leurs misères hautaines,

De Palos de Moguer, routiers et capitanes

Partaient, ivres d’un rêve héroique et brutal.

Ils allaient conquérir le fabuleux métal

Que Cipango mûrit dans ses mines lointaines,

Et les vents alizés inclinaient leurs antennes

Aux bords mystérieux du monde occidental.

Chaque soir, espérant des lendemains épiques,

L’azur phosphorescent de la mer des Tropiques

Enchantait leur sommeil d’un mirage doré;

Ou, penchés à l’avant des blanches caravelles,

Ils regardaient monter en un ciel ignoré

Du fond de l’Océan des étoiles nouvelles.

De veroveraars

Als een vlucht gieren die het knekelnest vlieden,

Niet langer bereid hun hoge miseries te torsen,

Vertrokken vanuit Palos en Moguer, avonturiers 

En kapiteins, vol van heroische en brutale dromen.

Ze gingen het fabelmetaal veroveren

Dat Cipango rijpte in zijn verre mijnen,

En passaatwinden dreven hun boegsprieten

Naar de mysterieuze randen van de westerse wereld.

Elke avond bracht hoop op epische ochtenden,

En het fosforazuur van de Tropische Zee

Betoverde hun slaap met vergulde waan.

Of , steunend op de reling van hun witte karvelen

Zagen ze oprijzen in nooit eerder geziene hemels,

Nieuwe sterren vanuit het diep van de Oceaan.

Bijlage: Les Conquérants

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=NIkfREBffho   

Herbstag

R.M. Rilke

HERR: es ist Zeit. Der Sommer war sehr Gross.

Leg deinen Schatten auf die Sonnenuhren,

und auf den Fluren lass die Winde los.

Befiehl den letzsten Früchten voll zu sein;

gieb ihnen noch zwei südliche Tage,

dränge sie zur Vollendung hin und jage

die letzte Süsse in den schweren Wein.

Wer jetzt kein Haus hat, baut sich keines mehr.

Wer jetzt allein  ist, wird es lange bleiben,

wird wachen, lesen, lange Briefe schreiben,

und wird in den Alleen hin und her

unruhig wandern, wen die Blätter treiben.

Herfstdag

Heer: het is hoogtijd. De zomer was mooi.

Hang uw schaduw over de zonnewijzers

En jaag de winden over de kale akkers.

Beveel de laatste vruchten vol en rond te zijn,

schenk hen nog twee ziuidelijker dagen,

dwing ze tot volmaakte vormen en jaag

de laatste suiker in de zware wijn.

Wie nu geen huis heeft zal nooit meer bouwen,

wie nu alleen is zal het lang nog blijven,

zal waken, lezen, lange brieven schrijven,

en zal in dreven doelloos heen en weer

in onrust dwalen als de blaren dwarrelen.

 © W. Schuermans

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=YjfMhiDxhCk   
http://www.youtube.com/watch?v=ZPz6HH_2gBw   

An die Parzen

Friedrich Hölderlin (1770-1843)

Nur einen Sommer gönnt ihr Gewaltigen!

    Und einen Herbst zu reifem Gesange mir,

        Dass williger mein Herz, vom süssen

            Spiele gesättiget, dann mir sterbe.

     Die Seele, der im Leben ihr göttlich Recht

        Nicht ward, sie ruht auch drunten im Orkus nicht;

           Doch ist mir einst das Heilge, das am

               Herzen mir liegt, das Gedicht gelungen,

     Willkommen dann, o Stille der Schattenwelt!

        Zufrieden bin ich, wenn auch mein Saitenspiel

            Mich nicht hinabgeleitet; einmal

                Lebt’ ich, wie Götter, und mehr bedarfs nicht.

         Aan de Parken

    Slechts een enkele zomer gun mij, Machtigen!

        En een herfst met voldragen gedichten,

           Gewilliger sterft dan mijn hart, 

              Verzadigd door het zoete spel.

     De ziel die in het leven haar goddelijk recht

         Niet kreeg, komt ook niet tot rust beneden in de Orkus;

            Maar, is eenmaal het Heilige, mijn

               hartgehunker, het Gedicht, gelukt,

     Wees welkom dan, o stilte van de schimmenwereld!

        Tevreden ben ik dan, ook als mijn lierklanken

           Mij niet begeleiden naar het graf; ooit

                Leefde ik als goden, meer hoeft niet.

Hölderlin stierf in zijn torenwoning in Tübingen  (Baden-Würtemberg) in 1843. Ondanks zijn geestesziekte schonk  hij ons verzen, die tot de mooiste behoren die in de Duitse taal werden geschreven.

Dit vers nestelde zich in mijn geheugenpaleis kort na een bezoek aan Tübingen, gelegen aan de Neckar .Tübingen gaat prat op twee  roemrijke  onderwijsinstellingen, de Eberhard-Karls-Universität, waar  o.a. de astronoom Johannes Kepler  studeerde  en het Evangelisches Stift  waar  o.a. Hölderlin  en zijn vriend Hegel gevormd werden.

Bijlagen:

1  An die parzen (film en voordracht)

2  In de Hölderlinturm (hier leefde de dichter van 1807 tot zijn dood in 1834).

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=5TsSsZ2VfRE   
http://www.youtube.com/watch?v=8-VbNwXO_AA   

Ι Λ Ι Α Σ

(v. 1-7)

Μῆνιν ἂειδε, θεά, Πηληιάδεο Ἀχιλῆος,

οὐλομένην, ἣ μυρἲ Ἀχαιοἰς ἂλγε´ ἔθηκε,

πολλὰς δ ' ἰφτἰθμους ψυχὰς Ἂιδι προῒαψεν,

ἡρὠων, αὐτοὺς δὲ ἑλὠρια τεῦχε κὐνεσσιν

οἰωνοῖσἰ τε πᾶσι - Διὸς δ' ἐτελεἰτο βουλή -

ἐξ οὗ δὴ τὰ πρῶτα διαστήτην ἐρἰσαντε

Ἀτρεἰδης τε, ἄναξ ἀνδρῶν,καὶ δῖος Ἀχιλλεύς!

Ilias

(v. 1-7)

Muze, vertel me van de wrok van Achilles, zoon van Peleus,

die de Grieken onmeetbaar leed toebracht,

vele  zielen van helden de Hades in kieperde,

hun lijken tot voer van de honden en gieren,

- zo had Zeus het besloten - vertel vanaf de dag

 dat twistend in tweedracht uit elkaar gingen,

Atreus zoon, heerser over mensen en de goddelijke Achilleus.

 © W. Schuermans

Onze Europese literatuur begint (hoogst merkwaardig) met twee absolute meesterwerken. De Ilias en de Odyssea, twee lijvige heldendichten, toegeschreven aan de blinde zanger Homeros. Ze worden al meer dan 2500 jaar gelezen en bestudeerd.      

De aanhef van de Ilias (v. 1-7) heb ik op school ooit eens uit het hoofd moeten leren. Ik heb Homeros sedertdien niet meer uit handen gegeven.

Bijlage: aanhef van de Ilias (originele versie, met tekst)

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=6sve0UurnLo   

Van den Vos Reynaerde

Willem, die Madoc maecte (13^de eeuw)

(Vers 1110-1154)

Tybeert sprac: ‘Wat souden wy

Eten, Reynaert, of ic hier bleve?’

“Daer omme zorghe ic, lieve neve,

Hier es der spijsen quaden tijt,

Ghi mocht (h)eten,  begeerdijt,

Een stic van eere honichraete

Die bequamelic es utermaten.

Wat sechdi, moochdi shonichs yet?’

Tybeert sprac: ‘Mine roukes niet.

Reynaert, hebdi niet in huus?

Gavedi mi eene vette muus,

Daer mede lietic u ghewaert.’

‘Eene vette muus?’ sprac Reynaert,

‘Soete Tybert wat sech(t)di?

Hier woent noch eene pape bi,

Een scuere staet noch an sijn huus,

Daer in es meneghe vette muus,

Ic waense niet ghedroughe een waghen.

So dicken hoere ic den pape claghen

D at sine dryven (h)uten huuse.’

 ‘Reynaert, zyn daer so vette muse?

Verghave God,  waer ic nu daer!’

‘Tybeert’,  seit hi, ‘ sechdi waer?

Wildi muse?’ ‘Of icse wille?

Reynaert, doet dies een ghestille.

Ic minne muse voer alle saken.

Weetti niet dat muse smaken

Bet dan eenich venisoen?

Wildi minen wille doen,

Dat ghi mi leet daer si zijn,

Daer mede mochti die hulde mijn

Hebben, al haddi minen vadre

Doot ende mijn gheslachte al gadre.’

Reynaert sprac:’Neve , houddi  (h)u spot?’

‘Neenic, Reynaeert, also helpe mi God!’

‘Weet God, Tybeert,wistic dat,

Ghi soutter sijn noch tavont sat.’

‘Sat, Reynaert, dat ware vele.’

‘Tybeert, dat sechdi  t(h)uwen spele.’

‘In doe, Reynaert, bi miere wet.

Haddic een muus en waer so vet,

In gaefse niet omme eenen busant.’

‘Tybeert, gaet met mi te hant.

Ic leede (h) u daer ter selver stat,

Daer icker (h)u sal maken zat.’

(…) Tybeert sprak:’Wat eten we

 Reynaert, als ik hier blijf?’

‘Mij een grote zorg, lieve neef,

 Magere tijden hier om te eten.  

Smul je misschien graag van

een stukje  honingraat,

Uitermate lekker is die.

Wat zeg je, wil je een stukje?’

Tybeert sprak:’ Laat maar zitten.

Reynaert, heb je dan niks in huis?

Geef me een vette muis en we zijn klaar.’

‘Een vette muis?’ sprak Reynaert,

Zoete Tybeert, wat zeg je me nou?

Hier In de buurt woont een paster,

Een schuur staat aan zijn huis,

Daar wemelt het van vette muizen,

Ik denk dat een wagen ze niet kan dragen.

Meer dan eens hoor ik de paster klagen

Dat ze echt het huis uitstromen.’

‘Reynaert, zijn daar zoveel vette muizen?

Here mijn God, was ik maar daar!’

‘Tybeert, zei hij’ meen je dat echt?

Wil je muizen?’ ‘ Of ik ze wil?

Reynaert, zwijg me daarvan,

Ik hou van muizen boven alle andere dingen.

Weet je dan niet dat muizen beter

Smaken dan gelijk welk wildgebraat?’

Als je me een plezier wil doen

En je brengt me er naartoe,

Dan ben ik bereid je trouw te

Zweren, al had je mijn vader

Dood geslagen, compleet met mijn familie.

Reyaert sprak:‘ Tybeert hou je me voor de gek?’

‘Helemaal niet, ik zweer het  bij God!’

‘God, God, Tybeert, wist ik het zeker,

Vanavond nog stond je buikje rond.’

‘Rond Reynaert, dat zou nog eens wat zijn!

‘Tybeert, dat zeg je zo maar.’

‘Maar neen, Reynaert, op mijn eer,

Had ik een muis en was ze vet,

Zelfs niet voor goud verkocht ik die.’

‘Kom Tybeert, loop maar met me mee,

Ik breng je regelrecht naar de plek

Waar ik je buikje rond zal zetten.’

(…)

Het dierenepos Van den Vos Reynaerde is een parel aan de kroon van onze Middelnederlandse literatuur, die vrijwel in zijn geheel uit Vlaanderen stamt. De 'Reynaert' ontstond zeer waarschijnlijk in Oost-Vlaanderen, waar het verhaal zich ook afspeelt. Het is een satire die de feodale maatschappij in het 13de eeuwse graafschap Vlaanderen op de korrel neemt.

Dit fragment diende ik op school uit het hoofd te leren. Wat in de jeugd uit het hoofd wordt geleerd, blijft levenslang als gebeiteld in het geheugen. Pedagogen die na WO II in het onderwijs infiltreerden, banden geheugenwerk en uiteraard ook het ‘uit het hoofd leren’. Een van de vele aanslagen die pedagogen in de tweede helft van de 20^ste eeuw pleegden op de geestelijke gezondheid van onze jongeren.

Bijlagen: 

1  Beginverzen van het dierenepos (de tekst kan meegelezen worden).

2  Vossen in de winter

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=4X8DLOdvHWU   
http://www.youtube.com/watch?v=qT0SibMBZeY   

Primera parte del ingenioso hidalgo

don Quichote de la Mancha

Miguel de Cervantes (1547-1616)

Capítulo primero

Que trata de la condición y ejercicio del famoso y valiente hidalgo don Quichote de la Mancha

(…) Es, pues, de saber que este sobredicho hidalgo, los ratos que estaba ocioso - que eran los más del año -, se daba a leer libros de caballerías, con tanta afición y gusto, que olbidó casi de todo punto el ejercicio de la caza y aun la administración de su hacenda; y llegó a tanto su curiosidad y desatino en este, que vendió muchas hanegas de terras de sembradura par comprar libros de caballerías en que leer, y, asi, llevó a su caso todos quantos pudo haber dellos; (…)

Eerste deel over de ingenieuze edelman

Don Quichote de la Mancha

Michel de Cervantes

Eerste hoofdstuk

Handelend over de levenswijze en bezigheden van de beroemde en moedige edelman don Quichote de la Mancha

Verder moet je weten dat bovengenoemde edelman, zich in zijn  vrije tijd, - het grootste deel van het jaar- overgaf aan de lectuur van ridderromans; dat deed hij met zoveel overgave en goesting dat hij vrijwel volledig vergat op jacht te gaan en zelfs het bestuur van zijn landgoed verwaarloosde; zijn belangstelling en manie gingen zover, dat hij vele percelen landbouwgrond verkocht om ridderromans te kopen en te kunnen lezen, alles wat hij te pakken kreeg sleepte hij naar huis; (…)

De don Quichote van Miguel de Cervantes behoort tot de top van de wereldliteratuur.Van in mijn prille jeugd is de don van la Mancha mijn trouwe compañero. Ik las toen de Quichote in een bewerkte versie voor de jeugd. Uitgeverij van Goor en zonen gaf tijdens het interbellum en nog even na de Tweede Wereldoorlog in onze moedertaal een reeks uit met bewerkingen van Grote Klassiekers, vader en zonen zijn hierbij dankbaar geprezen! 

Een Spaanse edelman die door boeken in de war werd gebracht...  Ik wist toen nog niet welke rol het Gedrukte Woord in mijn leven zou krijgen. De tekst werd dus terecht opgenomen in mijn geheugenpaleis.

Bijlagen

1 Nederlandse versie van Hoofdstuk I (voorgelezen).

2 Spaanse versie van Capítulo I, met filmbeelden..

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=7vFpVKXRdsc   
http://www.youtube.com/watch?v=ZAOIITBbHzY   

Ivoor en brood (5)

Anton van Wilderode (1918-1998)

Oever van Hellas waar de vaders wonen

 van onze wijsheid, wijd en geestelijk huis

dat nog de keur vergaart uit regionen

waar de cultuur verpuint tot stuivend gruis,

op uwe heuvelen werden wij gewijden,

onder uw hemel wies Europa’s geest;

o, speling uwer zee aan alle zijden

ruisend en luid als fluiten tot een feest.

In wat uw zonen hieven tot gezangen

staat gij vereeuwigd, en hún stem dooft uit

gelijk de geur van kruizemunt blijft hangen

als in de haard schroeit haar vergeten kruid.

Hier is uw zending, land van mijn legende:

maak ons de glimlach uwer goden klaar

Die schouwend in de verte uw toekomst kenden

en zwegen als bedeesd voor uw misbaar.

Uw jaren schreden en uw kunst verschraalde

als oude vruchten tot een koel vernuft

wanneer uw godenschaar van de Olympos daalde

Ter lagere vallei, volmaakt en wuft.

Maar uwe wetenschap, een hoge tijger,

naam hare sprong naar verder territoor,

wat in uw taal eens eeuwig was, wordt zwijger

en brandt voorbij gelijk een meteoor.

Dan zinkt gij weg, ik hoor de branding breken

tegen uw rotsen waar haar schuim verdwaalt.

De nacht begint, de nachtegalen smeken

binnen uw tempels, witter dan bedauwd metaal.

Anton van Wilderode, classicus en priester-dichter van fijnbesnaarde, klassieke gedichten, was bij leven een veel gelezen en populair Vlaams-katholiek dichter. Zijn religieuze overtuiging en zijn Vlaams-nationale gevoelens lagen bij vrijzinnigen en uiteraard ook ter linkerzijde aan de basis van negativiteit en vooringenomen kritiek. Intolerant, kortzichtig en zeer ten onrechte.

Van Wilderode betuigt in dit hiëratisch poëem eer aan Hellas, een van de bronnen van onze Europese Beschaving. Ik genoot het privilegie (eerder toevallig) een Grieks-Latijnse opvoeding te mogen genieten. Het Oude Griekenland en zijn taal hebben mij sedertdien niet meer verlaten. Telkens ik deze verzen uit mijn geheugenpaleis opdelf, betaal ik hen een deeltje van een intellectuele schuld af, die wel nooit gedelgd zal worden.

In bijlage: het gedicht 'rechterhand' van van Wilderode, voorgedragen door acteur en voordrachtkunstenaar Gerard Vermeersch (1923-1974).

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=UzX8oeUuJd8   

Boelat Okoedzjava (1929-1997)

ПРИЕЗЖАЯ СЕМЬЯ ФОТОГРАФИРУЕТСЯ  У ПАМЯТНИКА ПУШКИНУ

На фоне Пушкина снимается семейство.

Фотограф щелкает, и птичка вылетает.

Фогограф щелкает,

                                        но вот что интересно:

на фоне Пушкина!

                                         И птичка вылетает.

Все счеты кончены, и кончены все споры.

Тверская улица течет,

                                            куда не знает.

Какие женщины на нас кидают взоры

И улыбаются...

                                          И птичка вылетает.

На фоне Пушкина снимается семейсво.

Как обаятельны

                                   (для тех, кто понимает)

все наши глупости и мелкие злодейсва

на фоне Пушкина!

                                        И птичка вылетает.

Мы будем  счастливы

                                          (благодарнье снимку!).

Пуст жиснь короткая проносится и тает.

 На веки вечные мы все теперь в обнимку

на фоне Пушкина!

                                             И птичка вылетает

1970

Een familie op wandel laat zich fotograferen

voor een standbeeld van  Puschkin

Puchkin op de achtergrond, een familiefoto wordt gemaakt.

De fotograaf drukt af en een vogeltje vliegt weg.

                                    De fotograaf drukt af.

Merkwaardig toch: Puschkin als achtergrond.

                                    En een vogeltje vliegt weg.

Alle rekeningen zijn vereffend, alle twisten bijgelegd.

De Tvesrkaja straat vervolgt zijn weg,

                                   Weet niet waarheen.

Enkele vrouwen werpen een blik op ons

en glimlachen…

                                    En het vogeltje vliegt weg.

Een familiefoto met Puschkin als achtergond.

Hoe futiel (voor hen die begrijpen),

Al onze dommigheden en kleine vergrijpen

Met Puschkin als achtergrond!.

                                     En het vogeltje vlieg weg!

Voortaan zullen we gelukkig zijn

                           (dankjewel foto!)

Het korte leven  neemt zijn loop en smelt weg

Voor altijd verenigd op een foto,

Met Puschkin als achtergrond.

                           En het vogeltje vliegt weg!.

De dichter-zanger schreef dit gedicht in 1970. Er zat toen nog helemaal geen roest op het IJjzeren Gordijn. In zijn teksten en liedjes uitte hij verholen (het kon niet anders) op de sovjetmaatschappij. Dat maakte hem in de Sovjetunie bijzonder populair. In het westen was hij zo goed als onbekend. Youtube bracht daar verandering in.

Okoedjzava mijmert bij een foto over wat ooit was en voorbij is. Dit  gedicht is voor mij een muzikaal-poëtische herinnering aan een stralende zomerdag in augustus 1995, de huwelijksdag van mijn enige dochter, toen ook een wegvliegend vogeltje... Ik beluisterde het liedje in die dagen vaak: voor mij en mijn ega resoneerden tekst en muziek wonderwel met de verwarde gevoelens die ons toen bewoonden.

In bijlage: 

1  Recente interpretatie van dit lied door Janna Bigevskaja

2  De oorspronkelijke versie van Boelat Okoedzjava 

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=llzTo-uCLsU   
http://www.youtube.com/watch?v=qSj05XJsyyU   

Sonnet 

Joachim du Bellay (1522-1560)

Heureux qui,  comme Ulysse, a fait un beau voyage,

Ou comme cestuy-là qui conquit la toison,

Et puis est retourné, plein d’usage et raison,

Vivre entre ses parents le reste de son âge!

Quand reverrai-je, hélas! De mon petit village

Fumer la cheminée, et en quelle saison

Reverrai-je le clos de ma pauvre maison,

Qui m’ est une province et beaucoup davantage?

Plus me plaît le séjour qu’ont bâti mes aïeux,

Que des palais Romains le front audacieux:

Plus que le marbre dur me plâit l’ ardoise fine,

Plus  mon Loire Gaulois que le Tibre Latin,

Plus mon petit Liré que le mont Palatin,

Plus  que l’air marin la douceur Angevine.

Gelukkig, wie als Ulysses jaren zwierf,

Of zoals de held die won het Gulden Vlies,

En dan huiswaarts keert, wel ervaren en wijs,

Om met verwanten de rest van het leven te slijten. 

Wanneer zal ik, helaas! hoog boven de huisjes

Van mijn dorpje weer rook zien kringelen?

En wanneer keert de tijd dat ik eindelijk nog eens

Mijn ommuurde povere stulp zal kunnen zien,

Mij meer nog waard dan een hele provincie?

De simpele woonstee gebouwd door mijn geslacht,

Is mij veel liever dan een pronkerig Romeins paleis,

Meer dan van marmer hou ik van fijne grijze lei,

Meer min ik mijn Gallische Loire dan de Latijnse Tiber,

Meer mijn kleine Liré dan de Palatijnse heuvel,

Meer dan van zilte zeelucht hou ik van het zoet' Anjou.  

bijlage: Heureux qui comme Ulysse - gezongen interpretatie

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=fzvQXT2DQ-0   

Wandrers Nachtlied 

J.W. Goethe

Über allen Gipfeln

Ist Ruh,

In allen Wipfeln

Spürest du

Kaum einen Hauch;

Die Vögelein schweigen im Walde

Warte nur, balde

Ruhest du auch.

 Over alle bergtoppen

Waart rust,

In alle boomkruinen,

Speur je

Amper een zucht;

De vogeltjes zwijgen in ‘t woud

Wacht even, spoedig

Rust ook jij.

Net als vele anderen  gedichten van Goethe, is ook dit gedicht getoonzet door Schubert. Dat Schubert gebruik maakte van zijn teksten viel bij Goethe niet in goede aarde. Hij had er zijn redenen voor. Maar: dank zij Schuberts muziek klinken nu Goethe-gedichten vrijwel in alle landen van de wereld. 

Dit wondermooie Goethe-vers zit al decennia in mijn koker en het vergt weinig geheugenrevisie, wat ik van de meeste van mijn gedichten niet zeggen kan. Wandrers Nachtlied is ook een maan-dicht: de rust die 's avonds de natuur overvalt is voor de wandelaar een voorafschaduwing van 'the big sleep'  die onvermijdelijk ook op komst  is en nooit ver weg... Ik denk eraan als ik het gedicht reciteer.

Het gedicht dooft uit als een kaars of beter, met een zucht.  

In bijlage: 

1  Schuberts Wandrers Nachtlied - door Matthias Goerne

2  Schuberts Wanderes Nachtlied –  door Wanders

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=5gl4hV5b1U0   
http://www.youtube.com/watch?v=vpnmpIh3FaA   

Der römischen Brunnen

Conrad Ferdinand Meyer (1825-1898)

Aufsteigt der Strahl und fallend giesst

Er voll  Der Marmorschale Rund

Die sich verschleiernd überfliesst

In einer zweiten Schale Grund;

Die zweite gibt, sie wird zu reich,

Der dritten wallend ihren Flut,

Und jede nimmt und gibt zugleich

        Und strömt und ruht.

 Romeinse fontein

Omhoog spuit de straal en vult

Vallend de ronde marmerschaal,

die versluierend overstroomt

in het bekken van een tweede schaal;

De tweede geeft, ze wordt te rijk,

een derde golvend haar vloed,

elk bekken neemt zowel als geeft

         en stroomt en rust

 © W. Schuermans

Conrad Ferdinand Meyer 

De dichter heeft het in dit gedicht over geven en nemen. Een stelregel waarmee we door het leven moeten. Door dit gedicht is die veilig opgeborgen in mijn geheugen. 

Bijlage: Der römische Brunnen - C.F. Meyer

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=CJchtZFg5tA   

Quando cadran le foglie  

Olindo Guerrini  (Lorenzo Stecchetti, 1845-1916)

     Quando cadran le foglie e tu verrai

    A cercar la mia croce in camposanto,

            In un cantuccio la ritroverai

       E molti fior le saran nato accanto.

      Cógli allora pe’ tuoi biondi capelli

      I fiori nato dal mio cor. Son quelli

    I canti che pensai ma che non scrissi,

       Le parole d’ amor che non ti dissi.

      Wanneer de blaren vallen zal je komen

           Zoeken naar mijn kerkhofkruis

           In een hoekje zal je ‘t vinden,

        Met heel wat bloemen er omheen.

           Pluk dan voor je blonde haren

        Die bloemen uit mijn hart geboren,

 Het zijn verzen die ik dacht maar nooit schreef,

        Woorden van liefde die ik je nooit zei.

Het bezoeken van het graf van een geliefde is een daad van piëteit en biedt gelegenheid  tot bezinning. Ik klik dit mooie gedicht vast in mijn geheugen, om er mij aan te herinneren dat liefde wordt bedreven én gezegd. 

24-05-2015, 00:00 geschreven door Willy Schuermans  

Op het verongelukken van Doctor Roscius 

Joost van den Vondel

Zijn bruid t’omhelzen in een beemd bezaaid met rozen,

Of in het zachte dons, is geen bewijs van trouw:

Maar springende in een meir, daar ’t water stremt van kou

En op de lippen vriest, zich te vereukelozen,    

Dat’s van twee uitersten het uiterste gekozen:

Gelijk mijn Roscius beklemd van druk en rouw,

In d’armen houdt gevat zijn vrucht, en  waarde vrouw,

En gloeit van liefde waar ‘t al kil is en bevrozen.

Zij zuchtte:  Och lief, ik zwijm. Ik sterf. Ik ga te grond.

Hij sprak: schep moed, mijn troost, en ving in zijnen mond

Haar adem, en haar ziel. Zij hemelde op zijn lippen.

Hij volgt haar bleke schim naar ’t zalig Paradijs.

Vraagt iemand u naar trouw, zo zeg:  Zij vroos tot ijs,

En smolt aan geest, en hij ging met haar adem glippen.

                                                                                       1624

Joost van de Vondel (1587 -1679) een van onze grootste dichters, stamde uit een Vlaamse familie, die in de  16^de eeuw  uitweek naar Holland.  Zijn talrijke toneelspelen, vaak met bijbelse thema’s, zijn leerdichten, gelegenheidsdichten, sonnetten, vertalingen, enz., worden helaas alleen nog maar gelezen door zonderlingen: zijn retorische stijl is menig lezer té hoogdravend, zijn religieuze inspiratie slaat niet meer aan. En toch:  in dat omvangrijke werk liggen parels verscholen.

Een ervan heb ik opgeborgen in mijn geheugenpaleis. Het sonnet zingt de lof van liefde en christelijke huwelijkstrouw: ‘ tot de dood ons scheidt’. Vondels sonnet is perfect, beeldend en ritmisch-muzikaal.

In bijlage: 

1  Een winterlandschap ca. 1642, geschilderd door Aert van der Neer

2  Tom Lutz (1919-2009), Nerderlands acteur, leest Kinder-lijck

3   Hommage aan Vondel

Bijlagen:
Aert van der Neer. Winterlandschap met schaatsers en kolfspelers. ca.1642 (1280x674).jpg (552.9 KB)   
http://www.youtube.com/watch?v=HPOYypAhaCg   
http://www.youtube.com/watch?v=vCUa7ohRSjM   

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=H-_QlzUJBbU   
http://www.youtube.com/watch?v=S8Osse7w9fs   

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=pFFZKG5Yq_w