Herinnering aan Holland

Hendrik Marsman

Denkend aan Holland

zie ik brede rivieren

traag door oneindig

laagland gaan,

rijen ondenkbaar

ijle populieren

als hoge pluimen

aan den einder staan;

en in de geweldige

ruimte verzonken

de boerderijen

verspreid door het land,

boomgroepen, dorpen,

geknotte torens,

kerken en olmen

in een groots verband;

de lucht hangt er laag

en de zon wordt er langzaam

in grijze veelkleurige

dampen gesmoord,

en in alle gewesten

wordt de stem van het water

met zijn eeuwige rampen

gevreesd en gehoord.

Ik hou van Marsman en vooral van dit gedicht. Sober en ritmisch borstelt Marsman van Holland een treffend portret. Hij houdt uiteraard van zijn vaderland en dat klinkt door in het gedicht. Er zullen maar weinig Hollanders zijn die die liefde niet delen: inzake chauvinisme steken zij de Fransen naar de kroon. Maar... velen in Europa delen die liefde niet. Voltaire (1694-1778) die korte tijd in Holland verbleef uit veiligheidsoverwegingen, nam kort maar karikaturaal afscheid met volgende karakterisering:' canaux, canards, canaille... '

26-09-2017, 00:00 geschreven door Willy Schuermans  

Het Schrijverke

Guido Gezelle (1830-1899)

(Gyrinus natans)

O krinklende winkelende waterding,

met  't zwarte kabotske aan,

wat zien ik toch geren uw kopke flink

al schrijven op 't waterke gaan!

Gij leeft en gij roert en gij loopt zo snel,

Al zie ’k u noch arrem noch been;

gij wendt en gij weet uwe weg zo wel,

al zie 'k u geen oge geen één.

Wat waart, of wat zijt, of wat zult gij zijn?

Verklaar het mij zeg het mij toe!

Wat zijt gij toch blinkende knopke fijn,

dat nimmer van schrijven zijt moe?

(...)

Guido Gezelle is zonder twijfel de grootste dichter in het Nederlands taalgebied. Had hij niet in het West-Vlaams gedicht, maar in een of andere belangrijke Europese taal, hij was dan wis en zeker een van de grootste Europese dichters geweest. De natuur speelt in zijn poëzie een belangrijke rol. God openbaart zich zowel in Bijbel als in de natuur.

Gezelle is verwonderd bij het gade slaan van een waterinsect (een slootschrijvertje, zie foto). Verwondering is, als bekend, het begin van filosofische, religieuze en wetenschappelijke reflectie. 

Het gedicht kan ook Spinozistisch worden geïnterpreteerd, als Gezelle’s conclusie in het laatste vers van het gedicht wordt aangevuld (in gedachten) met’het begrip ‘Natuur’ in Spinoza’s beroemde equatie God of de Natuur (Deus seu Natura).

Bijlage:   Het Schrijverke, geïnterpreteerd door Will Ferdie, en prachtig in beeld gebracht!

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=ipbnUn7cRXg   

De Vaamsche tale

Guido Gezelle

De Vaamsche tale is wonder zoet,

voor die heur geen geweld en doet,

maar rusten laat in’t herte, alwaar,

ze onmondig leefde en sliep te gaar,

tot dat ze, eens wakker, vrij en vrank,

te monde uit, gaat heur vrijen gang!

Wat verruwprachtig hoortoneel,

wat zielverrukkend zingestreel,

O, vlaamsche tale, uw’ kunste ontplooit,

wanneer zij ’t al vol leven strooit

en vol ‘t onzegbaar schoon zijn, 

dat, lijk wolken wierooks, welt

uit uw zoet wierookvat!

***

Uit : ‘De vermakelijke spraakkunst’

Jacop van Lennep (1802-1868)

Geen Engelsch, Duitsch of Fransch,

Geen Russisch of Japansch,

Verwint in zwier of praal

De Nederlandsche taal.

Hoewel haar’t noodlot bant

In ’t enge moederland

En zij haar schatten nooit

Naar buiten om zich strooit,

Hoewel haar ieder schrijft,

Al naar de wind hem drijft,

Haar, als een wassen neus,

Naar eigen gril en keus,

Verfonfaait en verdraait

-Hetgeen haar niet verfraait-

Hoewel schier iedereen,

Geleerde en brekebeen,

Haar ongepermitteerd

Mishandelt en verneêrt,

Toch blijft ze ons eerbiedwaard,

Toch, ons de liefste op aard;

(…)

09-02-2016, 00:00 geschreven door Willy Schuermans  

Hans Andreus (1926-1977)

Voor een dag van morgen

Wanneer ik morgen doodga,

vertel dan aan de bomen

hoeveel ik van je hield.

Vertel het aan de wind,

die in de bomen klimt

of uit de takken valt,

hoeveel ik van je hield.

Vertel het aan een kind,

dat jong genoeg is om het te begrijpen.

Vertel het aan een dier,

misschien allen door het aan te kijken.

Vertel het aan de huizen van steen,

Vertel het aan de stad,

hoe lief ik je had.

Maar zeg het aan geen mens.

Ze zouden je niet geloven.

Ze zouden niet willen geloven dat

alleen maar man alleen maar een vrouw,

dat een mens een mens zo liefhad

als ik jou.

Bijlage:  Hans Andreus, Voor een dag van morgen: video (met tekst)

Bijlagen:
http:///www.youtube.com/watch?v=kxi70AtNS8U   

Morituri

J.C. Bloem (1887-1966)

Elke seconde

Sterven op aarde

Duizenden mensen.

Met de aan het lot

Machteloos geboeiden

Medegeboren,

Groeit levenslang de

Dood met hen mee.

Stralend begonnen

Zijn zij als kinderen,

Nachten van liefde

Maakten hen rijp.

Nu zij aan ieder

Hopen voorbij zijn,

Neemt hen dit kerkhof,

De aarde, in zich op.

Waarom dan dit voor

Niemand te ontkomen

Eindelijk afscheid

Toch nog geducht?

Laatren verlaten

Die wij verlaten;

Door alle tijden

Schalmt zich die doem.

***

Insomnia

Denkend aan de dood kan ik niet slapen,

En niet slapend denk ik aan de dood,

En het leven vliedt gelijk het vlood,

En elk zijn is tot niet zijn geschapen.

(…)

***

Het einde

Wat geeft het dat wij hier of elders sterven?

Leven is altijd: naar den dood toegaan.

De haardgebondenen en die verzwerven

Vinden één graf aan ’t eind van hun bestaan.

***

Spreuk

Geen leed is voor de levenden te ontvlieden,

Maar in één aarde eindigt alle pijn, 

Waar de verradenenen die verrieden

Vergeten in den slaap der eeuwen zijn.

***

Geluk

Niet anders is de gang van ieder leven:

Men raakt aan ’t eind van alle dingen los.

Wat heeft mij even een geluk hergeven?

Een neevlige einder, een verdoezeld bos.

Bijlagen:

1  Maak kennis met J.C. Bloem: video van het Letterkundig Museum (Den Haag)

2   Insomnia: het hele gedicht filmisch verbeeldt (met tekst, hoewel niet foutloos…)

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=aquInAu87NI   
http://www.youtube.com/watch?v=kuyeUcWnG9k   

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=cnQPRxzFz-Q   

08-10-2015, 00:00 geschreven door Willy Schuermans  

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=Zr1qG7jRx7Q   

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=2w05YNLevfA   
http://www.youtube.com/watch?v=XLhX11-ATpo   

Melopee

Paul van Ostaijen (1896-1926)

Onder de maan schuift de lange rivier

Over de lange rivier schuift moede de maan

Onder de maan op de lange rivier schuift de kano naar zee

Langs het hoogriet

langs de laagwei

schuift de kano naar zee

schuift met de schuivende maan de kano naar zee

Zo zijn ze gezellen naar zee de kano de maan en de man

Waarom schuiven de maan en de man getweeën gedwee naar

   de zee

De liefde voor de poëzie is me meegegeven in de literatuurlessen (die waren er toen nog) op de middelbare school. De nadruk viel in die lessen op de traditionele dichtkunst. Modernisten als van Ostaijen kwamen evenwel ook om de hoek kijken.

Toen ik wat meer op eigen poëziebenen stond, ging ik op trektocht door de modernistische, de avant-gardistische, de atonale dichtkunst en hoe dat toen ook heette… Er bestond in  die dagen een ‘goedkopeboekjesreeks’ , die ‘Oievaarpockets’ heette, met ruim aandacht voor dichters. Ik besteedde mijn zondagscentjes ‘Nieuwe griffels, nieuwe leien’  een bloemlezing van moderne dichters, samengesteld door dichter Paul Rodenko, die vele herdrukken kende. Antiquarisch nu nog steeds een gezocht boekje, toen gewoon een pocketje nr. 8.

Twee korte gedichten van van Ostaijen klikte ik in mijn jongere dagen vast op mijn nu wat sletige harde schijf. Zijn Melopee is er een van.

Bijlagen

1   Van Ostaijen, Melopee, video met voordracht

2  Van Ostaijen, Melopee, fotovideo met tekst en voordracht

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=ApAQYW8idDw   
http://www.youtube.com/watch?v=ZATJP61hdOk   

Gekwetst ben ik…

Margareta van Oostenrijk (1480 -1530)

Gekwetst ben ik van binnen,

Deurwond mijn hert zo zeer,

Van uwer ganser minnen,

Gekwetst zolank zomeer.

Waar ik mi wend, waar ik mi keer,

Ik en kan gerusten dag noch nachte;

Waar ik mi wend, waar ik mi keer

Gi zijt alleen in mijn gedachte.  

Margaretha van Oostenrijk,bij leven aangesproken als Madama, was de tante van onze Keizer Karel, geboren in Gent (1500) en heerser over een imperium dat in Europa Frankrijk omknelde en zich uitstrekte aan weerskanten van de Atlantische Oceaan.  Hij stelde haar aan als landvoogdes over de Nederlanden toen hij in 1519 Koning van Spanje werd. Ze bestuurde vanuit Mechelen. De stad eerde haar met een standbeeld dat (sedert 2006) opgesteld staat voor de Sint-Rombouts kathedraal aldaar.

Ik  bewonder Margaretha, een bekwame, zachtmoedige vorstin, die in woelige tijden ( Hervorming) haar best deed om haar onderdanen te dienen. Toen haar jonge echtgenoot Philibert II van Savoye onverwacht stierf, schreef ze haar verdriet van zich af in een aantal mooie Franstalige gedichten. Ze droeg levenslang de weduwenkap...Mogelijk is ook dit Vlaamse gedicht van haar hand. 

En ook als het niet van Margaretha is, denk ik bij het reciteren van deze verzen toch aan deze Dame met Klasse. Verdiend opgeborgen in mijn geheugenpaleis.

  Bijlage:

De video, een gezongen versie, vermeld dat het een 14de eeuws liefdesgedicht is. 

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=oZ7aaAEfifs    

Het bed (III)

Hubert van Herreweghen (°1920)

In ’t hout van ’t oude bed gedurig klopt een memel

en maant mij als de stem der vaderen die dit bed,

een eiken ledikant onder een donkre hemel,

getimmerd zelf en in elkaar hebben gezet.

Aan mij, de laatste telg, de onguurste hunner erven,

vermaakte als relikwie mijn puiteins geslacht

dit mijtrig bed, dat baren, paren zag en sterven

mijn vaderen – en enkel op mijn sterven wacht.

Ik lig roerloos en lang en hoor de memel knagen,

ik hoor hem elke nacht, er is geen toeverlaat,

de memels kloppen staag, de memels blijven vragen

en manen dat elk hout en elk geslacht vergaat.

En elke morgen ligt een hoopje vuilwit poeder

onder de kleine schacht waarin de made boort.

Gedurig maalt de platte worm het hout tot voeder,

Gedurig molmt het hout en molmt het lichaam voort.

Allen die sliepen hier, slapen thans onder zoden.

-Er tokt een made, er tokt een houtmade in het hout-,

Welhaast ben ik bij hen, en hoor de worm der doden;

-Er tokt een made, er tokt een houtmade in het hout-,

En in de schemer, na de nacht en ’t rusteloos woelen,

begerig naar de slaap, met ogen koud en hard,

roerloos gestrekt, met duizelende angst te voelen

hoe traag een made knaagt aan mijn wormstekig hart.

Hubert van Herreweghen, nu 95, is een Vlaams-Babantse dichter met authentieke stem. Helaas te weinig bekend en ook té weinig in bloemlezingen opgenomen. Dit gedicht illustreert hoe echte poëzie kan ontspruiten uit banale aanleidingen, en ons confronteert met (niet altijd vrolijk makende) aspecten .

Dit gedicht spreekt mij aan omwille van zijn klankrijkdom, zijn ritmiek, zijn gebalde, krachtige zegging. 

Bijlagen:

1  Actrice Janine Schevernels draagt van Herreweghen voor (Het geluk). 

 2  De dichter, die een sonore stem heeft en feilloos Nederlands spreekt, leest een van zijn gedichten voor.

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=MLN_aA5ldy8   
http://www.youtube.com/watch?v=sZHt6a4uMUs   

Het Egidiuslied

NN (Jan Moritoen?)

Egidius, waer bestu bleven?

Mi lanct na di, gheselle mijn.

Du coors die doot, du liets mi tleven.

Dat was gheselscap goet ende fijn,

Het sceen teen moeste ghestorven sijn.

Nu bestu in den troon verheven,

Claerre dan der zonnen scijn,

Alle vruecht is di ghegheven.

Egidius, waer bestu  bleven?

Mi lanct na di gheselle mijn:

Du coors die doot, du liets mi tleven.

Nu bidt vor mi, ik moet nog sneven

Ende in de weerelt liden pijn.

Verware mijn stede di beneven/

Ik moet nog zinghen een liedekijn.

Nochtan moet emmer ghestorven sijn.

Egidius, waer bestu bleven?

Mi lanct na di, gheselle mijn.

Di coors die doot, du liets mi tleven.

Egidius, zeg, waar ben je nu?

Ik verlang naar je, mijn vriend

Jij koos de dood, jij liet mij ’t leven.

Dat was vriendschap oprecht en fijn

Maar een van ons moest sterven.s

Nu ben je op de hemeltroon verheven,

Stralender dan zonneschijn,

Alle vreugd is nu je deel.

Egidius, zeg, waar ben je nu?

Ik verlang naar je, mijn vriend

Jij koos de dood, jij liet mij ’t leven.

Bid  voor mij, ik moet nog verder,

En in de wereld verdriet lijden.

Bewaar een plekje naast je.

Ik moet nog even verder zingen,

Maar sterven moet wel iedereen.

Egidius, zeg, waar ben je nu?

Ik verlang naar je, mijn vriend

Jij koos de dood, jij liet mij ’t leven.

Bijlage: Egidiuslied, gezongen en voorgedragen

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=B30Xgrrqu78   

Mei, een gedicht

Herman Gorter (1864-1927)

Een nieuwe lente en een nieuw geluid:

Ik wil dat dit lied klinkt als het gefluit,

Dat ik vaak hoorde voor een zomernacht

In een oud stadje, langs de watergracht-

In huis was ’t donker, maar de stille straat

Vergaarde schemer, aan de lucht blonk laat

nog licht,er viel een gouden blanke schijn

Over de gevels in mijn raamkozijn.

Dan blies een jongen als een orgelpijp,

De klanken schudden in de lucht zo rijp

Als jonge kersen, wen een lentewind

In ’t bosje opgaat en zijn reis begint.

Hij dwaald’ over de bruggen, op de wal

 van ’t water, langzaam gaande overal

Als ‘n jonge vogel fluitend, onbewust

Van eigen blijheid om de avondrust.

En menig moe man, die zijn avondmaal

Nam, luisterde als naar een oud verhaal,

Glimlachend, en een hand die ’t venster sloot,

Talmde een poze, wijl de jongen floot.

Zo wil ik dat dit lied klinkt, er is één

Die ik wèl wenste, dat  mijn stem bescheen,

Met meer dan lachen van haar zachte oog…

Heil, heil, ik voel hier handen en de weke boog

van hare arm.

(…)

Op het einde van de negentiende eeuw ontstond er in Nederland een literaire beweging die zich ‘De Tachtigers’ noemde. Herman Gorter is een van die Tachtigers. Gorter studeerde klassieke talen, was politiek actief ter linkerzijde en vooral dichter. Zijn lang episch gedicht Mei geniet nu nog (relatieve) bekendheid. Het eerste vers van het gedicht ‘Een nieuwe lente, een nieuw geluid,’  werd een staande uitdrukking in onze taal. Weinig auteurs brengen dat voor elkaar.

In de tijd dat er op de secundaire school nog aandacht werd besteed aan literatuurgeschiedenis kregen de Tachtigers ruim aandacht. Bovenstaande verzen leerde ik vrijwillig uit het hoofd.

Bijlage:  Gorter blijkt helemaal niet populair op youtube. Een teken aan de wand. Enkele nitwitterige amateurs proberen de beginverzen van Mei voor te dragen. Niet om aan te horen. 

11-08-2015, 00:00 geschreven door Willy Schuermans  

De tuinman en de dood

P.N. Van Eyck

Een Perzisch Edelman

Van morgen ijlt mijn tuinman, wit van schrik,

Mijn woning in: ‘Heer, Heer een ogenblik!

Ginds, in de rooshof, snoeide ik loot na loot,

Toen keek ik achter mij. Daar stond de Dood.

Ik schrok, en haastte mij langs de andere kant,

Maar zag nog juist de dreiging van zijn hand.

Meester, uw paard, en laat mij spoorslags gaan,

Voor de avond nog bereik ik Ispahan!’ -

Van middag (lang reeds was hij heengespoed)

Heb ik in ’t cederpark de Dood ontmoet.

‘Waarom,‘ zo vraag ik, want hij wacht en zwijgt,

‘Hebt gij van morgen vroeg mijn knecht gedreigd?’

Glimlachend antwoordt hij: ‘Geen dreiging was ’t,

Waarvoor uw tuinman vloot. Ik  was verrast,

Toen ‘k ’s morgens hier nog stil aan ‘t werk zag staan,

Die ‘k ‘s avonds halen moest in Ispahan.

Een van de bekendste gedichten uit onze literatuur. De dichter vertelt een oud verhaal: niemand kan zijn lot ontlopen, niemand kan de dans van Magere Hein ontspringen.

Ik was een eerstejaarsbroekje in de 'grote', secundaire, school. De Tuinman en de Dood is een van de eerste gedichten die ik in de lessen Nederlands van de heer van Genechten, die wij om evidente redenen Lambiek noemden, als huistaak uit het hoofd moest leren. Het is er, met dank aan deze opvoeder, sedertdien niet meer uitgeraakt. 

Bijlage: De tuinman en de dood, voordracht met schermtekst.

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=33ssIyEVRvQ    

Sonnet

P.C. Hooft (1581-1647)

Gezwinde grijsaard, die op wakk’re wieken staag

De dunne lucht doorsnijdt, en zonder zeil te strijken

Altijd vaart voor de wind, en ieder na laat kijken,

Doodvijand van rust, die woelt bij nacht bij daag.

Onachterhaalb’re Tijd, wiens hete honger graag

Verslokt, verslindt, verteert al wat er sterk mag lijken

En keert, en wendt, en stort staten en koninkrijken,

Voor iedereen te snel – hoe valt gij mij zo traag?

Mijn lief, sinds ik u mis, verdrijf ik met mishagen

De schoorvoetige tijd, en tob de lange dagen

Met arbeid avondwaarts. Uw afzijn valt te bang.

En mijn verlangen kan de Tijdgod niet bewegen;

Maar ’t schijnt, verlangen daar zijn naam van heeft gekregen

Dat ik de tijd, die ik verkorten wil, verlang.

Bijlage:

P.C. Hooft is op Youtube niet erg populair. Dan maar de video van het Letterkundig Museum (Amsterdam).

De Hollander, die op het einde van de video Hoofts sonnet afkraakt kon ik, helaas, niet wissen.

De Nederlandse taal is wonderzoet, als de keelzieke Hollander haar geen geweld aandoet…

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=5r9oExVAHGk   

Het Huwelijk

Willem Elsschot

Toen hij bespeurde hoe de nevel van de tijd

in d’ ogen van zijn vrouw de vonken uit kwam doven,

haar wangen had verweerd, haar voorhoofd had doorkloven,

toen wendde hij zich af en vrat zich op van spijt.

Hij vloekte en ging te keer en trok zich bij de baard

en mat haar met de blik, maar kon niet meer begeren,

hij zag de grootse zonde in duivelsplicht verkeren

en hoe ze tot hem opkeek als naar een stervend paard.

Maar sterven deed zij niet, al zoog zijn helse mond

het merg uit haar gebeente, dat haar tóch bleef dragen.

Zij dorst niet spreken meer, niet vragen of niet klagen,

en rilde waar ze stond, maar leefde en bleef gezond.

Hij dacht: ik sla haar dood en steek het huis in brand.

Ik moet de schimmel van mijn stramme voeten wassen

 en rennen door het vuur en door het water plassen

tot bij een ander lief in enig ander land.

Maar doodslaan deed hij niet, want tussen droom en daad

staan wetten in de weg en praktische bezwaren,

en ook weemoedigheid, die niemand kan verklaren,

en die des avonds komt, wanneer men slapen gaat.

Zo gingen jaren heen. De kindren werden groot

en zagen dat de man die zij hun vader heetten,

bewegingsloos en zwijgend bij het vuur gezeten,

een godvergeten en vervaarlijke aanblik bood.

Rotterdam 1910

Het huwelijk, zoals wij het kennen, is een vinding van de Kerk die uiteindelijk bekrachtigd en gesteund werd door burgerlijke overheden. De aloude instelling vermemelde in de 20^ste eeuw. Andere vormen van samenleven ontstonden. Het burgerlijk huwelijk al of niet bekwispeld door de Kerk, blijft evenwel een fundament van de Europese samenleving. 

In dit gedicht maakt Elsschot een röntgen van zijn huwelijk. Hij zat het uit met volharding. Al te goed besefte hij hoe deze instelling soms met de jaren degenereert tot een kerker waaruit moeilijk uitgebroken wordt.

Ik leerde dit gedicht uit het hoofd kort nadat ik huwde. Ik herkende er een grond van waarheid in. Waarschijnlijk omdat de smaak van de vrijheid toen nog aan mijn lippen kleefde.

 Bijlage:

1  W. Elsschot, Het huwelijk: versie 1 (het Letterenhuis, Antwerpen).

 2  W. Elsschot, Het huwelijk: versie 2 (voordracht kunstenaar Gerard Vermeersch)

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=G7Dmvv0XFi8   
http://www.youtube.com/watch?v=kNFz6ClJFb8   

Beatrijs

v. 328-368

Dus quamen si den telt gevaren

Smorgens aen een foreest

Daer die voghele hadden feest.

Si maecten soe groet ghescal,

Datment hoerde over al;

Elc sanc na der naturen sine.

Daer stonden scone bloemkine

Op dat groene velt ontploken

Die scone waren ende suete roken.

Die locht was claer ende scone.

Daer stonden vele rechte bome

Die ghelovert waren rike.

Die ionghelinc sach op die suverlike

Daer hi gestade minne toe droech.

Hi seide: ‘lief waert u ghevoech,

Wi souden beeten ende bloemen lesen,

Het dunct mi hier scone wesen,

Laet ons spelen der minnen spel.’

‘Wat segdi’, sprac si, ‘dorper fel’,

Soudic beeten op tvelt,

Ghelijck enen wive die wint ghelt

Dorperlijc met haren lichame?

Seker soe haddic cleine scame!

Dit en ware u niet ghesciet

Waerdi van dorpers aerde niet!

Ic mach mi bedinken onsochte.

Godsat hebdi diet sochte!

Swighet meer deser talen

Ende hoert die voghele inden dalen

Hoe si singhen ende hen vervroyen;

Die tijt sal u te min vernoyen,

Alsic bi u ben al naect

Op een bedde wel ghemaect

Soe doet al wat u ghenoecht

Ende  dat uwer herten voeght.

Ic hebs in mijn herten toren,

Dat ghijt mi heden leit te voren.’

Hi seide: ‘lief, en belghet u niet.

Het dede venus, diet mi riet.

God gheve mi scande ende plaghe

Ochtic u emmermeer ghewaghe.’

 (...)

(…)

Ze kwamen in telgang gereden

Vroeg in de morgen aan een bos,

Alle vogels hielden er feest

Hun gezang schalde zo luid,

Dat ze overal te horen waren;

Elke vogel zong zijn eigen lied.

Een zee van mooie bloemen

Bloeiden in een groene wei,

Mooi waren ze en geurig,

Geen wolkje aan de lucht,

Er stonden kaarsrechte bomen

Rijkelijk voorzien van lover.

De jongeling bekeek zijn frisse bruid

Die hij met oprechte liefde beminde,

Hij sprak:’ Lief, als het je zint,

We leggen ons hier, en plukken bloemen,

Ik vind het hier betoverend mooi…’

Laat ons het minnespel spelen.’

‘Wat hoor ik’?, zei ze ,‘pummel!

Zal ik me in de weide neerleggen

Als een vrouw die in schande

Geld wint met haar lichaam?

Dan had ik wel kleine schaamte!

Dat had je vast niet gezegd,

Was je geen boerenpummel!

Ik kan nog van idee veranderen,

Dat is dan je verdiende straf.

Zwijg liever en luister eens

Naar de vele vogels in het dal

Hoe ze zingen en zich uitleven,

Je zal je des te minder vervelen

Al ik naakt bij je neerlig

Op een wel gedekt bed.

Doe dan al wat je maar wil

En al wat je hartje lust.

Ik voel boosheid in mijn hart,

Omdat je het mij nu voorstelt.’                                   

Hij zei: ‘Lief maak je maar niet boos

Het is de schuld van Venus;

God geve mij kommer en kwel

Als ik het je weerom vraag.’

(…)

 © W. Schuermans

Vlaamse medievisten moesten, dat spreekt, in vorige eeuw Latijn kennen én Middelnederlands. De ‘Nieuwe Universiteit’ acht dat niet meer nodig en gooide die ballast overboord… In de propedeuse las Neerlandicus Prof. Dr. Antonin van Elslander (RUG), een beminnelijk man, met ons de Beatrijs, een van de hoogtepunten van de Vlaamse Middelnederlandse literatuur. Daartoe gebruikten we een facsimile van het middeleeuwse manuscript. Een paleografische oefening die er bovenop kwam.

Beatrijs woont al een halve eeuw in mijn geheugenpaleis.

Bijlage: het verhaal van zuster Beatrijs, een korte animatiefilm.  

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=D0r6KBN0iPg   

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=teiYMej1sWU   

Spijt

Willem Elsschot (1882-1960)

Dat in gemelijke grillen

ik mijn dagen kon verspillen,

dat ik haar voorbijgegaan

of een steen daar had gestaan.

Dat ik heel mijn zondig leven

heb gekregen zonder geven,

dat mij alles heeft gesmaakt,

dat ik niets heb uitgebraakt,

dat ik niet kan herbeginnen

haar te dienen, haar te minnen,

dat zij heen is en voorbij,

bitter, bitter grieft het mij.

Maar de jaren zijn verstreken

en de kansen zijn verkeken.

Moest die kist weer opengaan

geen stuk vlees zat er nog aan.

Priesters zalven en beloven,

maar ik kan het niet geloven.

Neen, er is geen wenden aan:

als we dood zijn is ’t gedaan.

Ja, gedaan. Wat helpt mijn klagen?

Wat mijn roepen, wat mijn vragen?

Wat ik bulder, wat ik zweer?

De echo zendt mij alles weer.

(…)

Willem Elsschot (ps. Alfons de Ridder), nog altijd ongenaakbare top van onze Vlaamse literatuur, vandaag, helaas, bezet door levende literaire doden.

In 1957 verscheen de eerste editie van zijn Verzamelde Werken. Een literair evenement van eerste orde. Hij stond met Tjip/De leeuwentemmer in een populaire editie in de boekenkast van mijn vader. Ik kende hem dus. Op kerstdag 1960, nog niet helemaal droog achter de oren, beschonk ik mezelf met de vierde druk van die Verzamelde Werken. Verslond ze in één ruk en wist meteen wat schrijven was, wat literatuur. Weg was ik van Willem: ik tekende uit pure bewondering met mijn bescheiden tekentalent een portret van deze Vlaamse Titaan (zie foto boven).

Ik leef met enkele van zijn gedichten, Spijt is er een van. Elsschotiaan voor het leven

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=SDF5pd6kARw