Johannes 1, 1-3

Ἐν  ἀρχῇ  ἧν ὁ λόγος, καἱ ὁ λόγος ἧν πρὸς τὸν θέόν, καἱ θεὁς ἦν ὁ λόγος. 2  οὑτος ἧν ἐν ἀρχῇ πρός τὀν θεόν. 3  πάντα δὶ αὐτοῦ ἐγἑνετο, καἱ χωρις αὐτοῦ ἐγένετο οὐδέ  ἓν ὅ γέγονεν.

1 In wat bestond was Oneindig Verstand en dat Oneindig Verstand was God (de Natuur). 2 dat was in wat bestond bij God (de Natuur) 3  door God (de Natuur) ontstond al wat bestaat en in al wat er bestaat is er niets dat niet in Hem  is.

Ik was een puber van om en bij 16 in volle geloofscrisis. Ik moest dringend een Grieks NT hebben. Om met mijn schoolkennis van het Grieks na te gaan of er wel stond wat Meneer Pastoor mij leerde… Ik ging ernaar op zoek in  Antwerps antiquariaten. Onder een stapel boeken viste een bejaarde antiquaar een halflederen editie op,de rug blonk van het goud…(zie foto). Oei, dat zag er wel erg duur uit… maar de goedhartige man doorzag mijn hoge geestelijke nood, bevroedde mijn bescheiden middelen en liet het mij voor een prikje. Achteraf ontdekte ik dat ik eigenaar was geworden van een Grieks Nieuw Testament, uitgegeven in Leipzig in 1848. Het betrof de tweede, verbeterde druk van de beroemde editie van Constantinus Tischendorf, gebaseerd op de door hem ontdekte Codex Sinaïticus!  

Mijn vertaling is een groet aan Benedictus de Spinoza (1632-1677).

31-08-2015, 00:00 geschreven door Willy Schuermans  

Gekwetst ben ik…

Margareta van Oostenrijk (1480 -1530)

Gekwetst ben ik van binnen,

Deurwond mijn hert zo zeer,

Van uwer ganser minnen,

Gekwetst zolank zomeer.

Waar ik mi wend, waar ik mi keer,

Ik en kan gerusten dag noch nachte;

Waar ik mi wend, waar ik mi keer

Gi zijt alleen in mijn gedachte.  

Margaretha van Oostenrijk,bij leven aangesproken als Madama, was de tante van onze Keizer Karel, geboren in Gent (1500) en heerser over een imperium dat in Europa Frankrijk omknelde en zich uitstrekte aan weerskanten van de Atlantische Oceaan.  Hij stelde haar aan als landvoogdes over de Nederlanden toen hij in 1519 Koning van Spanje werd. Ze bestuurde vanuit Mechelen. De stad eerde haar met een standbeeld dat (sedert 2006) opgesteld staat voor de Sint-Rombouts kathedraal aldaar.

Ik  bewonder Margaretha, een bekwame, zachtmoedige vorstin, die in woelige tijden ( Hervorming) haar best deed om haar onderdanen te dienen. Toen haar jonge echtgenoot Philibert II van Savoye onverwacht stierf, schreef ze haar verdriet van zich af in een aantal mooie Franstalige gedichten. Ze droeg levenslang de weduwenkap...Mogelijk is ook dit Vlaamse gedicht van haar hand. 

En ook als het niet van Margaretha is, denk ik bij het reciteren van deze verzen toch aan deze Dame met Klasse. Verdiend opgeborgen in mijn geheugenpaleis.

  Bijlage:

De video, een gezongen versie, vermeld dat het een 14de eeuws liefdesgedicht is. 

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=oZ7aaAEfifs    

Het bed (III)

Hubert van Herreweghen (°1920)

In ’t hout van ’t oude bed gedurig klopt een memel

en maant mij als de stem der vaderen die dit bed,

een eiken ledikant onder een donkre hemel,

getimmerd zelf en in elkaar hebben gezet.

Aan mij, de laatste telg, de onguurste hunner erven,

vermaakte als relikwie mijn puiteins geslacht

dit mijtrig bed, dat baren, paren zag en sterven

mijn vaderen – en enkel op mijn sterven wacht.

Ik lig roerloos en lang en hoor de memel knagen,

ik hoor hem elke nacht, er is geen toeverlaat,

de memels kloppen staag, de memels blijven vragen

en manen dat elk hout en elk geslacht vergaat.

En elke morgen ligt een hoopje vuilwit poeder

onder de kleine schacht waarin de made boort.

Gedurig maalt de platte worm het hout tot voeder,

Gedurig molmt het hout en molmt het lichaam voort.

Allen die sliepen hier, slapen thans onder zoden.

-Er tokt een made, er tokt een houtmade in het hout-,

Welhaast ben ik bij hen, en hoor de worm der doden;

-Er tokt een made, er tokt een houtmade in het hout-,

En in de schemer, na de nacht en ’t rusteloos woelen,

begerig naar de slaap, met ogen koud en hard,

roerloos gestrekt, met duizelende angst te voelen

hoe traag een made knaagt aan mijn wormstekig hart.

Hubert van Herreweghen, nu 95, is een Vlaams-Babantse dichter met authentieke stem. Helaas te weinig bekend en ook té weinig in bloemlezingen opgenomen. Dit gedicht illustreert hoe echte poëzie kan ontspruiten uit banale aanleidingen, en ons confronteert met (niet altijd vrolijk makende) aspecten .

Dit gedicht spreekt mij aan omwille van zijn klankrijkdom, zijn ritmiek, zijn gebalde, krachtige zegging. 

Bijlagen:

1  Actrice Janine Schevernels draagt van Herreweghen voor (Het geluk). 

 2  De dichter, die een sonore stem heeft en feilloos Nederlands spreekt, leest een van zijn gedichten voor.

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=MLN_aA5ldy8   
http://www.youtube.com/watch?v=sZHt6a4uMUs   

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=hB4sDgiz9CY   

Emile, ou de l 'Education

Jean-Jacques Rousseau (1712-1778)

Livre premier

Tout est bien sortant des mains de l' Auteur des choses, tout dégénère entre les mains de l' homme. Il force une terre à nourrir les productions d' une autre, un arbre à porter les fruits d’ un autre; il mêle et confond les climats, les éléments, les saisons; il mutile son chien, son cheval,  son esclave; il bouleverse tout, il défigure tout, il aime la difformité, les monstres; il ne veut rien tel que  l'a fait la nature, pas même l’ homme (…)

Emile, of over de Opvoeding

Boek I

Goed is al wat uit de handen komt van de Maker van alle dingen, in de handen van de mens degenereert alles. Hij dwingt de grond producten van een andere grond voort te brengen, een boom vruchten  te dragen van een andere boom; hij brengt geen respect op voor klimaten, elementen,  seizoenen; hij verminkt zijn hond, zijn paard, zijn slaaf; hij gooit alles overhoop, misvormt  alles, hij houdt van wat wanstaltig is, van monsters; hij wil niets zoals de natuur het gemaakt heeft, zelfs de mens niet  (…) 

De 18^de eeuwse Franse J.J. Rousseau, Verlicht Filosoof en jawel ook componist, is de volstrekte tegenpool van Voltaire, die andere ‘philosophe’, die vaak in één adem met hem vernoemd wordt. In de lessen geschiedenis, (mais oú est le neige d’ antan?) werd hij uitvoerig belicht. Jean-Jacques wekte mijn belangstelling op voor de filosofie, of was het die goeie ouwe leraar geschiedenis…?

In de Paasvakantie van 1960 was ik, en met mij de hele Retorikaklas, in Parijs. Op een vrij moment kocht ik op vrijdag 15 april Rousseau’s ‘Emile, ou de l' Education’. In de geelgekafte editie van de ‘Classiques Garnier’. Rousseau en ik bleven sedertdien goeie maatjes.

Bijlage:

Korte biografie van J.J. Rousseau (documentaire van Arte)

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=u0lXKbmmn8I   

Het Egidiuslied

NN (Jan Moritoen?)

Egidius, waer bestu bleven?

Mi lanct na di, gheselle mijn.

Du coors die doot, du liets mi tleven.

Dat was gheselscap goet ende fijn,

Het sceen teen moeste ghestorven sijn.

Nu bestu in den troon verheven,

Claerre dan der zonnen scijn,

Alle vruecht is di ghegheven.

Egidius, waer bestu  bleven?

Mi lanct na di gheselle mijn:

Du coors die doot, du liets mi tleven.

Nu bidt vor mi, ik moet nog sneven

Ende in de weerelt liden pijn.

Verware mijn stede di beneven/

Ik moet nog zinghen een liedekijn.

Nochtan moet emmer ghestorven sijn.

Egidius, waer bestu bleven?

Mi lanct na di, gheselle mijn.

Di coors die doot, du liets mi tleven.

Egidius, zeg, waar ben je nu?

Ik verlang naar je, mijn vriend

Jij koos de dood, jij liet mij ’t leven.

Dat was vriendschap oprecht en fijn

Maar een van ons moest sterven.s

Nu ben je op de hemeltroon verheven,

Stralender dan zonneschijn,

Alle vreugd is nu je deel.

Egidius, zeg, waar ben je nu?

Ik verlang naar je, mijn vriend

Jij koos de dood, jij liet mij ’t leven.

Bid  voor mij, ik moet nog verder,

En in de wereld verdriet lijden.

Bewaar een plekje naast je.

Ik moet nog even verder zingen,

Maar sterven moet wel iedereen.

Egidius, zeg, waar ben je nu?

Ik verlang naar je, mijn vriend

Jij koos de dood, jij liet mij ’t leven.

Bijlage: Egidiuslied, gezongen en voorgedragen

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=B30Xgrrqu78   

Oratio In L. Catilinam 

In Senatu habita

I, 1

Marcus Tullius Cicero

Quo usque tandem abutere, Catilina, patienta nostra? Quam diu etiam furor iste tuus nos eludet? quem ad finem sese effrenata iactabit audacia? Nihilne te nocturnum praesidium Palati, nihil urbis vigiliae, nihil timor populi, nihil concursus bonorum omnium,  nihil hic munitissimus habendi senatus locus, nihil horum ora voltusque moverunt? Patere tua consilia non sentis, constrictam iam horum omnium scientia teneri coniurationem tuam non vides? Quid proxima, quid superiore nocte egeris, ubi fueris, quos convocaveris, quid consili ceperis quem nostrum ignorare arbitraris. O tempora,  o mores!

(…)

Hoelang nog, Catilina, ga je ons geduld blijven misbruiken? Hoelang nog gaat je driestheid ons voor de gek houden? Tot waar zal je vermetelheid reiken?  Heb je niet door dat de Palatijn ‘s nachts bewaakt wordt? Dat het volk angst heeft? Dat alle betrouwbare burgers de rangen sluiten? Dat de senaat alle nodige beveiligingsmaatregelen nam? Zie de gelaatsuitdrukkingen van de senatoren niet? Heb je niet in de gaten dat je samenzweringsplannen bekend zijn? Besef je echt niet dat je samenzwering nu al mislukt is, omdat wij allen op de hoogte zijn? Denk je nou echt dat niemand van ons weet wat je vorige nacht en die ervoor uitvrat, waar je was, wie je samenriep op je vergadering, en wat je daar zoal bedisselde?

In wat voor tijden leven we toch!

(…)

 © W. Schuermans

Griekse en Romeinse redenaars, helden van de Oude Retorica, bestudeerden we in de Retorica. Dat was de naam van de hoogste klas in de Grieks-Latijnse afdeling van de Athenea weleer. Dat zijn nu schaduwscholen, fabriekjes van middelmatigheid en vervlakking.

Cicero, politicus, redenaaar, filosoof, schreef het mooiste Latijnse proza. De aanhef van zijn Eerste Catilinarische Rede is nog altijd populair. Verdiend opgenomen in mijn geheugenpaleis.

Bijlage: voordracht van de Latijnse tekst

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=X4Ov-489eNw   

Mei, een gedicht

Herman Gorter (1864-1927)

Een nieuwe lente en een nieuw geluid:

Ik wil dat dit lied klinkt als het gefluit,

Dat ik vaak hoorde voor een zomernacht

In een oud stadje, langs de watergracht-

In huis was ’t donker, maar de stille straat

Vergaarde schemer, aan de lucht blonk laat

nog licht,er viel een gouden blanke schijn

Over de gevels in mijn raamkozijn.

Dan blies een jongen als een orgelpijp,

De klanken schudden in de lucht zo rijp

Als jonge kersen, wen een lentewind

In ’t bosje opgaat en zijn reis begint.

Hij dwaald’ over de bruggen, op de wal

 van ’t water, langzaam gaande overal

Als ‘n jonge vogel fluitend, onbewust

Van eigen blijheid om de avondrust.

En menig moe man, die zijn avondmaal

Nam, luisterde als naar een oud verhaal,

Glimlachend, en een hand die ’t venster sloot,

Talmde een poze, wijl de jongen floot.

Zo wil ik dat dit lied klinkt, er is één

Die ik wèl wenste, dat  mijn stem bescheen,

Met meer dan lachen van haar zachte oog…

Heil, heil, ik voel hier handen en de weke boog

van hare arm.

(…)

Op het einde van de negentiende eeuw ontstond er in Nederland een literaire beweging die zich ‘De Tachtigers’ noemde. Herman Gorter is een van die Tachtigers. Gorter studeerde klassieke talen, was politiek actief ter linkerzijde en vooral dichter. Zijn lang episch gedicht Mei geniet nu nog (relatieve) bekendheid. Het eerste vers van het gedicht ‘Een nieuwe lente, een nieuw geluid,’  werd een staande uitdrukking in onze taal. Weinig auteurs brengen dat voor elkaar.

In de tijd dat er op de secundaire school nog aandacht werd besteed aan literatuurgeschiedenis kregen de Tachtigers ruim aandacht. Bovenstaande verzen leerde ik vrijwillig uit het hoofd.

Bijlage:  Gorter blijkt helemaal niet populair op youtube. Een teken aan de wand. Enkele nitwitterige amateurs proberen de beginverzen van Mei voor te dragen. Niet om aan te horen. 

11-08-2015, 00:00 geschreven door Willy Schuermans  

Chanson d’ Automne

Paul Verlaine (1844-1896)

Les sanglots longs

Des violons

         De l’automne

Blessent mon coeur

D’une langueur

          Monotone.

Tout suffocant

Et blême, quand

          Sonne l’heure

Je me souviens

Des jours anciens

           Et je pleure.

Et je m’en vais

Au vent mauvais

           Qui m’emporte

Decà, delà,

Pareil à la

            Feuille morte.

Langgerekt gesnik

Van de violen

van de herfst

verwonden mijn hart

met monotone loom.

Beklemd en bleek,

Als de klok klept,

Denk ik aan

De dagen van weleer

En ween.

Ik dwaal in kwade wind,

Die me meevoert,

Nu hierheen, dan daarheen,

Als een gevallen herfstblad.

Weemoedigheid, die ‘s avonds komt en niemand kan verklaren, dichtte Elsschot, is een basisgevoel dat niemand vreemd is. Het kan verschillende gevoelens opwekken. Verlaine geeft in dit beroemde gedicht op melodieuze wijze uiting aan droefheid die hem overvalt als hij zich op slag en stond bewust wordt van de vergankelijkheid, in de poëzie vaak met de Herfst (met hoofdletter) geassocieerd. 

Bijlagen

Van dit gedicht bestaan vele muzikale versies. Ik selecteer de interpretaties van drie Franse top chansonniers.

1  Léo Ferré

2  Georges Brassens 

3  Charles Trenet

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=1sXfEDW-PME   
http://www.youtube.com/watch?v=urCmYkowUoo   
http://www.youtube.com/watch?v=Wtx6o7o3-W0   

Aeneis

Boek I, 1-11

Publius Vergilius Maro

Arma virumque cano, Trojae qui primus ab oris

Italiam fato profugus Laviniaque venit

Litora, multum ille et terris jactatus et alto

Vi Superum, saevae memorem Junonis ob iram;

Multa  quoque et bello passus, dum conderet urbem,

Inferretque deos Latio, genus unde Latinum,

Albanique patres, atque altae moenia Romae.

Musa mihi causas memora, quo numine laeso,

Quidve dolens regina deum tot volvere casus

Insignem pietate virum tot adire labores

Impulerit. Tantaene animis caelestibus irae?

(...)

  Ik vertel over Aeneas en zijn wapenfeiten, een held op de vlucht,

Die als eerste in Italië belandde op de kust van Lavinia,

Nadat hij veel had meegemaakt te land en ter zee

Onder dwang van de Goden, omwille van Juno’s haat.

Veel oorlogsleed ook overkwam hem, tot hij de stad stichtte

Een thuis gaf aan zijn Goden in Latium, waaruit de Latijnen sproten

Het Albaanse voorgeslacht en Rome’s hoge muren.

Muzen herinner mij de oorzaken waarom de godin gekwetst werd

Waarom de godin zo vergramd was en zoveel onheil

Beschoor aan een man die altijd zijn plicht nakwam,

Kan er in de harten van goden zo veel haat zijn?

 (...)

 © W. Schuermans

Vergilius schreef de Aeneis, het nationale epos van de Romeinen. Hij ondersteunde zo de politiek van zijn beschermheer Princeps Octavianus, die de eretitel 'Augustus'  (doorluchtige) verleend werd en de grondlegger was van het Romeinse keizerschap. De Latijnse taal vindt in de Aeneis van Vergilius zijn hoogste poëtische uitdrukking.

Er was geen weg naast: alle leerlingen van de Latijnse afdeling moesten in de poësis deze elf regels uit het hoofd leren. Een ‘kteima eis aiei’ (bezit voor altijd) voor wie dat goed deed.

Bijlage: Aeneis I,1-11  voordracht met schermtekst

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=W21ptYzFcIY