Johannes 1, 1-3

Ἐν  ἀρχῇ  ἧν ὁ λόγος, καἱ ὁ λόγος ἧν πρὸς τὸν θέόν, καἱ θεὁς ἦν ὁ λόγος. 2  οὑτος ἧν ἐν ἀρχῇ πρός τὀν θεόν. 3  πάντα δὶ αὐτοῦ ἐγἑνετο, καἱ χωρις αὐτοῦ ἐγένετο οὐδέ  ἓν ὅ γέγονεν.

1 In wat bestond was Oneindig Verstand en dat Oneindig Verstand was God (de Natuur). 2 dat was in wat bestond bij God (de Natuur) 3  door God (de Natuur) ontstond al wat bestaat en in al wat er bestaat is er niets dat niet in Hem  is.

Ik was een puber van om en bij 16 in volle geloofscrisis. Ik moest dringend een Grieks NT hebben. Om met mijn schoolkennis van het Grieks na te gaan of er wel stond wat Meneer Pastoor mij leerde… Ik ging ernaar op zoek in  Antwerps antiquariaten. Onder een stapel boeken viste een bejaarde antiquaar een halflederen editie op,de rug blonk van het goud…(zie foto). Oei, dat zag er wel erg duur uit… maar de goedhartige man doorzag mijn hoge geestelijke nood, bevroedde mijn bescheiden middelen en liet het mij voor een prikje. Achteraf ontdekte ik dat ik eigenaar was geworden van een Grieks Nieuw Testament, uitgegeven in Leipzig in 1848. Het betrof de tweede, verbeterde druk van de beroemde editie van Constantinus Tischendorf, gebaseerd op de door hem ontdekte Codex Sinaïticus!  

Mijn vertaling is een groet aan Benedictus de Spinoza (1632-1677).

31-08-2015, 00:00 geschreven door Willy Schuermans  

Gekwetst ben ik…

Margareta van Oostenrijk (1480 -1530)

Gekwetst ben ik van binnen,

Deurwond mijn hert zo zeer,

Van uwer ganser minnen,

Gekwetst zolank zomeer.

Waar ik mi wend, waar ik mi keer,

Ik en kan gerusten dag noch nachte;

Waar ik mi wend, waar ik mi keer

Gi zijt alleen in mijn gedachte.  

Margaretha van Oostenrijk,bij leven aangesproken als Madama, was de tante van onze Keizer Karel, geboren in Gent (1500) en heerser over een imperium dat in Europa Frankrijk omknelde en zich uitstrekte aan weerskanten van de Atlantische Oceaan.  Hij stelde haar aan als landvoogdes over de Nederlanden toen hij in 1519 Koning van Spanje werd. Ze bestuurde vanuit Mechelen. De stad eerde haar met een standbeeld dat (sedert 2006) opgesteld staat voor de Sint-Rombouts kathedraal aldaar.

Ik  bewonder Margaretha, een bekwame, zachtmoedige vorstin, die in woelige tijden ( Hervorming) haar best deed om haar onderdanen te dienen. Toen haar jonge echtgenoot Philibert II van Savoye onverwacht stierf, schreef ze haar verdriet van zich af in een aantal mooie Franstalige gedichten. Ze droeg levenslang de weduwenkap...Mogelijk is ook dit Vlaamse gedicht van haar hand. 

En ook als het niet van Margaretha is, denk ik bij het reciteren van deze verzen toch aan deze Dame met Klasse. Verdiend opgeborgen in mijn geheugenpaleis.

  Bijlage:

De video, een gezongen versie, vermeld dat het een 14de eeuws liefdesgedicht is. 

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=oZ7aaAEfifs    

Het bed (III)

Hubert van Herreweghen (°1920)

In ’t hout van ’t oude bed gedurig klopt een memel

en maant mij als de stem der vaderen die dit bed,

een eiken ledikant onder een donkre hemel,

getimmerd zelf en in elkaar hebben gezet.

Aan mij, de laatste telg, de onguurste hunner erven,

vermaakte als relikwie mijn puiteins geslacht

dit mijtrig bed, dat baren, paren zag en sterven

mijn vaderen – en enkel op mijn sterven wacht.

Ik lig roerloos en lang en hoor de memel knagen,

ik hoor hem elke nacht, er is geen toeverlaat,

de memels kloppen staag, de memels blijven vragen

en manen dat elk hout en elk geslacht vergaat.

En elke morgen ligt een hoopje vuilwit poeder

onder de kleine schacht waarin de made boort.

Gedurig maalt de platte worm het hout tot voeder,

Gedurig molmt het hout en molmt het lichaam voort.

Allen die sliepen hier, slapen thans onder zoden.

-Er tokt een made, er tokt een houtmade in het hout-,

Welhaast ben ik bij hen, en hoor de worm der doden;

-Er tokt een made, er tokt een houtmade in het hout-,

En in de schemer, na de nacht en ’t rusteloos woelen,

begerig naar de slaap, met ogen koud en hard,

roerloos gestrekt, met duizelende angst te voelen

hoe traag een made knaagt aan mijn wormstekig hart.

Hubert van Herreweghen, nu 95, is een Vlaams-Babantse dichter met authentieke stem. Helaas te weinig bekend en ook té weinig in bloemlezingen opgenomen. Dit gedicht illustreert hoe echte poëzie kan ontspruiten uit banale aanleidingen, en ons confronteert met (niet altijd vrolijk makende) aspecten .

Dit gedicht spreekt mij aan omwille van zijn klankrijkdom, zijn ritmiek, zijn gebalde, krachtige zegging. 

Bijlagen:

1  Actrice Janine Schevernels draagt van Herreweghen voor (Het geluk). 

 2  De dichter, die een sonore stem heeft en feilloos Nederlands spreekt, leest een van zijn gedichten voor.

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=MLN_aA5ldy8   
http://www.youtube.com/watch?v=sZHt6a4uMUs   

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=hB4sDgiz9CY   

Emile, ou de l 'Education

Jean-Jacques Rousseau (1712-1778)

Livre premier

Tout est bien sortant des mains de l' Auteur des choses, tout dégénère entre les mains de l' homme. Il force une terre à nourrir les productions d' une autre, un arbre à porter les fruits d’ un autre; il mêle et confond les climats, les éléments, les saisons; il mutile son chien, son cheval,  son esclave; il bouleverse tout, il défigure tout, il aime la difformité, les monstres; il ne veut rien tel que  l'a fait la nature, pas même l’ homme (…)

Emile, of over de Opvoeding

Boek I

Goed is al wat uit de handen komt van de Maker van alle dingen, in de handen van de mens degenereert alles. Hij dwingt de grond producten van een andere grond voort te brengen, een boom vruchten  te dragen van een andere boom; hij brengt geen respect op voor klimaten, elementen,  seizoenen; hij verminkt zijn hond, zijn paard, zijn slaaf; hij gooit alles overhoop, misvormt  alles, hij houdt van wat wanstaltig is, van monsters; hij wil niets zoals de natuur het gemaakt heeft, zelfs de mens niet  (…) 

De 18^de eeuwse Franse J.J. Rousseau, Verlicht Filosoof en jawel ook componist, is de volstrekte tegenpool van Voltaire, die andere ‘philosophe’, die vaak in één adem met hem vernoemd wordt. In de lessen geschiedenis, (mais oú est le neige d’ antan?) werd hij uitvoerig belicht. Jean-Jacques wekte mijn belangstelling op voor de filosofie, of was het die goeie ouwe leraar geschiedenis…?

In de Paasvakantie van 1960 was ik, en met mij de hele Retorikaklas, in Parijs. Op een vrij moment kocht ik op vrijdag 15 april Rousseau’s ‘Emile, ou de l' Education’. In de geelgekafte editie van de ‘Classiques Garnier’. Rousseau en ik bleven sedertdien goeie maatjes.

Bijlage:

Korte biografie van J.J. Rousseau (documentaire van Arte)

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=u0lXKbmmn8I   

Het Egidiuslied

NN (Jan Moritoen?)

Egidius, waer bestu bleven?

Mi lanct na di, gheselle mijn.

Du coors die doot, du liets mi tleven.

Dat was gheselscap goet ende fijn,

Het sceen teen moeste ghestorven sijn.

Nu bestu in den troon verheven,

Claerre dan der zonnen scijn,

Alle vruecht is di ghegheven.

Egidius, waer bestu  bleven?

Mi lanct na di gheselle mijn:

Du coors die doot, du liets mi tleven.

Nu bidt vor mi, ik moet nog sneven

Ende in de weerelt liden pijn.

Verware mijn stede di beneven/

Ik moet nog zinghen een liedekijn.

Nochtan moet emmer ghestorven sijn.

Egidius, waer bestu bleven?

Mi lanct na di, gheselle mijn.

Di coors die doot, du liets mi tleven.

Egidius, zeg, waar ben je nu?

Ik verlang naar je, mijn vriend

Jij koos de dood, jij liet mij ’t leven.

Dat was vriendschap oprecht en fijn

Maar een van ons moest sterven.s

Nu ben je op de hemeltroon verheven,

Stralender dan zonneschijn,

Alle vreugd is nu je deel.

Egidius, zeg, waar ben je nu?

Ik verlang naar je, mijn vriend

Jij koos de dood, jij liet mij ’t leven.

Bid  voor mij, ik moet nog verder,

En in de wereld verdriet lijden.

Bewaar een plekje naast je.

Ik moet nog even verder zingen,

Maar sterven moet wel iedereen.

Egidius, zeg, waar ben je nu?

Ik verlang naar je, mijn vriend

Jij koos de dood, jij liet mij ’t leven.

Bijlage: Egidiuslied, gezongen en voorgedragen

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=B30Xgrrqu78   

Oratio In L. Catilinam 

In Senatu habita

I, 1

Marcus Tullius Cicero

Quo usque tandem abutere, Catilina, patienta nostra? Quam diu etiam furor iste tuus nos eludet? quem ad finem sese effrenata iactabit audacia? Nihilne te nocturnum praesidium Palati, nihil urbis vigiliae, nihil timor populi, nihil concursus bonorum omnium,  nihil hic munitissimus habendi senatus locus, nihil horum ora voltusque moverunt? Patere tua consilia non sentis, constrictam iam horum omnium scientia teneri coniurationem tuam non vides? Quid proxima, quid superiore nocte egeris, ubi fueris, quos convocaveris, quid consili ceperis quem nostrum ignorare arbitraris. O tempora,  o mores!

(…)

Hoelang nog, Catilina, ga je ons geduld blijven misbruiken? Hoelang nog gaat je driestheid ons voor de gek houden? Tot waar zal je vermetelheid reiken?  Heb je niet door dat de Palatijn ‘s nachts bewaakt wordt? Dat het volk angst heeft? Dat alle betrouwbare burgers de rangen sluiten? Dat de senaat alle nodige beveiligingsmaatregelen nam? Zie de gelaatsuitdrukkingen van de senatoren niet? Heb je niet in de gaten dat je samenzweringsplannen bekend zijn? Besef je echt niet dat je samenzwering nu al mislukt is, omdat wij allen op de hoogte zijn? Denk je nou echt dat niemand van ons weet wat je vorige nacht en die ervoor uitvrat, waar je was, wie je samenriep op je vergadering, en wat je daar zoal bedisselde?

In wat voor tijden leven we toch!

(…)

 © W. Schuermans

Griekse en Romeinse redenaars, helden van de Oude Retorica, bestudeerden we in de Retorica. Dat was de naam van de hoogste klas in de Grieks-Latijnse afdeling van de Athenea weleer. Dat zijn nu schaduwscholen, fabriekjes van middelmatigheid en vervlakking.

Cicero, politicus, redenaaar, filosoof, schreef het mooiste Latijnse proza. De aanhef van zijn Eerste Catilinarische Rede is nog altijd populair. Verdiend opgenomen in mijn geheugenpaleis.

Bijlage: voordracht van de Latijnse tekst

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=X4Ov-489eNw   

Mei, een gedicht

Herman Gorter (1864-1927)

Een nieuwe lente en een nieuw geluid:

Ik wil dat dit lied klinkt als het gefluit,

Dat ik vaak hoorde voor een zomernacht

In een oud stadje, langs de watergracht-

In huis was ’t donker, maar de stille straat

Vergaarde schemer, aan de lucht blonk laat

nog licht,er viel een gouden blanke schijn

Over de gevels in mijn raamkozijn.

Dan blies een jongen als een orgelpijp,

De klanken schudden in de lucht zo rijp

Als jonge kersen, wen een lentewind

In ’t bosje opgaat en zijn reis begint.

Hij dwaald’ over de bruggen, op de wal

 van ’t water, langzaam gaande overal

Als ‘n jonge vogel fluitend, onbewust

Van eigen blijheid om de avondrust.

En menig moe man, die zijn avondmaal

Nam, luisterde als naar een oud verhaal,

Glimlachend, en een hand die ’t venster sloot,

Talmde een poze, wijl de jongen floot.

Zo wil ik dat dit lied klinkt, er is één

Die ik wèl wenste, dat  mijn stem bescheen,

Met meer dan lachen van haar zachte oog…

Heil, heil, ik voel hier handen en de weke boog

van hare arm.

(…)

Op het einde van de negentiende eeuw ontstond er in Nederland een literaire beweging die zich ‘De Tachtigers’ noemde. Herman Gorter is een van die Tachtigers. Gorter studeerde klassieke talen, was politiek actief ter linkerzijde en vooral dichter. Zijn lang episch gedicht Mei geniet nu nog (relatieve) bekendheid. Het eerste vers van het gedicht ‘Een nieuwe lente, een nieuw geluid,’  werd een staande uitdrukking in onze taal. Weinig auteurs brengen dat voor elkaar.

In de tijd dat er op de secundaire school nog aandacht werd besteed aan literatuurgeschiedenis kregen de Tachtigers ruim aandacht. Bovenstaande verzen leerde ik vrijwillig uit het hoofd.

Bijlage:  Gorter blijkt helemaal niet populair op youtube. Een teken aan de wand. Enkele nitwitterige amateurs proberen de beginverzen van Mei voor te dragen. Niet om aan te horen. 

11-08-2015, 00:00 geschreven door Willy Schuermans  

Chanson d’ Automne

Paul Verlaine (1844-1896)

Les sanglots longs

Des violons

         De l’automne

Blessent mon coeur

D’une langueur

          Monotone.

Tout suffocant

Et blême, quand

          Sonne l’heure

Je me souviens

Des jours anciens

           Et je pleure.

Et je m’en vais

Au vent mauvais

           Qui m’emporte

Decà, delà,

Pareil à la

            Feuille morte.

Langgerekt gesnik

Van de violen

van de herfst

verwonden mijn hart

met monotone loom.

Beklemd en bleek,

Als de klok klept,

Denk ik aan

De dagen van weleer

En ween.

Ik dwaal in kwade wind,

Die me meevoert,

Nu hierheen, dan daarheen,

Als een gevallen herfstblad.

Weemoedigheid, die ‘s avonds komt en niemand kan verklaren, dichtte Elsschot, is een basisgevoel dat niemand vreemd is. Het kan verschillende gevoelens opwekken. Verlaine geeft in dit beroemde gedicht op melodieuze wijze uiting aan droefheid die hem overvalt als hij zich op slag en stond bewust wordt van de vergankelijkheid, in de poëzie vaak met de Herfst (met hoofdletter) geassocieerd. 

Bijlagen

Van dit gedicht bestaan vele muzikale versies. Ik selecteer de interpretaties van drie Franse top chansonniers.

1  Léo Ferré

2  Georges Brassens 

3  Charles Trenet

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=1sXfEDW-PME   
http://www.youtube.com/watch?v=urCmYkowUoo   
http://www.youtube.com/watch?v=Wtx6o7o3-W0   

Aeneis

Boek I, 1-11

Publius Vergilius Maro

Arma virumque cano, Trojae qui primus ab oris

Italiam fato profugus Laviniaque venit

Litora, multum ille et terris jactatus et alto

Vi Superum, saevae memorem Junonis ob iram;

Multa  quoque et bello passus, dum conderet urbem,

Inferretque deos Latio, genus unde Latinum,

Albanique patres, atque altae moenia Romae.

Musa mihi causas memora, quo numine laeso,

Quidve dolens regina deum tot volvere casus

Insignem pietate virum tot adire labores

Impulerit. Tantaene animis caelestibus irae?

(...)

  Ik vertel over Aeneas en zijn wapenfeiten, een held op de vlucht,

Die als eerste in Italië belandde op de kust van Lavinia,

Nadat hij veel had meegemaakt te land en ter zee

Onder dwang van de Goden, omwille van Juno’s haat.

Veel oorlogsleed ook overkwam hem, tot hij de stad stichtte

Een thuis gaf aan zijn Goden in Latium, waaruit de Latijnen sproten

Het Albaanse voorgeslacht en Rome’s hoge muren.

Muzen herinner mij de oorzaken waarom de godin gekwetst werd

Waarom de godin zo vergramd was en zoveel onheil

Beschoor aan een man die altijd zijn plicht nakwam,

Kan er in de harten van goden zo veel haat zijn?

 (...)

 © W. Schuermans

Vergilius schreef de Aeneis, het nationale epos van de Romeinen. Hij ondersteunde zo de politiek van zijn beschermheer Princeps Octavianus, die de eretitel 'Augustus'  (doorluchtige) verleend werd en de grondlegger was van het Romeinse keizerschap. De Latijnse taal vindt in de Aeneis van Vergilius zijn hoogste poëtische uitdrukking.

Er was geen weg naast: alle leerlingen van de Latijnse afdeling moesten in de poësis deze elf regels uit het hoofd leren. Een ‘kteima eis aiei’ (bezit voor altijd) voor wie dat goed deed.

Bijlage: Aeneis I,1-11  voordracht met schermtekst

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=W21ptYzFcIY   

De tuinman en de dood

P.N. Van Eyck

Een Perzisch Edelman

Van morgen ijlt mijn tuinman, wit van schrik,

Mijn woning in: ‘Heer, Heer een ogenblik!

Ginds, in de rooshof, snoeide ik loot na loot,

Toen keek ik achter mij. Daar stond de Dood.

Ik schrok, en haastte mij langs de andere kant,

Maar zag nog juist de dreiging van zijn hand.

Meester, uw paard, en laat mij spoorslags gaan,

Voor de avond nog bereik ik Ispahan!’ -

Van middag (lang reeds was hij heengespoed)

Heb ik in ’t cederpark de Dood ontmoet.

‘Waarom,‘ zo vraag ik, want hij wacht en zwijgt,

‘Hebt gij van morgen vroeg mijn knecht gedreigd?’

Glimlachend antwoordt hij: ‘Geen dreiging was ’t,

Waarvoor uw tuinman vloot. Ik  was verrast,

Toen ‘k ’s morgens hier nog stil aan ‘t werk zag staan,

Die ‘k ‘s avonds halen moest in Ispahan.

Een van de bekendste gedichten uit onze literatuur. De dichter vertelt een oud verhaal: niemand kan zijn lot ontlopen, niemand kan de dans van Magere Hein ontspringen.

Ik was een eerstejaarsbroekje in de 'grote', secundaire, school. De Tuinman en de Dood is een van de eerste gedichten die ik in de lessen Nederlands van de heer van Genechten, die wij om evidente redenen Lambiek noemden, als huistaak uit het hoofd moest leren. Het is er, met dank aan deze opvoeder, sedertdien niet meer uitgeraakt. 

Bijlage: De tuinman en de dood, voordracht met schermtekst.

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=33ssIyEVRvQ    

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=3REXw7ZH5jg   
http://www.youtube.com/watch?v=pc0qGKkn-I0   

Sonnet

P.C. Hooft (1581-1647)

Gezwinde grijsaard, die op wakk’re wieken staag

De dunne lucht doorsnijdt, en zonder zeil te strijken

Altijd vaart voor de wind, en ieder na laat kijken,

Doodvijand van rust, die woelt bij nacht bij daag.

Onachterhaalb’re Tijd, wiens hete honger graag

Verslokt, verslindt, verteert al wat er sterk mag lijken

En keert, en wendt, en stort staten en koninkrijken,

Voor iedereen te snel – hoe valt gij mij zo traag?

Mijn lief, sinds ik u mis, verdrijf ik met mishagen

De schoorvoetige tijd, en tob de lange dagen

Met arbeid avondwaarts. Uw afzijn valt te bang.

En mijn verlangen kan de Tijdgod niet bewegen;

Maar ’t schijnt, verlangen daar zijn naam van heeft gekregen

Dat ik de tijd, die ik verkorten wil, verlang.

Bijlage:

P.C. Hooft is op Youtube niet erg populair. Dan maar de video van het Letterkundig Museum (Amsterdam).

De Hollander, die op het einde van de video Hoofts sonnet afkraakt kon ik, helaas, niet wissen.

De Nederlandse taal is wonderzoet, als de keelzieke Hollander haar geen geweld aandoet…

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=5r9oExVAHGk   

Het Huwelijk

Willem Elsschot

Toen hij bespeurde hoe de nevel van de tijd

in d’ ogen van zijn vrouw de vonken uit kwam doven,

haar wangen had verweerd, haar voorhoofd had doorkloven,

toen wendde hij zich af en vrat zich op van spijt.

Hij vloekte en ging te keer en trok zich bij de baard

en mat haar met de blik, maar kon niet meer begeren,

hij zag de grootse zonde in duivelsplicht verkeren

en hoe ze tot hem opkeek als naar een stervend paard.

Maar sterven deed zij niet, al zoog zijn helse mond

het merg uit haar gebeente, dat haar tóch bleef dragen.

Zij dorst niet spreken meer, niet vragen of niet klagen,

en rilde waar ze stond, maar leefde en bleef gezond.

Hij dacht: ik sla haar dood en steek het huis in brand.

Ik moet de schimmel van mijn stramme voeten wassen

 en rennen door het vuur en door het water plassen

tot bij een ander lief in enig ander land.

Maar doodslaan deed hij niet, want tussen droom en daad

staan wetten in de weg en praktische bezwaren,

en ook weemoedigheid, die niemand kan verklaren,

en die des avonds komt, wanneer men slapen gaat.

Zo gingen jaren heen. De kindren werden groot

en zagen dat de man die zij hun vader heetten,

bewegingsloos en zwijgend bij het vuur gezeten,

een godvergeten en vervaarlijke aanblik bood.

Rotterdam 1910

Het huwelijk, zoals wij het kennen, is een vinding van de Kerk die uiteindelijk bekrachtigd en gesteund werd door burgerlijke overheden. De aloude instelling vermemelde in de 20^ste eeuw. Andere vormen van samenleven ontstonden. Het burgerlijk huwelijk al of niet bekwispeld door de Kerk, blijft evenwel een fundament van de Europese samenleving. 

In dit gedicht maakt Elsschot een röntgen van zijn huwelijk. Hij zat het uit met volharding. Al te goed besefte hij hoe deze instelling soms met de jaren degenereert tot een kerker waaruit moeilijk uitgebroken wordt.

Ik leerde dit gedicht uit het hoofd kort nadat ik huwde. Ik herkende er een grond van waarheid in. Waarschijnlijk omdat de smaak van de vrijheid toen nog aan mijn lippen kleefde.

 Bijlage:

1  W. Elsschot, Het huwelijk: versie 1 (het Letterenhuis, Antwerpen).

 2  W. Elsschot, Het huwelijk: versie 2 (voordracht kunstenaar Gerard Vermeersch)

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=G7Dmvv0XFi8   
http://www.youtube.com/watch?v=kNFz6ClJFb8   

Divina commedia

Inferno, canto terzo, v. 1-18

Dante (1265-1321)

Per me si va nella città dolente,

per me si va nell’ eterno dolore,

per me si va tra la perduta gente.

Giustizia mosse il mio alto fattore:

fecemi la divina potestate,

la somma sapienza e il primo amore.

Dinanzi a me non fur cose create

se non eterne, ed io eterno duro:

lasciate ogni speranza, voi ch’entrate.

Queste parole di colore oscuro

vid’io scritte al sommo d’una porta;

per ch’io: ‘Maestro, il senso lor m’ e duro;’

Ed egli a me come persona accorta:

‘Qui si convien lasciare ogni sospetto;

ogni viltà convien che qui sia morta.

Noi siam venuti al luogo ov’io t’ho detto

che tu vedrai le genti dolorose

c’hanno perduto il ben de l'intelletto.’

(...)

Hel, III, v. 1-18

Door mij kom je in de tranenstad,

door mij kom je in land van eeuwige pijn,

door mij kom je bij het verdoemde volk.

Recht bewoog mijn machtige maker,

Gods almacht bracht mij tot stand,

voordien was geen enkel ding geschapen,

alleen het eeuwige was, en ook ik blijf duren:

laat alle hoop varen gij die binnentreedt.

Deze woorden aangebracht in donkere tint

zag ik geschreven staan boven een poort.

ik zei: ‘Meester, de betekenis is mij duister.’

en hij antwoordde mij zelfverzekerd:

‘Hier past het dat je elke vrees bant,

laat hier en nu ook elke lafheid varen,

we zijn in het oord waarover ik vertelde,

dat je massa’s miserabele zielen zal zien,

die het gebruik van hun verstand verloren.’

(…)

© W. Schuermans

Mijn belangstelling voor Dante was al op de middelbare school gewekt (zie Dante 1). Van mijn lievelingstante kreeg ik op een keer een stapeltje Franse boeken. Enkele  waren gebonden in halfleer en dateerden uit het einde van de 19^de eeuw.’ Le Dante’ was er een van. Mijn Frans was al stevig genoeg en mijn interesse des te steviger om mij aan de lectuur te wagen. Allighieri gooide in mijn geest zijn anker uit. Een ruime Dante bibliotheek en een handvol Dante-objecten (bustes in marmer en brons, klein-beeldhouwwerk, medailles) werden mijn deel. 

Bijlagen:

1  Inferno, canto- III : volledig en met Italiaanse tekst.

2  Inferno, canto III: voorgedragen door de beroemde Italiaanse acteur Vittorio Gassman

3  Inferno, canto III: geslaagde animatiefilm met Engelse ondertitels. Deel twee volgt, na aanklikken.

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=cdNGHXs27mQ   
http://www.youtube.com/watch?v=gwj3KmG4Cdg   
http://www.youtube.com/watch?v=VsOPa4q6CIo    

Winterwald

Hans Leifhelm

Ich geh in einen Winterwald hinein,

Der Winterwald muss voller Wunder sein.

Die Tannen stehen enge angeschmiegt,

Soweit das Land in tiefer Schneelast liegt.

Und keine Spuren gehen durch den Wald

Als vom Getier – und die verwehen bald.

Und manchmal ist ein Seufzen in den Bäumen

Wie Kinder seufzen unter tiefen Träumen.

Der Snee liegt weiss so weit ich wandern will,

Da werden alle Menschenwünsche still.

Winterwoud

Ik wandel een winterwoud in,

Een winterwoud vol wonderen.

De dennen neigen dichter naar elkaar

Zolang het land zware sneeuwlast torst.

 Geen ander sporen speur je in het woud

Als dat van dieren - en die verwaaien vlug.

Soms hoor je bomen zachtjes zuchten,

Zoals kinderen zuchten in hun slaap.

Blanke sneeuw, waar ik ook wandel,

Zuivert mij van elk verlangen.

© W. Schuermans

 Bijlage: een wandeling in een winterwoud, vol wonderen…

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=3hjaygJytzc   

Tityre

Meliboeus

Tityre, tu patulae recubans sub tegmine fagi,

Silvestrem tenui musam meditaris avena:

Nos patriae fines et dulcia linquimus arva;

Nos patriam fugimus: tu, Tityre, lentus in umbra,

Formosam resonare doces, Amaryllida silvas.

Tityrus

O, Meliboee, deus nobis haec otia fecit.

Namque erit ille semper deus: ilius aram

Saepe tener nostris ab ovilibus imbuet agnus.

Ille meas errare boves, ut cernis, et ipsum

Ludere quae vellem calamo permisit agresti.

(…)

 Tityre

Tityrus, jij ligt lui, languit onder het bladerdak van een eik,

Op een fluit van een cent een landwijsje te fantaseren,

Wij trokken weg uit onze streek en verlieten onze akkers,

Wij ontvluchtten ons vaderland, jij Tityrus, ligt in de schaduw,

En laat hier het bos weerschallen van je geliefde  Amaryllis.

Tityrus

Wel, Meliboeus, mijn rust is een godsgeschenk,

Want mij zal hij altijd een god zijn: zijn altaar zal

Altijd vereerd worden met een van mijn lammetjes.

Mij rondhangende schaapjes hunt hij het sappige gras

En mij te spelen op mijn boerenfluit wat ik maar wil.

(…)

© W. Schuermans

 Ausgustus, Princeps, bracht na een wrede burgeroorlog (44 v.C.- 14 n.C.) vrede. Het zal een lange vrede worden. Eenvoudige mensen (als schaapherder Tityrus) varen  daar wel bij. Meliboeus is gevlucht voor geweld in zijn vaderland. Hij merkt, met enige afgunst, het verschil en stelt zich vagen. Anno 2015, helaas, nog altijd een bekend gegeven…

Vergilius, paladijn van Augustus, Vader van Europa (Th. Haecker), lazen we in het voorlaatste studiejaar van het Atheneum. Dat studiejaar heette toen nog, in de humanistische traditie, ‘ Poësis’ omdat er vooral dichters werden opgevoerd. Wij lazen toen, Vergilius in de klas van ene M.D, onzaliger nagedachtenis, want een erg middelmatige leraar, die op maandagen meer over voetbal sprak dan over Maro. Hoe dan ook, in mijn kop kreeg hij Vergilius niet kapot.

Zoals het een Virgiliaan-bibliomaan past, bezit ik vele Vergilius-edities: ze reiken van de 18^de eeuw tot in de 21^ste. In de lessen, als ik ze zo noemen mag, van M.D.,  lazen we Vergilius in de schooleditie van S.J. Gerebaert, van het schoolboekenfonds. Ik gebruikte stiekem mijn volwassen Teubner-editie. Die had ik voor enkele centen opgevist in het  Antiquariaat van Moorthaemers in de Antwerpse Rubensstraat, waar ik, om busritgeld te uit te sparen, geregeld naartoe fietste om er mijn zondagsgeld te verteren. Een tochtje vice-versa van 35 km. Dat had ik als 17-jarige graag over voor Maro.

De Vergilius, nog altijd mijn vreugde en troost, verblijft in mijn geheugenpaleis met twee fragmenten die ik in mijn middelbare schooltijd uit het hoofd moest leren.

Bijlage:

1  Animatiefilm: het borstbeeld van een Romeinse efeeb draagt de beginverzen van de eerste Ekloge voor. 

2  Een schitterende schoolfilm (meestal is dat soort video's op youtube het bekijken niet waard). Geproduceerd door het Liceo Classico Eugenio Montale in Venetie. Hartverwarmend te zien, hoe jongelui, goed begeleid, met een 2500-jarige dichter omspringen. 

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=acZdl2kyVnI   
http://www.youtube.com/watch?v=WWVRymFjYpM   

Muskiete-jag

A.D. Keet

Jou vabond, wag, ek sal jou kry

Van jou sal net ’n bloedkol bly

Hier op my kamermure.

Deur jou vervloekte gonsery,

Door jouw gebijt en plagery,

Kon ik nie slaap vir ure.

Mag ik my voorstel, eer ons skei

Eer jy die doodslag van my kry-

Mijn naam is van der Merwe.

Muskiet, wees maar nie treurig nie,

Wees ook nie so kieskeurig nie.

Jy moet tog ééndag sterwe.

Verwekker van malaria,

Sing maar jou laaste aria-

Nog één minuut vir grasie.

Al soebat jy nou nog solang,

Al sê jy ook: ek is nie bang

Nooit sien jy weer jou nasie…

Hoe sedig sit hy, O, die kreng!

Sy kinders kan maar kranse breng,

Nóu ga die vabond sterwe…

Pardoef! Dis mis! Daar gaan hy weer!

Maar dood sal hy, sowaar, ek sweer-

Mijn naam is van der Merwe.

Dit is het eerste Afrikaanse gedicht dat ik las. In de kast van mijn vader vond ik het in een helaas al te lang zoek geraakt boek. In mijn pukkeljaren was ik een tijdlang erg begaan met de planten, diertjes, miertjes en piertjes: terraria, aquaria, herbaria… het kon niet op. Ik verzamelde ook insecten, die ik vakkundig ving, doodde en opzette in insectenkastjes. Zo won ik waardering en respect voor insecten.

insecten in nood kunnen nog altijd op mij rekenen, ook spinnen leerde ik respecteren…  Voor muggen en vliegen ken ik geen genade. Nachtelijke muggen-safari’s zijn mij (nog altijd) al te vertrouwd. Dit gedicht helpt mij jachtpartijen tot een goed einde te brengen.

Bijlage

Anneli van Rooyen zingt Muskiete-jag

www.youtube.com/watch?v=aS2ITFHZKl4

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=aS2ITFHZKl4   

Beatrijs

v. 328-368

Dus quamen si den telt gevaren

Smorgens aen een foreest

Daer die voghele hadden feest.

Si maecten soe groet ghescal,

Datment hoerde over al;

Elc sanc na der naturen sine.

Daer stonden scone bloemkine

Op dat groene velt ontploken

Die scone waren ende suete roken.

Die locht was claer ende scone.

Daer stonden vele rechte bome

Die ghelovert waren rike.

Die ionghelinc sach op die suverlike

Daer hi gestade minne toe droech.

Hi seide: ‘lief waert u ghevoech,

Wi souden beeten ende bloemen lesen,

Het dunct mi hier scone wesen,

Laet ons spelen der minnen spel.’

‘Wat segdi’, sprac si, ‘dorper fel’,

Soudic beeten op tvelt,

Ghelijck enen wive die wint ghelt

Dorperlijc met haren lichame?

Seker soe haddic cleine scame!

Dit en ware u niet ghesciet

Waerdi van dorpers aerde niet!

Ic mach mi bedinken onsochte.

Godsat hebdi diet sochte!

Swighet meer deser talen

Ende hoert die voghele inden dalen

Hoe si singhen ende hen vervroyen;

Die tijt sal u te min vernoyen,

Alsic bi u ben al naect

Op een bedde wel ghemaect

Soe doet al wat u ghenoecht

Ende  dat uwer herten voeght.

Ic hebs in mijn herten toren,

Dat ghijt mi heden leit te voren.’

Hi seide: ‘lief, en belghet u niet.

Het dede venus, diet mi riet.

God gheve mi scande ende plaghe

Ochtic u emmermeer ghewaghe.’

 (...)

(…)

Ze kwamen in telgang gereden

Vroeg in de morgen aan een bos,

Alle vogels hielden er feest

Hun gezang schalde zo luid,

Dat ze overal te horen waren;

Elke vogel zong zijn eigen lied.

Een zee van mooie bloemen

Bloeiden in een groene wei,

Mooi waren ze en geurig,

Geen wolkje aan de lucht,

Er stonden kaarsrechte bomen

Rijkelijk voorzien van lover.

De jongeling bekeek zijn frisse bruid

Die hij met oprechte liefde beminde,

Hij sprak:’ Lief, als het je zint,

We leggen ons hier, en plukken bloemen,

Ik vind het hier betoverend mooi…’

Laat ons het minnespel spelen.’

‘Wat hoor ik’?, zei ze ,‘pummel!

Zal ik me in de weide neerleggen

Als een vrouw die in schande

Geld wint met haar lichaam?

Dan had ik wel kleine schaamte!

Dat had je vast niet gezegd,

Was je geen boerenpummel!

Ik kan nog van idee veranderen,

Dat is dan je verdiende straf.

Zwijg liever en luister eens

Naar de vele vogels in het dal

Hoe ze zingen en zich uitleven,

Je zal je des te minder vervelen

Al ik naakt bij je neerlig

Op een wel gedekt bed.

Doe dan al wat je maar wil

En al wat je hartje lust.

Ik voel boosheid in mijn hart,

Omdat je het mij nu voorstelt.’                                   

Hij zei: ‘Lief maak je maar niet boos

Het is de schuld van Venus;

God geve mij kommer en kwel

Als ik het je weerom vraag.’

(…)

 © W. Schuermans

Vlaamse medievisten moesten, dat spreekt, in vorige eeuw Latijn kennen én Middelnederlands. De ‘Nieuwe Universiteit’ acht dat niet meer nodig en gooide die ballast overboord… In de propedeuse las Neerlandicus Prof. Dr. Antonin van Elslander (RUG), een beminnelijk man, met ons de Beatrijs, een van de hoogtepunten van de Vlaamse Middelnederlandse literatuur. Daartoe gebruikten we een facsimile van het middeleeuwse manuscript. Een paleografische oefening die er bovenop kwam.

Beatrijs woont al een halve eeuw in mijn geheugenpaleis.

Bijlage: het verhaal van zuster Beatrijs, een korte animatiefilm.  

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=D0r6KBN0iPg   

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=Fkuq1MWfaWc   
http://www.youtube.com/watch?v=nccCi8de_Ig