Revanche! Een woord dat iets slecht veronderstelt en tegelijk ook spannend klinkt. Een actie die men eigenlijk beter achterwege zou laten maar men desondanks toch uitvoert. Een woord dat moreel eerder verwerpelijk lijkt maar toch een goed gevoel lijkt op te roepen. De uitdrukking van 'zoete' wraak is niet voor niets ontstaan.
In het geval van daadwerkelijke feiten kiest een geciviliseerd mens voor gerechtigheid, hetzij onder de vorm van een maatschappelijk georganiseerde en wettelijke vorm van straf, hetzij onder de vorm van een individuele dialoog om de balans van geven en nemen in evenwicht te brengen.Ik ook. Absoluut.
Welke type bent u? Een dader (diegene die actief in contact met anderen optreedt)? Een slachtoffer (diegene die de actie van anderen passief ondergaat)? De redder (diegene die graag de goede fee speelt)?
Als u deze drie rollen tegelijk kan innemen, dan staat u in het midden van de driehoek. In al uw kracht.
Ik heb veel respect voor mensen die zich aan één ding kunnen wijden, zich toeleggen op één thema, hun leven spenderen aan één activiteit en dus een 'expert' in iets worden. Dat moet geweldig zijn. Maar ik breng veel meer bewondering op voor mensen die veelzijdig zijn, minder van veel weten, hun leven vanuit verschillende invalshoeken vorm geven en een 'homo universalis' worden.
Ik zou niet weten tot welke van de twee ikzelf behoor.
Hoe bekijkt u arrogante mensen? Denkt u ook dat ze zichzelf beter vinden? Dat ze zichzelf waardevoller achten? Juist daarom in staat zijn uw mening naast zich neer te leggen? Altijd dat te doen dat zijzelf goed vinden? Dat ze m.a.w.onbetrouwbaar zijn?
Vreemd want ze vinden zichzelf juist heel betrouwbaar. Omwille van hetzelfde. Kunt u dat begrijpen?
Kent u het gevoel dat u iets wil? Iets écht wil, doodgraag wil, absoluut wil, ten koste van alles? Dat ene lijkt zo aantrekkelijk, zo voor u bestemd, zo volmaakt, zo alles? Kent u dat gevoel?
Is het al bij u opgekomen dat u van iets anders wegloopt?
Laks heeft volgens van Dale drie betekenissen. - traag in het uitvoeren van een taak - zwoel, drukkend - niet steng, niet principiëel Wij kennen er doorgaans de derde betekenis aan toe.
Altijd interessant om te zien welke nuancering de andere betekenissen aan de doorsnee betekenis bij brengt.
Wat kunnen we leren van Boris Godunov? De titel van een opera van Mussorgski. Dat het voor machtigen vanzelfsprekend is om macht te willen, te behouden en door te geven. Ten koste van het volk. Dat machtigen desondanks mens blijven. Dat het volk hen desondanks verwerpt. Omwille van de vernedering. Dat het voor volk vanzelfsprekend is om wraak te willen, te nemen en te blijven uitvoeren.
Bestaat er macht dat niet ten koste is gegaan van één onschuldige?
We vervallen graag in uitersten. Ik toch. Dat betekent dat we ook graag enige tijd in één uiterste blijven vertoeven. Of dat we juist snel wisselen van het ene naar het andere. Zeer vermoeiend allemaal maar ik hou niet van middelmatigheid. Nochtans is volgens Oscar Wilde 'middelmatigheid een voorwaarde voor populariteit'. Is het niet mogelijk om beide toch in één te hebben? Zoiets als:
- denken met je hart en voelen met je hoofd? - nemen met verbinding en geven met begrenzing?
Vreemd dat mensen soms andere mensen verwarrend vinden wanneer die soms zo-zijn (vb. eerlijk) en soms zus-zijn (vb. oneerlijk). Blijkbaar heeft men liever dat men de andere in een of-of hokje kan stoppen. Alsof de ene toestand per definitie de andere uitsluit. Vanzelfsprekend houden we van enige consequentie maar ben u altijd zo consequent? Ik citeer Oscar Wilde: 'Ik ben altijd van mening geweest dat consistentie het laatste redmiddel is van de fantasielozen'. Daar zit zeker iets in maar dat is niet mijn punt.
Mijn punt is dat mensen én-én kunnen en mogen zijn. De vraag is wel aan welke van de twee ze prioriteit geven.
Een gekwetste mens heeft tijd nodig. Veel tijd. Om al zijn kwetsuren te bekijken. Ik heb het hier niet over diegene die hem als kind door anderen zijn toegebracht maar over diegene die hij zichzelf als volwassene heeft toegebracht. Welke die zijn? Al de momenten waarop hij zich naakt heeft getoond en de ander hem naakt heeft gezien. Dié momenten. De momenten waarop hij zichzelf heeft ontkleed of laten ontkleden. Metaforisch welteverstaan.
Een mens heeft tijd nodig om zich weer te bedekken.
Wij weten het niet. We weten niet wat er echt in een ander omgaat. Het is zeker niet altijd datgene wat wij denken want wat wij denken is vanuit ons eigen standpunt en dat is per definitie nooit exact hetzelfde als dat van een ander. Het enige wat we weten is dat er iéts in de ander omgaat. Altijd. Maar waarom willen we toch zo graag weten wat dat iéts is? Waarom willen we daar onze vinger kunnen opleggen? Omdat we graag met onze vingers in wonden zitten.
Om de wonde groter te maken? Om ze te helen? Beide tegelijk? Ik laat het aan uw oordeel over.
Er is een gradatie van aanwezige aanwezigheid naar afwezige aanwezigheid naar aanwezige afwezigheid naar afwezige afwezigheid. Het eerste en het laatste is duidelijk want het betreft een dubbele bevestiging. De twee middenste zijn interessanter. Bij afwezige aanwezigheid ben je aanwezig maar is er geen interesse, bij het aanwezige afwezigheid ben je niet aanwezig maar is er interesse.
Laat ons hopen dat onze aanwezige afwezigheid het haalt op de afwezige aanwezigheid.
Wat is het verschil? Waar ligt het verschil tussen helpen en betuttelen? Wanneer is een investering nodig en wanneer overbodig? Op basis van welk criterium? In ieder geval niet op basis van de rechtstreekse vraag van de ander (want die vraagt niet altijd wat hij nodig heeft en vraagt soms wel wat hij niet nodig heeft). Het zou ook niet mogen zijn op basis van je eigen behoefte aan het beantwoorden van de vraag van de ander (want daarover gaat het niet). Het criterium is de erkenning van de zelfstandigheid van de ander. Als je de ander als zelfstandig beschouwt, is het helpen. Als je de ander niet zo bekijkt, is het betuttelen.
Betuttelen is een ander woord op opdringen. Ondersteunen is een ander woord voor helpen.
Op een bepaald moment komt de schaduwzijde van onze ziel in het licht te staan. Onze schaduwzijde is al datgene wat we niet graag van onszelf zien en wat we niet graag aan anderen laten zien omdat het niet strookt met het ideaalbeeld dat we van onszelf hebben en dat we graag anderen voor ogen houden.
Dat de buitenwereld die schaduwzijde ziet is erg. Dat je naaste die ziet is erger. Dat je hetzelf onder ogen moet zien, is het allerergste.
Zoek een nieuwe uitdaging, zei ze. Wat zou ze bedoeld hebben? Volgens Van Dale: - formele uitnodiging tot een tweegevecht - gedrag waardoor een ander gedwongen wordt tot een reactie - uitlokking van zo groot mogelijke prestaties Ze bedoelde de derde zodat ik de tweede niet meer zou stellen.
Het begrip zelfverwerkelijking van Assagioli (Assagioli, R. (1998). Psychosynthese. Veelzijdige benadering van heel de mens. Utrecht: Kosmos-Z&K.) verwijst naar de spirituele of transpersoonlijke ontwikkeling van het hogere zelf waarbij hij vier kritieke stadia onderscheidt:
- In het eerste stadium ontstaan crises die aan het spiritueel ontwaken voorafgaan waaronder teleurstellingen, depressies, emotionele schokkende gebeurtenissen, verlies van dierbare personen. Het brengt mensen in een staat van verwarring en innerlijke desintegratie.
- Het tweede stadium betreft crises die door het spirituele ontwaken ontstaan zoals de verwarring tussen de energieën van het persoonlijke ego en die van het universele Zelf. Dit leidt veelal tot ongecontroleerd en verwarrend gedrag.
- Het derde stadium omvat crises als reactie op het ontwaken zoals een tijdelijke high toestand van een liefdevolle persoonlijkheid of het achtervolgd worden door goddelijke heimwee en melancholie.
- Het vierde stadium is het transformatieproces waarin het lijden en de symptomen van regressieve aard de bovenhand halen op het harmoniseren en het progressief karakter van de zelfverwerkelijking.
U kent allen het verhaal van de arme Job maar kent u ook de volgende interpretatie?
De confrontatie tussen God en Job kan gezien worden als de confrontatie tussen het sterke en machtige aspect in ons en het kwetsbare maar krachtige aspect in ons. Op een bepaald moment ontdekt de mens dat het sterke juist in zijn overmoed ook kwetsbaarheid inhoudt en dat het kwetsbare in zijn eenvoud en bescheidenheid veel kracht kan vertonen. De macht die we in ons streven naar een ideaal zelf tentoon spreiden wordt soms gecounterd door de kracht die we in het aanvaarden van het gewone ik ontdekken.
Wist u dat God, na zijn confrontatie met Job, nooit meer rechtstreeks tot de mens spreekt?
Projectie: psycho-analysten zijn er dol op. Ik ook maar ik wil het u graag eenvoudiger uitleggen met twee voorbeelden:
Ik bewonder X omdat hij altijd zijn gelijk haalt/verzoenend is in een discussie.
- Bewonder ik het gelijk halen/verzoenend zijn omdat ikzelf in zekere mate ook zo ben en noch bij mezelf noch bij hem niet wil veranderen?
- Hou ik van het gelijk halen/verzoenend zijn omdat ik dat zelf helemaal niet kan maar eigenlijk ook zou willen hebben, onder de positieve vorm van assertiviteit/bescheidenheid ook zou willen hebben?
Ik hekel collega X omdat hij zo agressief/lui is op het werk.
- Hekel ik de agressiviteit/luiheid van X omdat ik zelf ook in zekere mate agressief/lui ben, het bij hem en dus bij mezelf niet appreciëer en er bij beide liever vanaf wil?
- Hekel ik de agressiviteit/luiheid van X omdat ikzelf dat meer zou moeten zijn onder de positieve vorm van assertiviteit/ontspannen zou moeten zijn?
Ik weet het: het doet denken aan Herman VP. Maar deze heb ikzelf geschreven, eerder dan Herman VP beroemd werd. als een boek dat wacht op een naarstige lezer zo zijn wij samen
Ik heb onderstaande tekst als samenvatting geschreven na een cursus over muziek van de 20°eeuw:
De muzikale expressionisten, waaronder de tweede Weense school, kiezen niet meer voor de regels van de traditie (starten in een bepaalde tonale ladder, een thema uitwerken in een langdurend middenstuk met de opbouw van een spanningsveld dat voor iedereen naar de verwachte eindtoon leidt) maar voor een resoluut ander concept dat (in zijn extreme vorm) nogal aforistisch is (een atonaal werk dat kernachtig maar tevens poëtisch het thema weergeeft in gemiddeld 30 seconden). Bijzonder vernieuwend en ook invloedrijk maar als nieuw idioom slechts een beperkt leven beschoren gezien de toegankelijkheid enkel voor een elite is bestemd. Zo ook in de beeldende kunsten: men gaat de definitie van kunst zo radicaal omkeren dat men kunst maakt dat eigenlijk geen kunst meer wil zijn zoals Duchamps die een functioneel voorwerp als een urinoir een plaats geeft in een kunstmuseum. Ik weet niet wat u ervan vindt maar ontdek gerust de uitdagende erotische ondertoon.
Als we iets horen of zien wat ons tegen de borst stuit, dan treden de meeste mensen spontaan in actie. Dat is een goede zaak behalve als diegene die er aanleiding toe gaf, ook diegene was die het bewust wilde uitlokken. In dat geval wou men enkel uw aandacht. Meer niet. Denk maar aan kinderen die valse tranen huilen wanneer ze hun zin niet krijgen. Idem voor collega's. In dat geval is negeren de boodschap. Daarmee maakt u duidelijk dat u niet wenst te zwichten voor chantage.
Moet ik daaruit afleiden dat als men mij negeert, ik diegene ben die enkel aandacht vraagt?
Ze was ons tante nonneke. Ze gaf les aan kleutertjes, schilderde bloemen op doek, was op het einde nogal doof en beweerde ooit wel een lief gehad te hebben maar dat was toch niet dat. Ze had geen enkele pretentie wijzer te zijn dan een ander maar één zin herinner ik me heel goed: 'Ontucht wordt wereldlijks bestraft' waarmee ze bedoelde dat je niet moest wachten tot het laatste oordeel om een oordeel te krijgen van anderen.
Of bedoelde ze zelfs niet de anderen en is het oordeel over jezelf al voldoende?
Het is me nogal een dilemma: to do or not to do. Als je het doet, maak je je schuldig ten aanzien van persoon x. Als je het niet doet, maak je je schuldig ten aanzien van persoon y. Niets doen lijkt de oplossing. Is dat zo?
Hamlet was ook een held die het woord daadkracht niet kende. Desondanks zijn er heel wat doden in het verhaal gevallen.
niet alleen toegewijd maar ook trots niet alleen waarheidslievend maar ook leugenachtig niet alleen gehoorzaam maar ook huichelend niet alleen moedig maar ook wreed niet alleen onbaatzuchtig maar ook wellustig niet alleen zwijgzaam maar ook gierig.
Ik heb het hem met handen en voeten uitgelegd dat hij beter God zou bekijken als een 'keuze' voor het goede. Daarmee kan je enkele kwesties een plaats geven: de natuur is een amorele plaats, de mens introduceert de moraal door door goed en kwaad te onderscheiden en de keuze voor het goede is kiezen voor God. Genesis in een notedop. De keuze voor het goede geldt evenzeer voor het humanisme? Natuurlijk.
Het méér van religie ligt in de niet-wederkerigheid. De liefde met grote L. Soms een gevaarlijke aangelegenheid.
Als u zich soms een klein ongelukkig mensje voelt in deze grote boze wereld, dan heb ik een suggestie: je hoeft jezelf niet groter te wanen (dat werkt overigens niet) maar je vergroot het perspectief van waaruit je kijkt. Je bekijkt de wereld niet meer vanuit je huidige plaats en het huidige tijdstip maar vanuit een standpunt dat 'buiten' de wereld staat. Vanuit dat buiten-standpunt is de wereld een stukje aardbol dat in de onmetelijke tijd en ruimte van de kosmos in het 'niet' valt.
Bewondering voor de kosmos verniet de boze wereld en maakt het kleine mensje gelukkig.
Waar hecht u het meest belang aan? Aan wat iemand zegt hoe hij/zij tegen jou aankijkt of aan wat iemand daadwerkelijk voor jou doet? Tenminste in het geval deze niet overeenstemmen. Bijvoorbeeld: uw lief zegt nooit dat hij/zij wel van je houdt maar hij/zij nodigt je altijd uit om dingen samen te doen OF uw lief zegt dat hij/zij van je houdt maar hij/zij is nooit te zien.
Voor een buitenstaander is dit altijd zo duidelijk. Voor de betrokkenen nooit.
Er was eens een Japanse steenhouwer die hard werkte voor een gering loon (cfr. Multatuli). Hij wou liever rijk zijn en rusten op een rustbank. Een engel kwam en sprak: 'u zal zijn zoals u gezegd hebt' en hij was een rijk man. Het begin van een cyclus waarin hij vervolgens koning, de zon zelf, een wolk en rots wil zijn omdat elk volgende toestand hem machtiger leek en hij met elke voorgaande toestand 'ontevreden' was. Wanneer hij merkt dat hij als rots zwakker is dan diegene die in hem houwt, wil hij die steenhouwer zijn....
Weet u wanneer u te weten komt wat écht belangrijk voor u is? Wanneer u sterft. Max Havelaar vertelt dat in het gedicht: 'Ik weet niet wanneer ik sterven zal'. Hij beschrijft de omstandigheden waarin hij zou kunnen sterven en wat anderen dan zullen zeggen maar hij weet: 'Ik zal het niet hooren.' Maar als hij sterft te Badour, oostwaarts tegen den heuvel waar het gras hoog is, dan zal 'Adinda' (zijn geliefde) daar voorbijgaan...
'en de rand van haar sarong zal zachtkens voortschuiven langs het gras...Ik zal het hooren.'
Als er iets schokkends gebeurt, reageren mensen op twee manieren: ze klappen open of ze klappen toe. Dat mag maar 'open' en 'toe' klappen zijn werkwoorden die tegengesteld zijn. Hoe gaat dat samen? Ik zou het niet weten.
Dat open en toe klappen doet mij denken aan een vis en die is stom.
Verslaving. Ze wist er alles van. Weliswaar beperkt tot sigaretten. Over de fysieke kant van de verslaving wou ze niet spreken want die kon ze nog wel de baas, dacht ze. Het probleem zat hem in het psychische. Ze was het immers eens met Oscar Wilde: "De enige manier om van een verleiding af te komen is eraan toegeven".
Ze wou graag een baby-kangoeroe zijn. Lekker in de buikzak van haar moeder kruipen, met haar neus net boven de rand om de wereld te kunnen bekijken maar vooral, vooral haar warm en veilig voelen, geborgen, knus, dicht tegen dat grote lijf aan, opgekruld en zacht. En als ze zich bedreigd voelt, helemaal in elkaar kunnen duiken, diep in de donkere buikzak, naar boven kijken en 'mama,mama' roepen.
Ik heb haar geantwoord dat ze moeder van zichzelf moet worden.
Ik verval altijd in twijfel als ik de uitspraak 'uw kandidatuur is weerhouden' hoor. Ik weet dat het betekent dat ze behouden werd, aanvaard werd maar mij geeft het woord weerhouden altijd juist het omgekeerde gevoel: tégen gehouden.
Tegelijk twee verschillende (+ en -) waarden of strevingen hebben noemt men ambivalentie. Ik heb ermee leren leven.
Vreemd hoe snel we ons in relaties in één bepaalde positie plaatsen: ofwel bóven de ander, ofwel ónder de ander. Een beetje zoals in het dierenrijk. In de eerste positie voelen we ons beter, krachtiger, dominant, ouderlijk. In de tweede positie ervaren we onszelf als minderwaardig, zwakker, onderdanig, kinderlijk. In sommige relaties slingeren we zelfs voordurend van de ene naar de andere positie. Allemaal erg vermoeiend.
Enkel wanneer we elkaar recht in de ogen blijven kijken, bestaat er een gelijkwaardige relatie. Hoe zalig is dat niet.
Met welk dier zou u zich op dit moment identificeren? Een beer? of een leeuw? of een zeepaardje? of een blauwe reiger? Het dier dat we kiezen zegt altijd iets over onszelf. Hoe we momenteel zijn of hoe we zouden willen zijn. Wat zou het worden voor u? Ik zou graag een dier zijn dat in het water leeft (nee, geen mossel), met een zekere grootte (nee, geen visje), dat langzaam beweegt (nee, geen dolfijn) en zowel zeer hoog als zeer diep kan gaan: jaja een walvis. Ik heb een boek over de betekenis van totemdieren oftwel van dieren en hun symboliek.
Een walvis staat symbool voor schepping, creativiteit en wederopstanding. Hoe beloftevol klinkt dat!
Een van de verhalen uit het boek van C.P. Estes (De ontembare vrouw, Gottmer, 1997, p.144-147) is 'Skelettevrouw' en gaat als volgt: een vrouw die nog slechts als een skelet op de bodem van de zee lag, zat op een dag vastgehaakt aan de boot van een visser. Ondanks zijn pogingen van haar verlost te raken, werd ze meegesleurd naar zijn huis. In het schijnsel van het vuur ontwarde hij haar beenderen tot ze weer goed zaten. Toen hij tijdens zijn slaap een traan van verdriet en verlangen liet, dronk de skelettevrouw die op tot haar dorst gelest was. Daarna stak ze haar hand in zijn borst en trommelde op zijn borst terwijl ze 'vlees, vlees, vlees' riep. Al zingend zong ze zich tot een volledige vrouw waarna ze samen sliepen en verder leefden.
Zelfs deze verkorte versie, zonder alle details, roept toch al ontzettend mooie beelden op, niet?
Toon Tellegen heeft een bundel (2009) met de prachtige titel: "Stof dat als een meisje". Meer dan 50 stukjes tekst die altijd over hetzelfde gaan: het gevecht tussen een man en een engel. De zin: ...en hij sloeg de man neer...komt meermaals voor. Ik kan er mij in herkennen. In de engel.
Het lijkt misschien niet zo maar het is een heel vertederend gebaar.
We hebben geleerd om voorzichtig te zijn. Een tikkeltje wantrouwen is soms terecht. We zijn al eens bedrogen uitgekomen. Ons afschermen van de wereld biedt troost. Een pantser aantrekken is doorgaans een goede zaak. De anderen zijn toch veelal de vijand. Die we voortaan beter met wapens tegemoet treden. Zoals een ridder in volledig harnas!!
Hoed jezelf voor deze evolutie. Ergens bestaat er nog genade.
Mensen treden op verschillende manieren met elkaar in contact. Je kan makkelijk zelf de eerste stap zetten of niet. Je kan makkelijk op de uitnodiging van de andere ingaan of niet. Je kan dominant zijn of niet. Eén ding is vrijwel gemeenschappelijk: iedereen voelt zich enigzins beledigd als de ander niet op jouw uitnodigend gebaar ingaat. Dat komt omdat men de reactie van de ander belangrijker acht dan de eigen actie naar de ander. Nochtans zou het omgekeerde waar moeten zijn. Anders maak je je actie en jezelf ondergeschikt aan en afhankelijk van de ander.
Ga staan waarvoor je wil staan, zonder ook maar enige verwachting naar de andere toe. Geloof mij, vooral het laatste maakt je sterk.
Een dialoog is niet hetzelfde als een gesprek. Een gesprek is een mondeling onderhoud en als dat over koetjes en kalfjes gaat blijft dat een gesprek. Een dialoog veronderstelt méér. In een dialoog zet je jezelf in, wie je bent en waarvoor je staat. In een dialoog geef je jezelf bloot zonder schaamte en zie je de andere bloot zonder verwijt. Een dialoog is prettig en pijnlijk tegelijk.
Een dialoog is pas mogelijk als er veel zelf en weinig ego aanwezig is.
Volwassen zijn. Ik hou er niet van en ik wil het niet zijn. Niet omdat ik nog kind wil blijven, integendeel zelfs. Maar volwassenheid betekent, lichamelijk of geestelijk, volgroeid zijn; de volle wasdom bereikt hebben. Alsof ik voltooid zou zijn. Lichamelijk mag ik rijp zijn maar geestelijk wil ik nog kleine toppen scheren en naar hoge toppen uitreiken. Mijn perspectief is dus alles-behalve volwassen zijn.
Ik wil wel heel graag een wijze oude vrouw worden.
Loslaten. Een moeilijke aangelegenheid voor mensen die hartstochtelijk van aard zijn. Loslaten is voor hen 'offeren'. Het meest dierbare opgeven. Zoals Abraham zijn zoon. Datgene wat ze helemaal niét willen, tóch willen. Over alle grenzen heen.
Begrenzen, je hebt er die er zeer goed in zijn. Het zijn mensen die hun eigen normen en waarden centraal stellen en alle anderen daaraan afmeten. Het leven is zeer eenvoudig voor deze mensen: anderen zijn goed of slecht, voor of tegen hen, waardevol of waardeloos. Ze staan niet open voor de rest van de wereld.
Begrenzen, het is iets anders dan zich bedekken, zich verschuilen, zich versluieren. Hier is er wel openheid maar ze is niet direct.
Autonoom. Is dat een mooi woord voor alleen? Blijkbaar niet want autonoom betekent 'zelfstandig in ethische en filosofische zin' terwijl het woord alleen slaat op 'zonder gezelschap'. Zelfstandigheid en gezelschap sluiten elkaar niet uit. En toch. Zoals een mens die in relatie staat, nog altijd op zichzelf blijft, zo staat een mens die zelfstandig ageert, nog altijd in relatie. Beide in hun uiterste vorm zijn illusies.
Passionele relaties willen beide illusies tegelijk in stand houden.
Sommige mensen identificeren liefde met datgene wat mooi, goed en waar is. Wat daar niet beantwoordt is geen liefde. Ik ben het daar niet mee eens. Het is belangrijk om wat mooi, goed en waar is en wat lelijk, slecht en illusoir is in één en dezelfde opslag te kunnen zien....
....en dan tóch nog ervoor kiezen om het mooie, goede en ware te blijven zien: liefde waar ikzelf moeilijk aan toe kom.
Das Rheingold van Wagner is een geweldige opera omdat hij, net als de Toverfluit van Mozart, alle elementen die de mens bepalen, met elkaar verbindt: Rijndochters die het goud van de Rijn moeten bewaken op gebod van hun vader; een dwerg die uit het goud een ring tot almacht maakt om het volk van de Nibelungen te beheersen; twee reuzen die de burcht Walhalla bouwen in ruil voor Freia, wiens onschuld en jeugd moeten behouden blijven; een centrale figuur Wotan die relaties heeft met alle personages maar uiteindelijk gehoor geeft aan Erda, de wijze godin van de aarde en tot slot, mijn favoriet, Loge, de god van het vuur die alle verwikkelingen begeleidt.
Er komt geen enkele mensenlijke figuur in voor maar het gaat alléén maar over het menselijke.
Nee, ik heb het niet over overspel. Ik heb het over het feit dat élke relatie altijd een driehoek veronderstelt: de ene partij, de andere partij én de relatie daartussen. Als een apart element. Dat laatste is belangrijk. Omdat een relatie dan niet gaat over hoe de ene staat tot de ander. Omdat een relatie dan wel gaat over hoe de ene en de andere staan tot de relatie die ze hebben. Het gaat dan m.a.w. hoe beide apart zich verhouden tot de relatie. J. Brel bezong dat al op zijn manier in 'La valse à mille temps':
Vanuit ontwikkelingspsychologisch standpunt, worden verschillende stadia in de ontwikkeling van het zelf van de mens onderscheiden. Ik geef ze hier gesimplifieerd weer en al even gesimplifiëerd gekoppeld aan een leeftijdscategorie. De bedoeling is dat men elk ontwikkeld zelfbeeld in het volgende stadium opneemt en integreert: 1) fysieke zelf (baby) 2) emtioneel zelf (peuter) 3) mentaal zelf (kleuter) 4) conventioneel rolzelf (lagere school) 5) reflexief zelf (humaniora) 6) geïntegreerd zelf (volwassen). Volgens de oosterse inzichten zijn er nog vier stadia bovenop maar dat is niet de boodschap die ik wil geven.
De boodschap die ik wel wil geven is dat piekmomenten in ons leven soms het geïntegreerde beeld verbrijzelen. Dan moet je noodgedwongen weer de verschillende stadia van zelfbeelden beleven om een nieuw en vollediger geïntegreerd beeld tot stand te brengen. Theoretisch klinkt dat interessant en leuk. De werkelijke beleving ervan is dat niet.
Doorgaans kijken we met onze uiterlijk ogen naar de buitenwereld/ de andere. Soms kijken we met ons innerlijk oog naar onze binnenwereld/onszelf. Het mooiste is als we met ons innerlijk oog de buitenwereld in onszelf zien en met ons uiterlijke ogen de binnenwereld van de ander.
We keren de werkelijkheid 'binnenstebuiten'. Sommige noemen dat mystiek.
Buber is ook de auteur van de 'Chassidische vertellingen' waarin hij verhalen uit het chassisdisme (mystiek-religieuze joodse beweging omstreeks het midden van de 18°eeuw) weergeeft. Ik geef u er eentje van die hier van toepassing is (Servire, Utrecht, p.540)
Men zei eens tegen de rabbi Mendel van een zeker mens, dat hij groter was dan een ander, die men ook bij naam noemde. Rabbi Mendel antwoordde: 'Als ik ik ben omdat ik ik ben en jij jij bent omdat jij jij bent, dan ben ik ik en dan ben jij jij. Maar als ik daartentegen ik ben omdat jij jij bent en jij jij bent, omdat ik ik ben, dan ben ik ik niet en jij jij niet'.
Het lijkt speels maar er schuilt grote waarheid in.
Bent u zich bewust van uw manier van 'in-relatie-staan'? Volgens Martin Buber, een Joods-Oostenrijks-Israëlisch godsdienstfilosoof zijn er maar twee wegen mogelijk: - ofwel is het een ik-het-relatie waarbij men de ander beschouwt als deel van de wereld die men kan beschrijven en zich toeëigenen. - ofwel is het een ik-gij-relatie waarbij men de ander nooit aantreft in een ooit of in een ergens maar waarbij de ont-moeting centraal staat Zijn geschriften zijn niet makkelijk toegangelijk, tenzij u de volgende uitspraak begrijpt:
'Relatie ken bestaan, ook als de mens tot wie ik GIJ zeg, het niet merkt.'
Vraagt u zich ook soms af wat de zin van uw leven is? Laat mij een vergelijking maken met de mier. Vanuit het standpunt van de mens doet het leven van die ene mier er niet toe, laat staan hoe die mier zijn leven geleid heeft. Zo ook het leven van die ene mens vanuit het standpunt van de goden. Vanuit het standpunt van de miereneter is het bestaan van mieren noodzakelijk gezien zijn voortbestaan er van afhangt. Zo ook het leven van de mensheid vanuit het standpunt van de goden.
Voor de goden is het enkel van belang dàt er geleefd wordt. Voor onszelf mag het nèt iets méér zijn.
Een spiraal is een curve die rond een bepaald punt draait en steeds dichter dit punt nadert of er verder van verwijderd wordt. Een cirkel is een bijzonder geval van een spiraal met constante straal.
Bon, het proces van voortdurend creëren en vormgeven komt voor u misschien over als een abstract gegeven maar ik maakt dat graag wat concreter op twee niveau's. - binnen één mens = wisselwerking tussen voelen (spontane emoties) en denken (beredeneerde denkvermogen) - tussen mensen = wisselwerking tussen verbinden (individu samen met ander individu) en begrenzen (individu tegen ander individu) Als we het plaatje nu verder invullen, krijgen we dus volgend beeld:
Geest ~ ZIJN vormgeven creëren
begrenzen verbinden Autonomie ~ ? ? ~ in relatie staan denkenvoelen
Verlangen
HANDELEN ~ Lichaam
De vraag voor u is: wat komt er nog in het midden? Als u tenminste mijn logica kan volgen.
Ik heb de controverse tussen lot en toeval, schijnbaar twee tegenstrijdige begrippen, altijd vreemd gevonden. Want wie kan weerleggen dat wat we als het lot beschouwen eigenlijk toeval is en dat wat we als toeval beschouwen eigenlijk het lot is? Is dan het lot toevallig of het toeval noodlottig? Het verschil tussen beide is dat het lot verwijst naar iets voorbestemd (specifiek voor mij bedoeld) en het toeval naar iets lukraak (niet specifiek voor mij bedoeld). Naar welk van beide gaat uw voorkeur uit?
Beseffende dat de gelijkenis tussen beide erin bestaat dat we geen van beide zélf in de hand hebben.
Centraal is ons leven staat het 'verlangen'. Verlangen, er is al veel over gezegd en geschreven. Om het wat plastisch uit te drukken: epicuristen interpreteren dat als de behoefte aan genot, stoicijnen als de nood aan een gezond verstand. Psychologen zien er dan weer de drang naar zelfontwikkeling in en sociologen beschouwen het als een drijfveer voor het vormen van een gemeenschap. Voor mij is het verlangen de bron om het spanningsveld tussen lichaam/geest en autonomie/verbinding voortdurend in evenwicht te brengen.
Om vanuit dat verlangen een evenwichtstoestand in die spanningsvelden te brengen is er echter één houding noodzakelijk, die dan juist tégen het verlangen indruist: matigheid. O, ironie!
Ons (particuliere) lichaam is mannelijk OF vrouwelijk waarmee we in de wereld afzonderlijk handelen. Onze (universele) geest is mannelijk EN vrouwelijk waarmee we tegelijk in de wereld zijn. Beide wordt geregeerd door twee basiskrachten: scheppen en vernietigen. Net als God! Als we iets nog niet kennen of hebben (en het ziet er aantrekkelijk uit), gaan we dat proberen te creëren. Als we iets kennen en hebben (en tevens de nadelige implicaties ervaren), gaan we dat proberen een nieuwe vorm te geven. En zo blijven we steeds doorgaan.
God heeft ons inderdaad naar zijn beeld geschapen....
Lhasa de Sela heeft amper vier CD's gemaakt. Ze werd ook amper 38 jaar. Haar eerste CD noemt 'La Llorona'. La Llorona verwijst naar een volksverhaal waarin een edelman de liefde wint van een arme vrouw die hem twee kinderen schenkt. Op een dag kondigt hij aan dat hij naar Spanje terugkeert om te trouwen met de vrouw die zijn familie heeft uitgekozen en dat hij hun twee zoontjes meeneemt. De vrouw wordt waanzinnig van verdriet en gooit de twee kinderen in de rivier. Nog altijd dregt Llorona de rivier af op zoek naar haar zonen.
Medea duikt in alle tijden en op alle plaatsen op. De rauwe passionele stem van Lhasa.
Ze is jammer genoeg vorig jaar overleden: de filosofe Patricia De Martelaere. Zij schreef geweldige essays over leven, kunst en dood in de bundel 'Een verlangen naar ontroostbaarheid'. Ik citeer haar haar laatste zinnen uit deze bundel (Meulenhoff, Amsterdam, 2003):
'Het is beter niet te krabben. Maar wie nooit heeft gekrabd, op een zwoele zomernacht, nat van het zweet, uitgeput en slapeloos, met het scherp van de nagels en tot bloedens toe, hopeloos en zonder verlichting- wie nooit heeft ondervonden hoe het genot uiteindelijk toch nog een gestalte kan worden van de kwelling- die heeft misschien ook wel een kleinigheid gemist.'
Eén van meest fatale vrouwen in de geschiedenis is Salomé. Omdat zij er de oorzaak van was dat het hoofd van Johannes de Doper op een schotel belandde. Dat is juist maar in feite was ze slechts een meisje dat, in opdracht van haar moeder, een verleidelijke dans uitvoerde voor haar stiefvader die haar vervolgens alles beloofde wat haar hartje begeerde en dat was, ingefluisterd door haar moeder, het hoofd van Johannes. Heel mooi geschilderd door een vrouwelijke kunstenares: Véra Willoughby.
Misschien zijn alle fatale vrouwen slechts meisjes.
Er zijn niet zoveel vrouwelijke schilders maar er is één die u echt niet mag missen: Frieda Kahlo. Haar leven is indrukwekkend: kinderverlamming op haar zesde, vreselijk zwaar ongeluk met een tram wanneer ze zeventien is, een permanent ontrouwe echtgenoot, de onmogelijkheid om kinderen te krijgen, lid van de Mexicaanse Communistische Partij en minnares van Trotski.
Ik geef u graag nog een vrouwelijke favoriet weer: Martha Nussbaum, een Amerikaanse filosofe die de stelling verdedigt dat ethische reflectie en morele oordeelsvorming gebaseerd moeten zijn op zowel ratio als emotie. U begrijpt dat het discussiepunt rond de emotie draait. Eén van haar begrippen is 'cataleptische indrukken' (cataleptisch = verstard, stijf). De stelling is dat 'cataleptische indrukken eenvoudigweg door de manier waarop we ze beleven onze instemming afdwingen en ons ervan overtuigen dat het zo en niets anders moet zijn. Het zijn merktekens of afdrukken in de ziel die als een zegel ingedrukt en gestempeld worden door de werkelijkheid zelf en in overeenstemming met de werkelijkheid en die onmogelijk afkomstig zouden kunnen zijn van iets wat niet die werkelijkheid is.' (N. Martha, Wat liefde weet. Boom/Parrèsia, Amsterdam, 1998, p. 103). Vergis u echter niet. De titel van het hoofdstuk is:
Conny Palmen schrijft boeken. Zelf heb ik het nogal voor haar essay 'Het weerzinwekkende lot van de oude filosoof Socrates'. Alleen de titel al doet het hem voor mij. Weerzinwekkende lot is intrigerend, zeker in combinatie met Socrates. Socrates dronk wel de gifbeker maar je voelt al aan dat het essay over een ander weerzinwekkend lot zal zal gaan. Ik geef u dat andere graag mee:
Niemand zijn is onverdraaglijk, iemand zijn is gevaarlijk.
Er verschijnen een heel aantal interessante vrouwen in het oude testament. Te beginnen met Eva maar gevolgd door o.a. Sara (de vrouw van Abraham), Batseba (geliefde van Koning David), Izebel (beruchte vrouw van Koning Achab). Ik heb echter sympathie opgevat voor Ruth. Ruth is weduwe die tevens haar twee zonen heeft verloren. Op een nacht, nadat de oogst is binnengehaald en iedereen dronken is, gaat ze naar Boaz, een rijk familid, en legt zich aan zijn voeteinde (sommige vertalingen spreken van het ontbloten van zijn voeten, een eufemisme voor genitaliën). Ze trouwen nadien.
Clarissa Pinkola Estés is de auteur van het boek 'De Ontembare vrouw'. Een boek waarin het ontembare, als archetype in elke vrouw, wordt verteld aan de hand van mythen en verhalen. Deze blog wenst die auteur eer aan te doen.
