gevallen in een vogelartsenpraktijk : dierenarts Erwin Louagie
Als dierenarts kleine huisdieren (ook honden en katten) is een groot deel van mijn cli�nteel houder van vogels (papegaaien, parkiten,duiven, zangvogels, exoten, roofvogels,...) Aangezien er al zoveel informatie over katten en honden terug te vinden is op het internet, heb ik speciaal voor vogelliefhebbers deze blog aangemaakt. Sedert 2024 plaats ik nu en dan ook eens andere gevallen (honden, katten, ...) op de blog
Mijn gegevens : Louagie Erwin, wijnendalestraat 23, 8820 Torhout
tel 050/216934
Op afspraak
10-10-2023
Edelpapegaai (eclectus rotatus) zonder bovenbek
Rocco is een vrouwelijke edelpapegaai (eclectus rotatus) die, die door een ongeluk in huis een fractuur van de beenderige aanhechting van de bovenbek opliep.
Bij aankomst bleek dat de bloedvoorziening van de bovenbek onvoldoende was en werd die de volgende dag in het benig gedeelte geamputeerd onder algemene anesthesie (verdoving). De bovenbek was immers gedoemd om af te sterven en dit ging onvermijdelijk een infectie en gangreen veroorzaken.
De onderbek was gespleten en werd door middel van een metaaldraad terug gerepareerd.
Andere dierenartsen hadden euthanasie voorgesteld, maar de eigenaar wilde Rocco kost wat kost nog een kans geven.
Feit is dat papegaaien die de boven-of onderbek kwijtraken, uiteindelijk meestal hun plan leren trekken, op voorwaarde dat ze hun voeding onder de vorm van een papje worden aangeboden.
Tot dan moeten ze natuurlijk gedwangvoederd worden en krijgen ze antibiotica en pijnstillers tegen infecties en pijn.
Ook moet s avonds voor Rocco gaat slapen, alles in zijn bekje proper gemaakt worden, want de papvoeding gaat overal aan kleven.
Na 14 dagen mocht Rocco naar huis en mits de nodige extra zorg thuis, hopen we dat hij nog een lang en gelukkig leven mag leiden. Uiteindelijk zijn het vooral de mensen die medelijden hebben met hem, maar zelf ligt Rocco er niet van wakker dat hij zijn bovenbek mist. Misschien zelfs integendeel, aangezien hij nu extra aandacht krijgt.
Een extra pluspunt is nu dat Rocco wat gezonder gaat eten, want de pap wordt gemaakt van nutribird korrels voor papegaaien en eivoer. Alhoewel het natuurlijk beter is, je bovenbek als vogel niet te verliezen
De eigenaar heeft ook de omgeving voor de vogel aangepast (ladder), zodat hij zonder het gebruik van zijn bovenbek, gemakkelijk in zijn kooi kan klimmen.
Het filmpje vind je hier op youtube : volg de link onder aan de foto's
https://youtu.be/QxqUeotVa6Q
Fotos : voor de operatie/verdoving door middel van gas met een masker/de geamputeerde bovenbek/na de operatie/Rocco leert zelfstandig eten
Partnergeweld in de vogelwereld : blauwgele ara pop aangevallen door man
Deze blauwgele ara (ara ararauna) pop had een duidelijke bloeduitstorting aan beide kanten van de kop met zwelling. Haar nieuwe partner had haar wellicht aangevallen.De vogel had ook geen eetlust (pijn ?). Zij werd gehospitaliseerd , kreeg dagelijks injecties met een antibioticum en pijnstillers. Ze werd ook gedwangvoederd met een kropnaald. Na enkele dagen was de zwelling fel verminderd en mocht ze terug naar huis.
Als papegaaien van verschillende geslachten samen worden gehuisvest, is een goede verstandhouding niet altijd vanzelfsprekend. Het klikt wel of niet, een beetje zoals in de mensenwereld.
Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld duiven : als je doffer en duivin samensteekt, heb je meestal binnen de 14 dagen het eerste ei....
prop gras chirurgisch verwijderd uit krop van een kip met 'harde krop'
Om een of andere nog onduidelijke reden, gaan kippen soms abnormaal veel gras eten. Gras bestaat uit cellullose (vezels) en die worden verteerd in de dikke darm, dus niet in de krop. In de krop kan de prop gras een soort 'spons' vormen waarin zaden en ander materiaal 'gevangen' zit. Wanneer de krop samentrekt werkt deze prop als een soort plug die de doorgang naar de slokdarm en de kliermaag belemmert. Aspergebonen (die ook vezels bevatten als je die opentrekt) kunnen hetzelfde effect hebben.
Het voedsel in de krop begint te gisten en te verzuren. Het zuurt 'verbrandt' de krop waardoor die nog minder neiging heeft om samen te trekken.
In het beginstadium kan geprobeerd worden door middel van massage en laxeermiddel de prop los te werken. Indien dit niet lukt is chirurgische behandeling nodig.
Marek is een virusziekte met een wat eigenaardig verloop.
Kuikens moeten al in de eerste levensdagen besmet zijn om later in hun leven de ziekte te ontwikkelen.
Als kuikens heel vroeg in hun leven besmet worden met het virus, is hun immuunsysteem nog niet voldoende ontwikkeld om het viurs als 'lichaamsvreemd' te herkennen, dus gaat het kuiken er ook niet tegen 'vechten'. Ondertussen kan het virus zich in de zenuwen en de hersenen nestelen en langzaam zijn vernietigende werking doen. Op die manier ontstaan er op den duur verlammingen.
De ziekte kan acuut, maar ook chronisch (traag) verlopen.
Typisch zijn de pootverlammingen, maar ook andere zenuwen kunnen aangetast worden. Zo kunnen zelfs de zenuwen van de krop in uitzonderlijke gevallen aangetast worden, waardoor de krop niet wil ledigen en waardoor ze een zure (kropverzuring) of harde krop krijgt (vaste delen zoals gras die vast komen te zitten in de krop en en soort harde 'bal' vormen). Dit maakt de diagnose van Marek in het begin soms heel lastig. Het zijn niet altijd de schoolvoorbeelden die je tegenkomt, waarbij de kip met één poot vooruit en één poot achteruit zit.
Daarenboven kan Marek ook tumoren geven. Afhankelijk waar de tumor in het lichaam zit, of waar de tumor op duwt, zullen dus ook andere symptomen zichtbaar worden, die soms niet meteen in de richting van Marek doen denken.
Marek komt meer en meer op latere leeftijd voor dan vroeger bij sierkippen en zien we meer en meer in een chronische vorm, waarbij de verlamming bij het geven van ontstekingsremmers soms tijdelijk verbetert. Heel zelden zien we een soort stabilisatie met ontstekingsremmers waarbij de kip verder een min of meer normaal leven kan leiden. Dan kan je de vraag stellen of dit wel de ziekte van Marek geweest is, want de diagnosemogelijkheden (zoals MRI of CT-scan) zijn financieel niet zo toegankelijk als het over kippen gaat.
Hier op de foto zie je een 'schoolvoorbeeld' van een seabright met Marek. Seabrights worden algemeen gezien als een van de meest gevoelige kippenrassen voor het virus. Klik op de foto voor een groter beeld.
Er zijn ook kanariepokken en kippepokken. Deze ziekten veroorzaken de typisch pokletsels op plaatsen met weinig bevedering. Dit zijn ook de plaatsen waar bijtende insecten zoals muggen die besmet zijn met het pokkenvirus gemakkelijkst bloed zuigen. Muggen zijn een belangrijke bron van besmetting door pokken, maar ook bloedluizen kunnen ze overdragen. Duiven die pikken naar elkaar kunnen elkaar ook besmetten en zelfs via het drinkwater kan het gebeuren.
Kippenpokken zijn alleen besmettelijk voor kippen, kanariepokken voor kanaries, duivenpokken voor duiven, mensenpokken voor mensen, en .apenpokken voor apen en mensen
Er zijn uitwendige pokken die je bijvoorbeeld ziet rond de bek, maar ook in de bek kunnen de letsels uitgebreid worden. Als zon pokletsel in de bek de luchtpijp afsluit, kan een duif in acute ademnood komen.
In België is momenteel geen vaccin tegen duivenpokken beschikbaar. Dit wordt toegediend door enkele pluimpjes te trekken op de bil en met een borsteltje het vaccin in te wrijven. Op deze plaats krijgen de duiven dan een pok doordat het vaccin een verzwakte variant van het virus bevat.
Deze pok is het bewijs van een goede immuniteit.
Tot in de jaren tachtig werden mensen gevaccineerd tegen de mensenpokken, een ziekte die gedurende eeuwen verschillende pandemieën veroorzaakte waarbij miljoenen mensen stierven, net zoals tijdens uitbraken met de pest.
Wie nog gevaccineerd is tegen de mensenpokken heeft op zijn bovenarm nog een klein litteken het resultaat van een genezen pok.
Duivenpokken in de bek lijken sterk op een andere ziekte : trichomoniasis of 'het geel'. Deze wordt echter veroorzaakt door een eencellige parasiet.
acute ademnood grijze roodstaartpapegaai door schimmelprop (aspergillose) in luchtpijp
Aspergillose werd in deze blog reeds meerdere malen besproken. Het is een agressieve schimmelziekte die vooral voorkomt bij vogels die een verzwakt immuunsysteem, zoals bij papegaaien die een zaadmengsel als bijna enige voeding krijgen. Dit leidt tot vitamine A-gebrek. De fruitsoorten die wij hier kennen (appel, peer, kiwi, ) bevatten weliswaar veel vitamine C, maar te weinig vitamine A.
Bij sommige papegaaien kunnen schimmelproppen die zich gevormd hebben in de longen, plots loskomen en vast komen te zitten in de splitsing van de luchtpijp waar ze beginnen werken als een klep die dichtslaat iedere keer als de papegaai inademt. Dit kan leiden tot acute verstikking.
Deze papegaai werd gevonden onder in de kooi met acute erge ademnood. Hij werd zo vlug mogelijk in een zuurstofkooi gestoken voor een paar uur. Indien we de vogel meteen hadden willen behandelen, zou dit wellicht slecht afgelopen zijn. Iedere inspanning kon immers de dood veroorzaakt hebben, omdat de hersenen op dat moment te weinig zuurstof kregen.
Nadat de papegaai wat gestabiliseerd was, werd hij verdoofd met een mengsel van zuurstof en isofluraan (verdovingsgas) en werd zonder te aarzelen een opening gemaakt achter de laatste rib, waar een buisje in de luchtzak werd gestoken (die met de longen in verbinding staat).
Via dit buisje werd nu zuurstof en isofluraan geblazen door het verdovingsapparaat en het buisje werd aan de huid vastgenaaid. Nu kon de papegaai na het wakker worden door dit buisje in de buik ademen. Het ademhalingsstelsel van een vogel zit immers anders in elkaar dan een zoogdier. Op die manier kon de vogel weer zonder problemen ademen.
S Avonds werd de vogel weer verdoofd via deze canule en werd een buisje in de luchtpijp geschoven tot aan de splitsing van de luchtpijp en werd de prop er uit gezogen. Na het wakker worden, werd de canule afgedicht om te kijken of de papegaai weer via de bek normaal kon ademen en of dus de luchtpijp weer volledig vrij was. Gelukkig was dit het geval en kon de canule in de buik verwijderd worden.
Het dier zal nog lange tijd medicatie moeten nemen tegen de schimmelinfectie en zal een gezondere voeding moeten eten met meer vitamine A, meer calcium, minder vet en ook wat dierlijke eiwitten. Zon voeding is bijvoorbeeld nutribird P15 van Versele-Laga.
Ook kreeg het dier ontstekingsremmers en antibiotica om infectie in de buik door de canule te voorkomen.
Deze vogel heeft veel geluk gehad want veel van deze dieren sterven op weg naar de praktijk of stikken tijdens de behandeling voor de canule kan geplaatst worden. Het vastnemen van de vogel waardoor ze zich opwinden kan al voldoende zijn.
Foto 1 : Eerst was het verdovingsapparaat aangesloten via een masker op de kop, daarna werd het aangesloten aan de canule in de buik via een darm . Op die manier blijft de vogel verdoofd en kunnen we de canule vastnaaien aan de huid.
Foto 2 en 3 en 4 : nu kan de vogel rustig wakker worden.
Foto 5 : De vogel is wakker en kan nu via de canule ademen terwijl de schimmelprop nog vastzit in de luchtpijp. Hij kreeg een kraag om zodat hij de canule niet kon losbijten. Later werd de vogel terug verdoofd om de schimmelprop er uit te halen. We mogen dit niet overhaasten want de vogel is nu uitgeput door te snakken naar adem gedurende al die tijd.
We zien regelmatig kippen met een dikke buik gevuld met vocht. Deze kippen zijn meestal erg mager (te voelen aan het scherpe borstbeen) en 'lopen als een pinguin'.
Veelal zijn ze ook kortademig en in extreme gevallen ademen ze met open bek. Dit komt omdat de druk in de buik zodanig groot wordt dat dit begint te duwen op de longen en luchtzakken.
Vochtopstapeling in de buik kan verschillende oorzaken hebben : 1) een hartprobleem waarbij het bloed als het ware in de buikorganen 'blijft staan' en er serum vanuit het bloed in de buikholte sijpelt. 2) Een leverprobleem (zwelling van de lever of levercirrhose) waardoor het bloed dat door de lever passeert voordat het naar het hart vloeit als het ware wordt 'tegengehouden' en door de druk in die bloedvaten serum in de buikholte sijpelt. 3) een eidooier die tijdens de eisprong niet in de eileider maar in de buikholte terechtkomt. De dooier bevat irriterende stoffen die een ontstekingsreactie geven en waardoor het buikvlies ontstekingsvocht begint af te scheiden.
Dit mag niet verward worden met een eileiderontsteking, waarbij er ontstekingsvocht of etter zich in de eileider opstapelt. Kippen leggen bijna dagelijks een ei en daardoor staan de 'geboortewegen' continu open, waardoor er bacteriën makkelijk binnen geraken en een onsteking veroorzaken. Ook dan kunnen kippen een dikke buik krijgen, maar dan voelt de buik meestal niet aan als een ballon gevuld met water. In veel gevallen zien we dit reeds aankomen : een windei of een ei met een abnormale schaal (maar dit kan ook door calciumtekort optreden.)
Via enkele onderzoeken kunnen we achterhalen wat de oorzaak is van vochtopstapeling in de buik. Een gele kleur wijst meestal op een eidooier die in de buik terecht is gekomen. Ook kunnen we het eiwitgehalte van het vocht bepalen door middel van een refractometer. Als het vocht meer dan 2 gram eiwit/liter bevat, is het meestal ontstekingsvocht, veroorzaakt door een eidooier. Ook vinden we dan meestal vetdruppels in het buikvocht terug.
Onderscheid maken tussen hart-en leverproblemen ligt wat moeilijker, maar hou er rekening mee dat kippen vaak last hebben van leververvetting door het hoge oliegehalte in de zaden (mais,..) en bij de vorming van een eidooier wordt er sowieso veel vet gemobiliseerd (cholesterol in eidooier), waarvan een deel terug opgeslagen wordt in de lever.
De kip op de foto had last van buikwaterzucht ten gevolge van een eidooier die in de buikholte terecht was gekomen. Om de druk in de buik te minderen, wordt in eerste instantie de buik gepuncteerd met een naald om vocht af te laten. Dat moet op een gecontroleerde manier gebeuren om geen darmen aan teprikken.
Daarna krijgt ze onstekingsremmers en antibiotica toegediend, bij voorkeur door middel van injecties. Op die manier hopen we de ontstekingsreactie stil te leggen.
De beker op de foto's gevuld met vocht (bijna 0.5 liter !!) is het vocht afgelaten bij 2 kippen in één sessie. Twee kippen van dezelfde eigenaar hadden tegelijkertijd last van hetzelfde probleem (eidooier in de buikholte). Dit was in het voorjaar. Niet verwonderlijk eigenlijk : de meeste kippen stoppen met eieren leggen in de winter en als het voortplantingsstelsel in het voorjaar terug actief wordt, gebeurt het wel eens dat er foutjes gebeuren waarbij de eidooier op de verkeerde plaats terecht komt : niet in de eileider, maar in de buikholte.
Op een van de foto's zie je ook een refractometer waarmee we het eiwitgehalte in het buikvocht kunnen bepalen.
Spoelen van neusgaten en sinussen bij een papegaai
Zoals reeds verschillende keren vermeld in deze blog is het geven van alleen maar een zaadmengsel bij papegaaien te vet, het bevat te weinig calcium en vitamine A en het bevat geen dierlijk eiwit.
Te kort aan vitamine A zorgt voor metaplasie van de slijmvliezen : de slijmvliezen drogen uit, worden dikker en er ontstaat een abnormale schilfervorming. Daarenboven bevordert een tekort aan vitamine A een schimmelinfectie.
Soms zijn de neusgaten van een papegaai gewoon verstopt door een opstapeling van schilfers in neus en de diepere holtes in de schedel (sinussen) die met de neus in verbinding staan.
Een veel voorkomende agressieve schimmel bij vogels is aspergillose. Deze schimmel vreet zich een weg door gezonde weefsels en zelfs het bot. Dit zien we hier op de foto bij een papegaai met een schimmelinfectie van de neus en de sinussen.
Naast een verandering van het voeder (pelletvoeding waar alles in zit wat het dier nodig heeft) en het geven van antischimmelmiddel voor langere tijd (minimum maanden) gaan we in die gevallen ook de neus en de diepere sinussen spoelen met een zoutoplossing waarin een anti-schimmelprodukt zit.
Daarbij wordt de vogel ondersteboven gehouden en wordt het product onder druk met een spuit diep in de neusgaten gespoten. Deze oplossing moet dan, indien de neusgangen terug open zijn, door een opening in het gehemelte, aan de onderkant van de bovenbek, terug naar buiten vloeien.
Opdat de vogel zich niet zou verslikken, wordt hij ondersteboven gehouden.
Op 10/01/23 werd een sierkip aangeboden met een gebroken tibiotarsus (equivalent met het scheenbeen van een mens of zoogdier).
Er werd een röntgenfoto van genomen en de kip werd behandeld met een plaatsen van een pin in het beenmerg (intra-medullaire fixatie) onder algemene verdoving.
Er werd tevens een spalk bevestigd, om rotatie (draaien) van de poot te voorkomen.
Na een goede week werd de spalk verwijderd. De poot was iets te ver naar buiten gedraaid en dat kon manueel gecorrigeerd worden omdat de fractuureinden nog maar met elastisch weefsel aan elkaar gegroeid waren.
Vanaf dan werd er door de eigenaar in toenemende mate kinesitherapie uitgeoefend, wat heel belangrijk is om te voorkomen dat pezen vastgroeien op de plaats waar de botfragmenten aan elkaar aan het groeien zijn.
Op 7/02/23 werd de pin verwijderd en kon de kip de poot reeds goed gebruiken.
1ste twee foto's : röntgenfoto van de fractuur voor het plaatsen van de pin
3de en 4de foto : een week na het plaatsen van de pin
5de foto : de pin na het verwijderen
6de en 7de foto : de kip na het verwijderen van de pin
Grasparkiet amputatie poot/gevaren in huis/vleugels eenzijdig en dus verkeerd geknipt
Een grasparkiet werd aangeboden met een pootje dat gedeeltelijk afgestorven was doordat het een week geleden in heet kaarsvet terechtgekomen was. De vleugel was aan één kant kortgeknipt om het vliegen te beperken.
Bij huiskamerparkieten/papegaaien is het beter beide vleugels te kortwieken,zodat ze nog een bepaalde richting kunnen aanhouden tijdens hun korte zweefvlucht. Anders komen ze soms terecht op plaatsen waar ze het zelf niet willen (zoals hier het geval).
Bij kippen/eenden met buitenbeloop gebeurt dat meestal aan één kant.
De juiste slagpennen dienen op de juiste lengte te worden geknipt, zodat ze niet zoals een 'steen' naar beneden vallen, maar nog een korte zweefvlucht kunnen maken, zonder zich te bezeren.
Zonder amputatie zou deze grasparkiet ziek worden en sterven doordat afvalstoffen van het afgestorven ledemaat in het bloed terechtkomen en de vogel zichzelf vergiftigt.
Amputatie bij dergelijke kleine vogels is geen sinecure, omdat vogels maximum 1% van hun gewicht aan bloed kunnen verliezen, zonder in de problemen te geraken. Als een grasparkiet dus 30 gram weegt, spreken we over ongeveer 6 druppels bloed.
De vogel werd met gasanesthesie met een masker verdoofd en de operatie is geslaagd. De wonde werd in-en uitwendig gehecht met heel fijne verteerbare draad.
Gelukkig heeft een parkiet/papegaai een 'derde poot', namelijk zijn snavel. Het lukte hem ook kort na de operatie om op een stok te zitten.
Een groot gezwel ter hoogte van de poot van een kip bleek een abces te zijn. Etter bij vogels ziet er uit als brokkelige kaas, vandaar dat een abces niet spontaan zal 'uitbreken' bij vogels.
In dit geval werd het abces beetje bij beetje 'uitgepeld' tot op gezond (en dus bloedend) weefsel. Daarna werd een drukverband aangelegd onder zalf om de bloedingen te stelpen. Na anderhalve dag werd het verband verwijderd ter controle. De eigenaar zal zelf na een enkel keren een verband met zalf moeten aanleggen. Daarna kan de wonde met een ontsmettende zalf vochtig gehouden worden, zodat de wonde van binnen naar buiten kan dichtgroeien. De nieuwe huid zal uit een soort litteken bestaan dat er anders zal uitzien en zonder schubben. De foto's spreken voor zich. De laatste foto is na het verwijderen van het verband na anderhalve dag.
Bijknippen van nagels bij vogels moet omzichtig gebeuren. In de nagels loopt immers een adertje dat, wanneer je de nagel te ver afknipt, kan beginnen bloeden. Bij witte nagels (veel kanarievogels) kan je het adertje goed zien lopen, zeker wanneer je de nagel tegen een sterke lichtbron houdt.
Bij zwarte nagels (zoals bij deze blauwgele ara) kan je echter niet 100% zeker weten hoe ver je mag knippen. Hoe meer je trouwens de nagels van een vogel knipt, hoe meer het adertje zich terugtrekt en hoe verder je de volgende keer kan knippen, maar het blijft in zekere zin giswerk.
Zelf zal ik bij grotere vogelsoorten (bijvoorbeeld grijze roodstaartpapegaai of deze ara...) altijd de nagels bijvijlen met een dremel in plaats van ze bij te knippen. Bij het knippen duw je immers de nagel dicht en in die nagel loopt ook een zenuw. Dat kan een pijnreaktie veroorzaken en dus de nodige stress. Daarenboven zal bij het bijvijlen met bijvoorbeeld een dremel warmte vrijkomen, waarbij het bloedvat enigszins dichtgeschroeid wordt en je niet rap een bloeding zal krijgen.
Hebben we bij zwarte nagels toch een bloeding dan kan dat opgelost worden door de hoorn rond het bloedvat te doen 'smelten' met de fijne punt van een soort soldeerbout waardoor de bloeding stopt. De zenuw heeft zich dan meestal al teruggetrokken waardoor dit geen pijn doet.
Een bloedende nagel kan een probleem worden, omdat iedere keer als de vogel de teen stoot, het opnieuw begint te bloeden. Vogels kunnen 1% van hun lichaamsgewicht aan bloed op een veilige manier verliezen, bij een groter bloedverlies wordt het gevaarlijk.
3) fruit/groentensoorten die bij ons makkelijk te verkrijgen zijn en die relatief veel vitamine A bevatten. Let wel : in sommige tropische vruchten die bij ons moeilijk te verkrijgen zijn zit soms 20x meer vitamine A dan in de vruchten die wij hier kunnen verkrijgen in de handel. Vandaar het woord 'relatief'.
In de natuur gaan vogels beginnen denken aan de
voortplanting :
-
Wanneer de dagen langer worden dan 12u
-
Wanneer er voldoende voedsel terug te vinden is
-
Als het warm genoeg is
-
Als er nestgelegenheid aanwezig is
-
Als er een partner aanwezig is
Bij een huiskamerpapegaai zijn bijna alle voorwaarden
vervuld om aan de voortplanting te beginnen.
Vogels zitten s avonds laat ook veel bij kunstlicht en
dagen van 16u of langer zijn geen uitzondering.
Sommige vogels zijn zelfs heel creatief : de eigenaar of
zelfs een object uit de kooi kan als partner fungeren.Een soortgenoot als partner moet zelfs niet
direct zichtbaar zijn. Hem horen kan al voldoende zijn om meer
geslachtshormonen aan te maken. Ook het spiegelbeeld (spiegel in de kooi, een
metalen klokje) kan daar voor zorgen.
Wat nestgelegenheid betreft, kan een kartonnen doos, een
donker hoekje al voldoende zijn.
Het voedsel dat we aan onze huiskamerpapegaaien geven, is
meestal ook heel calorierijk (te vet, onder andere zonnepitten, pindanoten,
mais ).
Al deze triggers resulteren in sommige gevallen in onaangepast
hormonaal gedrag :
-
Agressie :de vogel zal, niet als in de natuur, zijn
territorium verdedigen
-
Destructief gedrag : in de natuur zal de
vogel zijn nestgelegenheid (bijvoorbeeld een holte in een boom) ruimer maken
door het hout af te bijten van de binnenwanden. In de huiskamer zal hij die
drang kanaliseren door alles in huis kapot te bijten. Soms is dat naar zichzelf
gericht
(vederplukken, automutilatie ) Het
vederplukken kan ook afgeleid zijn van het gedrag in de natuur waarbij vogels
eigen veren plukken om het nest in te richten.
-
Schreeuwen : dit kan het roepen naar de
partner zijn of om te laten horen dat dit zijn territorium is.
-
Sommige mannelijke vogels kunnen zelfs masturberen
op voorwerpen of zelfs op de eigenaar. Uiteindelijk kan dit zelfs leiden tot
een prolaps (uitstulpen) van de cloaca
-
Vrouwelijke vogels kunnen beginnen eieren
leggen, zelfs zonder aanwezigheid van een soortgenoot. Soms in
uitzonderlijke aantallen, met uitputting tot gevolg. Soms resulterend in
legnood, verlamming van de poten door de druk van het ei tegen zenuwen
of door calciumgebrek. Uitzonderlijk kan dit leiden tot acute sterfte
door een vetembolie. (Bij de vorming van de dooier wordt veel vet
gemobiliseerd in het bloed, wat kan leiden tot een verstopping van een klein
bloedvat in de hersenen door een vetdruppel).
Redenen genoeg dus om te proberen
dit hormonaal gedrag onder controle te houden. Als we de bovenstaande triggers
kennen, die hiertoe aanleiding geven, kunnen we al enkele hulpmiddelen bedenken
:
-
Voeding : het aantal calorieën beperken,
door bijvoorbeeld over te schakelen op pelletvoeding (bijvoorbeeld
nutribird). Aan de hand van een formule kan het aantal calorieën dat papegaai
nodig heeft, worden berekend. Fruit en groenten zullen in elk geval het
vetgehalte van een zaadmengeling naar beneden halen. Warme voeding kan ook de
hormonen stimuleren. Dit heeft wellicht te maken met het baltsgedrag, waarbij
vogels voeding uit de krop aan elkaar overgeven ter versteviging van de
paarbinding.
Laat de vogel zoeken achter zijn eten (in
de natuur : fourageren) : je kan bijvoorbeeld een lege keukenpapierrol volproppen
met krantenpapier en in het midden een pindanoot steken. Hoe meer tijd een
vogel moet steken in dagdagelijkse bezigheden zoals in de natuur, hoe minder
tijd om met andere dingen bezig te zijn.
-
Temperatuur : de vogel in een koudere
omgeving plaatsen (bijvoorbeeld 15°C).
-
Geen speelgoed geven dat kan aanzien worden als nestgelegenheid
(bijvoorbeeld kartonnen doos). Als een papegaai een doos volledig in
stukken scheurt, is dat meestal geen hormonaal gedrag. Kruipt hij erin en
gebruikt hij de afgescheurde snippers als bodembedekking, dan is dit meestal
wel een teken van hormonaal gedrag. Ook ronde voorwerpen, die kunnen aanzien
worden als een ei, kunnen de hormonen triggeren.
-
Hou rekening met het feit dat een partner
niet noodzakelijk moet zichtbaar zijn. Hem of haar horen is soms al voldoende. Een
papegaai strelen onder de vleugels of boven de staart stimuleert sterk zijn
voortplantingshormonen.
-
De daglengte verkorten tot maximaal 12u
(donkere doek op kooi leggen of in donkere ruimte steken)
Bij sommige vogels kan het nodig zijn een hormoonimplant
te steken, die de hormonen tijdelijk onderdrukt.
Op onderstaande foto : een valkparkiet werd
gepresenteerd met legnood, ook al had zij al verschillende eieren gelegd. Zij
zat in een kooi zonder soortgenoot, maar vloog ook veel in huis rond en werd
veel geknuffeld door de eigenares. Zij eet een eenzijdige zaadmengeling,
waardoor zij ongetwijfeld ook tekort aan calcium had.
Het ei werd doorheen de buikwand met een naald leeggezogen,
waardoor het ei inklapt. Hierdoor zal de gebroken schaal samengehouden worden
door de schaalvliezen en zullen geen scherpe delen de eileider perforeren.
Ondanks de kleinere diameter van het gecollabeerde ei, lukte
het niet het ei te verwijderen uit de eileider. Aangezien de vogel zich niet
meer ziek gedroeg, een goede eetlust had en goed mest kon maken, werd niet
besloten tot een keizersnede. Keizersnede is bij dergelijke kleine vogels een
riskante noodoplossing, ook al omdat vogels maximaal 1% van hun lichaamsgewicht
aan bloed kunnen verliezen. Meestal zal er bij vogels geen nieuw ei worden
gevormd als er nog een ei (of het restant ervan) in de eileider zit.
Grijze roodstaart met tumor ter hoogte van cloaca (papilloma)
Bij papegaaien bestaat een tumor die vermoedelijk wordt veroorzaakt door een virus : het papilloma-virus. De aandoening noemen we 'papillomatose'.
De tumor komt meestal voor ter hoogte van de cloaca waardoor de vogel gaat persen en er bloed in de uitwerpselen kan zitten. Deze tumor kan in sommige gevallen ook op andere plaatsen in het spijsverteringsstelsel zitten, wat diagnose en behandeling moeilijk maakt.
Bij een lokale tumor ter hoogte van de cloaca kan de tumor eventueel chirurgisch worden verwijderd. Meestal wordt er ook een electrocauter gebruikt om resterend tumorweefsel weg te 'branden'.
foto 1 : opstelling voor de operatie, rechts is de electrocauter te zien.
foto 2 : links het anesthesietoestel (verdoving met gas via een mengsel van zuurstof en isofluraan)
foto 3 : de vogel wordt verdoofd via een masker
foto 4 : de tumor is duidelijk te zien
foto 5 : er wordt een wattenstaafje in de cloaca gebracht om de cloaca-opening te herkennen tijdens de operatie
Endoscopie wordt bij vogels gebruikt om inwendige organen van dichtbij te bekijken. Bij endoscopie van de buik wordt een kleine opening in de buikholte gemaakt en wordt een optisch instrument hierin geschoven.
Endoscopie kan gebruikt worden om tot een diagnose te komen (bijvoorbeeld diagnosticeren van aspergillose-letsels in de luchtzakken) maar kan ook gebruikt worden om het geslacht te bepalen bij vogels waar er uitwendig geen duidelijk onderscheid te zien is tussen pop en man. Soms is dit uitwendig geslachtsonderscheid pas op latere leeftijd te zien en dan kan endoscopie al het geslacht duidelijk maken op vroege leeftijd. Geslachtsbepaling wordt nu meer en meer gedaan door middel van DNA-onderzoek waarbij een druppeltje bloed of enkele (vers geplukte) veren al voldoende zijn.
Het voordeel van endoscopische geslachtsbepaling is dat afwijkingen in de buikholte op die manier aan het licht kunnen komen. Sommige kwekers gebruiken deze methode om vogels die op vroege leeftijd al een goed ontwikkelde eierstok of testikel hebben, als kweekvogel verder te houden. De minder ontwikkelde vogels worden te koop aangeboden.
Op onderstaande foto's wordt een blauwgele ara kort met een gasanestheticum verdoofd (isofluraan). Er wordt aan de rechterkant, achter de laatste rib een kleine insnede in de huid gemaakt. Met een fijne peantang worden de onderhuid en spiertjes van de buikwand voorzichtig gekliefd. Daarna wordt een trocart in de opening geduwd , waarlangs we de endoscoop in de buikholte brengen. Hierdoor kunnen we de eierstof of testikel in beeld brengen.
Er wordt dan een certificaat geschreven waarbij vermeld wordt of de vogel een pop of man is, met vermelding van ringnummer of chip.
papegaai kan bek niet meer sluiten : luxatie van de bovenbek
Een ara maracana werd aangeboden met open bek, wilde wel eten, maar kon niet.
De ara had een luxatie of ontwrichting van de bovenbek.
Bij papegaaien kan zowel de onderbek als de bovenbek onafhankelijk van elkaar bewegen. De bovenbek kan dus bewegen ten opzichte van het bovenste deel van de schedel. De plaats waar de bovenbek kan articuleren ten opzichte van de schedel, is aangeduid met een pijl op de bovenste foto.
Bij luxatie van de bovenbek komt die hoger vast te zitten. Zelfs als de vogel de onderbek sluit,, heb je dus de indruk dat de bek op zijn geheel niet sluit.
Onder verdoving wordt de bovenbek terug in de juiste plaats getrokken. Op de foto waar de kop in het verdovingsmasker zit, is dat reeds gebeurd.
De vogel krijgt een pijnstiller en wordt in observatie gehouden tot zeker is dat hij kan eten. Dat zal de eerste dagen zacht voer zijn, om er voor te zorgen dat dit zich niet weer voordoet, want de weefsels rond het gewricht zijn tijdelijk wat uitgerokken.
Door op een harde noot te bijten of door naar de tralies van de kooi te vliegen en zich zo te laten vallen met volle gewicht, kan de bovenbek luxeren.
Een kanarievogel werd gepresenteerd met een gezwel ter hoogte van de buik. Dit bleek een vedercyste te zijn.
Wat is een vedercyste ?
Een nieuw veertje, in dit geval een donsveertje ter hoogte van de buik, groeit vanuit een veerfollikel. Net zoals een haartje uit een haarfollikel groeit.
Dit is een klein 'putje' in de huid, waar bloedvaatjes zitten die voedingsstoffen aanvoeren voor de vorming van dit veertje. Een bloedvaatje groeit mee met het zich ontwikkeld pluimpje en zit er eigenlijk middenin. We spreken van een bloedpen. Rond die bloedpen zit een vlies. Binnenin het vlies groeit het pluimpje verder uit en als dit volledig ontwikkeld is, zal het bloedvat verschrompelen en zal de veer van binnen uitdrogen. Daarna scheurt het vliesomhulsel en zal de veer zich ontplooien zoals een vlinder die uit een cocon komt.
Wanneer het zich ontwikkelend veertje echter niet recht, maar gekruld uit de follikel groeit, dan zal het veertje in de huid groeien, net zoals bij een ingroeiende nagel. Er vormt zich dan een vedercyste : een bol gevuld met een kruimelige inhoud. Dit is de verpulverde veer samen met brokkelige etter door de ontsteking.
Toen ik probeerde de cyste af te binden, brak ze open en kwam de kruimelige inhoud uit de cyste, zoals op de foto te zien is.
Vedercystes worden best afgebonden, zodat ze afsterven en uiteindelijk vanzelf afvallen. Snijden in de cyste, kan fatale bloedingen veroorzaken bij een dergelijk kleine vogel.
De melkuil is een Afrikaanse oehoe en is de grootste uilensoort van Afrika.
Deze majestueuze vogel van 6 maand oud werd aangeboden met een fractuur van de tarsometatarsus. Een spalk bood te weinig stabiliteit, een intramedullaire (in het beenmerg) was niet mogelijk zonder het gewricht te doorboren. Daarom werd gekozen voor dwarspinnen, waarbij er 2 boven en onder de breuk moeten geboord worden om de breuk volledig te immobiliseren. Tijdens de anesthesie was het niet makkelijk om de exacte positie van de pinnen in te schatten, maar het resultaat is bevredigend.
Het voordeel is dat deze uil na de operatie zijn buig-en strekpezen normaal kan gebruiken, zodat er weinig kans is dat de pezen in het granulatieweefsel ('wild vlees') van de genezende breuk vastgroeien. Dit is namelijk een groot probleem bij de genezing van fracturen bij vogels : indien door bijvoorbeeld een spalk een vogel zijn pezen niet normaal kan buigen of strekken, treden er vlug vergroeiingen op, waardoor het dier een stijve poot of stijve tenen overhoudt. Vandaar dat kinesitherapie tijdens na de genezing in zo'n gevallen heel belangrijk is.
jonge grijze roodstaart gestorven na PBFD (bek-en vederrot)
Bek-en vederrot (of PBFD = psittacine beak and feather disease) is een virusziekte die je zou kunnen omschrijven als 'aids' bij vogels. Eigenlijk is dit een verkeerde benaming want het virus behoort tot een heel andere familie dan het hiv-virus, maar het heeft wel één ding gemeen : het tast de immuniteit van de vogel aan, waardoor de meeste vogels sterven binnen het jaar aan secundaire bacteriële en schimmelinfecties. De ziekte komt nagenoeg alleen bij krombekken voor.
Dit betekent dat er wellicht veel meer krombekken sterven aan PBFD dan gedacht, omdat bij sommige vogels die sterven aan longonsteking, darmonsteking, enz...de onderliggende oorzaak PBFD kan zijn. Daarom zijn laboratoriumtesten belangrijk.
PBFD is een raar beestje. Hoe jonger de vogel is op het moment dat hij besmet wordt, hoe groter de kans dat hij het virus niet meer kwijtraakt en zal ziek worden. Dit komt omdat bij jonge vogels het immuunsysteem nog niet volledig ontwikkeld is en zijn lichaam dat virus niet als lichaamsvreemd herkent en er dus niet op zal reageren. Het virus kan dan ongemerkt het immuunsysteem aantasten. Bij sommige soorten zien we ook bekafwijkingen (afbrokkelende bek) en abnormale veren. Vandaar de naam. Maar dat is, volgens mijn bescheiden mening, eerder een minderheid !
Bij de ene soort verloopt de ziekte chronisch, bij de andere meer acuut. Bij grijze roodstaarten zien we bijvoorbeeld ook extreme bloedarmoede.
Het ziektebeeld van PBFD is dus niet altijd die van een vogel met abnormale veren, maar is soms heel vaag.
Een groot deel van de aangetaste vogels sterft binnen het eerste levensjaar. Ondertussen zijn er al verschillende varianten gevonden waarbij de ene variant al vlugger sterfte geeft dan de andere.
Deze grijze roodstaart werd gehospitaliseerd omdat hij niet meer wilde eten. Ondanks de goede zorgen, antibiotica, onstekingsremmers en zelfs antischimmelmiddelen omwille van kortademigheid, bleef de vogel zwakker worden en vermageren. Er werd een bloedstaal genomen voor onderzoek van lever, nieren, enz...en wat opviel :
het bloed was precies water met een rode kleur. Dit wees op extreme bloedarmoede. Genoeg om ook een staal op te zenden voor onderzoek op PBFD naar een gespecialiseerd laboratorium. Met een positief resultaat als gevolg.
Vandaar het belang om bij aankoop de nodige testen te laten uitvoeren door de verkoper, waaronder PBFD. Zeker bij vogels jonger dan 3,5 jaar is dit aan te raden.
Op onderstaande foto's :
- autopsie : enorm bleke borstspieren (kan ook voorkomen bij infestatie met bloedmijt, maar deze vogel was een huiskamervogel)
- ter vergelijking : een autopsie van een amazonepapegaai met normale kleur borstspieren
