XXIV

Fernando Pessoa (1888-1935)

O que nós vemos das coisas são as coisas.

Porque veríamos nós uma coisa se houvesse outra?

Porque é que ver e ouvir seria iludirmo-nos

Se ver e ouvir são ver e ouvir?

O essencial é saber ver,

Saber ver sem estar a pensar,

Saber ver quando se vê,

E nem pensar quando se vê,

Nem ver quando se pensa.

Mas isso (triste de nós que trazemo a alma vestida!).

Isso exige um estudo profundo,

Uma aprendizagem de desaprender

E uma sequestração na liberdade daquele convento

De que os poetas dizem que as estrelas são as freiras eternas

E as flores as penitentes convictas de um só dia,

Mas onde afinal as estrelas não são senão estrelas

Nem as flores senão flores,

Sendo por isso que lhes chamamos estrelas e flores.

XXIV

Wat we zien van de dingen zijn de dingen.

Waarom zouden we  een ding zien als het ander was?

Waarom zouden zien en horen ons bedriegen

Als zien en horen zien zijn en horen?

Het komt erop aan te kunnen zien,

Zien kunnen zonder erbij te denken,

Zien kunnen wanneer men ziet,

En niet te denken wanneer men ziet,

Evenmin te zien wanneer men denkt.

Maar dat (hoe droef dat onze ziel kleren draagt!),

Dat vraagt diepgravende studie,

Scholing om zich te ontscholen,

En afzondering in de vrijheid van dit klooster

Waarvan dichters zeggen dat de sterren eeuwige nonnen zijn

En de bloemen berouwvolle gestraften van een enkele dag,

Maar waar finaal de sterren niet meer zijn dan sterren

En bloemen bloemen,

Reden waarom we ze sterren noemen en bloemen.

 Bijlage: O essencial è saber ver: voordracht met tekst.Het betreft hier  een andere versie van dit gedicht. 

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=nIHY-7CB_RQ   

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=0-wsjhMWm00   
http://www.youtube.com/watch?v=GI7J_jJ6rr8   

ВОСПОМИНАНИЯ В ЦАРСКОМ СЕЛЕ

А. С. ПУШКИН

 (...)

Здесь каждый  шаг в душе рождает

Воспоминанья прежних лет;

Воззрев вокруг сибя, со всдохом росс бещает:

«Исчезло всё, великой нет!»

И в думу углуублен, над злачными брегами

Сидит в безмолвии, склоняя ветрам слуг,

Протекшие лета мелькают пред очами,

И в тихом восхищенье дух.

(...)

Herinneringen aan Tsarkoje Sele

(...)

Hier ontlokt elke stap in mijn gemoed

Herinneringen  aan vervlogen dagen.

Ik kijk rondom mij en adem wolkjes uit:

‘Alles voorbij, de glans is weg!’

 Verzonken in gepeinzen, langs mooie oevers,

Gehuld in zwijgen, luister ik naar de wind.

Voorbije jaren flitsen mijn geestesoog voorbij,

En in die stilte vult dankbaarheid mijn ziel .

(...)

‘Hoe schoon was mijn school’ :  titel van een roman van de onterecht vergeten Vlaamse auteur Johan Daisne. De titel vertolkt een wijdverbreid gevoel: velen denken op latere leeftijd  met enige weemoed terug aan hun school. Dat is terugdenken aan de schoolkameraden van weleer, aan de vorming die men er genoot, aan ( de zeldzame) bevlogen leraren aan wie men levenslang geestelijk schatplichtig blijft,…

Puschkin liep van 1811 tot 1817 school in Tsarskoje Selo ('Tsarendorp’). De plek heet nu om evidente redenen ‘Pusjkin’. Het was een eliteschool: in 1811 werden slechts 30 leerlingen toegelaten. Puschkins school markeerde zijn leven door wat hij er leerde en omwille van de vriendschappen die hij er sloot. Het is op die school dat zijn poëtisch talent zich voor het eerst manifesteerde. Dit gedicht , hoewel wat schools en rethorisch, was zijn eerste publiek succes

De bovenstaande verzen dateren van 1815 en zijn een fragment van een lang gedicht (176 verzen) dat hij schreef toen hij er nog schoolliep. De dichter vertolkt in dit fragment (wat voorbarig) het ‘hoe schoon was mijn school-gevoel’.

 Bijlage: bezoek in Sint-Petersburg het Lyceum van Tsarskoje Selo, de school van Puschkin.

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=CUSybY3l2zI&index=3&list=PLPjMa_vBLCu_ASUZhBd_-NyEFyCpB4FsT   

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=4UarsDmD4ZM    

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=cnQPRxzFz-Q   

08-10-2015, 00:00 geschreven door Willy Schuermans  

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=Zr1qG7jRx7Q   

Wie vor Jahr und Tag

Reinhard Mey

Wie vor Jahr und Tag, liebe ich dich doch
Vielleicht weiser nur und bewusster noch
Und noch immerfort ist ein Tag ohne dich
Ein verlor'ner Tag, verlor'ne Zeit für mich
Wie vor Jahr und Tag ist noch immerfort
Das Glück und dein Name dasselbe Wort
Allein, was sich geändert haben mag:
Ich lieb' dich noch mehr als vor Jahr und Tag

Mit wieviel Hoffnungen hat alles angefangen
Wieviel Erwartung auf dem Weg, der vor uns lag
Wir sind seitdem manch' Stück darauf gegangen
Und doch ist er für mich neu wie vor Jahr und Tag
Ich zähl' die Jahre, die seitdem verstrichen
Schon lange nicht mehr an den Fingern einer Hand
Und doch ist nichts von deinem Bild verblichen
Vermiss' ich nichts, was ich liebenswert daran fand

Ich habe tausendmal versucht, dich zu erlernen
So, wie man aus einem Buch lernen kann, ich Tor
Und sah mit jeder Lektion sich mein Ziel entfernen
Und heute weiß ich weniger noch als zuvor
Ich habe tausendmal versucht, vorauszusehen
Wie du wohl handeln würdest, aber jedesmal
Wenn ich schon glaubte, alles an dir zu verstehen
Erschien es mir, als säh' ich dich zum ersten Mal

Lachen und Weinen sind in jener Zeit verklungen
Die in Siebenmeilen-Stiefeln an uns vorübereilt
Und von den besten all meiner Erinnerungen
Hab' ich die schönsten, meine Freundin, wohl mit dir geteilt
Nein, keine Stunde gibt's, die ich bereute
Und mir bleibt nur als Trost dafür, dass keine wiederkehrt:
Viel mehr als gestern liebe ich dich heute
Doch weniger, als ich dich morgen lieben werd'

 Bijlage:

Reinhard Mey zingt met charmant accent ‘Als de dag van toen’, de Nederlandse versie van ‘ Wie vor Jahr und Tag’. 

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=0hkJ0YKcDHk   

Het Ros Beiaardlied

Prudens van Duyse, 1804-1859

't Ros Beiaard doet zijn ronde
in de stad van Dendermonde.
Die van Aalst die zijn zo kwaad

omdat hier 't Ros Beiaard gaat.

Refrein:
De vier Aymonskinderen jent
Met blanke zwaard in d'hand.
Zie ze rijden:
't Zijn de schoonsten van ons land

't Ros Beiaard hoog verheven
Hij is in het vuur gebleven
Zie 't Ros Beiaard hoog verheven
Zie 't Ros Beiaard zeer charmant.

't Ros Beiaards ogen fonk'len
Zijne brede manen kronk'len
En hij wendt hem fraai en vlug
Met vier broers op zijne rug.

Hun harnas, schild en lansen,
Blinken bij de zonneglanzen,
En den Beiaard 't vooisken geeft,
Daar het Ros zijn eer in heeft.

O Dendermondenaren,
Blijf altijd de roem bewaren
Van het paard zo wijd vermaard
Als de grootste man op aard.

't Ros Beiaard is ons glorie,
En benijdt g'ons de victorie,
Aalst, gij hebt nog min verstand
Als ons ridderros vaillant.

't Ros Beiaard hoog verheven,
Hij heeft hem in 't vuur begeven,
En het werk, op 't oorlogsveld,
Alles voor zijn groot geweld.

Bijlage:

Hoogtepunt van de Ros Beiaard-ommegang: het gevecht van het Reuzenros op de Grote Markt: Werelderfgoed!

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=0_XIwEJe7XY   

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=QJFF5ytvdlU    

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=2w05YNLevfA   
http://www.youtube.com/watch?v=XLhX11-ATpo   

Prometheus

J.W. Goethe (1749-1832)

(…)

Ich kenne nichts Armeres

Unter der Sonn’ als euch, Götter!

Ihr nähret kümmerlich

Von Opfersteuern

und Gebetshauch

Eure  Majestät

Und darbtet, wären

Nicht Kinder und Bettler

Hoffnungsvolle Toren.

(…)

(...)

Geen grotere sukkels ken ik

Onder de zon, als jullie goden!

Jullie voeden zorgelijk

Met offergaven

En gebedsgezucht,

Uwe majesteit, 

Kalen zouden jullie

Als kinderen en bedelaars

Geen hoopvolle dwazen waren.

(…)

Goetheanus sum. Ik ben een Goethe-fan. Op de middelbare school werd deze Duitse Icoon goed verborgen gehouden. Niet de minste van de geestelijke misdrijven die op middelbare scholieren gepleegd worden. Maar alla, je moet in het volwassen leven ook nog iets kunnen ontdekken. Dat deed ik dan, en grondig ook: mijn Goethe-bibliotheek bestaat uit enkele honderden exemplaren…

Dit beroemde en beruchte jeugdgedicht van Goethe ontlokte in de 18^de eeuw in Duitsland de zogeheten ‘Philosophenstreit’. Wie er meer over weten wil leze op mijn Spinoza-blog het artikel van 18.01.2014(www.bloggen.be/spinoza, categorie 'spinoziana') . Het gedicht behandelt bovendien een Griekse basismythe, die ons iets leert over onszelf en het ontstaan van de beschaving.

Bijlage

‘Prometheus’, volledige versie, met passie voorgedragen in het Duits.

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=qAFmidV0hUk   

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=Xlc_SIH47yE   

To  Crazy Christian

Ernest Hemingway (1899-1961)

There was a cat named Crazy Christian

Who never lived long enough to screw

He was gay hearted, young and handsome

And all the secrets of life he knew

He would always arrive in time for breakfeast

Scamper on your feet and chase the ball

He was faster than any polo pony

He never worried a minute at all

His tail was a plume that scampered with him

He was black as night and as fast as light.

So the bad cats killed him in the fall.

Finca Vigia, Cuba, 1946

Zotte Christiaan was een kat

Nooit werd ie oud genoeg om te neuken

Altijd welgezind was ie,  jong en mooi

Ingewijd in alle geheimen van het leven

Netjes op tijd kwam hij voor zijn morgenmaal

Liep je voor de voeten, ging achter de bal aan

Sneller was ie dan een polo ponny

Geen ogenblik maakte hij zich zorgen

Zij staart was een pluim die hem volgde

Zwart was ie als de nacht en sneller dan licht.

Slechte katten maakten hem dood in de herfst.

Hemingway, nog altijd een Amerikaans icoon, joeg in Afrika  graag op groot wild maar hield ook van klein wild, zoals uit deze poezenpoëzie blijkt. Geen meesterwerk:  een ‘kattebelletje’ zeg maar, geschreven naar aanleiding, vermoed ik, van de aanslag op zijn kat.

Bijlagen:

1  Korte biografie van Ernest Hemingway (Engels)

2  Interview t.g.v. de toekenning van de Nobelprijs. Deze oude filmbeelden werden opgenomen in zijn woning, Finca Vigia in Cuba.

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=AFSe4hpxu3M   
http://www.youtube.com/watch?v=VXdoedQSQuo   

Melopee

Paul van Ostaijen (1896-1926)

Onder de maan schuift de lange rivier

Over de lange rivier schuift moede de maan

Onder de maan op de lange rivier schuift de kano naar zee

Langs het hoogriet

langs de laagwei

schuift de kano naar zee

schuift met de schuivende maan de kano naar zee

Zo zijn ze gezellen naar zee de kano de maan en de man

Waarom schuiven de maan en de man getweeën gedwee naar

   de zee

De liefde voor de poëzie is me meegegeven in de literatuurlessen (die waren er toen nog) op de middelbare school. De nadruk viel in die lessen op de traditionele dichtkunst. Modernisten als van Ostaijen kwamen evenwel ook om de hoek kijken.

Toen ik wat meer op eigen poëziebenen stond, ging ik op trektocht door de modernistische, de avant-gardistische, de atonale dichtkunst en hoe dat toen ook heette… Er bestond in  die dagen een ‘goedkopeboekjesreeks’ , die ‘Oievaarpockets’ heette, met ruim aandacht voor dichters. Ik besteedde mijn zondagscentjes ‘Nieuwe griffels, nieuwe leien’  een bloemlezing van moderne dichters, samengesteld door dichter Paul Rodenko, die vele herdrukken kende. Antiquarisch nu nog steeds een gezocht boekje, toen gewoon een pocketje nr. 8.

Twee korte gedichten van van Ostaijen klikte ik in mijn jongere dagen vast op mijn nu wat sletige harde schijf. Zijn Melopee is er een van.

Bijlagen

1   Van Ostaijen, Melopee, video met voordracht

2  Van Ostaijen, Melopee, fotovideo met tekst en voordracht

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=ApAQYW8idDw   
http://www.youtube.com/watch?v=ZATJP61hdOk   

Johannes 1, 1-3

Ἐν  ἀρχῇ  ἧν ὁ λόγος, καἱ ὁ λόγος ἧν πρὸς τὸν θέόν, καἱ θεὁς ἦν ὁ λόγος. 2  οὑτος ἧν ἐν ἀρχῇ πρός τὀν θεόν. 3  πάντα δὶ αὐτοῦ ἐγἑνετο, καἱ χωρις αὐτοῦ ἐγένετο οὐδέ  ἓν ὅ γέγονεν.

1 In wat bestond was Oneindig Verstand en dat Oneindig Verstand was God (de Natuur). 2 dat was in wat bestond bij God (de Natuur) 3  door God (de Natuur) ontstond al wat bestaat en in al wat er bestaat is er niets dat niet in Hem  is.

Ik was een puber van om en bij 16 in volle geloofscrisis. Ik moest dringend een Grieks NT hebben. Om met mijn schoolkennis van het Grieks na te gaan of er wel stond wat Meneer Pastoor mij leerde… Ik ging ernaar op zoek in  Antwerps antiquariaten. Onder een stapel boeken viste een bejaarde antiquaar een halflederen editie op,de rug blonk van het goud…(zie foto). Oei, dat zag er wel erg duur uit… maar de goedhartige man doorzag mijn hoge geestelijke nood, bevroedde mijn bescheiden middelen en liet het mij voor een prikje. Achteraf ontdekte ik dat ik eigenaar was geworden van een Grieks Nieuw Testament, uitgegeven in Leipzig in 1848. Het betrof de tweede, verbeterde druk van de beroemde editie van Constantinus Tischendorf, gebaseerd op de door hem ontdekte Codex Sinaïticus!  

Mijn vertaling is een groet aan Benedictus de Spinoza (1632-1677).

31-08-2015, 00:00 geschreven door Willy Schuermans  

Gekwetst ben ik…

Margareta van Oostenrijk (1480 -1530)

Gekwetst ben ik van binnen,

Deurwond mijn hert zo zeer,

Van uwer ganser minnen,

Gekwetst zolank zomeer.

Waar ik mi wend, waar ik mi keer,

Ik en kan gerusten dag noch nachte;

Waar ik mi wend, waar ik mi keer

Gi zijt alleen in mijn gedachte.  

Margaretha van Oostenrijk,bij leven aangesproken als Madama, was de tante van onze Keizer Karel, geboren in Gent (1500) en heerser over een imperium dat in Europa Frankrijk omknelde en zich uitstrekte aan weerskanten van de Atlantische Oceaan.  Hij stelde haar aan als landvoogdes over de Nederlanden toen hij in 1519 Koning van Spanje werd. Ze bestuurde vanuit Mechelen. De stad eerde haar met een standbeeld dat (sedert 2006) opgesteld staat voor de Sint-Rombouts kathedraal aldaar.

Ik  bewonder Margaretha, een bekwame, zachtmoedige vorstin, die in woelige tijden ( Hervorming) haar best deed om haar onderdanen te dienen. Toen haar jonge echtgenoot Philibert II van Savoye onverwacht stierf, schreef ze haar verdriet van zich af in een aantal mooie Franstalige gedichten. Ze droeg levenslang de weduwenkap...Mogelijk is ook dit Vlaamse gedicht van haar hand. 

En ook als het niet van Margaretha is, denk ik bij het reciteren van deze verzen toch aan deze Dame met Klasse. Verdiend opgeborgen in mijn geheugenpaleis.

  Bijlage:

De video, een gezongen versie, vermeld dat het een 14de eeuws liefdesgedicht is. 

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=oZ7aaAEfifs    

Het bed (III)

Hubert van Herreweghen (°1920)

In ’t hout van ’t oude bed gedurig klopt een memel

en maant mij als de stem der vaderen die dit bed,

een eiken ledikant onder een donkre hemel,

getimmerd zelf en in elkaar hebben gezet.

Aan mij, de laatste telg, de onguurste hunner erven,

vermaakte als relikwie mijn puiteins geslacht

dit mijtrig bed, dat baren, paren zag en sterven

mijn vaderen – en enkel op mijn sterven wacht.

Ik lig roerloos en lang en hoor de memel knagen,

ik hoor hem elke nacht, er is geen toeverlaat,

de memels kloppen staag, de memels blijven vragen

en manen dat elk hout en elk geslacht vergaat.

En elke morgen ligt een hoopje vuilwit poeder

onder de kleine schacht waarin de made boort.

Gedurig maalt de platte worm het hout tot voeder,

Gedurig molmt het hout en molmt het lichaam voort.

Allen die sliepen hier, slapen thans onder zoden.

-Er tokt een made, er tokt een houtmade in het hout-,

Welhaast ben ik bij hen, en hoor de worm der doden;

-Er tokt een made, er tokt een houtmade in het hout-,

En in de schemer, na de nacht en ’t rusteloos woelen,

begerig naar de slaap, met ogen koud en hard,

roerloos gestrekt, met duizelende angst te voelen

hoe traag een made knaagt aan mijn wormstekig hart.

Hubert van Herreweghen, nu 95, is een Vlaams-Babantse dichter met authentieke stem. Helaas te weinig bekend en ook té weinig in bloemlezingen opgenomen. Dit gedicht illustreert hoe echte poëzie kan ontspruiten uit banale aanleidingen, en ons confronteert met (niet altijd vrolijk makende) aspecten .

Dit gedicht spreekt mij aan omwille van zijn klankrijkdom, zijn ritmiek, zijn gebalde, krachtige zegging. 

Bijlagen:

1  Actrice Janine Schevernels draagt van Herreweghen voor (Het geluk). 

 2  De dichter, die een sonore stem heeft en feilloos Nederlands spreekt, leest een van zijn gedichten voor.

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=MLN_aA5ldy8   
http://www.youtube.com/watch?v=sZHt6a4uMUs   

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=hB4sDgiz9CY   

Emile, ou de l 'Education

Jean-Jacques Rousseau (1712-1778)

Livre premier

Tout est bien sortant des mains de l' Auteur des choses, tout dégénère entre les mains de l' homme. Il force une terre à nourrir les productions d' une autre, un arbre à porter les fruits d’ un autre; il mêle et confond les climats, les éléments, les saisons; il mutile son chien, son cheval,  son esclave; il bouleverse tout, il défigure tout, il aime la difformité, les monstres; il ne veut rien tel que  l'a fait la nature, pas même l’ homme (…)

Emile, of over de Opvoeding

Boek I

Goed is al wat uit de handen komt van de Maker van alle dingen, in de handen van de mens degenereert alles. Hij dwingt de grond producten van een andere grond voort te brengen, een boom vruchten  te dragen van een andere boom; hij brengt geen respect op voor klimaten, elementen,  seizoenen; hij verminkt zijn hond, zijn paard, zijn slaaf; hij gooit alles overhoop, misvormt  alles, hij houdt van wat wanstaltig is, van monsters; hij wil niets zoals de natuur het gemaakt heeft, zelfs de mens niet  (…) 

De 18^de eeuwse Franse J.J. Rousseau, Verlicht Filosoof en jawel ook componist, is de volstrekte tegenpool van Voltaire, die andere ‘philosophe’, die vaak in één adem met hem vernoemd wordt. In de lessen geschiedenis, (mais oú est le neige d’ antan?) werd hij uitvoerig belicht. Jean-Jacques wekte mijn belangstelling op voor de filosofie, of was het die goeie ouwe leraar geschiedenis…?

In de Paasvakantie van 1960 was ik, en met mij de hele Retorikaklas, in Parijs. Op een vrij moment kocht ik op vrijdag 15 april Rousseau’s ‘Emile, ou de l' Education’. In de geelgekafte editie van de ‘Classiques Garnier’. Rousseau en ik bleven sedertdien goeie maatjes.

Bijlage:

Korte biografie van J.J. Rousseau (documentaire van Arte)

Bijlagen:
http://www.youtube.com/watch?v=u0lXKbmmn8I