Bach: Sei solo a violino senza basso BWV 1001-1006
Ook gekend als Sonaten und Partiten für Violine solo, vormen ze het hoogtepunt van composities voor viool alleen en als zodanig een uitdaging voor elke violist met ambitie ; een groot aantal vervalt in steriele virtuositeit, een ander banaliseert met continu vibrato, sommige herleiden de muziek tot pure danspartijen, anderen hebben totaal geen benul van de uitvoeringspraktijk of de inhoud en experimenteren er maar op los. Viktoria Mullova paart feilloze techniek aan een diep inzicht in de muziek ; bij het beluisteren van haar opname (Onyx) krijgt men datzelfde inzicht doordat er een communicatie ontstaat tussen haarzelf, de muziek en de luisteraar. Haar prachtig sonore Guadagnini met darmsnaren en de barokke strijkstok zijn het perfecte middel om die communicatie tot stand te brengen. Nog beter is de uitvoering door Midori Seiler : de Partitas 1002,1004 en 1006 zijn sensationeel (Berlin). Ze speelt op een Guarneri met darmsnaren bespannen, zonder kin- of schoudersteun en natuurlijk met een barok strijkstok; het instrument heeft de onvervalste, authentieke barokklank (niet te vergelijken met violen bespannen met high tech snaren) en de violiste speelt compromisloos zonder vibrato (soms heeft men de indruk dat vibrato gebruikt wordt om het gebrek aan toonvastheid te verdoezelen !) Met een onvergelijkbare drive en duizelingwekkend accuraat speelt ze bv. het presto uit de eerste partita. De Chaconne uit Partita II klonk nooit mooier en aangrijpender en elke variatie wordt nu eens met de nodige schroom, dan weer extravert uitgevoerd. Prachtig. Ook Pavlo Beznosiuk heeft deze reeks opgenomen (Linn Records) en zijn lezing is even merkwaardig : zowel contrapunt als melodie worden perfect door en naast elkaar gespeeld en de technische moeilijkheden worden niet uitgevlakt noch disproportioneel voorgesteld (zoals technische vioolacrobaten graag doen) maar klaar en duidelijk als zodanig gespeeld. Die eerlijke benadering wordt nog mooier door het instrument dat hij bespeelt, een viool uit 1676 van Matthys Hofman(s), een Antwerpse luit-en vioolbouwer ; het instrument is minder sonoor maar treft door zijn prachtige authentieke klank en zijn rijkdom aan kleuren (daarbij vergeleken is een moderne viool een armzalig speeltje). De perfectie echter benadert Amandine Beyer : ook zij speelt op een (copie van een) barokviool en met een (copie) barok strijkstok ; de meerwaarde van haar vertolking ligt daarin dat ze niet alleen magistraal door de technische moeilijkheden danst maar ook veel belang hecht aan de sonoriteit : nu eens charmeert haar viool door de fluwelige, zoete klank, dan weer ontluistert ze door de pijnlijk snerpende klank. Dit is schiterende HIP (ZigZag Territoires).
Er bestaat geen twijfel dat Bach de vader is van de "moderne" muziek : techniek, intellect en emotie worden door hem tot één geheel gesmeed en vormen aldus de stimulans en inspiratie voor (bijna) alle componisten die na hem komen.Maar elke componist is ook een kind van zijn tijd en toendertijd waren twee dingen actueel : retoriek en godsdienst (Reformatie). Een vorm van retoriek is het het vraag en antwoord-spel. Bij Bach komt het antwoord vaak voor de vraag en dat past in de protestantse etiek : god is het antwoord op elke vraag en dus is elke vraag een retorische vraag. Zelfs een fuga kan men zien als een vorm van retoriek : aangezien voor Bach god een feit is, is vragen stellen zowat de feiten achternahollen. Bach zag het ook als zijn goddelijke opdracht (of als middel om zijn broodheren gunstig te stemmen) de reformatie te verspreiden en aan te moedigen en het middel daartoe waren de cantates. En daar heb ik dus een reuzengroot probleem ; ondanks alle inspanningen slaag ik er niet in ze te waarderen, omwille van de teksten : dat gefleem bij god, dat gesmeek om erbarmen, dat pathologisch verlangen naar de dood, die voorafbeelding van de hemel als beloning voor de gelovigen, neen, dat kan ik niet aanhoren, dat is zo middeleeuws (toen domineerde en bepaalde de godsdienst het leven van de gewone mens - zoals de islam nu - hoewel psychopathisch heersers daar veel minder last van hadden en voor hun mis- en wandaden gemakkelijk vergiffenis van de kerk kregen - in ruil voor andere gunsten).Cantates zullen dus niet te vinden zijn in mijn ideale discotheek evenmin als uitvoeringen van de mythische lijdensverhalen of Passionen ...
Elke dag opnieuw worden CD's met klassieke muziek op de markt gebracht ; ongeveer de helft daarvan zijn heruitgaven of geremasterde schijfjes van oude opnamen die alleen voor nostalgici interessant zijn. Andere hebben als solist een " supertalent " dat hopelijk voor een boost in de verkoop zal zorgen of een ensemble dat door uitgekiende marketing in de belangstelling staat. In de meeste gevallen gaat het hier om musici die trouw in de sporen lopen van hun voorgangers en feitelijk niets meer doen dan de muziek herkauwen. Maar soms verschijnt er een CD die onze aandacht trekt : door de gebruikte instrumenten, door de historisch verantwoorde uitvoering, door het respect voor de partituur en wars van alle goedkope effecten of opgeblazen virtuositeit. Het zijn die opnames die de basis vormen van de ideale discotheek en die hier zullen worden voorgesteld.
