De maand maart 2014 wordt de maand van het grote
verlies voor Vlaanderen en België. Na Jan Hoet is nu één van de grote coryfeeën
van de operawereld van ons heen gegaan. Gerard Mortier werd in november 70
jaar. In zijn laatste groot interview met Knack hoopte hij op nog enkele jaren
van reflectie, nadat hij meer dan veertig jaar het bepalende gezicht was
geweest van de Europese vernieuwing van de opera.
Intellectuele anarchist als hij was, blies hij het
stof van de opera en had hij onverzoenlijke vijanden en fanatieke aanhangers.
Nergens ging zijn verblijf ongemerkt voorbij: Antwerpen en Gent, de Munt in
Brussel, de Salzburger Festspiele, de Opera National de Paris, of het Teatro
Real in Madrid. Bij zijn afscheid in Salzburg drukten zijn tegenstanders een
paginagroot doodsbericht van hem af.
Nadat bij hem in 2013 een agressieve kanker was
vastgesteld was zijn ritme trager geworden. Van een actief leven als één van de
machtigste opera-intendanten in Europa was hij overgestapt naar een beschouwend
leven.
In het grote interview met Knack zei hij:
Ik heb me met de
eindigheid verzoend. Weet u, als kind al joeg de eeuwigheid me grote angst aan.
Ik ben katholiek opgevoed bij de jezuïeten, en in de mis dacht ik daar veel
over na. Iets wat niet eindigt, dat is toch niet menselijk? Dat vond ik toen
al. De eindigheid is een essentieel element van het leven. We kunnen niet
eeuwig zijn, we mogen daar ook niet naar verlangen. Een van de grote problemen
van onze samenleving is dat we de dood niet meer aanvaarden als deel van het
leven. In een van zijn brieven schreef Mozart dat hij iedere avond voor het
slapengaan aan de dood dacht. Dat vind ik zo mooi. Het zegt veel over de
persoon die Mozart was. Als de dood weer bij het leven zou horen, dan zou dat
veel miserie voorkomen. We zijn allemaal maar bezig met geld verdienen, met
status en prestige najagen, we potten op en willen altijd meer... En voor wie
of waarom?
'Ik ben een groot
bewonderaar van Balzac. Hij schreef dat er twee soorten mensen zijn: zij die op
het einde milder worden, die gaan zingen. En zij die agressiever worden. De
laatsten zijn het die de dood het meeste vrezen. Ik ben niet bang voor de dood,
wel voor het lijden. Mijn moeder, die ook kanker had, heb ik een jaar zien
afzien. Ik geloof niet in de verlossingskracht van het lijden. Ik heb altijd een
grote waardering gehad voor Hugo Claus, die zelf beslist heeft wanneer het tijd
was om te gaan. Hij wou waardig sterven en koos voor euthanasie. Daar sta ik
volledig achter. Ik heb vrienden die jarenlang hun echtgenote die aan alzheimer
leed hebben verzorgd. Daar heb ik grote bewondering voor. Maar zelf wil ik de
ander ook niet tot last worden.'
'Ik ben omringd
door vrienden, maar ik hou ook van de stilte en de eenzaamheid. Ik ben graag
alleen
Ik wil een
geestelijk testament nalaten, daar werk ik nu aan. Als ik er dan fysiek niet
meer ben, is dat er tenminste nog. Ik heb nooit kinderen gehad. Daar heb ik wel
spijt van, maar ik heb zo veel geestelijke kinderen. Een pak Europese operahuizen
wordt geleid door mensen die ik nog heb gevormd. Ik had op het
Sint-Barbaracollege in Gent een retoricaleraar, Daniel Vandenbunder. Die man
heeft me gevormd, ik zeg vaak dat ik zijn zoon ben. Op diezelfde manier heb ik
veel geestelijke kinderen op wie ik net zo trots ben als een vader op zijn
biologisch nageslacht.'
Jonge mensen van tegenwoordig hebben het in zich om
alles te plannen. Mijn kinderen willen dat wij oudjes dat nu ook al doen. Alsof
alles maakbaar en te voorzien is. Van de ene kant vind ik hun bezorgdheid wel
fijn, van de andere kant schrikt het ook wel een beetje af. Zo word je
gedwongen om aan de realiteit van het oud(er) worden te denken.
Gek dat je jezelf niet als oud ziet. Er is nog
zoveel te doen, nog zoveel te ontdekken. Nog zoveel lentes te voelen. Oud maar
niet out.
8
maart internationale vrouwendag. Ik kan mij nauwelijks voorstellen dat de
cijfers over geweld tegen vrouwen (+ 33 %) zich in mijn omgeving zouden
bevestigd zien. En in mijn lange beroepscarrière heb ik nooit meegemaakt dat
vrouwen voor één zelfde werk minder betaald werden. Misschien hoor ik bij de
gelukkigen die van het genderverschil nooit een punt maakten.
Overigens
ben ik van mening dat zo een internationale vrouwendag even goed kan gebruikt
worden om de verdiensten van vrouwen in het licht te zetten, eerder dan mee aan
de klaagmuur te gaan staan. Ik focus maar even op mijn muzikaal leven. Ik heb
er tot nu toe niet bij stil gestaan dat ik in vrijwel alle koren waar ik mee
werkte of in contact kwam, er een
vrouwelijke voorzitter was voorzitters die hun mandaat op een rustige
zelfzekere manier invulden en hun koren bij mekaar hielden en naar grotere
hoogte stuwden.
En
toeval of niet, meer dan de helft van mijn mooie ervaringen in zangweken
beleefde ik onder leiding van eminente vrouwelijke dirigenten (Catherine Simonpietri, Eva Kollar), om nog
maar niet te spreken over de vrouwelijke dirigenten van de Oosteuropese koren
waar ik mee kennis maakte.
Hulde
tenslotte aan al mijn zangers én zangeressen in mijn koren waar in het
vierstemmig zingen vrouwen en mannen harmonieus samen gaan en samen schoonheid
creëren.
10-11 mei in de Sint-Pauluskerk te Antwerpen (20.30
u.) de Coronation Anthems van G.F. Händel door de Koninklijke Chorale Cecilia,
in een modern kleedje gestoken door Paul Dinneweth (dirigent), Hugo Seghers
(regie) en Kurt Van Eeghem (die Da Vinci concretiseert).
De flyer zegt: Je maakt geen kroning mee van een
koning maar van de mens de homo universalis. Trompetgeschal, dansers,
orgelmuziek en een vuuract maken van dit concert een spektakel. Na de
voorstelling wordt u een koninklijke drank aangeboden.
In Vlaamse velden In Flanders fields, een gedicht
van de Canadese militaire arts John McCrae die tijdens WO I werkte in een
veldhospitaal en zelf op 45-jarige leeftijd in 1915 stierf aan longontsteking
en hersenvliesontsteking.
Dankzij hem is de klaproos het symbool geworden van
dood en vernieling, van aarde doordrenkt met bloed.
4 maart 1678: het verhaal gaat dat die dag de aarde
in Venetië beeft. Tijdens de chaos wordt Antonio Vivaldi geboren. Zijn vader
zal wel wat anders te doen gehad hebben dan met zijn twee beroepen, kapper en
violist, bezig zijn. Wat er ook van zij, Antonio kreeg de muziek met de
paplepel ingegoten: zijn vader was zelf een vooraanstaand violist bij de
Capella van San Marco.
Of het nu werkelijk een zwakke gezondheid was, dan
wel pure veinzerij, de jonge Antonio werd wel tot priester gewijd, maar kon de
dienst niet aan: hij zou last gehad hebben van astma, bronchites, angina
pectoris en noem maar op. Na een jaar vond de kerkelijke overheid dat hij maar
beter vioolles kon geven in één van de talrijke weeshuizen voor meisjes. Het
was daar dat de muziek van Vivaldi gecomponeerd werd, soms als gewone vingeroefening,
maar soms ook als feestmuziek voor de talrijke bezoekers.
"Ik ben
nooit bang geweest om te sterven", vertelde Hoet in een openhartig
interview. "Ik heb al vaak in het ziekenhuis gelegen, heb nierkanker gehad
en heb een lange revalidatie achter de rug. Sterven is de grootste
bevrijding."
"Er moet véél volk komen. Als troost voor al
diegenen die overblijven. En ik wil muziek van Arvo Pärt, een Estse moderne
componist. Dat moet je eens beluisteren: Credo. Net een apocalyps,
fenomenaal. En tegelijk feest."
Begrafenis in de Sint-Pauluskerk in Gent, woensdag
a.s. 10.30 u.
Combineer
het dan misschien met het slotconcert van het weekend van de Kooracademie
Brugge (voorheen: de Internationale Bachdagen). Zondag 9 maart om 16.00 uur in
de kerk van de Minderbroeders-Kapucijnen, Boeveriestraat 18 in Brugge.
Op
het programma:
BWV
30 Freue dich, BWV 45, Er ist dich gesagt, BWV 117 Sei Lob und Ehr en BWV 123
Liebster Emmanuel.
Op 26 februari 1802 werd Victor Hugo geboren in
Besançon. Hugo was schrijver, dichter, essayist en staatsman. Hij wordt
beschouwd als één van de grootste romantische auteurs van de 19e
eeuw. Hij schreef romans, gedichten, toneelstukken, essays en politieke toespraken
en liet een uitgebreide briefwisseling na. Zo kennen we hem dan ook uit ons
middelbaar onderwijs.
Minder bekend is dat hij ook een talentvol tekenaar
was. Hij liet ongeveer 4000 tekeningen na. Oorspronkelijk was het niet meer dan
een hobby, maar die hobby werd gaandeweg belangrijker wanneer hij zich ging
toeleggen op de politiek en minder op schrijven. Tekenen werd zijn creatieve
uitlaatklep in de periode 1848-1851. In dat decennium was zijn emotionele leven
stilaan een puinhoop. Zijn vrouw onderhield een (platonische) relatie met
Sainte-Beuve. Zijn broer Eugène, die krankzinnig was geworden, overleed. Zijn
overspelige relatie met Mme Léonie Biard kwam aan het licht en verwekte
schandaal. Zijn dochter Leopoldine en haar man verdronken in de Seine.
April wordt een drukke maand in mijn kooragenda.
Misschien een goed idee voor de koorleden dat zij eventjes checken of zij ook
alle data die hen kunnen interesseren, genoteerd hebben.
Ma.
31/320.00-22.00Bestuursvergadering Musica ad
Nives
Za.
12/48.00Weekend Londen tot
en met di. 15/4
Wo.
16/419.00Paasviering Borgerstein
(MaN)
Zo.
20/410.15-13.15Pasen Musica ad Nives (MaN)
Ma.
21/410.00-12.00Posse Leest (KORILE)
Za.
26/414.00Opening FvV-Mechelen
(KORILE)
Zo. 27/414.00 Prov. Koorzangtornooi
Oud-Heverlee
En ondertussen kan ik al vragen aan de leden van
KORILE om zeker aanwezig te zijn op de repetitie van 29 april. Dan is er
de eerste kennismaking met onze koorcoach Inez Carsauw. In mei volgen nog twee avonden met haar.
Op 24 februari 1938 brengt de
Amerikaanse firma Dupont de eerste tandenborstel gemaakt van nylon op de
markt. De gewoonte om tandenborstel te gebruiken is ontstaan in China en de
materialen die men aanwendde waren bewerkte stukjes bot met aan een uiteinde
ruige haren van dieren. In de vroege negentiende eeuw kende de tandenborstel
een snelle opmars in Frankrijk. De reden hiervoor was niemand minder dan
Napoleon Bonaparte. Hij had een obsessie voor mondhygiëne en deed Marie-Louise,
zijn tweede vrouw, bij hun huwelijk dan ook verschillende zaken voor
mondverzorging cadeau. Tandenborstels zouden snel verspreid raken over Europa
en Japan.
Bij het voorbereiden van onze tweede aria voor onze
koorcyclus rond opera, kwam ik terecht bij de Nozze di Figaro van Mozart. Om
toch wat achtergrond te hebben, probeerde ik het libretto te bezien. Maar zoals
in elke opera buffo raak je al gauw verstrikt in de intriges. Nog erger dan het
klassieke blijspel Boeing, Boeing. Figaro wil trouwen met Susanna, de graaf wil
echter de eerste nacht met Susanna (de toekomstige bruid), de gravin wil met
haar graaf, Micheline wil met Figaro, Cherubino is dan weer hopeloos verliefd
op de gravin. Na alle mogelijke verkleedpartijen is het tenslotte toch eind
goed, al goed.
Je kan je nauwelijks voorstellen, dat het
oorspronkelijk toneelstuk van de Beaumarchais zoveel schandaal verwekte dat
het verboden werd in Wenen door keizer Jozef II. Gelukkig haalde de librettist
da Ponte er de scherpe politieke kantjes af, en bleef het schandaal beperkt tot
het feit dat de openingsscene in de slaapkamer begint.
Wij gaan met het koor voor de aria Voi che sapete:
aria die de page Cherubino zingt voor zijn aanbeden gravin.
Ik word dagelijks overstelpt met aankondigingen van
(koor)concerten c.q optredens. Jammer genoeg zit er veel koren onder het kaf.
Meer dan eens heb ik al een lans gebroken om koorleden naar concerten te
krijgen. Maar dan moeten het wel optredens zijn die een meerwaarde betekenen
voor onze mensen. Je kan natuurlijk altijd uit sociale overwegingen je
verplicht voelen om ergens naar toe te gaan, al geldt ook hier dat je dan nog
niet de onschuldige burger moet verleiden om naar pulp te gaan luisteren. Daarmee
doe je meer kwaad dan goed, verknoei je de smaak van minder gevormden.
Ik ben dan ook heel kritisch bij het aankondigen
van een concert op deze blog en ik hoop van u hetzelfde.
Je zal al ondervonden hebben dat mijn mooiste
vakanties uit citytrips bestaan. Om
diverse redenen ga ik graag telkens opnieuw weer naar Londen (koormuziek,
tradities), Parijs (orgelcultuur, musea, culinair), Praag (art déco, atmosfeer
op straat), Rome (de schatkamer van de Westerse kunst), Sint Petersburg
(paradijs van de Europese russofiel), Barcelona (Gaudi, de Ramblas).
Voor de repetitie van verleden dinsdag heeft onze
vriend Keith mij lekker gemaakt met zijn kort verslag over zijn bezoek aan
Leipzig. Meer nog dan elders leeft Bach er voort als je Thomaskirche bezoekt,
of een tijdje spendeert in het Bachmuseum. Geen wonder dat Mendelsohn in die
stad er de Mattheuspassie terug op de hitlijst plaatste, na jaren van
vergetelheid. En om de appetijt nog wat meer aan te wakkeren bracht hij (Keith
dus) een geweldige CD mee die hier wellicht totaalonbekend is. Je moet bij
gelegenheid maar eens luisteren naar Musikalische Morgenunterhaltung (Label: Raumklang)
met geweldige kamermuziek uit de Romantiek, uitgevoerd op authentieke
instrumenten uit die periode. Pareltjes!
De marktleider van de verkoop van instrumenten in
de Benelux heeft zijn zetel in Sint-Niklaas. In de loop der jaren heb ik er of
voor mijzelf of voor koren en ook voor vrienden al zes digitale pianos
gekocht. Wat aan de buitenkant op een klein muziekhandeltje lijkt, verbergt
achter zijn gevel een massaal grote toonzaal, waar je niet uitgekeken geraakt. Een
feest om te kijken, uit te proberen, te beluisteren.
Ik kan me echter voorstellen en met mij nu ook de
directeur van Key Music dat de drempel toch een beetje hoog is, en dat de
Ankerstraat in Sint-Niklaas niet het middelpunt van de wereld is. Vandaar het
opmerkelijk initiatief om tijdelijk in het Shopping Center Waasland (tot eind
april) een pop-up store te openen. Natuurlijk zullen daar maar een klein aantal
instrumenten beschikbaar zijn, maar misschien toch voldoende om nieuwsgierigen
de weg te wijzen naar het megamagazijn.
En als het experiment succes heeft, dan wordt de
vestiging in het shoppingcentrum wel definitief. Alles is goed om iemand de
smaak te pakken te laten krijgen.
Dan zit je lekker aan je middageten, op het menu:
erwtensoep, een sateetje met veldsla en gebakken aardappeltjes, en een toetje.
En ineens ligt op je bord een heel spectaculair bericht over muzikaliteit van
apen.Bonobos zouden volgens een
Amerikaanse wetenschappelijke studie gevoel voor ritme hebben. Deze apen zouden
in staat zijn om het ritme van een menselijke drummer te imiteren op een eigen
trommel. Bij het drummen zouden zij een voorkeur hebben voor een tempo van
ongeveer 280 slagen per minuut. Dat is dan in complete tegenspraak met de
hypothese dat maatgevoel een unieke menselijke eigenschap is. Want in
tegenstelling met talloze grappen over drummers, vergt een geavanceerd
maatgevoel een complexe binding tussen gehoor en motoriek.
De Bonobos hebben nog wel andere dingen gemeen met
onze soort. Waarom kreunen vrouwen eigenlijk bij seks? Omdat ze er van genieten
natuurlijk, maar ook om te laten horen dat ze een goede partner hebben
gevonden. Althans, zo werkt het volgens
Britse gedragspsychologen , bij bonobos. In tegenstelling met de chimpansee is de bonobo
zachtaardig, speels en gericht op seksueel plezier. Als we dan nog weten dat de
mens genetisch niet meer dan 1.3 % van zowel de bonobo als van de chimpansee,
dan zet dit wel aan het denken. Voor sommige wetenschappers (weliswaar heftig
bestreden door andere) zijn chimpansee en dwergchimpansees dan weer twee bijkomende mensensoorten.
Benieuwd hoeveel bonobos er in mijn koor zitten,
en of ze het ritme correct overnemen. Voor visionaire ideeën over dit onderwerp
verwijs ik ook graag naar Suske en Wiske (De Tamtamkloppers).
Ik heb de laatste maanden echt niet te klagen over afwezigheden in de koren. Af en toe zorgt natuurlijk een kwaaie wind voor een risico om weg geblazen te worden. En mensen met een drukke agenda zijn soms ook eens verplicht om te kiezen. Daar kan ik allemaal goed in komen. Het is nog leuker als je de dirigent verwittigt dat je afwezig gaat zijn. Het is immers geen kwestie van streepjes zetten, maar veeleer een zaak van de repetitie goed te kunnen voorbereiden. Het is dus handig om te weten of er stemmen onvertegenwoordigd blijven. Een mailtje kost niks.
Ik heb gemerkt dat het vooral de mannen zijn die mij trouw verwittigen als ze belet zijn. Heel erg bedankt daarvoor!
Hoe
komt het toch dat de herdenking van WO I overal zoveel emoties oproept, dat een
serie als In Vlaamse velden niet alleen een kijkcijferkanon is, dat de
boekenmarkt overstroomd wordt door memoires, fotoboeken en historische
analyses? De directe betrokkenen zijn al jaren dood, de actoren zijn bevriende
naties geworden, de verwoeste gebieden al lang terug groen en rood in hun
landelijke rust of kleinsteedse gezapigheid.
Wellicht
werden de verhalen een stuk van ons collectief geheugen. Elke familie in
Vlaanderen had zijn eigen kleine Groote Oorlog. In het hoofd van mijn nonkel hingen
de beelden van de Slag der Zilveren Helmen, die hij als vierjarige meemaakte,
onmiddellijk bij het slagveld. In het levensverhaal van Bobontje bleef Uden (in
Nederland) de plaats van het vluchtelingenkamp waar zij een kind kreeg.
Of
hoe geschiedenis niet alleen een zaak is
van veldslagen en krijgsheren, maar even goed van kleine mensen die stierven of
overleefden.
De koorzangtornooien van de provincie Vlaams-Brabant zijn een interessante uitzondering op de organisatie in de andere provincies. Het gaat om een driejaarlijkse cyclus, waarin de koren gegroepeerd zijn volgens de geambieerde kwaliteit. Dit jaar komen alleen koren uit eerste afdeling, uitmuntendheid en eredivisie aan bod. Interessant vergelijkingsmateriaal in een kijk op wat het betere amateurkoor te bieden heeft.
Voor de muziekliefhebber springt een datum er tussen uit: zondag 27 april presenteren zich 8 koren allemaal op het niveau van uitmuntendheid en ere-afdeling. Deze uitzonderlijke namiddag vindt plaats om 14 uur in het Don Boscovormingsinstituut, Don Boscolaan 15 in Oud-Heverlee.
Ik ben Carlo (Carlo Claes), geboren op 20 september 1944. Als je goed telt weet je hoe oud / jong ik ben. Enkele jaren geleden gaf ik mijn job als resoc-coördinator van Waas en Dender op om met brugpensioen te gaan. Sindsdien kan ik mij aan mijn echte passie wijden: de koormuziek. Ik dirigeer twee koren: Fiori Musicali uit Sint-Niklaas en het Hanswijkkoor in Mechelen. Zo ontmoet ik iedere week een hoop fijne, lieve mensen. Maar hier is de wereld nog veel groter. Dus kom ik nu ook jou tegen.
