De maand maart 2014 wordt de maand van het grote verlies voor Vlaanderen en België. Na Jan Hoet is nu één van de grote coryfeeën van de operawereld van ons heen gegaan. Gerard Mortier werd in november 70 jaar. In zijn laatste groot interview met Knack hoopte hij op nog enkele jaren van reflectie, nadat hij meer dan veertig jaar het bepalende gezicht was geweest van de Europese vernieuwing van de opera.

Intellectuele anarchist als hij was, blies hij het stof van de opera en had hij onverzoenlijke vijanden en fanatieke aanhangers. Nergens ging zijn verblijf ongemerkt voorbij: Antwerpen en Gent, de Munt in Brussel, de Salzburger Festspiele, de Opera National de Paris, of het Teatro Real in Madrid. Bij zijn afscheid in Salzburg drukten zijn tegenstanders een paginagroot doodsbericht van hem af.

Nadat bij hem in 2013 een agressieve kanker was vastgesteld was zijn ritme trager geworden. Van een actief leven als één van de machtigste opera-intendanten in Europa was hij overgestapt naar een beschouwend leven.

In het grote interview met Knack zei hij:

“Ik heb me met de eindigheid verzoend. Weet u, als kind al joeg de eeuwigheid me grote angst aan. Ik ben katholiek opgevoed bij de jezuïeten, en in de mis dacht ik daar veel over na. Iets wat niet eindigt, dat is toch niet menselijk? Dat vond ik toen al. De eindigheid is een essentieel element van het leven. We kunnen niet eeuwig zijn, we mogen daar ook niet naar verlangen. Een van de grote problemen van onze samenleving is dat we de dood niet meer aanvaarden als deel van het leven. In een van zijn brieven schreef Mozart dat hij iedere avond voor het slapengaan aan de dood dacht. Dat vind ik zo mooi. Het zegt veel over de persoon die Mozart was. Als de dood weer bij het leven zou horen, dan zou dat veel miserie voorkomen. We zijn allemaal maar bezig met geld verdienen, met status en prestige najagen, we potten op en willen altijd meer... En voor wie of waarom?

'Ik ben een groot bewonderaar van Balzac. Hij schreef dat er twee soorten mensen zijn: zij die op het einde milder worden, die gaan zingen. En zij die agressiever worden. De laatsten zijn het die de dood het meeste vrezen. Ik ben niet bang voor de dood, wel voor het lijden. Mijn moeder, die ook kanker had, heb ik een jaar zien afzien. Ik geloof niet in de verlossingskracht van het lijden. Ik heb altijd een grote waardering gehad voor Hugo Claus, die zelf beslist heeft wanneer het tijd was om te gaan. Hij wou waardig sterven en koos voor euthanasie. Daar sta ik volledig achter. Ik heb vrienden die jarenlang hun echtgenote die aan alzheimer leed hebben verzorgd. Daar heb ik grote bewondering voor. Maar zelf wil ik de ander ook niet tot last worden.'

'Ik ben omringd door vrienden, maar ik hou ook van de stilte en de eenzaamheid. Ik ben graag alleen…

Ik wil een geestelijk testament nalaten, daar werk ik nu aan. Als ik er dan fysiek niet meer ben, is dat er tenminste nog. Ik heb nooit kinderen gehad. Daar heb ik wel spijt van, maar ik heb zo veel geestelijke kinderen. Een pak Europese operahuizen wordt geleid door mensen die ik nog heb gevormd. Ik had op het Sint-Barbaracollege in Gent een retoricaleraar, Daniel Vandenbunder. Die man heeft me gevormd, ik zeg vaak dat ik zijn zoon ben. Op diezelfde manier heb ik veel geestelijke kinderen op wie ik net zo trots ben als een vader op zijn biologisch nageslacht.'