gevallen in een vogelartsenpraktijk : dierenarts Erwin Louagie
Als dierenarts kleine huisdieren (ook honden en katten) is een groot deel van mijn cli�nteel houder van vogels (papegaaien, parkiten,duiven, zangvogels, exoten, roofvogels,...) Aangezien er al zoveel informatie over katten en honden terug te vinden is op het internet, heb ik speciaal voor vogelliefhebbers deze blog aangemaakt. Sedert 2024 plaats ik nu en dan ook eens andere gevallen (honden, katten, ...) op de blog
Mijn gegevens : Louagie Erwin, wijnendalestraat 23, 8820 Torhout
tel 050/216934
Op afspraak
05-10-2023
prop gras chirurgisch verwijderd uit krop van een kip met 'harde krop'
Om een of andere nog onduidelijke reden, gaan kippen soms abnormaal veel gras eten. Gras bestaat uit cellullose (vezels) en die worden verteerd in de dikke darm, dus niet in de krop. In de krop kan de prop gras een soort 'spons' vormen waarin zaden en ander materiaal 'gevangen' zit. Wanneer de krop samentrekt werkt deze prop als een soort plug die de doorgang naar de slokdarm en de kliermaag belemmert. Aspergebonen (die ook vezels bevatten als je die opentrekt) kunnen hetzelfde effect hebben.
Het voedsel in de krop begint te gisten en te verzuren. Het zuurt 'verbrandt' de krop waardoor die nog minder neiging heeft om samen te trekken.
In het beginstadium kan geprobeerd worden door middel van massage en laxeermiddel de prop los te werken. Indien dit niet lukt is chirurgische behandeling nodig.
Marek is een virusziekte met een wat eigenaardig verloop.
Kuikens moeten al in de eerste levensdagen besmet zijn om later in hun leven de ziekte te ontwikkelen.
Als kuikens heel vroeg in hun leven besmet worden met het virus, is hun immuunsysteem nog niet voldoende ontwikkeld om het viurs als 'lichaamsvreemd' te herkennen, dus gaat het kuiken er ook niet tegen 'vechten'. Ondertussen kan het virus zich in de zenuwen en de hersenen nestelen en langzaam zijn vernietigende werking doen. Op die manier ontstaan er op den duur verlammingen.
De ziekte kan acuut, maar ook chronisch (traag) verlopen.
Typisch zijn de pootverlammingen, maar ook andere zenuwen kunnen aangetast worden. Zo kunnen zelfs de zenuwen van de krop in uitzonderlijke gevallen aangetast worden, waardoor de krop niet wil ledigen en waardoor ze een zure (kropverzuring) of harde krop krijgt (vaste delen zoals gras die vast komen te zitten in de krop en en soort harde 'bal' vormen). Dit maakt de diagnose van Marek in het begin soms heel lastig. Het zijn niet altijd de schoolvoorbeelden die je tegenkomt, waarbij de kip met één poot vooruit en één poot achteruit zit.
Daarenboven kan Marek ook tumoren geven. Afhankelijk waar de tumor in het lichaam zit, of waar de tumor op duwt, zullen dus ook andere symptomen zichtbaar worden, die soms niet meteen in de richting van Marek doen denken.
Marek komt meer en meer op latere leeftijd voor dan vroeger bij sierkippen en zien we meer en meer in een chronische vorm, waarbij de verlamming bij het geven van ontstekingsremmers soms tijdelijk verbetert. Heel zelden zien we een soort stabilisatie met ontstekingsremmers waarbij de kip verder een min of meer normaal leven kan leiden. Dan kan je de vraag stellen of dit wel de ziekte van Marek geweest is, want de diagnosemogelijkheden (zoals MRI of CT-scan) zijn financieel niet zo toegankelijk als het over kippen gaat.
Hier op de foto zie je een 'schoolvoorbeeld' van een seabright met Marek. Seabrights worden algemeen gezien als een van de meest gevoelige kippenrassen voor het virus. Klik op de foto voor een groter beeld.
Er zijn ook kanariepokken en kippepokken. Deze ziekten veroorzaken de typisch pokletsels op plaatsen met weinig bevedering. Dit zijn ook de plaatsen waar bijtende insecten zoals muggen die besmet zijn met het pokkenvirus gemakkelijkst bloed zuigen. Muggen zijn een belangrijke bron van besmetting door pokken, maar ook bloedluizen kunnen ze overdragen. Duiven die pikken naar elkaar kunnen elkaar ook besmetten en zelfs via het drinkwater kan het gebeuren.
Kippenpokken zijn alleen besmettelijk voor kippen, kanariepokken voor kanaries, duivenpokken voor duiven, mensenpokken voor mensen, en .apenpokken voor apen en mensen
Er zijn uitwendige pokken die je bijvoorbeeld ziet rond de bek, maar ook in de bek kunnen de letsels uitgebreid worden. Als zon pokletsel in de bek de luchtpijp afsluit, kan een duif in acute ademnood komen.
In België is momenteel geen vaccin tegen duivenpokken beschikbaar. Dit wordt toegediend door enkele pluimpjes te trekken op de bil en met een borsteltje het vaccin in te wrijven. Op deze plaats krijgen de duiven dan een pok doordat het vaccin een verzwakte variant van het virus bevat.
Deze pok is het bewijs van een goede immuniteit.
Tot in de jaren tachtig werden mensen gevaccineerd tegen de mensenpokken, een ziekte die gedurende eeuwen verschillende pandemieën veroorzaakte waarbij miljoenen mensen stierven, net zoals tijdens uitbraken met de pest.
Wie nog gevaccineerd is tegen de mensenpokken heeft op zijn bovenarm nog een klein litteken het resultaat van een genezen pok.
Duivenpokken in de bek lijken sterk op een andere ziekte : trichomoniasis of 'het geel'. Deze wordt echter veroorzaakt door een eencellige parasiet.
acute ademnood grijze roodstaartpapegaai door schimmelprop (aspergillose) in luchtpijp
Aspergillose werd in deze blog reeds meerdere malen besproken. Het is een agressieve schimmelziekte die vooral voorkomt bij vogels die een verzwakt immuunsysteem, zoals bij papegaaien die een zaadmengsel als bijna enige voeding krijgen. Dit leidt tot vitamine A-gebrek. De fruitsoorten die wij hier kennen (appel, peer, kiwi, ) bevatten weliswaar veel vitamine C, maar te weinig vitamine A.
Bij sommige papegaaien kunnen schimmelproppen die zich gevormd hebben in de longen, plots loskomen en vast komen te zitten in de splitsing van de luchtpijp waar ze beginnen werken als een klep die dichtslaat iedere keer als de papegaai inademt. Dit kan leiden tot acute verstikking.
Deze papegaai werd gevonden onder in de kooi met acute erge ademnood. Hij werd zo vlug mogelijk in een zuurstofkooi gestoken voor een paar uur. Indien we de vogel meteen hadden willen behandelen, zou dit wellicht slecht afgelopen zijn. Iedere inspanning kon immers de dood veroorzaakt hebben, omdat de hersenen op dat moment te weinig zuurstof kregen.
Nadat de papegaai wat gestabiliseerd was, werd hij verdoofd met een mengsel van zuurstof en isofluraan (verdovingsgas) en werd zonder te aarzelen een opening gemaakt achter de laatste rib, waar een buisje in de luchtzak werd gestoken (die met de longen in verbinding staat).
Via dit buisje werd nu zuurstof en isofluraan geblazen door het verdovingsapparaat en het buisje werd aan de huid vastgenaaid. Nu kon de papegaai na het wakker worden door dit buisje in de buik ademen. Het ademhalingsstelsel van een vogel zit immers anders in elkaar dan een zoogdier. Op die manier kon de vogel weer zonder problemen ademen.
S Avonds werd de vogel weer verdoofd via deze canule en werd een buisje in de luchtpijp geschoven tot aan de splitsing van de luchtpijp en werd de prop er uit gezogen. Na het wakker worden, werd de canule afgedicht om te kijken of de papegaai weer via de bek normaal kon ademen en of dus de luchtpijp weer volledig vrij was. Gelukkig was dit het geval en kon de canule in de buik verwijderd worden.
Het dier zal nog lange tijd medicatie moeten nemen tegen de schimmelinfectie en zal een gezondere voeding moeten eten met meer vitamine A, meer calcium, minder vet en ook wat dierlijke eiwitten. Zon voeding is bijvoorbeeld nutribird P15 van Versele-Laga.
Ook kreeg het dier ontstekingsremmers en antibiotica om infectie in de buik door de canule te voorkomen.
Deze vogel heeft veel geluk gehad want veel van deze dieren sterven op weg naar de praktijk of stikken tijdens de behandeling voor de canule kan geplaatst worden. Het vastnemen van de vogel waardoor ze zich opwinden kan al voldoende zijn.
Foto 1 : Eerst was het verdovingsapparaat aangesloten via een masker op de kop, daarna werd het aangesloten aan de canule in de buik via een darm . Op die manier blijft de vogel verdoofd en kunnen we de canule vastnaaien aan de huid.
Foto 2 en 3 en 4 : nu kan de vogel rustig wakker worden.
Foto 5 : De vogel is wakker en kan nu via de canule ademen terwijl de schimmelprop nog vastzit in de luchtpijp. Hij kreeg een kraag om zodat hij de canule niet kon losbijten. Later werd de vogel terug verdoofd om de schimmelprop er uit te halen. We mogen dit niet overhaasten want de vogel is nu uitgeput door te snakken naar adem gedurende al die tijd.
We zien regelmatig kippen met een dikke buik gevuld met vocht. Deze kippen zijn meestal erg mager (te voelen aan het scherpe borstbeen) en 'lopen als een pinguin'.
Veelal zijn ze ook kortademig en in extreme gevallen ademen ze met open bek. Dit komt omdat de druk in de buik zodanig groot wordt dat dit begint te duwen op de longen en luchtzakken.
Vochtopstapeling in de buik kan verschillende oorzaken hebben : 1) een hartprobleem waarbij het bloed als het ware in de buikorganen 'blijft staan' en er serum vanuit het bloed in de buikholte sijpelt. 2) Een leverprobleem (zwelling van de lever of levercirrhose) waardoor het bloed dat door de lever passeert voordat het naar het hart vloeit als het ware wordt 'tegengehouden' en door de druk in die bloedvaten serum in de buikholte sijpelt. 3) een eidooier die tijdens de eisprong niet in de eileider maar in de buikholte terechtkomt. De dooier bevat irriterende stoffen die een ontstekingsreactie geven en waardoor het buikvlies ontstekingsvocht begint af te scheiden.
Dit mag niet verward worden met een eileiderontsteking, waarbij er ontstekingsvocht of etter zich in de eileider opstapelt. Kippen leggen bijna dagelijks een ei en daardoor staan de 'geboortewegen' continu open, waardoor er bacteriën makkelijk binnen geraken en een onsteking veroorzaken. Ook dan kunnen kippen een dikke buik krijgen, maar dan voelt de buik meestal niet aan als een ballon gevuld met water. In veel gevallen zien we dit reeds aankomen : een windei of een ei met een abnormale schaal (maar dit kan ook door calciumtekort optreden.)
Via enkele onderzoeken kunnen we achterhalen wat de oorzaak is van vochtopstapeling in de buik. Een gele kleur wijst meestal op een eidooier die in de buik terecht is gekomen. Ook kunnen we het eiwitgehalte van het vocht bepalen door middel van een refractometer. Als het vocht meer dan 2 gram eiwit/liter bevat, is het meestal ontstekingsvocht, veroorzaakt door een eidooier. Ook vinden we dan meestal vetdruppels in het buikvocht terug.
Onderscheid maken tussen hart-en leverproblemen ligt wat moeilijker, maar hou er rekening mee dat kippen vaak last hebben van leververvetting door het hoge oliegehalte in de zaden (mais,..) en bij de vorming van een eidooier wordt er sowieso veel vet gemobiliseerd (cholesterol in eidooier), waarvan een deel terug opgeslagen wordt in de lever.
De kip op de foto had last van buikwaterzucht ten gevolge van een eidooier die in de buikholte terecht was gekomen. Om de druk in de buik te minderen, wordt in eerste instantie de buik gepuncteerd met een naald om vocht af te laten. Dat moet op een gecontroleerde manier gebeuren om geen darmen aan teprikken.
Daarna krijgt ze onstekingsremmers en antibiotica toegediend, bij voorkeur door middel van injecties. Op die manier hopen we de ontstekingsreactie stil te leggen.
De beker op de foto's gevuld met vocht (bijna 0.5 liter !!) is het vocht afgelaten bij 2 kippen in één sessie. Twee kippen van dezelfde eigenaar hadden tegelijkertijd last van hetzelfde probleem (eidooier in de buikholte). Dit was in het voorjaar. Niet verwonderlijk eigenlijk : de meeste kippen stoppen met eieren leggen in de winter en als het voortplantingsstelsel in het voorjaar terug actief wordt, gebeurt het wel eens dat er foutjes gebeuren waarbij de eidooier op de verkeerde plaats terecht komt : niet in de eileider, maar in de buikholte.
Op een van de foto's zie je ook een refractometer waarmee we het eiwitgehalte in het buikvocht kunnen bepalen.
Spoelen van neusgaten en sinussen bij een papegaai
Zoals reeds verschillende keren vermeld in deze blog is het geven van alleen maar een zaadmengsel bij papegaaien te vet, het bevat te weinig calcium en vitamine A en het bevat geen dierlijk eiwit.
Te kort aan vitamine A zorgt voor metaplasie van de slijmvliezen : de slijmvliezen drogen uit, worden dikker en er ontstaat een abnormale schilfervorming. Daarenboven bevordert een tekort aan vitamine A een schimmelinfectie.
Soms zijn de neusgaten van een papegaai gewoon verstopt door een opstapeling van schilfers in neus en de diepere holtes in de schedel (sinussen) die met de neus in verbinding staan.
Een veel voorkomende agressieve schimmel bij vogels is aspergillose. Deze schimmel vreet zich een weg door gezonde weefsels en zelfs het bot. Dit zien we hier op de foto bij een papegaai met een schimmelinfectie van de neus en de sinussen.
Naast een verandering van het voeder (pelletvoeding waar alles in zit wat het dier nodig heeft) en het geven van antischimmelmiddel voor langere tijd (minimum maanden) gaan we in die gevallen ook de neus en de diepere sinussen spoelen met een zoutoplossing waarin een anti-schimmelprodukt zit.
Daarbij wordt de vogel ondersteboven gehouden en wordt het product onder druk met een spuit diep in de neusgaten gespoten. Deze oplossing moet dan, indien de neusgangen terug open zijn, door een opening in het gehemelte, aan de onderkant van de bovenbek, terug naar buiten vloeien.
Opdat de vogel zich niet zou verslikken, wordt hij ondersteboven gehouden.
Op 10/01/23 werd een sierkip aangeboden met een gebroken tibiotarsus (equivalent met het scheenbeen van een mens of zoogdier).
Er werd een röntgenfoto van genomen en de kip werd behandeld met een plaatsen van een pin in het beenmerg (intra-medullaire fixatie) onder algemene verdoving.
Er werd tevens een spalk bevestigd, om rotatie (draaien) van de poot te voorkomen.
Na een goede week werd de spalk verwijderd. De poot was iets te ver naar buiten gedraaid en dat kon manueel gecorrigeerd worden omdat de fractuureinden nog maar met elastisch weefsel aan elkaar gegroeid waren.
Vanaf dan werd er door de eigenaar in toenemende mate kinesitherapie uitgeoefend, wat heel belangrijk is om te voorkomen dat pezen vastgroeien op de plaats waar de botfragmenten aan elkaar aan het groeien zijn.
Op 7/02/23 werd de pin verwijderd en kon de kip de poot reeds goed gebruiken.
1ste twee foto's : röntgenfoto van de fractuur voor het plaatsen van de pin
3de en 4de foto : een week na het plaatsen van de pin
5de foto : de pin na het verwijderen
6de en 7de foto : de kip na het verwijderen van de pin
Grasparkiet amputatie poot/gevaren in huis/vleugels eenzijdig en dus verkeerd geknipt
Een grasparkiet werd aangeboden met een pootje dat gedeeltelijk afgestorven was doordat het een week geleden in heet kaarsvet terechtgekomen was. De vleugel was aan één kant kortgeknipt om het vliegen te beperken.
Bij huiskamerparkieten/papegaaien is het beter beide vleugels te kortwieken,zodat ze nog een bepaalde richting kunnen aanhouden tijdens hun korte zweefvlucht. Anders komen ze soms terecht op plaatsen waar ze het zelf niet willen (zoals hier het geval).
Bij kippen/eenden met buitenbeloop gebeurt dat meestal aan één kant.
De juiste slagpennen dienen op de juiste lengte te worden geknipt, zodat ze niet zoals een 'steen' naar beneden vallen, maar nog een korte zweefvlucht kunnen maken, zonder zich te bezeren.
Zonder amputatie zou deze grasparkiet ziek worden en sterven doordat afvalstoffen van het afgestorven ledemaat in het bloed terechtkomen en de vogel zichzelf vergiftigt.
Amputatie bij dergelijke kleine vogels is geen sinecure, omdat vogels maximum 1% van hun gewicht aan bloed kunnen verliezen, zonder in de problemen te geraken. Als een grasparkiet dus 30 gram weegt, spreken we over ongeveer 6 druppels bloed.
De vogel werd met gasanesthesie met een masker verdoofd en de operatie is geslaagd. De wonde werd in-en uitwendig gehecht met heel fijne verteerbare draad.
Gelukkig heeft een parkiet/papegaai een 'derde poot', namelijk zijn snavel. Het lukte hem ook kort na de operatie om op een stok te zitten.
Een groot gezwel ter hoogte van de poot van een kip bleek een abces te zijn. Etter bij vogels ziet er uit als brokkelige kaas, vandaar dat een abces niet spontaan zal 'uitbreken' bij vogels.
In dit geval werd het abces beetje bij beetje 'uitgepeld' tot op gezond (en dus bloedend) weefsel. Daarna werd een drukverband aangelegd onder zalf om de bloedingen te stelpen. Na anderhalve dag werd het verband verwijderd ter controle. De eigenaar zal zelf na een enkel keren een verband met zalf moeten aanleggen. Daarna kan de wonde met een ontsmettende zalf vochtig gehouden worden, zodat de wonde van binnen naar buiten kan dichtgroeien. De nieuwe huid zal uit een soort litteken bestaan dat er anders zal uitzien en zonder schubben. De foto's spreken voor zich. De laatste foto is na het verwijderen van het verband na anderhalve dag.
