Op een röntgenfoto werd een vergrote kliermaag vastgesteld. 

De mogelijke diagnose van een obstructie of kliermaagdilatatie werd vooropgesteld. Laxeermiddelen waren niet bij machte de darmtransit en mestproductie weer op gang te brengen.

Ondanks alle zorgen, stierf de vogel na enkele dagen. Bij autopsie werd een vezelachtige materie in de spiermaag gevonden. De vogel had de gewoonte het haar van de hond van de eigenaar naar binnen te werken. Dit werd hem jammer genoeg fataal.

Een operatieve ingreep bij een verzwakte vogel van dit formaat, zou wellicht niet haalbaar zijn geweest, wegens het te grote risico op sterfte tijdens de operatie. Vogels kunnen immers maar 1% van hun gewicht aan bloed verliezen op een veilige manier.

Achtereenvolgens te zien op de foto's :

- de röntgenfoto's met de vergrote klier/spiermaag

- de autopsie met de vezelachtige prop in de spiermaag

- deze vogel was mannelijk. Hier zijn de testikels duidelijk te zien

Na een nacht met hevig onweer vindt de verzorgster van de dieren twee kuikens (vrouwelijk) met spreidpoten. Ze supplementeert hun drinkwater met calcium. Eén kuiken staat na 2 dagen spontaan recht. Het andere kuiken krijgt een vit D-injectie en er wordt geprobeerd met elastisch materiaal de poten samen te binden opdat de poten niet telkens zouden openspreiden als het kuiken wil rechtstaan. Om de spieren te activeren, krijgt het kuiken heel regelmatig 'kinesietherapie', waarbij het kuiken geholpen wordt bij het recht staan. Calcium wordt verder gegeven.

Het kuiken schijnt op een bepaald ogenblik haar dieptezicht te verliezen, waardoor ze naast het voeder pikt. Aangezien haar gewicht te laag is, wordt er overgegaan tot dwangvoeding. Met een darmpje dat rechtstreeks in de maag wordt geschoven via de bek, dient Siska een papje toe op basis van granen. Ze krijgt ook ontstekingsremmers toegediend.

In een volgende fase krijgt het kuiken stuiptrekkingen. Een loodvergiftiging kan niet uitgesloten worden en er wordt NaCaEDTA intramusculair (in de spieren) toegediend. NaCaEDTA is een antidoot (tegengif) tegen vergiftiging door zware metalen zoals lood en zink.

Na een periode van trage verbetering (dieptezicht komt terug) en gewichtstoename wordt de vogel op een ochtend dood aangetroffen.

Bij de lijkschouwing werden geen tekenen van inwendige letsels gevonden. Bij röntgenopnames waren 'pathologische' fracturen zichtbaar van de poten en de ruggegraat. Door een te late 'verbening' van het skelet (door bijvoorbeeld calciumtekort) kunnen benen onder het toenemende lichaamsgewicht beginnen buigen of 'inzakken' waardoor er vervormingen en scheefgroei ontstaat. Bruuske bewegingen (zoals schrikreacties bij onweer) kunnen dat uitlokken.

Door druk op de ruggegraat kunnen de weinig verkalkte wervels 'inzakken' met druk op het ruggemerg en gedeeltelijke of volledige verlamming tot gevolg (parese of paralyse).

Mogelijks waren ook de schedelbeenderen op een gelijkaardige manier 'ingedeukt' met druk op de hersenen. Dit zou het verlies van dieptezicht kunnen verklaren. Hiervan werden echter geen röntgenfoto's gemaakt.

Op de foto's : nandoe-kuiken 'Elvis' met gebroken bek voor en na.

                      Röntgenfoto's met pathologische fractuur ter hoogte van knie en ruggewervels.

                      Een van de twee overlevende reeds uit de kluiten gewassen kuikens.

De algemene conditie was merkwaardig genoeg goed.  Beide vogels bedelden om eten bij aankomst op de praktijk.

Met de eigenaars werd overlegd wat de toekomstmogelijkheden voor beide vogels waren. Indien de eigenaars beide vogels met de hand konden opkweken én indien er van uit gegaan werd dat beide vogels wellicht nooit zaden zouden kunnen eten (maar wel zachtvoer), dan kon overwogen worden beide vogels te redden. Of beide vogels en in hoeverre ze opnieuw een boven-en onderbek zouden ontwikkelen (of iets wat er op leek), zou natuurlijk afhangen in hoeverre het 'leven' (de cellen waaruit de hoorn van de bek gevormd wordt) mee afgescheurd was met de bek. Wellicht zou in de toekomst nog correctieve chirurgie nodig zijn (bijvoorbeeld aan de oogleden van de babyamazone op de tweede foto). Maar eerst zou gekeken worden of de vogels de kritieke fase overleven.

De vogels kregen de eerste zorgen toegediend (antibiotica, ontstekingsremmers en vocht);

Aan de eigenaars werd geleerd papvoeding toe te dienen via een sonde, rechtstreeks in de krop, en werd geadviseerd antibiotica en pijnstillers toe te dienen gedurende een bepaalde periode.

Jammer genoeg overleden beide vogels door een technische fout waarbij de temperatuur in de couveuse zodanig opliep dat beide vogels aan oververhitting stierven.

Men kan zich de vraag stellen hoe oudervogels zo'n afwijkend gedrag kunnen vertonen dat ze hun eigen kroost aanvallen. We mogen echter niet vergeten dat we hier te maken hebben met dieren in gevangenschap die NIET gedomesticeerd zijn zoals een hond of kat. Deze laatste twee huisdieren zijn genetisch zo gewijzigd dat ze zich in gevangenschap goed hebben kunnen aanpassen. Deze amzaonepapegaaien zijn echter genetisch nagenoeg nog volledig identiek als hun wilde soortgenoten. We moeten dan ook niet verrast zijn als er zich gedragsstoornissen voordien als deze dieren in gevangenschap worden gehouden. 

Eerste foto : de tumor voor de operatie

Tweede foto : na de operatie

Derde foto : de patient

Bij autopsie bleek de eileider (het equivalent van de baarmoeder bij zoogdieren) gevuld met twee eivormige structuren die bestonden uit een substantie die te vergelijken is met brokkelige oude kaas. Deze structuren worden regelmatig verward met misvormde eieren, maar het zijn in feite bolvormige etterbrokken. Bij vogels is de etter bij infecties namelijk niet dik vloeibaar (zoals mayonaise bij zoogdieren), maar vast.

Het feit dat de etterbrokken eivomig zijn, heeft te maken met de bewegingen van de eileider die alles wat zich daarin bevindt, boetseert naar de vorm van een ei.

Soms kunnen legkippen deze etterbrokken uitscheiden en dan worden deze meestal aanzien voor  misvormde eieren.

Eileideronsteking komt  dikwijls voor bij dikke dieren. De reden daarvoor is niet bekend. Soms zijn kwetsuren aan de cloaca oorzaak van infecties die opklimmen naar de eileider. Dit kan door het pikken van andere kippen, maar ook door een ondergrond of strooisel dat kleine wondjes veroorzaakt.

Ademhalingsinfecties zoals infectieuze bronchitis (viraal) kunnen naast snotverschijnselen ook eileiderontsteking veroorzaken. Verder is een uitzaaiing van bacteriën via het bloed of de buikholte naar de eileider ook mogelijk.

Preventief kunnen legkippen ingeënt worden tegen ademhalingsziektes. Een goede hygiëne, een zachte bedding, er voor zorgen dat de dieren niet te dik worden, kan helpen. Meestal wordt de ziekte te laat opgemerkt om op tijd een antibioticum toe te dienen.

In bepaalde omstandigheden (stress, voedingstekorten) kan de natuurlijke weerstand ondermijnd worden. Dit is vooral gekend bij papegaaien die in hoofdzaak een zaadmengeling eten (zonnepitten, pinda's, mais,....) Deze zaadmengelingen bevatten niet alleen te veel vet, te weinig dierlijke eiwitten, en tekort aan calcium, maar vooral een tekort aan vitamine A. Een tekort aan vitamine A maakt een vogel extra gevoelig voor dergelijke schimmelinfecties.(gewoon fruit zoals appel, citrusvruchten bevatten vooral veel vitamine C).

Aspergillose is een zeer agressieve schimmel : het vreet zich een weg door gezond weefsel zoals de longen en de luchtzakken, maar het kan zich ook nestelen in de neusgangen. De luchtzakken staan in contact met de inwendige organen en van daaruit kunnen die ook aangetast worden. De schimmelspores kunnen zich tenslotte zelfs uitzaaien in het bloed (sepsis) wat de dood tot gevolg kan hebben. 

Aspergillose kan chronisch verlopen, waarbij er weinig abnormaals aan de papegaai te zien is, totdat het dier plots doodziek wordt door uitzaaiing in het bloed. Het dier kan ook plots acuut dood gevonden worden, doordat schimmelbrokken (aspergilloma's) de luchtpijp blokkeren en het dier plots stikt.

De meest courante symptomen zijn ademnood, een hese stem, verlies van eetlust, maar de symptomen kunnen wisselen, afhankelijk van waar de schimmel woekert. Soms slaapt een papagaai gewoon veel, maar dat is niet specifiek voor aspergillose. Hou er altijd rekening mee dat een vogel laattijdig zal tonen dat hij ziek is (typisch voor prooidieren) en dat hij altijd zieker is dan hij er uit ziet.

Diagnose wordt gesteld aan de hand van de symptomen, radiologie en bloedonderzoek.

Bij deze papegaai werden röntgenfoto's genomen onder een korte anesthesie en werd bloed afgenomen. De resultaten van beide onderzoeken bevestigden het vermoeden.

De behandeling (indien op tijd ingesteld) is langdurig. Het vernevelen van de gepaste medicijnen (waarbij de medicamenten rechtstreeks ingeademd worden om ter plaatse de schimmel te doden) kan een hulpmiddel zijn bij bepaalde patiënten. In elk geval zal de papegaai gedurende maanden dagelijks een middel tegen schimmels moeten innemen. Het valt moeilijk te zeggen wanneer een papegaai uiteindelijk volledig 'genezen' kan worden verklaard, daarom worden er meestal nog enkele 'vervolgbehandelingen' gegeven.

De oorzaken zijn niet altijd gemakkelijk te achterhalen maar kunnen virussen (bijvoorbeeld paramyxovirus III) zijn, bacteriën, vergiftiging door zware metalen zoals zink, schimmeltoxines en pancreastumoren, 

In de acute fase kan de vogel ziek worden of kan het zijn dat de ziekte niet opgemerkt wordt, omdat een vogel zolang mogelijk instinctief zijn ziekte zal proberen te verbergen. De pancreas bij een vogel produceert enzymes voor de vertering, maar zorgt ook voor de aanmaak van insuline, een hormoon dat de bloedglucosespiegel regelt.

Wanneer de ontsteking chronisch wordt, zullen er te weinig pancreasenzymes gevormd worden, waardoor het voedsel half verteerd terug uitgescheiden wordt. De vogel zal enorm veel gaan eten en toch vermageren. Er zullen grotere volumes mest dan normaal worden geproduceerd. De mest zal er witachtig uitzien en krijtachtig aanvoelen als ze opdroogt. In dat stadium kunnen vogels ook suikerziekte ontwikkelen door een tekort aan insuline.

Het is belangrijk zo vlug mogelijk in te grijpen, wanneer een vogel ziek is. Immers, als er in de acute fase kan behandeld worden, heeft de vogel kans op overleven. Bij een chronische pancreatitis is de schade aan de pancreas niet herstelbaar, en is het soms beter de vogel te laten inslapen, zoals hij is gebeurd bij deze grasparkiet.

Op de foto's (lijkschouwing bij een grasparkiet)  : de mest bij chronische pancreatitis, de darmen gevuld met de 'pleister'-achtige mest, de pijl op de foto toont aan waar de pancreas zich bevindt bij een vogel : het is een dun sliertje weefsel dat zich bevindt in een darmlus, tussen twee stukken darm in.

Drie weken van dwangvoeding, toedienen van antibiotica en ontstekingsremmers zorgden ervoor dat de vogel er weer bovenop kwam.

Zijn bek staat scheef en de neusgangen zijn opgevuld met nieuw bot, maar de bovenbek is nu stabiel en de vogel kan weer zelfstandig zachtvoer eten.

Wellicht zal deze vogels nooit meer zaad kunnen pellen.

Zoals je ziet, kan je met het nodige geduld en volharding soms tot opmerkelijjke resultaten komen.

In veel gevallen gaat het om een opstapeling van vet en cholesterol in de huid. Deze gezwellen infiltreren het gezonde weefsel waardoor ze na verloop van tijd gemakkelijk open gaan, infecteren en bloeden. Zo'n gezwel noemen we een xanthoma. De aandoening : xanthomatose.

Op de eerste dia : xanthomatose bij een grasparkiet (witte pijl)

Op de tweede foto : ook bij mensen komt xanthomatose voor.

Vogels kunnen net zoals honden (én mensen) een oorontsteking krijgen. Bij deze kip was een grote korst te zien aan de zijkant van de kop. De geelachtige korst was moeilijk te verwijderen van de pluimpjes, maar na verwijderen was duidelijk de uitwendige ooropening te zien. De korst was eigenlijk ontstekingsvocht dat uit het oor liep en de pluimpjes deed samenklitten.

De kip werd behandeld met injecties antibiotica en ontstekingsremmers. In het oor werd door de eigenaar twee maal daags een antibiotica-oorzalf ingebracht.

Op de foto's zie je de kip voor en na het verwijderen van de korst. 

De bacterie is in vele vogels latent aanwezig, dit betekent dat er een evenwicht bestaat tussen de weerstand van de vogel en de bacterie. De bacterie wordt dus 'onder controle' gehouden door de vogel zonder dat het dier in staat is de bacterie te verwijderen. 

Als de weerstand van de vogel om een of andere manier vermindert (stress door aankoop, worminfectie, andere infecties,...), dan kan de vogel ziek worden en zelfs sterven. Veel vogelbestanden van vogelliefhebbers zijn op die manier besmet zonder dat ze het zelf weten. Op zich hoeft dat niet altijd tot problemen te leiden. Maar het komt geregeld voor dat iemand een vogel uit zo'n bestand aankoopt en dat door de stress de latent besmette vogel bacteriën begint uit te scheiden in grote aantallen, waardoor er ziekte uitbreekt bij de koper. Vandaar het belang van een goede quarantaine. In principe zou een aangekochte vogel minimum een maand in quarantaine moeten zitten om insleep van infecties te beperken. Papegaaieziekte is ook een zoönose. Dit betekent dat de ziekte besmettelijk is voor de mens. In vroegere tijden stierven er zelfs mensen door psittacose. 

Deze jonge grijze roodstaartpapegaai (dat zie je aan de kleur van de iris die nog is enkele dagen na aankoop acuut gestorven. De vogel sliep veel, produceerde geel-groene dunne mest, maar de nieuwe eigenaars hadden daar weinig belang aan gehecht. Na de dood werd besloten tot autopsie om de doodsoorzaak te kennen. 

Op de verschillende foto's zien we de verschillende stappen. 

Op foto 1 zie je dat de vogel niet dik, maar ook niet echt mager stond. De ziekte moet dus snel geëvolueerd zijn zoals door de eigenaars werd vermeld. 

Op foto 2 werd het borstbeen met de daarop liggende borstspieren (de filet) verwijderd, en zien we het hart en de lever. 

Op foto 3 een close-up beeld van het hart en de lever. 

Op foto 4 een close-up beeld van het hart en de lever. Een pincet werd onder de luchtzakken gestoken. Dit zijn zakvormige structuren, afgelijnd door doorzichtige vliezen, die verbonden zijn met de longen. Hier kan je duidelijk de vliezen zien die de aflijning van de luchtzakken vormen. 

Op foto 5 een close-up beeld van de lever. De pincet wijst naar de rand van de lever, die normaal 'scherp' is. Als de lever gezwollen is, zoals dat bij psittacose meestal het geval is, zien we een afgeronde boord. Dit is hier het geval. Op de vorige foto's zie je vooral 'scherpe' boorden. Op die plaatsen is de lever niet of minder gezwollen. 

Op foto 6 zien we een normale kliermaag. Dit is de eerste van de twee magen bij vogels. (aangeduid dmv punt van pincet) 

Op foto 7 zien we een normale spiermaag. 

Op foto 8 zien we een gezwollen milt. Ter interpretatie van de grootte werd een lucifer naast de milt gelegd. Een normale milt van een grijze rood- staartpapegaai is niet groter dan 6mm. De grootte van de diameter bedroeg minstens 8mm. Bij zwelling van de milt moet altijd worden gedacht aan psittacose. 

Op foto 9 : Op een afdrukpreparaat van de milt werd een speciale kleuring (stamp-kleuring) toegepast, om de intracytoplasmatische inclusies te zien in de witte bloedcellen die typisch zijn bij psittacose. De bacteriën van psittacose nestelen zich immers in de witte bloedcellen en veroorzaken in het 'cytoplasma' typische ophopingen die met een speciale kleuring van een afdrukje van de milt veelal te zien zijn. Hier zie je de verschillende kleurstoffen en ontkleuringsmiddelen die hierbij gebruikt worden (carbolfuchsine, azijnzuur en malachietgroen).

De vogel werd gehospitaliseerd en zoals verwacht, was het aanbrengen van een geschikte kraag, een hele onderneming. Papegaaien leggen zich daar niet makkelijk bij neer, worden soms zo opstandig dat ze dreigen te verongelukken of weigeren soms dagenlang te eten. Daarom is toezicht en soms dwangvoeding nodig. Ook werden antibiotica en ontstekingsremmers toegediend via injecties.

Op de foto's achtereenvolgens : 

- eerste twee foto's : genomen tijdens operatie, bemerk het geamputeerde deel van de teen op de handdoek

                        op de tweede foto is duidelijk te zien dat een knelband is aangebracht om bloedverlies tijdens de operatie te voorkomen.

- foto 3 en 4 : na de operatie : foto van de geopereerde teen en van de aangebrachte kraag.

Als de oudervogels hoofzakelijk een zaadmengsel als voeding krijgen, gaan ze tekorten aan vitamines en mineralen opstapelen. 

Zaad bevat immers geen dierlijk eiwit, tekort aan vitamine A en een tekort aan calcium.

De pop zal alleen dat in het ei stoppen, wat haar lichaam zelf kan missen. Het jong wordt dus met een tekort geboren en dat wordt er zeker niet beter op als de ouders uitsluitend zaden blijven voederen aan hun jongen. Aangezien zaden nogal vet zijn, gaan deze jongen redelijk vlug zwaar worden, terwijl hun beenderen pas laattijdig verkalken. Het gevolg is dat de pootjes onder het gewicht van de vogel beginnen buigen, waardoor ze kromme pootjes krijgen. Dit is in een vroeg stadium (hoe vroeger hoe beter) en indien niet te erg, nog te verhelpen, mits de nodige chirurgie of mits een aangepaste spalk met toevoeging van de nodige vitamines en mineralen.

Deze amazone-papegaai bleek echter in het nest een knieletsel te hebben opgelopen : alle gewrichtsbanden waren gescheurd geweest en het kniegewricht was door granulatieweefsel (wild vlees) weer aan elkaar gegroeid, maar op een verkeerde manier. Gevolg was dat de poot vanuit het kniegewricht volledig verkeerd stond én dat de knie geblokkeerd was. Onder verdoving werd het kniegewricht geopend, maar de schade was zo groot, dat besloten werd tot euthanasie.

Maar overdaad schaadt ! 

Het is belangrijk je aan de voorgeschreven dosering te houden, omdat er anders stoornissen in de lever kunnen optreden.

Deze kanarievogel is gestorven aan een overdosering van canthaxanthine. Bemerk de intens rode kleur van het buikvet.

Er werd een röntgenfoto genomen en de twee beentjes waren halfweg tussen de twee gewrichten (elleboog en pols) gebroken.

Er werd een pin van chirurgisch staal in het proximaal deel van de ulna (het dikste beentje bij vogels) geschoven tot voorbij het ellebooggewricht.

Dit gewricht werd bij het doorboren sterk geplooid zodat de pin net buiten het gewrichtskapsel terechtkwam. Retrograad werd de pin dan teruggeduwd in het distaal deel van de ulna tot tegen het polsgewricht. Daarna werd het buiten het lichaam liggende deel van de pin teruggeplooid met een paar stevige tangen. Door middel van een rekverband werd de vleugel tegen het lichaam gevouwen en de vleugeltippen werden met kleefband aan de staartpennen vastgeplakt. Immers met alleen een intramedullaire pin is rotatie ter hoogte van de fractuur nog mogelijk.

Tijdens de operatie werden verschillende kleine, versplinterde beenfragmenten verwijderd. Toch bleven er nog enkele aanwezig, zoals blijkt uit de foto direct na de operatie. Deze beenfragmenten bleken al voor een deel geresorbeerd op de controlefoto 3 weken later, net voor het verwijderen van de pin. Eén week na de operatie volgende een controle. De kerkuil werd verdoofd, het verband verwijderd en de vleugel manueel gestrekt om vergroeiingen met bindweefsel ('wild vlees') tussen radius en ulna, en tussen bot en pezen los te maken.

Bij vogels worden fracturen niet zo lang geïmmobiliseerd als bij hond en kat, omdat de fractuurheling vlugger verloopt en omdat er vlugger vergroeiingen onstaan met een stijve, stramme vleugel als gevolg.

De kerkuil wordt nu nog 2 weken rust voorgeschreven. Na één week wordt voorzichtig begonnen met revalidatieoefeningen.

De kansen op herstel zien er goed uit, ook al omdat de perfectie van vliegen niet geëvenaard moet worden, aangezien deze vogel geen prooien in het wild moet vangen.

FOTO 1 en 2 : röntgenfoto voor de operatie

FOTO 3 : beeld tijdens de operatie : het invoeren van de pin

FOTO 4 : na de operatie, de vogel is aan het wakker worden.

FOTO 5  : controlefoto voor het verwijderen van de pin, let op de 'verdichting' van het bot op de fractuurplaats en de beginnende resorptie van de                   beenschilfers.

De meeste vogels putten zichzelf op die manier uit en het is best zoveel mogelijk de omstandigheden te vermijden die dit stimuleren.

Dit betekent : nestgelegenheid wegnemen, een koudere omgevingstemperatuur, te energierijke voeding vermijden, de daglengte inkorten, de partner (tijdelijk) afzonderen. In veel gevallen beschouwt de vogel echter een menselijke huisgenoot als partner en het is dus belangrijk dat die persoon zich minder met de vogel gaat bezighouden. 

Doordat de voeding van die vogels meestal heel eenzijdig is, weinig calcium en geen dierlijk eiwit bevat, gaan deze vogels zich soms letterlijk doodleggen. Soms komt het tot 'buikleg' of 'ei-peritonitis', waarbij een dooier van een ei in de buikholte terechtkomt en een chronische ontsteking veroorzaakt. 

In dit geval werd de vogel aangeboden met 'een ei op'. De röntgenfoto's leken er op te wijzen dat er een misvormd ei in de eileider zat. Het bleek onmogelijk om dti via massage onder verdoving te verwijderen. Toen werd een 'keizersnede' uitgevoerd en bleek het om een ingedroogde eidooier te gaan. Er werden nog enkele gelijkaardige verharde structuren verwijderd die niet op de röntgenfoto te zien waren.

In bijlage : de röntgenfoto, de verharde structuren die tijdens de 'keizersnede' werden verwijderd (kleine foto) en de patiënt direct na de operatie, toen hij al wakker was.