Er is een enorm verschil tussen de pianosonates van Beethoven en die van Hummel : bij Beethoven "groeit" een sonate a.h.w. uit zichzelf op, ongewoon maar "natuurlijk" ; de sonates van Hummel moeten het hebben van het verrassingseffect : door de gewaagde modulaties, de verrassende harmonische en dynamische verschillen, het gebruik van alle registers van de pianoforte. Het Allegro con brio vanOp. 13 Nr. 6 begint met een militair aandoend thema en wordt gevolgd door een romantische melodie ; de verwerking van beide thema's is conventioneel volgens het klassicistisch model maar met opvallende moduleringen en pianistische virtuositeit. Na de nogal dramatische inleding van het Adagio con gran espressione volgen enkele even geladen romantische melodieën (die zeker Chopin hebben geïnspireerd), gescheiden door dramatisch-romantische, sterk ritmische onderbrekingen. De terugkeer naar het hoofdthema brengt rust. In het Allegro con spirito worden twee thema's (een mannelijk en een vrouwelijk) voorgesteld. De uitwerking verloopt in fuga-vorm en de twee thema's worden virtuoos door elkaar verwerkt. Ze worden onderbroken door romantische intermezzootjes vooraleer over te gaan tot de herneming. Het Allegro moderato van de Sonate Op. 20 is moderner, minder classicistisch door de afwisselende tempi, de syncopes en de dynamische verschillen. Verschillende thema's volgen elkaar op en worden onderbroken door loopjes en virtuoze, opgejaagde passages die aan Beethoven doen denken. Over het hele deel hangt een melancholische sluier die zo typisch voor Chopin zal worden. Het Adagio meaestoso stelt een forte in octaven tegenover een simpel piano. Het vervolg wordt beheerst door een opvallende chromatiek, een mooi compromis tussen oud en nieuw met ingehouden virtuositeit. Daarna volgt een wat vreemd deel waarin de melodische modulaties vermengtd worden met harmonische veranderingen. Het aansluitend Presto is een voorbeeld van acrobatische pianomuziek waarin alle truken van de foor worden bovengehaald: arpeggio's, toonladderloopjes, rondjes draaien. De twee sonates dateren uit de tijd dat Hummel als opvolger van Haydn bij de Esterhazy's in dienst was. Op dezelfde CD (Chandos) staat ook het Larghetto van een werk dat twintig jaar later werd gecomponeerd : La Contemplazione Op.107 Nr. 3, dat na een rustig begin verschillende thema's aan en door elkaar speelt ; het middendeel begin dramatisch en verrast weer door de erg verschillende harmonische instellingen. Het eindigt rust en sereen zoals het begin. Deze muziek vraagt een doordachte aanpak om zowel de virtuositeit als de intensiteit, de gevoelsinhoud en de kleurenrijkdom weer te geven, en een aangepast instrument : dit is hier een pianoforte uit 1814 van het Weense atelier van Joseph Brodmann dat adembenemend mooi wordt bespeeld door een expert in historisch gedocumenteerde uitvoeringspraktijk, de Amerikaanse, in Engeland levende Susan Alexander-Max.
Zo beroemd als Hummel in zijn tijd was, zo grotendeels vergeten is hij nu - wellicht omdat zijn roem in die tijd meer steunde op zijn virtuoze pianotechniek (hij toonde aan dat de nieuwe pianofortes een andere techniek vereisten dan de eerste, wat primitieve, op clavecimbel gelijkende instrumenten). En dat is jammer want zijn kamermuziek is nog altijd het beluisteren waard : virtuoos ja, maar nooit goedkoop. Als componist is hij een scharniermoment tussen de klassiek en de romantiek, en beiden komen in zijn werk tot uiting, soms zelfs in een eigenaardige afwisseling en/of opeenvolging. Ondanks het feit dat zijn werken niet allemaal gedateerd zijn (meestal is alleen de datum van uitgave bekend en die volgde meestal ettelijke jaren na hun ontstaan) is zijn evolutie evident. Zijn meest persoonlijk werken (o.a. de laatste 3 pianotrios) ontstonden in de jaren 1819 en volgende toen hij in Weimar als goedbetaalde Kapellmeister van de groothertog fungeerde en over voldoende tijd beschikte om te reizen en te componeren. Gelukkig bestaan er schitterende opnames van enkele van zijn kamermuziekwerken en zelfs van enkele pianoconcerto's.
Hartmann is één van de belangrijkste Duitse componisten van de 20ste eeuw. Zijn muziek is zowel door de barok (Bach), de laat-romantiek (Mahler), het serialisme (Schönberg) als door het neo-classicisme (Stravinsky) en het expressionisme (Bartok) beïnvloed maar spreekt toch een heel eigen, persoonlijke taal. Een kennismaking met zijn muziek vraagt daarom een tijdje inloopwerk omdat ze niet gemakkelijk en/of vanzelfsprekend is, maar dit wordt beloond door het ontdekken van een fascinerende (klank)wereld die de 20ste eeuwse mens typeert. Deze hoge moeilijkheidsgraad maakt ook dat zijn werken zelden worden uitgevoerd en nooit populariteit zullen verwerven.
