Art Deco in Loonbeek
De kapel van het Blauwhof
Huldenberg, en meer bepaald Loonbeek, mag trots
zijn op een gebouw dat in het midden van de 20steeeuw in Art
Deco-stijl gebouwd werd.
Het gebedshuis werd in 1954 door de zusters van de Heilige Harten of
Picpussinnen in het toenmalige klooster opgericht.
Art Deco is een kunststroming waarvan de naam is
afgeleid van de 'Exposition internationale des arts décoratifs et
industriels modernes' die in 1925 in Parijs plaatsvond. De stroming
volgde, in België althans, de Art Nouveau op, maar zij was, in tegenstelling
tot deze laatste, ook terug te vinden in kerken.
Het is een stijl met geometrische vormen,
geïnspireerd op Egyptische en oriëntaalse kunst.De vormgeving is
strak en eenvoudig;lange, dunne vormen, gebogen oppervlakten en
heldere kleuren.In kerken die meestal in mooie baksteen gebouwd
zijn, brengen glasramen een aparte atmosfeer.
De architecten maakten gebruik van kostbare
materialen maar ook nieuwe zoals bakeliet en chroom.Art Deco is een
allround-stijl zowel in de architectuur als in de interieurinrichting.
Art Deco bereikte zijn hoogtepunt in het
interbellum maar had ook nog succes na de tweede wereldoorlog: de kapel van het
Blauwhof is daar een voorbeeld van.
De kapel in Loonbeek is merkwaardig door haar
eenvoud, haar stijl en haar zuivere glasramen, waarbij symboliek overal
aanwezig is.
Het koor is uiterst sober.Het
invallende licht van de zes rechthoekige glasramen brengt tot bezinning en
gebed.
Het hemelsblauw geeft de toon aan.Aan
beide kanten ontwaren we één fraaie slanke roos, die staat voor liefde,
schoonheid, vreugde, geluk en genegenheid; zij zijn ook een beeld van de
eeuwigheid met hemelse volmaaktheid van Christus en van de Kerk.
Ze wordt omringd door twee sierlijke lelies, die
vanuit de grond naar de hemel toegroeien. Deze zijn het symbool van de
zuiverheid en de maagdelijkheid ; de lelie vertegenwoordigt beminnelijkheid,
vruchtbaarheid, vrouwelijkheid en vergankelijkheid bij verlies of rouw.
De noordelijke zijde van de kapel is voorzien van kleine glasramen
waarop veel dierensymboliek te vinden is.
Een drinkend hert staat voor snelheid, gratie en rennen naar het
ware geluk.
Het glasraam verwijst naar psalm 42 uit het Boek der Psalmen waarvan de
eerste strofe luidt:´Zoals het hert dorst naar de waterbron, zo dorst
mijn ziel, O God, naar U¡.
De Pelikaan is met zijn drie jongen
afgebeeld.Dit is een verwijzing naar het Heilig
Bloed.De pelikaan doorboort zich de borst om met zijn bloed zijn
jongen te voeden, als symbool van de Christusÿ zelfopoffering aan het kruis.
Bij de symboliek van het Lam Gods
wordt Jezus Christusvoorgesteld als het onschuldige lam, Hij heeft met zijn gewillige lijden en dood
op het kruisverlossing bewerkstelligd. Dat wil zeggen dat hij met zijn
dood, net als een offerdier, de zonden van de mensen heeft weggenomen, en
daarmee de mensen heeft verzoend met God.
De zuidelijke zijde van de kapel is
merkwaardig.Op de vier grote glasramen worden vier van de
belangrijkste figuren van de Kerk afgebeeld.Zij verschijnen alle
vier op een virtuele wolk.
- De heilige Augustinus (354-430)
wordt voorgesteld als bisschop van Hippo (nu Annaba, stad in het NO van
Algerije) met mijter en staf.In zijn rechter hand houdt hij een
vlammend hart als symbool van de liefde tot God en de evennaaste.Hij is één
van de vier grote westerse kerkvaders (samen met Ambrosius, Hiëronymus en
Gregorius de Grote, Paus Gregorius I).
- De heilige Bernardus van Clairvaux
(1090-1153) was één van de belangrijkste (strenge) hervormers van het
middeleeuwse kloosterleven bij de Cisterciënzers. We zien hem met boek en
schrijfveer, kijkend naar de hemel, in het witte monnikspij van het
Cisterciënzersklooster van Citeaux. Hij is o.a. de patroonheilige van de
veehoeders, zijn beeld staat ook in de O.-L.-Vrouwekerk van Huldenberg. De
boeren gingen vroeger hier op bedevaart en namen het stuk koord mee, waarmee ze
de koe naar de stier hadden geleid opdat hij voor een gezond kalf zou zorgen.
Hij wordt dan ook aangeroepen tegen ziekten van hoornvee.
- De heilige Dominicus Guzman van Caleruega (1172-1221),
stichter van de Dominicanen of Predikheren, zit met een boek in de rechter hand
en een (groene) lelie in de linker. Boven zijn hoofd prijkt de klassieke gouden
ster die zijn peettante tijdens zijn doop op zijn voorhoofd zou hebben gezien.
Het woord Dominicus komt van het Latijnse Domini canes (honden van de Heer).
Zijn moeder droomde voor zijn geboorte van een hond die met een brandende
fakkel door het veld liep en het in brand stak, een voorspelling dat Domenicusÿ
orde de wereld zou verlichten. In 1206 kreeg hij van de paus een missietaak in
het zuiden van Frankrijk (Albi) waar hij samen met de Cisterciënzers de katharen
ketters moest bestrijden. Ook het verder
bestaan van de plaatselijke begijnenbeweging moest eronder lijden.
- De heilige Benedictus van Nurcia (nu
Norcia, een stad in het centrum van Italië) (480-547) is de stichter van de
benedictijnen.Hij draagt een zwart habijt met kap en
abtstaf.Zijn gezicht is bebaard.In zijn rechter hand
draagt hij, zoals de twee vorige heiligen, een boek waarop soms de tekst ‘ora
et laboraÿ (bid en werk) staat; hij verwijst naar de gestelde regel
van Benedictus (540): 8 uur werken, 8 uur bidden en 8 uur slapen werd een
voorbeeld voor alle kloosters in Europa.
De kapel van het Blauwhof is al een aantal jaren
een stapelruimte van gemeentelijke diensten geworden.De
oorspronkelijke functie is verloren gegaan.Niet alleen verloedering
dreigt; de nieuwe bestemming van het Blauwhof en de geplande werken waarbij een
gedeelte van het gebouw alafgebroken is, doen twijfels rijzen rond de
toekomst van de kapel die niet beschermd
is.
Mogen dit een oproep zijn voor de
verantwoordelijken om dit enig gebouw in Art Deco te vrijwaren voor
verdwijning.
Jean-Pierre Van Binnebeek
Foto's : Jean-Pierre Van Binnebeek
Bibliografie
Sanctus, meer dan 500 heiligen kennen. Davidsfonds
Leuven. 2004
Grote Winkler Prins.-Elsevier 1973
|