Betoverend veelzijdig

'Een korte nachtrust gehad, twee uurtjes geslapen', begroet Bart De Wever ons. 'Gelukkig heb ik de fout van vorig jaar niet gemaakt om mij iets te veel in het feestgedruis te storten.'

De verantwoordelijkheidszin van een grote partij?

Bart De Wever: 'Iets in mij zei me dat ik deze keer afspraken zou hebben.'

U wilde nuchter op het paleis verschijnen?

'Dat leek me toch het minimum.'

Hoe proeft de overwinning?

'Onverwacht, zeker na de felle reacties tijdens de campagne tegen de N-VA. Ik leefde met de indruk dat die angstzaaiers impact zouden hebben. Het tegendeel bleek waar. De tijd dat men van op de kansel de Vlaming kon bezweren niet voor ons te stemmen is voorbij.'

U heeft het over Luc Cortebeeck?

'Deze keer was hij priester van dienst. Laat dat een les zijn voor al diegenen die denken dat de mensen angst aanjagen een succesvolle electorale techniek is.'

Wat opviel was het contrast met de avond van de verkiezingen. Felicitaties en knuffels van iedereen.

'Dat gaf me een heel dubbel gevoel, waar ik ook maar één keer op terugkom. Men kan ons niet van de ene dag op de andere een slechte en gevaarlijke partij noemen en ons dan plotseling wel geloofwaardig vinden. Dat toont de intellectuele oneerlijkheid in de afgelopen campagne aan. De gevolgen in de buitenlandse pers zijn groot. Alsof er hier een revolutie voor de deur staat. Door onze score stelt niemand natuurlijk nog een veto. De keuze voor N-VA is verpletterend. Daar kan niemand omheen fietsen.'

Uw persoonlijke score van 785.776 voorkeurstemmen maakt u ook incontournable?

'Als u mijn voorgangers kent in de galerij der stemmenkanonnen en weet hoe het hen is vergaan...'

Dus geen cadeau?

'Niet echt. Andere politici houden niet van te populaire tegenstanders. Dat maakt je een doelwit.'

Kan de N-VA nu de Vlaamse CSU, de conservatieve regionale partij in Beieren, worden?

'Iedereen vraagt zich af waarom de Vlaming zo rechts-populistisch stemt. Maar dat is helemaal niet verwonderlijk. Kijk naar het migratiebeleid. Zowel Guy Verhofstadt als Yves Leterme beloofden dat aan te scherpen. En we eindigden met de snel-Belg wet en regularisaties.'

'De grondstroom in Vlaanderen is centrumrechts. De partij die dat kan opvangen én omzetten in een beleid kan doorgroeien tot 40 procent. Verhofstadt was goed op weg met zijn burgermanifesten, maar heeft het premierschap betaald met het opofferen van die droom. En zie waar de liberalen nu staan.'

'Yves Leterme heeft die draad opgepikt en gezegd: geef me vijf minuten en het zal veranderen. Hij had de Vlaming goed begrepen inzake het communautaire, de migratie en het budgettaire, zei hij. Wel, ook daar is niets van terechtgekomen.'

'De uitdaging voor N-VA is een situatie te creëren waarin wij dat kunnen realiseren. Dat kan alleen als we dit land hertekenen. En natuurlijk ben ik realistisch. Dat zal met een compromis moeten.'

Aan Franstalige kant vraagt men zich af of u wel water in uw wijn kan doen met zo'n programma?

'Kijk, ik sta nog altijd honderd procent achter mijn programma. Ik kan u meteen ook een hele lijst geven van punten uit het PS-programma waar ik het zelf niet mee eens ben. Heeft u tijd de rest van de namiddag? U weet ook dat ze nog 7 miljard euro extra willen uitgeven. We moeten daarnaast voor 22 miljard besparen. Bon, dat lijkt me pure fictie.'

'Maar het feit dat ik het niet eens ben met Elio Di Rupo wil toch niet zeggen dat ik met hem niet kan praten? Voor de verkiezingen verschilt men van mening, erna praat men met elkaar.'

'We hebben de afgelopen jaren toch al mee rond de tafel gezeten en een paar pogingen ondernomen. Het is niet gelukt, maar was dat de fout van de N-VA? Men heeft nog twee jaar verder gedaan zonder ons, zonder een centimeter vooruitgang.'

'Het verschil is natuurlijk dat de Vlaamse kiezer zich deze keer nog veel duidelijker heeft uitgesproken. De Vlaming accepteert de status-quo niet langer.'

De naam Hugo Schiltz valt te pas en te onpas als grote voorbeeld?

'Omnis comparatio claudicat. De geschiedenis herhaalt zich nooit. Toen Hugo een deal maakte, waren de Franstaligen nog zeer bereid een staatshervorming te aanvaarden. Ze wilden zelfs fiscale autonomie. Die situatie is dramatisch veranderd.'

Maar Schiltz staat voor het concessies durven doen en die verdedigen bij n de achterban?

'Leiderschap is een stuk de weg wijzen. Mijn achterban is bereid om een compromis te aanvaarden. Alleen niet eender welk compromis. Dat is de eeuwige boutade: is politiek de kunst van het haalbare of de kunst om het noodzakelijke haalbaar te maken? Voor mij eerder dat tweede. Maar het zal nooit 100 procent zijn wat je droomt.'

Liggen uw potentiële regeringspartners niet voor de hand? U zit in een Vlaamse coalitie met CD&V en SP.A?

'Er wordt veel over gesproken en gespind maar ik kan u zeggen dat er geen enkel voorakkoord is. We moeten de keuze van de kiezer respecteren, en in Franstalige België heeft de kiezer links gestemd.'

'Op zich is die uitslag natuurlijk tekenend voor dit land. We leven in een land met twee compleet verschillende democratieën. Je moet al bijna blind zijn om dat niet te zien. Een andere cultuur, een andere publieke opinie, andere media. En de ene helft stemt links, de andere helft stemt centrumrechts.'

'Heeft u al contact gehad met Di Rupo?

(stilte) 'We zullen de komende dagen praten met de juiste mensen. Spreken is zilver, zwijgen is goud. Ik ga nu niet alle contacten op straat gooien.'

Kent u Di Rupo goed?

'Persoonlijk? Neen. Ik heb hem en zijn vriend op een tennismatch in Antwerpen een paar minuten gesproken, dat is het.'

Is hij aanvaardbaar als premier?

'Ik heb nooit veto's uitgesproken.'

Zijn Nederlands is niet goed?

'Hij spreekt het beter dan Joëlle Milquet. Elio doet tenminste een poging. Maar elke federale minister moet tweetalig zijn.'

Laat u Di Rupo een prijs betalen voor een eventueel premierschap?

'Neen. Voor mij is dat een kwestie van vertrouwen scheppen. Een gevaarlijke separatist die de Wetstraat Zestien aanbiedt, als dat geen vertrouwen scheppen is? We moeten weg van toestanden waarin we een zak geld aanbieden in ruil voor meer bevoegdheden.'

Wilt u een deal over de staatshervorming en BHV vóór u in een regering stapt?

'De voorgaande onderhandelingen hebben geleerd dat een regering vormen en denken en cours de route een tweederde te vinden een slecht idee is. We hebben een uitzonderlijk akkoord nodig deze keer, een grondige staatshervorming. Als historicus denk ik niet dat er ooit een generatie politici voor grotere uitdagingen gestaan heeft dan deze. En net nu win ik de verkiezingen. Wat een cadeau! (nieuwsblad Wouter Verschelden)

Voor zij die willen, is niets onmogelijk. Met die woorden begon Bart De Wever zijn overwinningsspeech. Een stabiele federale regering vormen, moet dus binnen de mogelijkheden liggen. De kiezer heeft de kaarten in elk geval duidelijk geschud. Vlaanderen telt op dit moment maar één grote partij: N-VA. Daarna volgen een aantal middelgrote partijen: CD&V, SP.A, Open VLD en Vlaams Belang. Groen! blijft zijn eigen kleine zelf.

Over één zaak zijn alle Vlaamse partijen het eens: N-VA is als grote overwinnaar nu aan zet. Bart De Wever laat vooralsnog niet in zijn kaarten kijken wat betreft zijn voorkeur. Tijdens de eerste debatten toonde hij begrip voor de partijen die verlies lijden en de emoties die daarbij te pas komen. Dat lijkt op een uitgestoken hand naar in de eerste plaats CD&V, mogelijk ook Open VLD. Met beide partijen kan N-VA zich vinden op economisch vlak, maar dat betekent nog niet dat deze coalitie voor de hand ligt. Bij Open VLD likt men de wonden en lijkt voorzitter Alexander De Croo al langer uit te kijken naar de oppositie.

De Wever benadrukte gisteren dat hij het "niet alleen kan". Daaruit lijkt de vrees te spreken van hetzelfde lot te ondergaan als Yves Leterme, die zijn populariteit bij de kiezer maar niet kon vertalen in concrete resultaten, ook omdat zijn Vlaamse partners hem die niet gunden.

De Wever zoekt het daarom in een "Vlaams front", met "partijen waarmee je ergens naartoe kan gaan". Welke dat zijn, is nog niet duidelijk. Toch lijkt een zogenaamde afspiegelingscoalitie in de maak, waarbij de samenstelling van de federale regering die van de regionale regeringen weerspiegelt. Dat betekent aan Vlaamse kant N-VA, CD&V en SP.A. Dit heeft het grote voordeel dat de regionale regeringen moeilijk stokken in de wielen kunnen steken bij pijnlijke beslissingen, op het institutionele of sociaal-economische vlak.

Di Rupo premier

Het eclatante succes van De Wevers N-VA leidt aan Vlaamse kant de aandacht wat af van een andere waarschijnlijkheid. In Franstalige België is de PS immers de grote winnaar. De eerste woorden uit Elio Di Rupos mond waren niet toevallig dat "de socialistische familie de grootste van het land is". De logische conclusie is dat die familie de premier mag leveren, meer bepaald Elio Di Rupo zelf.

Op het eerste zicht lijkt het misschien wat vreemd: in Vlaanderen haalt de partij die een groot deel van de politieke stilstand verwijt aan de PS een monsterscore en toch mag Di Rupo waarschijnlijk zijn intrek nemen in de Wetstraat 16. Bij een vorige stembusslag waarschuwde de N-VA zelfs nog voor de "verstrikking" van Vlaanderen - een verwijzing naar Di Rupos vlinderdas.

Toch is er een logica: het is immers gebruikelijk dat de partij die de premier levert zich ietwat inschikkelijker opstelt. Het is precies dat waar Bart De Wever op hoopt. Bovendien heeft de PS zich de afgelopen jaren relatief constructief opgesteld tegenover een eventuele staatshervorming. In het verleden is ook gebleken dat een socialistische as, over de taalgrens heen, een betere garantie geeft op insititutionele vooruitgang.

Di Rupo premier maakt De Wever en zijn N-VA natuurlijk kwetsbaar voor aanvallen vanuit de oppositie. Bovendien zijn er ook op economisch vlak stevige verschillen te overbruggen. Zo zijn SP.A en PS voorstander van een vermogenstaks, terwijl N-VA en CD&V aandringen op besparingen. Het blijft ook de vraag hoe CDH zich opstelt in deze totaal nieuwe omstandigheden.