Oud worden is een raar ding: zelfs al sta je voor de spiegel; dan nog lijkt het of er niets verandert. En als je niet "geniet" van allerlei ouderdomskwaaltjes, dan realiseer je je het pas op een andere manier. Gisteren was er op TV een docu over Expo 58: 52 jaar geleden! En dan weet je het opeens: je ging er naar toe aan de hand van je vader (of in mijn geval suikernonkel). Jaren later stapte je door het leven met je dochter aan je hand, en nu kijk ik naar foto's waarop mijn dochter haar eigen dochter aan het handje heeft. Of, zoals gisteren ook, je moet je trouwring afdoen om nog het jaar te weten waarin je getrouwd bent: levenslange hechtenis zeggen ze dan, maar ook dat is ondertussen al weer 42jaar geleden. En dan ben ik nog een eind verwijderd van de (hopelijk) golden seventies.
Gisteren hadden we als voorbeeldje bij de Vier letzte Lieder van Richard Strauss een opname met de sopraan Renée Fleming. Wellicht is er geen zangeres die zoveel deze liedcyclus gezongen heeft in het openbaar als Fleming. Ik hoorde haar voor het eerst in dit werk in een opname uit 1955 met de Houston Symphony o.l.v. Christoph Eschenbach: een opname die je wellicht niet zou meenemen naar een onbewoond eiland, als je het voor het zeggen had. Fleming zelf was ook niet tevreden - dat is ze overigens nooit over haar opnames. Nu is er een nieuwe opname bij Decca. Het is weinig zangeressen gegund dat ze het een tweede maal mogen proberen, en alleen de grote Elizabeth Schwarzkopf deed het drie keer.
Renée Fleming zingt op deze tweede opname grandioos, alsof die Lieder voor haar geschreven zijn, wat in zekere zin ook zo is want haar ontroerende melancholieke timbre en haar natuurlijk talent om lange zinnen te zingen is weinigen gegeven. Zoals ze in het eerste lied Frühling vanuit de laagste laagte voor een sopraan als een vogel het luchtruim kiest en hoog boven het orkest zweeft, is een belevenis op zich.
Gisterenavond was op BBC een schitterende uitvoering te horen van Richard Strauss' "Vier Letzte Lieder", geschreven in 1948, toen hij 84 was. De liederen gaan over de dood en de composities werden geschreven kort voor Strauss zelf stierf. In plaats van de typische opstandigheid van de romantiek tegenover de dood, stralen deze liederen een gevoel van kalmte en acceptatie uit. De stem van de sopraan wordt op serene wijze begeleid door een groot orkest waarin hoorns een belangrijke rol vervullen. Ik geef één van de vier teksten hieronder: een gedicht van Joseph von Eichendorff "Abendrot". Het concert van gisterenavond was één van die magische hoogtepunten van de jaarlijkse Proms van de BBC: Sir Simon Rattle dirigeerde de Berliner Philharmoniker en de andere ster van de avond, de Finse sopraan Karita Matilla in het grootse decor van de Royal Albert Hall in Londen.
Het Klarafestival staat dit jaar in het teken van Gustav Mahler.
Sinds ongeveer twintig jaar wordt de componist GUSTAV MAHLER (1860 - 1911) steeds geliefder bij het publiek. In zijn eigen tijd was zijn werk omstreden. Na zijn dood raakte zijn werk vrijwel overal in de vergetelheid -niet in de laatste plaats door het toenemend anti- semitisme
"Dunkel ist das Leben, ist der Tod". Een zeer treffende zin uit de symfonische liederencyclus DAS LIED VON DER ERDE. Hij is typisch voor Mahler. Bij veel mensen wekt de naam Gustav Mahler associaties op met somberheid. Dat is zeker een kant van Mahler, maar niet de enige. Zijn muziek kenmerkt zich juist door de grote stemmingswisselingen, die de gevoels- en natuurmens Mahler eigen waren. Sombere passages worden afgewisseld met carnavaleske vrolijke passages, hoewel in een aantal werken wel het tragische domineert. Zeker is dat Mahler in zijn jeugd al niet vrij was van zwaarmoedigheid. Dat deze jeugd bepaald niet zorgeloos was, heeft hier veel mee te maken. Gustav Mahler werd op 7 juli 1860 geboren in Kalischt in het deel van Bohemen dat nu Tsjecho-Slowakije is, maar toen deel uitmaakte van de Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie. Zijn ouders hadden geen gelukkig huwelijk. Bernhard Mahler had een moeilijk karakter, de verschillende biografieën spreken van hartstochtelijk, driftig, autoritair en zelfs gewelddadig. Gustav's moeder, Marie Hermann, was ongeveer de tegenpool: een zachtaardige, kwetsbare vrouw die te kampen had met een zwakke gezondheid. Zes van haar kinderen stierven voortijdig.
Op 19 maart 1902 trouwde Gustav Mahler met de mooie en op veel gebieden zeer begaafde Alma Schindler met wie hij twee kinderen kreeg. Het huwelijk zou tot aan zijn dood stand houden ondanks veelvuldige crises. Maar die had Mahler eigenlijk van tevoren al over zich afgeroepen door de eisen die hij vooraf aan de jonge Alma stelde. De woorden die Mahler schreef in zijn brief waarin hij Alma (die zelf al liederen gecomponeerd had) ten huwelijk vroeg, zijn historisch geworden: "....Voortaan heb je slechts één taak: mij gelukkig te maken. Begrijp je me, Alma? Ik weet wel dat je gelukkig moet zijn (dank zij mij) om mij gelukkig te kunnen maken. Maar de rolverdeling in deze voorstelling, die evengoed een komedie als een tragedie kan worden (wat allebei niet goed zou zijn), moet juist zijn. En de rol van 'componist', van degene die 'werkt', komt mij toe. Jouw rol is die van een liefhebbende metgezel, een begripsvolle kameraad. Ben je daar tevreden mee? Ik eis veel, heel veel. Ik kan en moet zoveel eisen, want ik weet wat ik te geven heb en ook geven zal..." Een unicum in de geschiedenis van de liefdesbrief. Alma was dermate in de ban van Mahler dat ze toestemde en zich opofferde. Pas veel later zou Mahler inzien wat hij Alma als mens had aangedaan.
In 1907 gebeurde waarvan de ZESDE SYMFONIE al een verklanking lijkt. Deze symfonie staat ook bekend als de 'TRAGISCHE' en is beroemd door de drie hamerslagen, 'de slagen van het noodlot'. Alsof hij al in 1903-1904 het naderend onheil voorvoelde! Mahlers oudste en meest geliefde dochtertje 'Gucki' stierf, bij hemzelf werd een hartafwijking geconstateerd en dat alles net nadat hij de functie bij het Metropolitan in New York had geaccepteerd. New York kreeg een andere Mahler te zien. Hij was milder geworden door de existentiële problemen die het fundament onder zijn bestaan zo hadden aangetast. Hij kon grapjes maken in het theater, was minder veeleisend geworden. Hij "dorst meer naar het leven dan ooit en heeft meer oog voor de alledaagse dingen van het bestaan". Deze veranderde houding weerspiegelde zich ook in zijn late werk: de NEGENDE SYMFONIE, DAS LIED VON DER ERDE en de onvoltooide TIENDE SYMFONIE. Berusting, acceptatie van de dood, maar ook oog voor de schoonheid van het leven.
Ondanks zijn hartkwaal deed Mahler het niet rustiger aan. Integendeel, nog steeds leefde (en leed) hij in en voor de muziek. Hij overleefde nog een grote crisis in zijn persoonlijke leven. In 1910, toen hij de schetsen ontwierp voor de tiende, kwam het tot de grootste crisis met Alma, die hem ertoe brengt Freud te consulteren. Hij vreesde dat Alma hem zou verlaten en betuigde haar zijn spijt over het 'componeerverbod'. Eindelijk zag hij in dat hij een grote vergissing had begaan. Zij verliet hem niet, maar ze zou evengoed nooit meer componeren, zelfs toen Mahler haar bijna smeekte de draad weer op te pakken. In dankbaarheid droeg Mahler de ACHTSTE symfonie bij de première op 12 september 1910 in München op aan Alma. Deze 'Liefdessymfonie' met het intensieve gebruik van enorme koren werd zijn grootste succes bij zijn leven. Meer dan duizend uitvoerenden werkten eraan mee. Nog geen jaar later, op 18 mei 1911 stierf hij in Wenen aan zijn hartkwaal, minder dan drie maanden na zijn laatste concert. Naar verluidt heeft hij in zijn doodstrijd nog glimlachend twee maal de naam van Mozart geroepen......
Het is vandaag 71 jaar geleden dat W.O. II een feit werd: Engeland en Frankrijk verklaarden Duitsland de oorlog. Opvallend hoe na al die tijd deze oorlog, maar vooral heel Nazi-Duitsland, de belangstelling blijft opwekken: je zou toch denken dat na al die tijd er stilaan bijna geen overlevenden meer zijn die nog noemenswaardige herinneringen hebben. Het tegendeel blijkt echter waar: loop in een boekhandel binnen en in de afdeling geschiedenis vind je alles wat met die periode te maken heeft op een prominente plaats aanwezig (wat overigens ook geldt voor de eerste Wereldoorlog; 'de zgn. "Grote Oorlog"). Het zou mij echt benieuwen om te weten vanwaar die fascinatie komt en welk publiek deze literatuur koopt. Misschien een leuk onderwerp voor een proefschrift.
Ik mag me dan nog zo voorgenomen hebben om deze blog niet te laten verzuren, en het voornamelijk te hebben over de mooide of leuke en triviale dingen van het leven, je kan natuurlijk niet uitvegen dat ik dertig jaar heel nauw met het onderwijs was verbonden. Wat ik de laatste dagen en maanden hoor van het geïmporteerde Brusselse genie Pascal Smet en het onderwijsbeleid doet alle haartjes op mijn armen (daar het eerst) rechtkomen. Met heimwee denk ik terug aan drie grote onderwijsministers die we in Vlaanderen gekend hebben: Daniel Coens, Luc Van den Bossche en recent Frank Van den Broucke.
Wat een triomf: alle schoolgaande kinderen zouden een dak boven het hoofd hebben op 1 september. Alsof een jaar geleden niet te voorzien was dat nieuwe geboortegolven zich zouden laten voelen in het onderwijs. Op dat vlak was het veel blabla en weinig boemboem van ons wonderkind. Maar gelukkig heeft hij een langetermijnvisie om het scholenprobleem op te lossen: leer de kinderen videogamen: weg met de klassen, met kennis van geschiedenis of aardrijkskunde, en zo lang de games niet in het Frans zijn, weg met lessen in de taal van Voltaire. Van de Egyptenaren leren we wel in het dungeon van een of ander oorlogsspelletje, en tegelijk word je er nog behendig ook in het afweren van aanvallen. Hoe je een belastingsbrief invult is belangrijker materie dan aardrijkskunde en de kennis van aardbevingen, vulkaanuitbarstingen, en overstromingen. Je giften zijn immers fiscaal aftrekbaar. Nog een detail: bij het begin van het schooljaar merk ik dat van het zogenaamde kosteloos onderwijs van de vorige minister bitter weinig terecht komt in sommige scholen: ringmappen in het eerste studiejaar, allerlei fantasietjes, het kan niet op voor de ouders. Moeten we de videospelletjes ook zelf betalen?
Op dinsdag 5 oktober houden we in Leest bij KORILE een "open repetitie". Dat betekent dat iedereen die zin heeft om te zien wa wij doen en hoe wij het doen, gewoon mag binnenlopen - eventueel meedoen. Dat kan zowat iedereen zijn: een echtgenoot die niet altijd snapt wat er zo leuk kan zijn aan een koor, een kindje dat wel eens wil weten wat er daar allemaal gebeurt, een vriend of vriendin die misschien enige interesse heeft maar nog nooit de stap zette. Het is dus ook aan de koorleden om mensen mee te brengen. En natuurliojk maken we wel wat publiciteit zodat we misschien iemand kunnen recruteren om onze fantastische groep te vervoegen of om de smaak van het koorzingen te ontdekken. Ik ben benieuwd wie er komt opduiken.
Voor de buitenstaanders: plaats van het gebeuren: Zaal Ter Coose, Kouter 1A - Leest. Dinsdag 5 oktober vanaf 20.15.
Zoals bekend, bracht Joseph Haydn een groot deel van zijn leven door als kapelmeester aan het hof van de Esterhazy's. 11 missen componeerde hij. Zij waren meestal bestemd voor uitvoering op de naamdag van prinses Maria Josepha Esterhazy. De mis die later bekend werd onder de naam 'Nelsonmis' heeft ook nog een andere naam: "Missa in angustiis" "Mis in bange tijden". De naam Nelson werd er pas later aan gegeven. Zeker is dat zij oorspronkelijk niet zo kon heten. Tijdens de compositie van de mis versloeg Nelson weliswaar de vloot van Napoleon in de slag bij Aboukir, maar het nieuws van die overwinning bereikte Wenen pas nadat Haydn de mis al had voltooid. Zij werd echter wel uitgevoerd toen twee jaar later Lord Nelson het hof van de Esterhazy's bezocht in gezelschap van lady Emma Hamilton, Nelson's minnares, een niet onverdienstelijke sopraan. De petite histoire wil dat Nelson aan Haydn een gouden zakhorloge cadeau gaf in ruil voor de pen waarmee de zgn. nelsonmis was geschreven.
Ik heb eventjes een proefwebsite van KORILE geactiveerd. Modern koor als we zijn, hebben we dus een stekje op het wereldwijde web. Je kan ons (voorlopig) vinden op www.korile.be En wonder boven wonder, er was een reactie, er kwam al reactie: een dame vroeg ons, of ze mocht komen meezingen.
Eventjes op zijn zondags relaxen en misschien eens grasduinen in de recente geschiedenis van pop en rock.
Op 29 augustus 1933 werd Ramses Shaffy geboren in het franse stadje Neuilly-sur-Seine als zoon van een Egyptische diplomaat en een Pools-Russische gravin. Dat hij in Nederland terecht kwam is te danken aan het feit dat hij opgroeide in een pleeggezin in Leiden. Nog op 29 augustus maar dan in 1958 werd één van de grootste iconen van de 20e eeuw geboren in Gary (Indiana-USA): Michael Jackson. Diezelfde dag in 1966 geven de Beatles hun laatste concert. En tenslotte op deze 29 augustus (1977) arresteert de politie in Memphis (USA) drie mannen die proberen het stoffelijk overschot van Elvis Presley in Memphis te stelen. Het lichaam zou daarna overgeplaatst worden naar Graceland.
De week in Pécs is nog maar nauwelijks voorbij en daar is al de aankondiging voor zangweken volgend jaar. Omdat het een microbe is, die mij waarschijnlijk voor de rest van het leven in het bloed zal blijven zitten, en omdat je mooie dingen graag deelt met anderen, vertel ik nu al wat de mogelijkheden zijn voor volgend jaar.
16-24 juli in Tarragona (Catalonië-Spanje): een atelier met (het werk van) Johan Duyck: Cantiones Sacrae in honorem Tomas Tallis + massa-atelier met de Symfonie nr. 2 'Lobgesang' van Felix Mendelsohn;
24-31 jul in Briançon (Frankrijk) : een atelier met de Nelson Mis van Joseph Haydn o.l.v. Hansruedi Kämpfen (Zwitserland)
22-28 augustus in Novi Sad (Servië) : o.a. een atelier met 'American Spiritual Music'
Als het aan mij ligt, trek ik graag naar Briançon, alhoewel Tarragona verleidelijk blijft. Nog geïnteresseerden?
De kop is er af: KORILE en MaN hebben hun repetities hervat en er staan ons drukke tijden te wachten. Een inkijkje in de agenda van de dirigent leert ons het volgende:
30/08 20.30 - Bestuursvergadering KORILE 06/09 20.00 - Bestuursvergadering MaN 18/09 11.30 - Cultuurmarkt Mechelen (KORILE) 28/09 20.30 - Gemeenschappelijke repetitie MaN + KORILE in Leest 30/09 20.00 - Gemeenschappelijke repetitie MaN + KORILE in Borgerhout 03/10 09.30 - Inzingen en aperitiefconcert Leest 17/10 14.00 - Inzingen en koffieconcert Borgerhout 01/11 10.05 - Inzingen en misviering MaN 07/11 09.30 - Inzingen en misviering Gasthuisberg (MaN)
Eén van de leukste nevenactiviteiten op een Europa Cantat is het dagelijkse Open Singing: de deelnemers komen met zijn allen toegestroomd om massaal te zingen zonder voorbereiding: dat kan gaan van heel ernstige muziek waar men heel ingetogen van wordt, maar het kan evengoed een uitgelaten boel worden. Dat is zeker het geval als ene Robert Sund de samenzang leidt. Onderstaand filmpje geeft een indruk van zo een sessie: en als je goed kijkt zie je zelfs je dirigent een paar keer verschijnen in een uitgelaten bui. Hou je al maar klaar om dit uit te proberen op één van de volgende reptities.
Gisteren hebben we het eventjes gehad over de algemene indruk die Pécs achtergelaten heeft, maar daarmee was nog niets gezegd over het werk dat we in vijf dagen ingestudeerd hadden en klaar hadden gemaakt voor een grandioze uitvoering in de dom van Pecs, onder het welwillend toeziend oog van twee bisschoppen en voor een afgeladen kathedraal (op het plein voor de dom volgden nog duizend mensen wat er binnen aan muzikaal geweld werd gepresenteerd). Aan de orde was het Buda Te Deum dat door Kodaly Zoltan (weer al geleerd, i,n Hongarije eerst de achternaam, dan pas de voornaam) werd gecomponeerd ter herinnering aan de herovering van Boedapest op de Turken. Een Te Deum in de traditie van de katholieke kerk, met groot orkest waar de trompetten triomfantelijk de inzet vormen. Het geheel stond onder leiding van Tilai Aurel, 80 jaar, "de grote oude man" zoals hij in Hongarije genoemd wordt. Ongeveer 300 koorleden en het Symfonisch Orkest van Pannonie zorgden voor een impressionante uitvoering. Daarvoor doe je het natuurlijk: een meesterwerk instuderen en dan kunnen uitvoeren in een bezetting waarvan je meestal alleen maar kan van dromen en een jaar lang naar uitkijken, tot er weer een volgende Europa Cantat aankomt.
Met de boodschap van Sante Fornasier, voorzitter van Europa Cantat, zijn we teruggekeerd naar ons landje: "Europa Cantat Pécs 2010 is voorbij; maar we dragen de herinnering mee in ons hart en we willen de vreugde uitdragen die we de laatste week ervaren hebben". Om het met Kodaly te zeggen: "muziek behoort aan iedereen". De komende dagen kom ik zeker nog terug op onze mooie tijd tijdens deze zangweek. Ze moge dan al wat specialer geweest zijn dan anders, het blijft een belevenis om een week lang bezig te zijn met zingen samen met allemaal gelijkgestemde zielen (en stemmen). Ik hoop nog veel van deze momenten te kunnen meemaken - samen met jullie misschien?
Ik ben Carlo (Carlo Claes), geboren op 20 september 1944. Als je goed telt weet je hoe oud / jong ik ben. Enkele jaren geleden gaf ik mijn job als resoc-coördinator van Waas en Dender op om met brugpensioen te gaan. Sindsdien kan ik mij aan mijn echte passie wijden: de koormuziek. Ik dirigeer twee koren: Fiori Musicali uit Sint-Niklaas en het Hanswijkkoor in Mechelen. Zo ontmoet ik iedere week een hoop fijne, lieve mensen. Maar hier is de wereld nog veel groter. Dus kom ik nu ook jou tegen.
