Beschouwingen, een nieuwe reeks verzamelde opstellen, door
August Vermeylen
Bespreking: Peter Motte
Dit boek lezen was een beetje een begrafenis. Het karton van
de cover dateert al van 1942 - de datum van de druk - en door uitdroging hebben
de vezels hun veerkracht verloren. Bovendien is de lijm van de rug verstorven.
Dat kwam tijdens het lezen geleidelijk in snippers los, en ten slotte scheurde
eerste de voorpagina en daarna ook de achterpagina geleidelijk in, zodat ik
eindigde met een papierblok zonder omslag. Het boek zal in de papiermand
eindigen.
Soms is het spijtig een boek bij het oud papier te doen.
Niet dat ik nu zo vreselijk dol ben op deze "Beschouwingen" van
August Vermeylen, maar er staan toch enkele essays in die ik iedereen zou
aanraden. "Kunst en moraal" heb ik zelfs twee keer gelezen, de eerste
keer in het Frans in een boekje van Paul de Smaele over August Vermeylen, en de
tweede keer in deze bundel.
Maar ook "Het wezen van de romantiek", "Hoger
onderwijs en cultuur" en nog enkele andere zijn het lezen waard.
Sommige stukken geven een algemeen overzicht van een auteur
of schilder. Net als in de essays zet Vermeylen daarin zijn kunstopvattingen
uiteen, waardoor er in de bundel wat herhaling zit. Hij hecht veel belang aan
de harmonie in een werk: dat alle elementen ervan in de juiste verhoudingen ten
opzichte van elkaar staan, maar ook dat er een idee aan ten grondslag ligt dat
verder gaat dan het louter waarneembare. Voor hem moet er een
"karakter" in het werk zitten, dat nog het best van al een "geest"
heeft.
In het algemeen zijn de stukken zo'n vijf bladzijden lang,
al zitten er enkele langere essays tussen, die ideeën dan ook grondiger
uitwerken. Maar de bundel wordt wat ontsierd door weggevertjes, zoals
"Hugo Verriest", dat maar twee bladzijden telt en een inleiding was
bij "Werk van Hugo Verriest". Ook "Rik Wouters" telt maar
twee pagina's, en verscheen als inleiding bij een boek van A.J.J. Delen over de
schilder. Er staat zelfs een "Heildronk op Herman Teirlinck bij zijn
vijftigste verjaardag!" in. Zulke korte inleidinkjes verworden al gauw tot
lofliedjes, die een bundel als deze zijn diepgang wat ontnemen. Elegische
tendensen komen wel meer voor in de artikelen in deze bundel, en het stoort
soms wat, vooral omdat Vermeylen vaak met het volle gemoed van de Romantiek
schrijft.
Soms zijn Augusts persoonlijke ontboezemingen wel grappig
gebracht, zoals "Onze grote interviews: een half uur met Pieter
Bruegel", waarin de auteur een spiritist opzoekt om de schilder Bruegel
tijdens een séance te interviewen.
Vermeylen was ook een gedreven polemist. Dat blijkt uit
teksten zoals "Vlaamsch voor 't Assissenhof van Brabant" en "De
Bisschoppen en de Vlaamsche zaak", die ook tonen dat hij samen met anderen
aan het begin stond van de nieuwe groei van de Vlaamse letteren, die sinds 1830
in de verdrukking waren gekomen. Zonder de polemische inborst van mensen zoals
Vermeylen was er toen in België veel minder literatuur in het Nederlands geweest.
Het Nederlands was niet altijd het beste, al is het na zo
veel jaar moeilijk om dat nog te beoordelen zonder een degelijke taalkundig
onderzoek. En in de titels hierboven heb ik af en toe de spelling
gemoderniseerd om niet te veel last te hebben van rode kringellijntjes, een
verschijnsel dat Vermeylen zich niet kon indenken.
De grote variatie, van polemiek, naar loven, naar
karakteriseren, naar essays, met daartussen wat weggevertjes voor
vriendendiensten, wekken de indruk ofwel dat er in die tijd weinig verscheen,
ofwel dat hij erg populair was en sommigen gewoon alles van hem wilden lezen. De
teksten verschenen allemaal van 1905 tot 1939, meestal in het tijdschrift
"Vlaanderen". In 1940 was het oorlog, en uit met de pret. De bundel
kon wel nog in 1942 verschijnen. Twee jaar later stierf de auteur.
"Beschouwingen, een nieuwe reeks verzamelde
opstellen", August Vermeylen, 1942, Brussel-Rotterdam, Manteau - Nijgh & Van Ditmar, met korte
bibliografie, paperback met flappen, 267 p's, 20x16x2,5cm,
29-05-2020, 00:00 geschreven door Peter Motte 
|
