"De geest van koning Leopold II en de plundering van de Congo", Adam Hochschild
bespreker: Peter Motte
Ondertussen al meer dan honderd jaar geleden trok Henry Morton Stanley door het Congo-bekken. Zijn trektochten werden bekend met de uitspraak: "Dr. Livingstone, I presume?" Hij had de dokter immers gevonden, die ook een ontdekkingsreiger was, maar van een van zijn expedities niet was teruggekeerd.
Stanley deed veel mensen dromen, en talrijke schrijvers vulden hun feuilletons, avonturenverhalen en jeugdboeken met verwijzingen naar de moedige reiziger, o.a. onder invloed van de vele verheerlijkende artikelen en boeken die Stanley zelf schreef.
Maar Stanleys karakter kan met één anekdote worden verduidelijkt: hij had van zijn hond de staart afgehakt, en die aan de hond te eten gegeven.
Het is dus duidelijk wat hij bedoelde toen hij een nieuw machinegeweer zag, en opmerkte dat ze daarmee de beschaving in Congo zouden kunnen brengen.
In zijn kielzog zijn veel andere veroveraars gekomen, die naar buiten toe begaan waren met de bestrijding van de Arabische slavenhandelaren en de neger wilden beschaven, maar die in werkelijkheid het gebied leegroofden om snel rijk te worden.
De wantoestanden die daardoor ontstonden geraakten maar langzaam bekend, en het is door een reeks toevaligheden en enkele echt dappere mensen dat het uiteindelijk bekend werd.
Het heeft veel moeite gekost om de greep van koning Leopold II op Congo los te wringen.
Een recensietje kan aan dat hele proces geen recht doen. Adam Hochschild heeft in "De geest van koning Leopold II en de plundering van de Congo" bijzonder aandacht besteed aan Congo onder Leopold, maar heeft er ook enkele inleidende hoofdstukken en een nabeschouwing bijgevoegd. Daarin verklaart hij de toestand in 1482, toen het koninkrijk van de Kongo aan de monding van de grote rivier door de Portugezen werd ontdekt.
Voor een stuk bouwden de wantoestanden onder koning Leopold II verder op de situatie zoals die al vóór de komst van de Portugezen bestond, maar het werd veel erger door de enorme vuurkracht waarover de blanke indringers beschikten.
Ook na de onafhankelijkheid in 1960 waren veel problemen niet opgelost: het beleid van Mobutu lijkt gewoon een kopie van dat van Leopold. Allebei werden ze miljardair door het land leeg te plunderen.
Doordat "De geest van koning Leopold II en de plundering van de Congo" van 1998 dateert, is zijn beschrijving van het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika in Tervuren verkeerd. Een museum herinrichten kost nu eenmaal tijd en geld, maar in 2018 werd het heropend met een nieuwe benadering. Tegenwoordig heet het eigenlijk het AfricaMuseum.
Ik zou ook graag wat meer foto's in het boek hebben gezien, maar er is wel een index, een bibliografie, en eindnoten om de bronnen van de tekst toe te lichten.
Adam Hochschild baseert zich op het vele werk dat werd verricht door mensen die hem vanaf de 19e eeuw vooraf gingen, maar zijn verdienste is dat hij zowel de vroegste als de recentste geschiedenis heeft samengebracht.
"De geest van koning Leopold II en de plundering van de Congo", Adam Hochschild, 1998, derde druk, Amsterdam, Meulenhoff-Kritak, vertaling: Jan Willem Bos, oorspr. King Leopold's Ghost. A Story of Greed, Terror and Heroism in Colonial Africa, met z/w-foto's, noten, bibliografie, namenregister, paperback, 359 p's, 21x14x3,5 cm, isbn nl 90-290-5081-0, isbn b 90-6303-762-7
bij mij te koop via deze lilnk voor 15 euro
10-05-2020, 00:00 geschreven door Peter Motte 
|
