Uit âHet Transgalactische Liftershandboekâ van Douglas Adams
Ver weg
in de nooit in kaart gebrachte achtergebleven gebieden aan de weinig gewilde
kant van de Westelijke Spiraalarm van de Melkweg, ligt een kleine,
onaanzienlijke gele zon. In een baan hieromheen cirkelt op een afstand van
ruwweg honderdvijftig miljoen kilometer een volslagen onbeduidend blauwgroen
planeetje, bewoond door aapachtige levensvormen die zo verbijsterend primitief
zijn dat ze nog altijd denken dat een digitaal horloge een geweldige uitvinding
is.
Deze
planeet zit of liever zat- met een probleem: de meeste bewoners waren vrijwel
continu ongelukkig. Er werden vele oplossingen voor dit probleem geopperd, maar
de meeste hadden vooral betrekking op het heen en weer schuiven van gekleurde
briefjes met getallen erop, wat een beetje eigenaardig is, want het waren over
het algemeen niet die gekleurde briefjes die zich ongelukkig voelden.
En dus
bleef het probleem bestaan; heel veel mensen waren krenterig en de meesten
voelden zich ellendig, zelfs diegenen met een digitaal horloge. ( )
En toen,
op een goeie dag, zon tweeduizend jaar nadat er iemand aan een boom gespijkerd
was omdat hij had gezegd dat het toch geweldig zou zijn als de mensen voor de
verandering eens aardig tegen elkaar deden, realiseerde een meisje dat in haar
eentje een café in Rickmansworth zat zich plotseling wat er nu precies al die
tijd was misgegaan. Zo wist zij uiteindelijk hoe de wereld goed en gelukkig
moest worden. Deze keer klopte het, het zou lukken, en niemand zou waar dan ook
aan vastgespijkerd hoeven te worden.
En toen vroeg ik aan de leerlingen of ze dachten te weten tot welk inzicht het meisje was gekomen.
-"Dat Duvel het beste bier ever is? Ze zat immers op café!"(Vond ik een grappige) -"Dat je pas echt gelukkig wordt als je anderen gelukkig maakt."(En dat het ware geluk je dus als het ware gegeven wordt, pure genade) -"Dat rijkdom niet gelukkig maakt." -"Dat het er eigenlijk allemaal op neer komt om je naaste lief te hebben." (Daar hoor ik toch die man van 2000j geleden in, hoor) -"Dat we alles veel te ingewikkeld hebben gemaakt. We moeten gewoon tevreden leren zijn met wat we hebben." -"Dat er niets belangrijker is dan de liefde"
Wat een zaligheid om twee uur per week met deze leerlingen de Blijde Boodschap te mogen doorgronden.
Deze week startte ik de beamer op en verscheen er een foto op het scherm, nog voor ik de cursus had geopend. De leerlingen (5ejaars) schoten meteen in de lach en de meisjes vonden het 'mega-schattig!' 'Wie zijn die oudjes, mevrouw?' (en maar goed dat de 'oudjes' het niet kunnen horen...) 'Dat zijn mijn moeder en mijn nonkel paster. 'Hòè heet hij?' 'Nee, dat is geen eigennaam. Dat is gewoon de broer van mijn moeder, die priester is.' 'Hoe kan dat? Priesters kunnen toch geen familie hebben?' In eerste instantie begreep ik de opmerking van het meisje niet zo goed. Meteen daarna besefte ik dat er anno 2013 meisjes van 16 zijn, die nog nooit in een kerk zijn geweest, nog nooit bewust een pastoor van dichtbij hebben gezien en ook niet goed weten hoe je priester wordt. En die toch in het vrij onderwijs zitten. Ik legde uit dat het 50 jaar geleden heel normaal was dat de zonen van katholieken voor priester gingen studeren als ze goede studenten waren en dat de familie ook erg trots waren wanneer dit het geval was. Ik legde uit dat vele jonge mannen daar reeds op 18 jaar voor kozen om priester te worden en de 7 jaar studie aanvatten vol goede moed. Dat vonden verschillende leerlingen op zijn minst vreemd. Ik vertelde dat er toen ik klein was op de meeste parochies een pastoor woonde en werkte en dat die meestal werd bijgestaan door 1 of meer onderpastoors. Ze vielen van de ene verbazing in de andere. De secularisatie is nog sneller gegaan dan ik ooit had kunnen vermoeden, maar van zoveel onwetendheid keek ik toch weer even op. 'Mijn mama zat in de scouts en die hadden een priester, die Baloo heette en die op kamp de mis kwam doen, omdat ze anders op zondag niet naar de mis zouden gegaan zijn!' 'Mijn oma en opa vroegen de pastoor van hun parochie elke jaar om eens te komen eten, omdat ze vonden dat die mens anders zo eenzaam was!' 'Bij ons in de buurt woont er een pastoor op een appartement, maar die is eigenlijk nooit thuis.' 'Mijn nicht is getrouwd met een priester, die je kan huren. Zo'n beetje als een clown op feestjes.' Er is nog wat werk aan de winkel, me dunkt.
Voor me zit een meisje van 17 in lichte poging tot gothic-look. Ze is vreselijk overstuur. Drie dagen geleden is haar opa overleden. Hij was ziek, al enkele jaren. Sedert begin dit jaar bleek de ziekte ook niet meer behandelbaar. Toch klampte de hele familie zich vast aan elk sprankeltje hoop. Als hij het al eens niet meer zag zitten werd letterlijk iedereen opgetrommeld om hem een hart onder de riem te steken, op te monteren en aan te manen om te blijven vechten; met de steun van zijn geliefde familie en vrienden zou hij het vast en zeker wel halen. De laatste weken ging het echter steil bergaf met de gezondheid en blijkbaar had de opa niet echt meer de moed om nog te vechten. Hij had ook zelf gevraagd om naar het ziekenhuis te mogen gaan. Iedereen kwam zo vaak mogelijk op bezoek. In de laatste dagen voor zijn dood was hij geen enkel moment meer alleen geweest. Tot enkele dagen geleden. Eén van zijn zonen was met vrouw en kinderen langs gekomen terwijl zijn dochter naast zijn bed zat. Toen haar broer en zijn gezin de kamer verlieten liep ze even mee tot aan de lift, aangezien haar vader toch sliep. En toen moet het zijn gebeurd. Omdat haar moeder zo geschokt was dat ze maar heel even de kamer had verlaten -niet langer dan een kwartier- en dat haar vader nu toch alleen was gestorven, had de verpleegster blijkbaar willen troosten door te zeggen dat sommige mensen 'wachten' met sterven tot hun geliefden dat moment niet moeten zien gebeuren. Deze mededeling had de vrouw en eigenlijk de hele familie van de wijs gebracht. En daarom zat ze nu even bij mij. Ze moest haar verhaal kwijt, want haar vriendinnen vroegen alleen maar hoe oud hij was en begonnen dan over de dood van hun eigen opa of zelfs hun hond te praten. Het meisje wist met haar verdriet geen blijf. De gedachte dat haar opa zou kunnen gewacht hebben tot hij alleen was, maakte het voor haar extra moeilijk. Misschien wou ze zelfs horen dat ik dat nog nooit gehoord had en dat ik twijfelde dat dit waar zou kunnen zijn. Toch zei ik haar dat ik dit nog gehoord had, en dat hij misschien echt niet meer kòn vechten. Soms zijn langdurig zieken ook gewoon te moe om nog verder te vechten. Ze knikte, snotterde en trilde als een riet. Zo veel verdriet, zo'n intense pijn.... En zo weinig wat je voor zo'n meisje kan doen. Je kan luisteren, omarmen, nog meer luisteren en nog meer omarmen. Maar dan gaat de bel en is de pauze weer voorbij. Zij moet naar de klas. Jij moet naar de klas. "Je weet me te vinden, als het je wat teveel wordt, niet?" Een korte knik, hoofd tussen de schouders en weg is ze. Ze ziet er heel erg breekbaar uit, zelfs ondanks haar geforceerde look.
Die vraag werd me deze week in de vijfdes gesteld. Aanleiding is natuurlijk het krantenbericht van de jonge boeddhist Giel, die samen met zijn mama had beslist dat hij een 15-jarige opleiding tot boeddhistische monnik zou gaan volgen in een klooster in India. Op zo'n moment ben ik op mijn hoede. Bestaat er een juist antwoord op deze vraag? Wat mij persoonlijk betreft: 'Ja, een jongen van 15 is volgens mij te jong om deze beslissing te maken. Eerlijk gezegd zou ik mijn eigen kind die op zijn/haar 18e een gelijkaardige beslissing zou nemen aanraden om zichzelf nog enkele jaren te gunnen om zulk een grote beslissing te nemen' Wat mij als godsdienstleerkracht begin september (de aftastende fase met nog een zekere vorm van wederzijds gissen-naar-wat-de-ander-denkt-dat-ik-denk-gedoe) ben ik dubbel op mijn hoede en denk ik dat het beter is om de vraag terug te koppelen. 'Vinden jullie dat deze jongen te jong is om een dergelijke beslissing te nemen?' De meningen zijn duidelijk verdeeld. Aan hen die resoluut zeggen dat je zo'n beslissing zeker niet voor je 18e kan maken, vraag ik welke beslissingen iemand wel kan en mag maken op z'n 15e. Uit de voorbeelden, die ik in de groep gooi, blijken de volgende het te halen: studierichting, kledingstijl, hobby's (zelfs de risicovolle zoals Parcours), vriendenkring en de keuze voor een ouder bij wie je gaat wonen bij een scheiding. Moeilijker ligt het bij: schoolkeuze, vakantiebestemming en -gezelschap, leercontract en drastische beslissingen, je ingegeven door je geloof (waarbij ook de jonge Syriëstrijders ter sprake komen). Bij deze laatste voorbeelden overheerst de idee dat jongeren soms tegen zichzelf moeten beschermd worden. Deze oplijsting voedt de discussie nog wat extra, want nu waren diegenen die vonden dat de jongen daar zelf mag over beslissen hier en daar van mening dat ouders hun kinderen moeten beschermen tegen al te radicale en of gevaarlijke beslissingen. 'Zo een beetje gaan mediteren op een berg is toch niet zo erg als je leven wagen in een strijd, waarvan je overtuigd bent dat het een heilige oorlog betreft!' Dat klopt natuurlijk enigszins, maar ik vraag de leerlingen ook om eens grondig na te denken in de plaats van ouders/voogden die dit meemaken met hun zoon of dochter en alternatieven te bedenken van hoe een ouder kan reageren wanneer het kind een beslissing wil nemen die hem/haar kan schaden of zelfs zijn/haar door kan betekenen. Dat was geen makkelijke vraag, maar mits enige hulp komen we toch tot de constatering dat ouders hun kinderen kunnen verplichten om alle risisco's letterlijk op een rijtje te zetten en ze één voor één met hen te bespreken alvorens tot een besluit te komen. Ouders kunnen hun kinderen ook aanmoedigen om een langere periode (16-jarigen suggereren hier een half jaar) de zaken op hun beloop te laten en te kijken of ze na die periode er nog op dezelfde manier over zullen denken. Ik vond het toch belangrijk om hier te citeren uit krantenartikels waaruit blijkt dat de jongen heus niet over één nacht ijs is gegaan. Ik vraag of er iemand is, die het moeilijk heeft met het feit dat het om een boeddhistisch klooster gaat. Dat blijkt niet het geval te zijn en ik heb het vermoeden dat tegenover een islamitische equivalent veel minder tolerantie aan de dag zou worden gelegd. Terwijl we proberen alles op een rijtje te zetten is er een pienter meisje (dat zelf nog geen 16 geworden is), die zegt dat ze het gevoel heeft dat die jongen en zijn moeder allebei heel goed beseffen dat ze niet de makkelijkste weg kiezen voor zichzelf en dat ze beiden wel heel erg gelovig moeten zijn om deze beslissing in alle vrijheid te nemen. Eigenlijk wil ik deze denklijnen nog wat verder uitdiepen de volgende les. Ik denk aan 'De Ark van Pieter' van checkpoint-tv, de Tiberiade (die mooie reportage van Braambos), enkele artikels over Jokri en de wereldjongerendagen, ... Nog even broeden dus...
Eén van de leerlingen bleef na de eerste les al treuzelen bij het verlaten van het lokaal. Het betreft een jongen uit het 5e jaar, die vorig jaar een C-attest had. Hij had dezelfde dag les gehad van de leraar van één van de hoofdvakken, tevens het vak waarop hij zeer laag gescoord had in juni. De leraar had hem in volle klas (met allemaal nieuwe klasgenoten) verwelkomd met de woorden: 'Ha, Bram*, je hebt duidelijk het advies van de klassenraad niet goed gelezen?' Bram kleurde nog dieprood toen hij het mij vertelde. Hij voelde zich duidelijk vernederd voor de klasgroep. Op zo een moment is het ook voor mij moeilijk om collegiaal te blijven, want wat ik op dat moment zie is een diepgekwetste tiener, wiens reeds gedeukte imago (een c-attest: weinigen zijn er trots op, denk ik, ongeacht hun schijnbare onverschilligheid) opnieuw een ferme stoot heeft moeten incasseren. Waar is de schone lei? Hoe zit het met het christelijk opvoedingsproject, waar jongeren steeds opnieuw kansen horen te krijgen? Innerlijk steigerde ik. Naar de leerling toe hoorde ik me een beetje beter te beheersen. Ik telde dus stilletjes tot 10 en zei hem: 'Ik kan me voorstellen dat dit hard moet zijn aangekomen bij jou.' Hij knikte stilletjes. Ik vroeg hem hoe zijn vakantie was geweest en hoe hij het C-attest had verteerd. Hij antwoordde dat het C-attest natuurlijk niet totaal onverwacht was gekomen, maar dat hij toch verontwaardigd was geweest, toen hij merkte dat een klasgenote wél geslaagd was, hoewel ze voor sommige vakken duidelijk veel minder begreep waar het over ging dan hij. Het meisje in kwestie is inderdaad een zeer vlijtige studente, die heel goed kan van buiten leren, maar bij wie op inzichtelijk vlak inderdaad geen al te hoge verwachtingen mogen worden gesteld. Ik zei hem dat het altijd moeilijk is om twee leerlingen volledig met elkaar te vergelijken. Ik vroeg hem of mijn vermoeden dat hij het C-attest als een disciplinaire sanctie (ik zei wel: een straf) had ervaren een beetje klopte. Hij gaf dit toe. Toen probeerde ik hem uit te leggen dat dit nochtans niet het geval was. Louter objectief miste hij voor verschillende vakken de basis om over te gaan. Dat was duidelijk gebleken uit zijn cijfers. Remediërende maatregelen hadden te weinig effect gehad. Het C-attest was hard, maar volgens mij terecht. Ik zag dat hij het niet leuk vond om dat te horen. En toen zei ik dat de klassenraad een advies had uitgesproken, maar dat dit uiteraard geen dwingende kracht had. En als hij en zijn ouders in eer en geweten hadden geoordeeld dat hij wel geschikt was voor de richting, dat ik dan van oordeel ben dat we hem een volwaardige tweede kans moeten bieden. Dat stemde hem milder, alleszins, maar ik meende het ook oprecht. Ik vroeg hem om zich niet te veel blind te staren op negatieve opmerkingen, zoals die van die leraar, maar te focussen op zijn doel, met name het bewijzen dat hij het wel kon. Hij antwoordde dat hij het toch erg vond dat een leerling zo weinig wederwoord kan bieden tegen een leraar die ongepaste uitspraken doet. Dat wou ik zeker niet tegenspreken. Had ik de leraar in kwestie beter eens aangesproken? Wellicht wel. Waarom deed ik het niet? Wellicht ontbrak me de moed (en wacht op het kraaien van de haan?) om een dergelijk gesprek aan te gaan, mezelf wijsmakend dat dit uiteindelijk ook een negatief effect zou hebben voor Bram, die door de leerkracht scheef bekeken zou worden. *: fictieve naam
Bij het samenstellen van mijn cursus wil ik liever geen geknip en geplak met bijbelverhalen aan het eind van elk hoofdstuk. Mag het iets meer zijn? Zelf heb ik het hermeneutisch-communicatief model ook nooit geïnterpreteerd als: 'laten we van alles wat van invalshoeken bekijken en daar dan een bijbelverhaal bij zoeken'. Voor christenen is de bijbel in de eerste plaats een boek van waaruit we trachten te leven, dus is je woord en daad ervan doordrongen. En toch merk ik dat het maar al te vaak is dat cursussen Godsdienst eerst 5 impulsen behandelen om een bepaald levensbeschouwelijk onderwerp aan te kaarten en er dan een passend verhaal bij gaan zoeken. Ik hoor ook van leerlingen (en van mijn eigen kinderen) dat ze zelden (of nooit?-maar dat weiger ik te geloven) over God, Jezus of bijbel spreken in de godsdienstles. Laatst vertelde een godsdienstleerkracht me dat haar vakcollega's vrijwel alle bijbelverhalen uit de gezamenlijk opgestelde cursus hadden laten vallen en wat overbleef een goede cursus was die in het vak niet-confessionele zedenleer niet zou misstaan; opgesmukt met enkele bijbelverhalen, maar evengoed met verhalen vanuit andere godsdiensten. Onder één zo'n tekst stond zelfs te lezen 'van de profeet Kahlil Gibran'. Daarbij vraag ik me af hoe leerlingen dit ervaren. Is het niet zo dat jonge mensen vooral hunkeren naar authenticiteit en hopen dat we als godsdienstleerkrachten vooral niet onszelf en ons geloof gaan verloochenen? Dat is alvast mijn bescheiden mening. Respecteer jezelf en je geloof zowel als de levensbeschouwelijke visie van je leerlingen, de vele facetten van een waarheid en de multiculturele samenleving. Maar vergeet toch niet waar je zelf voor staat en hoe je daar gekomen bent. Laat je gelovige ik spreken, zonder voortdurend het gevoel te hebben dat je onder vuur zal komen te liggen. We mogen trots zijn op de blijde boodschap van Jezus en die mag ons leven leiden. Je bént weliswaar geen christen vanaf je Doopsel, maar je wordt christen, door dag na dag te gaan leven zoals Jezus en zoals het evangelie het ons leert.
ook dit kan dit schooljaar een zinvolle eerste les zijn.
Het is vandaag precies 50 jaar geleden dat ML King zijn legendarische toespraak 'I have a dream' hield: http://www.youtube.com/watch?v=HRIF4_WzU1w&feature=share
Dit opiniestuk kan, samen met de oorspronkelijke toespraak ook een goede les zijn voor begin september:
Ik heb (ook) een droom
De
Standaard, 28 augustus 2013 door Marc Hooghe
Volgende
afbeelding
Ons
onderwijssysteem bereidt een duale samenleving voor, met haves met een hoger
diploma en havenots die het zonder moeten stellen, schrijft Marc Hooghe.
Precies vijftig jaar na Martin Luther Kings I have a dream-toespraak is dat
een verontrustende vaststelling. De Verenigde Staten tonen waartoe zon systeem
kan leiden.
Wie? Hoogleraar politieke wetenschappen aan
de KU Leuven.
Wat? Door de ongelijke onderwijsdeelname
kunnen we nu al voorspellen dat ook over dertig jaar oude en nieuwe Belgen
vooral naast elkaar zullen leven.
Ik heb ook
een droom. Binnenkort sta ik weer voor een vol auditorium
universiteitsstudenten, waarin vooral blanke gezichten me verwachtingsvol
zullen aankijken. Het aantal nieuwe Belgen aan onze universiteiten blijft
ontzettend klein en het percentage stijgt nauwelijks. Mijn droom gaat verder:
ik zou ook meer exotische familienamen willen zien op mijn puntenlijsten voor
het tweede en het derde jaar. De slaagkansen van allochtone studenten liggen
immers nog altijd laag, door een gebrek aan goede scholing in het middelbaar,
door te weinig achtergrondkennis, door onvoldoende kennis van het Nederlands.
Het
probleem is dat we die ongelijkheid elk jaar opnieuw zien, maar dat we er
weinig aan kunnen doen. Af en toe worden er mooie voornemens gemaakt, maar in
de praktijk verandert er nauwelijks iets. Dat betekent dat ons onderwijssysteem
nu al de gesegregeerde[1]
samenleving van de toekomst voorbereidt. Er bestaat immers een fundamentele en
nog groeiende kloof tussen diegenen die hoger onderwijs hebben gevolgd, en
diegenen die dat niet hebben gevolgd. De twee groepen hebben andere jobs, leven
in andere wijken en hebben andere culturele voorkeuren. Door de ongelijke
onderwijsdeelname kunnen we nu al voorspellen dat ook over dertig jaar oude en
nieuwe Belgen vooral naast elkaar zullen leven, en niet met elkaar.
De
schuldvraag? Irrelevant
Voor
politici is het allicht een aangenaam spelletje na te gaan wie verantwoordelijk
is voor die ongelijkheid. De een wijst dan op discriminatie door werkgevers en
scholen, de ander zegt dat de allochtonen zelf onvoldoende hun best doen. Maar
voor onze samenleving doet het er niet toe wie schuld treft. Het belangrijkste
is dat we een oplossing vinden.
Vlaanderen
zal onvermijdelijk meer divers worden in de toekomst, en daar valt niets aan te
veranderen. Dus zijn er maar twee opties. Ofwel gaan we naar een gesegregeerde
samenleving, met een bovenlaag en een onderlaag. Bij ons zijn er geen scholen
met een bordje Alleen voor blanken, zoals die in de jaren 50 nog bestonden in
de Verenigde Staten. Maar in de praktijk is de tweedeling bij ons even scherp.
Ofwel proberen we alle groepen in de samenleving evenveel kansen te bieden, en
dan vormt het onderwijs de kern van dat proces.
Die
integratie zal van beide kanten een aanpassing vergen, en dat is niet altijd
gemakkelijk. Ik heb ook wel een zeker vooroordeel tegen hoofddoeken: als
rationeel mens begrijp ik niet waarom vrouwen wél hun hoofd moeten bedekken en
mannen niet. Als er al een religieuze regel bestaat voor het bedekken van het
hoofd, dan zou die voor iedereen moeten gelden. Maar misschien moeten we ook
onze eigen vooroordelen opzijzetten en vooral kijken naar de persoon onder de
hoofddoek. Mensen horen niet beoordeeld te worden op basis van hun uiterlijk,
maar op basis van hun kwaliteiten.
Voor wie
gewend is de hoofddoek te zien als een symbool voor de onderdrukking van
vrouwen, was de toespraak van Malala Yousafzai voor de Verenigde Naties deze
zomer een bijzondere ervaring. Het Pakistaanse meisje dat vorig jaar door de
Taliban werd neergeschoten omdat ze naar school wilde gaan, droeg vol trots
haar hoofddoek, die nog had toebehoord aan de vermoorde premier Benazir Bhutto.
Malalas toespraak maakte duidelijk dat ze weinig talent heeft voor
ondergeschiktheid; ze heeft de intelligentie en de durf om een belangrijke rol
te spelen in de toekomst van haar land. Hoofddoek of niet, het is dat soort
vastberadenheid die we nodig hebben. Een vastberadenheid om zich in te zetten
voor gelijke onderwijskansen voor meisjes en jongens, voor autochtonen en
allochtonen.
Het klinkt
natuurlijk bijzonder naïef om te pleiten voor meer gelijkheid in het onderwijs
dat besef ik ook wel. Er is al heel wat geprobeerd en er zijn al heel wat
initiatieven mislukt. Maar hoeveel investeren we er echt in? De meesten onder
ons hebben zich er al bij neergelegd dat je nu eenmaal witte en zwarte scholen
hebt, en dat we dus ook in de toekomst opteren voor een duale [2]samenleving.
Dat is een bijzonder kortzichtige visie, omdat ongelijkheid een zeer grote
maatschappelijke kostprijs heeft.
Veilige
doorgang
We hebben
in West-Europa een heel specifiek samenlevingsmodel, met een hoge
levenskwaliteit en een sterke mate van solidariteit. Het voorbeeld van de
Verenigde Staten toont dat er ook andere samenlevingsmodellen mogelijk zijn.
In de stad Chicago zijn de scholen deze week al weer opengegaan. Het
stadsbestuur heeft er een Safe Passages-programma opgestart, om kinderen op
een veilige manier naar hun school te loodsen. Het is de bedoeling dat de
kinderen de straten ontwijken waar drugsbendes elkaar bevechten, nadat de
afgelopen jaren daarbij ook kinderen in de kogelregen zijn terechtgekomen. Dit
jaar zijn er al 277 mensen vermoord. Voor een bevolking van zon 3 miljoen
inwoners is dat een schrikbarend hoog cijfer.
Vreemd is dat er weinig protest
is tegen zon gewelddadige samenleving. De Amerikaanse middenklasse is
duidelijk niet bereid meer belastingen te betalen om zo beter onderwijs en een
betere sociale zekerheid uit te bouwen. Zon duaal samenlevingsmodel werkt
natuurlijk ook. Wat we ons onvoldoende realiseren is dat, als we ons onderwijs
blijven gebruiken om ongelijkheid te versterken, we tegelijk ook voor een
dergelijke ongelijke samenleving kiezen. Zonder dat we het zelf beseffen,
opteren we dus nu al voor zon toekomst. Maar een dergelijke samenleving staat
heel ver af van de droom die Martin Luther King een halve eeuw geleden had.
Ter overweging:
1.
Wat weet je
over de toespraak van Martin Luther King I have a dream (aug 1963)? Ken je
Rosa Parks, met wie alles begon?
2. Is het moeilijk om te geloven in
een echte multiculturele samenleving? Aan welke voorwaarden moet hiertoe worden
voldaan?
3. Hoe kan het onderwijs bijdragen tot
de droom van Marc Hooghe?
Elk jaar wil ik openen met een 'pakkende les', iets actueels, iets wat veel mensen heeft beziggehouden tijdens de zomer, iets wat maatschappelijk relevant is en waar ons vak positief mee kan worden voorgesteld. Ik las een opiniestuk in de Standaard van vorige week dat aan deze normen kan voldoen. Dat wordt het wellicht, of het moest zijn dat er de volgende dagen nog iets anders onder mijn ogen komt. Maar onderstaand stuk geeft voldoende elementen, die het bespreken waard zijn: oecumene, respect, christelijke hoogdagen, multiculturele samenleving, waarden en normen,... En toch is het een hele korte tekst.
Wat zou Jezus doen?
De Standaard, 16 /08/2013
JOËL DE CEULAER
Een overdreven drukke dag
mocht ik het niet noemen, maar ik heb mijzelf gisteren toch blootgesteld aan
een respectabel aantal sociale contacten. Niet alleen in huiselijke en
familiale kring, ook qua buren en collegas heb ik mij niet onbetuigd gelaten.
Tevens heb ik, weliswaar louter per telefoon, contact gehad met enkele
vrienden, teneinde hen uit te nodigen voor een etentje dat eerstdaags wordt
georganiseerd.
Om maar te zeggen: ik heb
gisteren verschillende mensen gesproken. Overwegend sociologische katholieken
waren dat zelfs. Gaandeweg ongelovig geworden, maar opgegroeid met het
levensverhaal van Jezus.
En toch heeft niet één
van hen gisteren zelfs maar de geringste opmerking gemaakt over de
tenhemelopneming van de Heilige Maagd Maria. Merkwaardig, want daarom hadden
wij een dagje vrij. Om een katholiek feest te vieren waar geen enkele katholiek
van wakker ligt, laat staan dat iemand het verschil kent tussen hemelvaart en
tenhemelopneming (het eerste kan alleen God, voor het tweede heb je Zijn hulp
nodig).
Bon. Vergelijk dat nu met
het Suikerfeest dat ieder jaar door moslims wordt aangericht om het einde van
de ramadan te vieren. Daar wordt zo intens en oprecht naartoe geleefd dat ook
de niet-islamitische medemens perfect weet wat er aan de hand is.
De vraag is nu: welke
reden kunnen wij in godsnaam nog verzinnen om die tenhemelopneming van Maria
qua officiële feestdag niet te vervangen door het Suikerfeest?
Laten we aan die vraag eens een katholieke
draai geven: wat zou Jezus doen, mocht hij Chef Officiële Feestdagen zijn?
Informatie:
Maria-Tenhemelopneming of Onze-Lieve-Vrouw Hemelvaart is de katholieke feestdag waarop de opneming van Maria in de hemel "met lichaam en ziel" wordt herdacht en gevierd. In de Orthodoxe Kerk wordt dit feest de Ontslapenis van de Moeder Gods genoemd.
Over het overlijden en vervolgens
met lichaam en ziel opgenomen worden in de hemel van Maria zijn verschillende
verhalen in omloop die uit de kerkelijke traditie afkomstig zijn. In de Bijbel
wordt er niet over gerept. Maria moet ergens tussen 36 en 50 n.Chr. zijn
overleden ofwel in Jeruzalem ofwel in Ephese. Volgens een bepaalde traditie waren alle apostelen hierbij aanwezig, behalve Tomas. Toen deze aankwam was Maria's lichaam al begraven en om haar toch eer
te bewijzen bezocht Tomas in zijn eentje haar graf. Tomas zag toen de
tenhemelopneming van Maria. Daarbij kreeg hij van Maria haar gordel. De overige apostelen geloofden dit niet totdat hij hun de gordel
toonde en het lege graf. Een opmerkelijke omkering van de situatie toen Tomas
als enige apostel aanvankelijk niet geloofde in de verrezen Christus.
In de Katholieke Kerk is
Maria-Tenhemelopneming een hoogfeest en wordt steeds op 15 augustus gevierd. In veel (katholieke) landen, waaronder België, Polen, Frankrijk, Luxemburg, Italië, Oostenrijk, Slovenië, Spanje en gedeeltelijk in Duitsland (in Saarland en gedeeltes van Beieren) is het een
wettelijke feestdag. Het in de volksmond gebruikte "Maria Hemelvaart"
is volgens het katholieke geloof niet correct omdat Maria niet zelf ten hemel
opsteeg maar door God in de hemel werd opgenomen.
Het Suikerfeest of het Kleine
Feest is een islamitischfeest waarop het einde van de maand ramadan gevierd wordt.
Hoewel bijvoorbeeld binnen de
Turkse gemeenschap de term Suikerfeest algemeen gehanteerd wordt, kunnen niet
alle moslims zich hierin vinden. De oorzaak hiervoor is het gegeven dat de benaming
Suikerfeest slechts betrekking op eten heeft. De vergelijking wordt wel gemaakt
met Kerstmis het Kalkoenfeest te
noemen. Volgens sommige moslims is het dan ook beter om het feest te duiden met
het Kleine Feest. Het Kleine Feest staat in verband met het
Offerfeest dat ook wel het Grote Feest
wordt genoemd. Desondanks is de term Suikerfeest
in zowel België als Nederland de meest gehanteerde benaming voor het feest aan het einde van het
vasten gedurende ramadan.
(Bron: Wikipedia)
Ter overweging:
Kan je het
pleidooi van de auteur van dit opiniestuk begrijpen of niet? Leg uit waarom.
'U geeft toch geen les meer over Jezus en de bijbel en al?'
Het koppel werd aan mij voorgesteld via gezamenlijke vrienden. We waren op een feestje, gemoedelijke sfeer, wat vrijblijvend gebabbel. De gezamenlijke vriendin stelde mij aan het koppel voor en wist te vertellen dat ik wellicht vanaf september aan hun dochter les zou geven. We drukten elkaar de hand en de vrouw vroeg meteen welk vak ik gaf. Logisch. 'Ik geef godsdienst.' Er volgen grosso modo twee soorten van reacties op deze mededeling: ofwel beginnen mensen te vertellen waarom ze zelf niet (meer) geloven ofwel gaan ze lopen. Bij de eerste categorie mensen reken ik ook zij die de mening hebben dat het geloof iets is dat je blijkbaar alleen maar kan verliezen of -om het met Rik Torfs te zeggen: "Ongeloof is vooruitgang' (in de uitstekende column 'Bestaat God' uit DS 10/12/09). Dit koppel vond mij op het eerste zicht blijkbaar sympathiek en misschien zelfs te hip om te gaan lopen (of misschien wilden ze gewoon hun dochters schoolloopbaan beveiligen?) en daarom zei de man: "Maar u geeft vast toch geen les meer over Jezus en de bijbel en al?" Ik stelde de mensen zichtbaar teleur door te antwoorden dat ik wel degelijk over God, over Christus, over de bijbel en zo praat. Meer zelfs: dat zijn de uitgangspunten van waaruit ik les geef. "Ho maar, dan ga je het nog lastig krijgen met mijn dochter!" Onder het motto 'een verwittigde vrouw is er twee waard'. Ik blijf glimlachen en zeg (naar waarheid trouwens!) dat ik ervaren heb dat de leerlingen doorgaans minder problemen hebben met het confessionele element van de godsdienstlessen in het katholiek onderwijs (nota bene!) dan de ouders. Het antwoord dat ik had verwacht luidde: "Maar dan ken je ons dochter nog niet!" Dat is waar. Ik vertelde aan de ouders dat onze school een katholieke school is, en dat het vak godsdienst een confessioneel vak is, waar je van de leerlingen in elk geval op meer begrip kunt rekenen wanneer je jezelf als (praktiserende) gelovige out, dan wanneer je daar niet wil over praten of wanneer je antwoordt dat dat persoonlijk is. Dat konden ze beamen: hun dochter zit namelijk momenteel ook op een katholieke school ('vanwege de betere kwaliteit van onderwijs, begrijpt u?'-??? - ik ben daar zelf niet helemaal van overtuigd, eerlijk gezegd, maar ik heb geleerd niet altijd het laatste woord te willen hebben) en had haar godsdienstlerares gevraagd of ze zelf gelovig was en die vrouw had blijkbaar gezegd dat ze niet wenste te reageren op dergelijke persoonlijke vragen. Dat hoor ik wel meer en dat verwondert mij telkens weer. Ik vraag me eerlijk gezegd af hoe je enigermate overtuigend een confessioneel vak kan geven, zonder er zelf van overtuigd te zijn. Je zegt toch andere dingen in de lessen godsdienst dan in de lessen fysica? Kan je die lessen op een afstandelijke manier geven, ttz vanuit een buitenstaandersperspectief? Dat lijkt me toch een zware klus. Hoe kan je 20u per week met jonge mensen op weg gaan in de jungle van zingevingsvragen en daarop een christelijk antwoord trachten te vinden, zonder zelf te geloven dat God bestaat en dat de Blijde Boodschap van Jezus een hele goede (zo niet voor jou de best mogelijke) manier van leven is? Ik zeg dus tegen de ouders dat ik aan de leerlingen hetzelfde zeg als aan hen: namelijk dat ik niet kan geloven dat God niet bestaat en dat ik ervan overtuigd ben dat de christelijke manier van leven een uitstekende manier van leven is, maar dat ik respect heb voor hen voor wie dat niet zo is. Toch zie ik het als mijn taak om leerlingen bij te brengen waar het christendom voor staat, wat het betekent om een christen te zijn en hen wegwijs te maken in de boeiende wereld van de bijbel. Ik wil hen tonen hoe de oude teksten nog brandend actueel zijn en hoe Jezus door zijn manier van leven ons waarden heeft bijgebracht, die een mens gelukkig kunnen maken. Ik ga zelf naar de eucharistieviering, omdat ik daar meestal zelf kan herbronnen. Ik vergelijk het met de wekelijkse voetbaltraining, die je beter niet mist als je op zondag de match wil spelen. Oké: op dat moment is de moeder van mijn aspirant-leerlinge al aan het wegkijken en probeert ze het gesprek van naast ons mee te volgen. De vader probeert nog één keer: "Maar je bent het toch niet eens met de standpunten van de paus en de pedofiele priester-toestanden en zo?" Mijn antwoord stelt hem blijkbaar gerust. Ik heb gezegd dat het feit dat ik gelovig ben me totaal niet belet om zelf te blijven denken en kritisch in het leven te staan. Natuurlijk vind ik het verschrikkelijk dat priesters kinderen hebben misbruikt en daarbij misbruik hebben gemaakt van hun vertrouwenspositie. Dat kan volgens mij niet zwaar genoeg bestraft worden. Ik zeg dat ik het van priesters zelf nog erger vind dan van zwemcoaches bijvoorbeeld, juist omdat ik gelovig ben. De vader zegt dat hij benieuwd is hoe zijn dochter zal reageren op mijn lessen.
De leerlingen kennen de parabel van de Barmhartige Samaritaan. Dat zeggen ze toch als ik het hen vraag. Daar ben ik blij om. Ik vraag hen het verhaal te vertellen. Dat lukt vrij goed. Daarna duik ik met hen in de bijbel (jawel, de papieren versie) en gaan we eens even na of het verhaal goed is naverteld en of er geen belangrijke elementen uit het verhaal zijn verdwenen bij het navertellen. Dat blijkt vrij goed mee te vallen. Alleen zijn de woorden niet erg duidelijk. Het spreekt voor zich dat wat meer uitleg bij leviet, parabel, Samaritaan etc geen overbodige luxe is in het 5e jaar. En dan vraag ik of ze me voorbeelden uit hun leven kunnen geven van barmhartigheid. Dat blijkt moeilijker dan ik had gedacht. Een jongen zegt dat hij zich herinnert dat zijn catechiste hem vertelde dat dit betekent dat je een groot hart hebt voor alle mensen, ongeacht wie je voor je hebt of wat je ervaringen met die persoon ook mag zijn. En dat deed hem denken aan een oma van een vriend van hem, die hem vroeger elke woensdagnamiddag naar de muziekschool bracht. Die oma had vaak een wafel voor hen gebakken, of ze had een mignonette-chocolaatje mee of wat dan ook. En altijd kreeg hij er ook één, net als zijn vriend. Hij werd daar steeds erg gelukkig om. Toen die oma onlangs haar man verloor, was hij ook van slag: hij wou iets voor haar doen om duidelijk te maken dat hij haar een lieve mevrouw vond, die hij alle goeds toewenste. Hij vond het kaartje dat zijn mama wou laten afgeven op de begrafenis met de voorgedrukte woorden veel te koud en te afstandelijk. Zijn mama vond het dan weer een beetje ongepast dat hij een mignonette-chocolaatje in de envelop zou hebben toegevoegd. Zelf had ik dit wel zo attent gevonden, maar dat sprak ik toch niet uit. Zomaar iets doen, zonder er iets voor terug te verwachten; handelen vanuit de grootheid van het hart; niet louter redeneren, maar handelen vanuit je gevoel dat het goed is,... dat is wellicht barmhartigheid. En toen kwam er een schat aan leuke voorbeelden van barmhartigheid: een meisje kreeg van een boer zomaar een handdoek om zich af te drogen, toen ze in een plas modder was uitgegleden; een ander mocht bij een buurman haar portfolio gaan uitprinten toen bij haar thuis de inkt van de printer op was en ze de deadline zou missen; een jongen leent al weken de fiets van een vriend van zijn broer om naar het station te rijden, omdat die van hem is gepikt; ... Barmhartigheid: het is zeker ook goedheid zonder wederkerigheid.
Geïnspireerd door de actualiteit vroegen leerlingen van het laatste jaar me wat ik dacht over het opheffen van het hoofddoekenverbod voor Gentse gemeentelijke loketbedienden. Ik vond het wel passend om ook eens in de klas een hoofddoekendebat te organiseren (eigenlijk een debat over het toelaten of verbieden van het dragen van uiterlijke kenmerken van levensbeschouwelijke identiteit in openbare functies). Ik liet de leerlingen in kranten en op nieuwssites zoeken naar argumenten pro en contra een verbod en stelde een moderator en een secretaris aan. Dit resulteerde in een stemming, zoals dat ook op de Gentse gemeenteraad moet zijn gebeurd, maar met een ander resultaat. Uiteindelijk heb ik deze werkvorm toegepast in 4 klassen en in elk van die groepen waren er telkens ongeveer een derde van de leerlingen, die zich bij de stemming aan het eind van het debat onthielden. Tijdens het consolideren merkten we dan ook in elk verslag op dat dit debat helemaal niet eenvoudig is en dat het respect voor de levensbeschouwelijke identiteit van onze medemensen helemaal niet zo vanzelfsprekend is als we zouden willen. Zelf heb ik tot mijn 18e les gehad van iemand met een hoofddoek (mijn leerkracht godsdienst was een kloosterzuster). Brede glimlach bij mijn leerlingen, als ik dit even opmerk. Een opvallende opmerking van een meisje was dat ze aan een loket in elk geval zou kiezen voor iemand die geen hoofddoek draagt. Haar redenering was dat ze onbewust bevooroordeeld is tegenover een moslima, van wie ze instinctief vermoedt dat deze de Nederlandse taal minder goed beheerst dan anderen en ze bijgevolg van haar een minder efficiënte dienstverlening verwacht. Een ander gaf toe dat ze heel raar opkeek toen ze een Sikh het vuilnis zag ophalen in haar buurt. Een jongen vertelde dat zijn moeder steeds onverdraagzaam reageert als ze een vrouw met hoofddoek aan het stuur ziet zitten. Een leerling met stretch-piercings in zijn oren (kleintjes, maar toch) merkte op dat sommige mensen hem ook argwanend bekijken als hij in hun buurt komt. Oudere dames klemmen hun handtas zelfs steviger vast. Vooroordelen zijn blijkbaar typisch voor mensen en in één van de klassen noteerden de leerlingen de zinsnede 'Onbekend maakt onbemind'. Dat kennen we, is ' niet?
"Als je een 'uitgestelde koffie' voor iemand koopt, dan deel je die met iemand zonder je verder om hem/haar te bekommeren. Je doet het goede, omdat je het je kan permitteren, je voelt je er een beter mens door, maar je bekommert je verder niet om de mens, die zich die koffie niet kan veroorloven, niet om zijn verhaal, niet om zijn verdriet. Dat is dan toch een beetje een makkelijke vorm van liefdadigheid, vind je niet, mevrouw?" Mathias Balcaen, een godsdienstleraar, pleitte enkele weken geleden in een opiniestuk in de Standaard om dit niet meteen zo scherp te veroordelen en die uitgestelde koffie te zien als iets wat verwarmt en je solidair maakt met de minderbedeelden. Je wordt een beter mens door te geven en daar is dus niks mis mee. Natuurlijk is het zoveel beter om je meer dan alleen maar solidair te voelen met hen die het minder goed hebben, maar het geven zonder meer is een eerste stap in deze goede richting. Je deelt van wat je hebt met hen die niks of toch veel minder dan jij hebben. Je mag je gerust een beter mens voelen als je deelt zonder meer. Als iedereen zou delen, dan zou de rijkdom op de wereld beter verdeeld worden. (Immanuel Kant in een notedop) Grote organisaties doen nog meer en je steun aan deze NGO's kan structuren solidairder maken. Maar ze beletten je niet om zomaar te geven. Ze beletten je evenmin om met een hippe take away koffie en eentje extra bij een bedelaar te gaan zitten en even met hem te praten over het of zijn leven. Of dat van jou. Uitgestelde koffie draait echt niet uitsluitend om het sussen van je geweten.
Mensen willen het goede doen en het kwade vermijden. Dat is toch waar je als lid van de samenleving wil van uitgaan. Maar de grens tussen goed en kwaad ligt voor iedereen een beetje verschillend. Moet je geld dat uit de lucht komt vallen (cfr. Zedelgem onlangs) naar de politie brengen? Mag je gratis drinken op het schoolfeest als je helpt bij de drankbediening? Mag je de tank van je wagen vullen op de kosten van een verstrooide voorganger? Moet je de kassierster tot 2x toe wijzen op je bak bier, die ze vergeten te scannen is? Moet je de ober vertellen dat je filet pure gegeten hebt in plaats van het veel goedkopere filet américain? Mag je tijdens het babysitten eventjes snel bellen naar je vriendin met de vaste telefoon van je werkgevers? Er bestaat niet echt een consensus over goed en kwaad, zo blijkt uit het klassengesprek. Ik schrijf op het bord: "Uw ja moet ja zijn en uw neen neen en al wat daarbij komt is uit den boze"(Mt 5, 37) Er komt wel wat reactie:"Je kan niet vermijden dat je 'ja' een 'ja, maar' is, want het is toch typisch dat je als mens ook een compromis durft te sluiten. Bijvoorbeeld wanneer iemand je vraagt of je hem altijd zal steunen, dan moet je eerlijkheidshalve toch zeggen dat je hem zal steunen ja, maar niet wanneer zijn handelingen lijnrecht tegenover jouw mening staan." Een meisje zei onomwonden dat ze geen ja kan zeggen als ze haar vragen of ze voorstander is van euthanasie bijvoorbeeld, aangezien ze het lijden van prins Friso van Nederland bijvoorbeeld mensonwaardig vindt en ze in dit geval absoluut pleit voor euthanasie, ook al definieert ze euthanasie als het vrijwillig beëindigen van iemands leven. Volgens haar is de wetenschap wreed tegenover iemand in dergelijke situatie omdat ze in staat is om iemand te veroordelen tot een vegetatief bestaan. Ze vindt het niet 'goed' te noemen dat iemand een mensenleven tot een vegetatief bestaan reduceert, enkel en alleen omdat de wetenschap daartoe in staat is. Ik werd er stil van en ik niet alleen. Het was een waardige (heilige?) stilte waarin we allen verzonken waren in een vreemdsoortig medeleven met hen die zo'n vreselijke situatie moeten doorstaan. Tot een jongen zei: 'Ik zou zelf niet graag als een plant leven; ik hoop dat de mensen rondom mij de juiste beslissing nemen dan.' 'Nee,' zei een andere:' Je moet je wensen officieel meedelen en dan weten de mensen rondom jou wat ze moeten doen om goed te zijn tegenover jou.' Ik vroeg of je zelf dan heer en meester bent in het bepalen van de grens tussen goed en kwaad of dat er iets (een instantie, een religieuze overtuiging, een morele wet,...) of I/iemand (God of medemens) deze grens voor jou kan meebepalen. De antwoorden waren erg verscheiden. Zelf vertelde ik dat ik de leidraad, die Jezus in zijn Blijde Boodschap me aanreikt, met dankbaarheid omarm, omdat deze me een houvast biedt als ik er zelf niet uitkom. De boodschap van Jezus denkt niet voor mij, maar biedt me een denkkader aan voor als ik zelf het noorden dreig te verliezen.
We hadden het over de vraag of de absolute waarheid bestaat. Die bestaat wel, maar is voor de mens wellicht onkenbaar. Een meisje dacht er anders over en zei dat een rechter bijvoorbeeld toch wel de absolute waarheid moet kennen en dat hij die kan te weten komen door goed naar alle partijen te luisteren en de puzzelstukjes in elkaar te passen. Ik zei dat ik dat toch durf in vraag te stellen aangezien slachtoffer, dader, getuige en deskundigen allen hun interpretatie geven van wat zij de waarheid geloven te zijn. En ook: de waarheid is méér dan de som van de deelwaarheden. We moeten wel proberen de absolute waarheid zo goed mogelijk te benaderen en tegelijkertijd beseffen dat we ook hier weer onderhevig zijn aan onze eigen interpretatie van de waarheid. Rechtspraak ambieert het blootleggen van de waarheid, het straffen van de dader en het compenseren van het slachtoffer en dit alles in een uitspraak die naar eer en geweten zoveel mogelijk ontdaan is van subjectieve motieven.
Ik vertelde over Heidegger en zijn opvatting over de waarheid. En een leerling vertelde dat haar oma te pas en te onpas zegt: 'Ieder zijn waarheid', en dat ze haar groot gelijk heeft. Het gaat natuurlijk ook over oprechtheid en authenticiteit.
We hadden het tenslotte ook over het dwarrelende geld in Zedelgem en over wat zij zouden doen mocht het geld voor het oprapen liggen en wat ze zouden moéten doen. Een leerling zei: "In theorie geef ik het terug, maar de waarheid is dat ik toch een beetje zou zeuren in het exacte bedrag."
Eén van de jongens uit het laatste jaar vertelde deze week dat hij bijna elke zondag naar de kerk gaat. Echt verwonderd waren de klasgenoten (gelukkig) niet, want ze wisten al dat deze graag geziene klasgenoot gelovig was. "Eigenlijk zou ik het ook niet erg vinden als we thuis wat vaker gingen dan 2 of 3 keer per jaar", bekende een meisje:" maar ik verveel me wel tijdens de mis eerlijk gezegd. Heb jij dat nooit?" De jongen bekende dat hij niet altijd even attent blijft en dat zijn gedachten vaak weg dwalen (dat was me tijdens de les ook al opgevallen), maar dat hij toch vooral naar de lezingen en de homilie probeert te luisteren. Zijn pastoor blijkt een gedreven predikant te zijn, die er in slaagt om de bijbel bij de mensen te brengen. Een andere leerlinge vroeg me of ik me ook soms verveel tijdens de eucharistieviering. Ik moest toegeven dat ik daar wel eens last van heb, vooral als de verkleutering zo groot is, dat ik me afvraag of de voorganger de kerkgangers wel au sérieux neemt. Maar ik kan ook intens genieten van een viering waarin de diepere betekenis van het woord van God me wordt uitgelegd en me stof tot nadenken bezorgt voor de rest van de week. Het is niet onbelangrijk als je als gelovige bepaalde bijbelteksten steeds opnieuw hoort, en de priester erin slaagt om telkens nieuwe lagen van het verhaal naar boven te halen en je als het ware een spiegel kan voorhouden, waardoor je gedwongen wordt om kritisch naar jezelf te kijken. Een inspirerende visie op het woord van de Heer, met een bezielende tip om in de voetsporen van de mensgeworden Zoon van God te treden: daar wil ik wekelijks door geboeid worden. Maar dat is niet altijd het geval. Ik ben wel eens niet bij de les. Soms moet ik heel lang nadenken om me het evangelie nog te herinneren twee dagen later.
In de les komt wel vaker de vraag of ik denk dat je een christen moet zijn om een goed (of beter) mens te zijn. Vaak koppel ik de vraag terug:"Wat denk jij dat een christen tot een beter mens maakt?" Deze week kwam weer een interessant antwoord naar boven. Een meisje had veel nagedacht over de steniging van de overspelige vrouw en Jezus die zei:"Hij die zonder zonde is, werpe de eerste steen", waarop allen een voor een weggingen. Zij vond dat dit christenen oproept om anderen niet te veroordelen, want we zijn allen zondaars. "Neem nu bijvoorbeeld roddelen: allemaal maken we er ons al eens schuldig aan. Wie is er niet gebeten om een gênant detail over iemands leven meteen door te vertellen? Dus roept Jezus ons op om kritisch over onszelf na te denken, vooraleer we over anderen oordelen." Ik verwees hen naar het zevende hoofdstuk van het evangelie van Matheüs. We hebben het samen gelezen en ik vroeg hen om een vers uit te kiezen waar ze zelf een blijde boodschap aan hadden. Vers 3 (Wat kijk je naar de splinter in het oog van een ander, terwijl je de balk in je eigen oog niet opmerkt?) was veruit het populairste antwoord. "Wordt een christen een beter mens wanneer hij deze boodschap tracht waar te maken in zijn leven?" Sam vond van wel, maar hij voegde eraan toe dat je daarvoor geen christen hoeft te zijn. Natuurlijk zijn er ook niet-christenen, die proberen kritischer te kijken naar hun eigen handelen en anderen minder scherp proberen te benaderen. Het gaat natuurlijk om datgene waar je je door laat inspireren. Voor christenen is dat de Mensgeworden Zoon van God en Zijn Blijde Boodschap. Het Woord van God is geopenbaard in zijn Mensgeworden Zoon, en dat maakt het christelijk geloof ook zo uniek. Het is, denk ik, een beetje als betekenisloze streepjes en bolletjes op een partituur, die plots verstaanbaar worden, wanneer iemand ze gaat spelen. Sam knikt, maar merkt op dat een moslim hetzelfde gevoel heeft als hij de Koran leest. Misschien schuilt hierin een opdracht om als christen toch iets meer de bijbel te gaan lezen?
Door een eigenaardige kronkel in onze hersenen concludeerden we vandaag in de les dat ons mens-zijn zich vooral manifesteert in wat voor soort medemens we zijn. Sta je je plaats af op de bus voor een oudere persoon? Erger je je mateloos aan de gebrekkige rijkunsten van chauffeurs (in casu die van de allochtone vrouw mét hoofddoek) en hoe uit je dat dan? Ben je een prater of een luisteraar? Word je vooral boos als aan jouw vrijheden wordt geraakt of verdedig je ook de rechten van de mens wanneer een ander onrecht wordt aangedaan? Zet je je muziek loeihard, ook al weet je dat de bemoeizieke buurvrouw daar horendol van wordt? Wacht je netjes je beurt af als je op de trein moet stappen? ... De graad van je menselijkheid was volgens een van de leerlingen vooral meetbaar door de manier waarop je de ander centraal stelt in zulke dagdagelijkse situaties. Nee, zei aan ander: anderen houden ook geen rekening met jou. Als je zelf knoeit in de rijles, die je vader je geeft, dan zie je meer opgestoken middenvingers dan duimen. Diezelfde vader kijkt niet naar de goede punten op je rapport, maar zaagt je de oren van je hoofd om die ene 4/10. Akkoord: dat laatste voorbeeld kan je plaatsen omdat je vader je moet opvoeden en daarbij hoort ook streng zijn ten opzichte van de zoon, die zijn schoolwerk al te vaak verwaarloost. Maar toch ervaren vele jongeren dat niet iedereen de wereld wil verbeteren door met zichzelf te beginnen en dat doet hen dan weer meer inzetten op zelfontplooiing dan op naastenliefde. Een leerlinge merkte op dat ze het toch leuk vindt om iets goed te doen, zomaar, zonder er iets terug voor te verwachten. Het schenkt haar voldoening om goed mens te zijn, zegt ze. Ze wil niet alleen maar met zichzelf bezig zijn. Alhoewel: een groepswerk vindt ze dan weer heel vervelend, omdat ze er op voorhand zo van kan raden wie met het grootste werk of de vervelendste klussen zal opgezadeld worden. Er werden concrete voorbeelden gegeven en de geviseerde dader (of in dit geval: niet-doener) gaf het grootmoedig toe: hij had bij dat bepaalde groepswerk schandalig geprofiteerd van de huisvlijt van het meisje met wie hij moest samenwerken. Maar hij had haar achteraf uitgebreid bedankt en gezegd dat het dankzij haar was dat ze zo'n mooi cijfer hadden behaald. Toch voelde zij zich tekort gedaan. 'Hoe kan je een beter mens worden?", vroeg ik hen. "Door meer rekening te houden met de ander", klonk het. Niet jezelf in het centrum plaatsen, maar leren genieten van het goed gevoel dat je krijgt als je anderen zomaar gelukkig maakt. Mooi, hé.
Een meisje vroeg me tijdens de les wat ik vond van de nieuwe paus. Ik heb geantwoord dat ik hem onvoldoende ken om een gefundeerd oordeel te vellen, maar dat het me wel blij maakt dat hij de naam Franciscus koos en daarmee wou duidelijk maken dat de Kerk een prioritaire keuze voor de armen moet maken. Toch leek ze vooral te polsen naar mijn verwachtingen op het gebied van veranderingen in de Kerk. Ik zei haar dat ik het scherp stellen van een radicale keuze voor de minderbedeelden toch al een positieve verandering wil noemen, maar het meisje wou me graag horen zeggen dat ik hoopte dat de paus het celibaat zou afschaffen, vrouwen zou toelaten in het priesterambt, het homohuwelijk zou goedkeuren, etcetera. Ik zei dat ik persoonlijk niet verwacht dat deze standpunten van vandaag op morgen zou worden ingenomen. "Maakt dat je niet boos of opstandig dan?" Ik zou liegen als ik nee zei, maar ik vroeg haar of ze zelf hoopte dat de nieuwe paus voor die ommekeer zou zorgen en of ze dan zelf positiever zou staan tegenover de Kerk. Een ander meisje antwoordde in haar plaats dat ze het vooral raar zou vinden als alles ineens zodanig zou veranderen om alleen maar zieltjes te winnen. En ze voegde er aan toe: "Het is nu trouwens toch te laat. Meer dan 90% van de West-Europeanen hebben genoeg van Kerk en paus en zo." Waar ze het cijfer vandaan haalt heb ik niet gevraagd. Maar ik vroeg haar wel of de boodschap van Jezus ook een anachronisme is. Ze glimlachte ietwat verlegen: "Ik begrijp wel wat u bedoelt, mevrouw, maar denkt u zelf niet dat het te laat is voor de Kerk om nu nog te veranderen? Niemand luistert toch nog naar de paus?" Ik antwoordde dat het morele gezag van paus en Kerk inderdaad is afgenomen tegenover enkele decennia geleden, maar dat de Boodschap van naastenliefde en keuze voor de zwaksten brandend actueel blijft, volgens mij. "Er zijn ook mensen, die blij zijn dat de Kerk rechtlijnig blijft in haar moreel denken en niet meeloopt met de hype van de dag." "Ik niet, mevrouw: ik vind dat de Kerk blij moet zijn als mensen goed zijn voor elkaar, een warm nest geven aan kinderen, ook al zijn de ouders allebei bijvoorbeeld mannen. Dat is nu eenmaal belangrijk in de 21e eeuw. U heeft trouwens zelf gezegd dat u een beetje bang bent van mensen, die nooit of te nimmer hun mening willen herzien. Maar ik begrijp natuurlijk wel dat u als godsdienstleerkracht niet zomaar tegen de Kerk kunt staan spreken." Brede glimlach en knipoog.
Vandaag legde ik uit dat Feuerbach God een projectie van de mens noemde en merkte ik op dat ik het zelfs mocht hij gelijk hebben een goed idee vind om te leven vanuit je geloof in God. Tenminste: als je er een betere mens van wordt. Meteen kwam eentje op de proppen met het artikel uit de Morgen (ja, wij hebben kranten op school-al was het in dit geval een ingefluisterd gegeven) waaruit blijkt dat Moeder Theresa op z'n minst dubieuze geldstromen heeft aanvaard. Er wordt eveneens melding gemaakt van geheime bankrekeningen. "Ferme heilige, mevrouw." Ze is nog niet heilig verklaard, maar wel zalig, zei ik. Dat was zwak, ik weet het. Toen zei ik naar waarheid dat ik het niet wist en dat ik hoopte dat het verhaal niet zal kloppen, want dat moeder Theresa inderdaad een belangrijke voorbeeldfiguur uit de 20e eeuw genoemd mag worden. Als het wel waar blijkt te zijn, dan kan dit natuurlijk niet en hoop ik dat de heiligverklaring ook niet door zal gaan, want de Kerk heeft volgens mij nood aan goede voorbeelden, oprechte heiligen. De juf van Nederlands had met een grote glimlach de leerlingen dit nieuwtje verteld en hen aangeraden om mij ermee te confronteren. Ook deze juf moet alvast geen gooi meer doen naar het heilig-worden-verklaard.
Het is lastig, vind ik, als we als godsdienstleerkracht met dergelijke verhalen worden geconfronteerd. Ik denk terug aan de voorbije pedofilieschandalen, de doofpotoperaties en dergelijke meer. Volgens mij moeten we dan niet de kromme situaties recht gaan praten. In de eerste plaats wil ik dit niet doen omdat de Kerk zelf al te vaak het belerende vingertjes heen en weer liet zwaaien en ik het niet erg fair vind als dit niet samengaat met de hand in eigen boezem te steken. De bijbelcitaten die hierbij passen zijn talrijk en hoef ik hier niet te herhalen allicht. Ze zijn bovendien heel erg juist. Deze zaak is er wellicht weer één dat men 'tot op het bot' zal uitzoeken. Ik hoop in elk geval dat men het niet zal proberen goed te praten, want dat hebben we - niet in het minst vanuit de katholieke zuil in ons land- al iets te vaak laten gebeuren. Geen dubbele moraal alsjeblieft. Duidelijkheid en berouw zouden een frisse bries zijn. Hopelijk hebben we deze les geleerd.
godsdienstleerkracht uit de 21e eeuw
