http://opinie.deredactie.be/2010/06/14/n-va-hoe-het-groeide/#comment-32981

N-VA: hoe het groeide

We schrijven lente 2002.
Het was één van de eerste keren dat ik het op tv mocht komen uitleggen. En het was ook één van de eerste tv-optredens van Bart De Wever. We zaten samen in het debatprogramma ‘Trommels en Trompetten’ van Marc Reynebeau op Canvas. Het thema was nationalisme. We waren daar beiden academisch mee bezig – beiden werkten we aan een doctoraat, hij aan de KUL, ik aan de UA – en we hadden er elk een duidelijk andere visie op.

De hand van Bart De Wever

Enkele maanden eerder was de N-VA boven de doopvont gehouden als de Vlaams-radicale en rechtse opvolger van de Volksunie. Het boegbeeld van die partij was Geert Bourgeois, maar op de achtergrond speelde Bart De Wever al een belangrijke rol, vooral op inhoudelijk vlak, want hij was één van de mensen die de pen had vastgehouden van het partijprogramma.

Het was mij eerder al eens opgevallen, maar tijdens die uitzending merkte ik het zeer duidelijk: De Wever was, behalve een intellectueel, ook een politiek talent. Een uitstekende debater vooral. Hij zat er in die uitzending weliswaar wat ongemakkelijk bij (net als ik), maar zijn verhaal was glashelder. En vooral rationeel. Ik herinner mij nog goed dat hij zich toen al met kracht verzette tegen het beeld van de romantische Vlaams-nationalist die in korte broek op de Groeningenkouter met een Vlaamse vlag staat te zwaaien.

Niet het traditionele verhaal

Hij vertelde niet het traditionele Vlaams-nationalistische verhaal, dat toen nog vaak de boventoon voerde. Dat klassieke verhaal baseert de noodzaak aan meer Vlaamse autonomie vooral op het bestaan van een Vlaamse natie, een Vlaams volk, een Vlaamse identiteit, een Vlaamse cultuur. Het discours van een Luc Vandenbrande, Vlaams minister-president voor CD&V tijdens de jaren 1990, viel daar bijvoorbeeld nog onder. Telkens men hem vroeg wat die Vlaamse identiteit precies inhield stond hij met zijn mond vol tanden, maar ze was wel de dwingende reden voor een grote staatshervorming.

Bart De Wever zal je – alleszins en public – nooit de Vlaamse autonomie horen verdedigen vanuit het bestaan van een Vlaamse, natie, cultuur of volk. De Wever had van in het begin door dat je in de huidige maatschappelijke context met zo’n verhaal geen levensvatbare partij meer uitbouwt. Toen al bracht hij het verhaal van de twee democratieën in één land.

Voor een deel is dat natuurlijk een rationalisering van een vooral emotionele overtuiging. Want laat er geen onduidelijkheid over bestaan: De Wever was en is een nationalist, een harde nationalist zelfs. Hij gaat nog steeds jaarlijks naar het Vlaams-nationaal Zangfeest. Maar hij weet perfect hoe in te spelen op de veranderde maatschappelijke context.

Geen intellectueel onderbouwd antwoord

Sommigen, vooral aan Franstalige kant, maken de fout om niet goed naar dat discours te luisteren en er ook echt een intellectueel onderbouwd antwoord op te geven. Dat zag ik vorige week weer mooi geïllustreerd tijdens het debat tussen De Wever en Louis Michel, dat De Standaard en Le Soir hadden georganiseerd in de AB. Michel stelde teleur. Hij was zeer scherp tegenover De Wever, maar viel hem enkel aan op zijn nationalisme, dat met alle mogelijke negatieve eigenschappen werd beladen (het hoogtepunt was toen hij De Wever verweet een ‘solitude triste’ te vertegenwoordigen). Natuurlijk kan je in een debat benadrukken dat zich achter het rationele discours van De Wever een nationalist bevindt en dat nationalisme nefaste trekken heeft. Maar als je reactie daarbij blijft, blijf je natuurlijk steken in intentieprocessen en ga je het debat ten gronde niet aan, waardoor je alleen preekt voor de overtuigden.

Dat was deels ook het probleem met de aanvallen op De Wever vanuit Vlaamse partijen tijdens deze campagne. Het bleef vaak steken in de beschuldiging: u bent voor separatisme. Geen onterechte opmerking, maar tegelijk bestreed men niet de fundamentele argumenten en visie van De Wever. Toppunt daarvan was de Open VLD die erin slaagde zich op communautair vlak als een N-VA-light te presenteren en mee te gaan in de strategie van De Wever door plots de juridische fictie van het ‘confederalisme’ te omarmen. Zelfs Groen!, dat ten gronde wellicht de visie op federalisme heeft die het meest tegengesteld is aan die van N-VA, durfde die niet te ontplooien, durfde dat debat ten gronde niet aan en bleef steken in het verhaal dat het verschil met N-VA en anderen was dat zij wél goede contacten hadden met hun zusterpartij, Ecolo. Geen onbelangrijk argument, maar nu niet meteen een duidelijke uitgewerkte visie op staatshervorming.

De lente van 2002

Maar terug naar de lente van 2002. Wat ik toen niet kon vermoeden was dat Bart De Wever ooit de populairste politicus in Vlaanderen zou worden. Want zijn discours – hoewel het volgens mij ook toen al een heel aantal onrealistische en soms simplistische elementen bevatte – was duidelijk intellectualistisch. Je moest al redelijk goed op de hoogte zijn van de politieke situatie om hem te kunnen volgen. Natuurlijk paste hij zijn discours toen ook al wel aan het publiek aan. En Marc Reynebeau en Canvas leenden zich veel meer tot een intellectualistisch discours dan een lokale partijbijeenkomst.

Maar de N-VA speelde dat intellectualistische, serieuze toen ook echt uit. Het was de tijd van Steve Stevaert, van de leuke meisjes en jongens van paars. En van de tv-formats die hen op het lijf geschreven waren. Het soort tv-formats die met name Siegfried Bracke op de openbare omroep had geïntroduceerd en verdedigde. De N-VA verzette zich daartegen. Met name Geert Bourgeois had er een broertje aan dood. De partij stelde ooit aan de andere partijen een soort deontologische code voor, waarbij politici zich zouden engageren om niet aan spelletjesprogramma’s deel te nemen.

Ik had toen niet kunnen vermoeden dat Bart De Wever enkele jaren later wereldbekend in Vlaanderen zou worden dankzij het tv-spelletje ‘De Slimste Mens ter Wereld’ of dat hij op de cover van P-magazine zou prijken met zijn hand op de frêle schouder van Miss België. En nog minder dat Siegfried Bracke voor de N-VA een lijst zou trekken.

Het discours werd sloganesker

Het discours van De Wever werd ook gaandeweg veel minder intellectualistisch, het kreeg meer uitgesproken anti-establishment en populistische kantjes. En het werd meer sloganesk. En tegelijk minder radicaal-communautair, minder separatistisch. Een duidelijke evolutie, een ‘bocht’ zo u wil, in het profiel en discours van de N-VA die ondertussen de Lijst De Wever werd. Zo slaagde De Wever erin om het hele rechtse spectrum van de Vlaamse politieke kaart te hertekenen en zowel kiezers van christelijk centrum-rechts, liberaal rechts, populistisch rechts en extreem-rechts aan te spreken. Het laatste jaar zag je dat steeds meer aankomen. Ik zag hem ook evolueren telkens ik hem tijdens die jaren tegenkwam.

Maar in 2002 had ik niet kunnen vermoeden dat ik De Wever acht jaar later op een lente-ochtend zou terugzien in de studio’s van Radio 2 in Antwerpen om daar zijn tsunami-overwinning bij de federale verkiezingen te becommentariëren. De Wever zelf ook niet.

Dave Sinardet