Voor de eerste keer sinds 1946 zijn de socialisten niet meer de grootste politieke formatie in Franstalig België. Noch in stemmenaantal, noch in zetels. De liberalen steken hen meteen met drie zetels voorbij. Bovendien lijkt de PS een oppositiekuur tegemoet te gaan. Een historisch feit?

Toch eerst enkele nuances. Zuiver op basis van de cijfers is de nederlaag van de PS niet meteen historisch te noemen. In 1999 haalden de Franstalige socialisten een lager percentage dan nu, evenals een zetel minder (19 toen in plaats van twintig nu). Maar ze bleven wel nipt groter dan de liberalen (achttien zetels) en stapten toch mee in een regering.

Op de lange termijn bekeken is het verlies van hun koppositie bovendien vooral toe te schrijven aan de gestage opgang van de Franstalige liberale partij, die nu - weliswaar mede door de daling van de PS - deze laatste ook effectief voorbijsteekt.

Dat de PS nu wellicht naar de oppositiebanken verhuist, is ook niet uitzonderlijk. Van 1981 tot 1988 (oftewel van Martens V tot VII) had België ook al een rooms-blauwe regering. Het (Vlaamse) beeld van een eeuwig regerende PS valt dus eveneens te nuanceren.

De naakte feiten vertellen dus een iets genuanceerder verhaal. Politiek is echter meer dan rekenwerk, het is vooral ook symboliek. Dat de PS de leiderspositie verliest, wordt in Franstalig België als een historische omwenteling gezien. De uitspraak van MR-kopman Didier Reynders dat het zwaartepunt in de Franstalige politiek verlegd is, vat dat goed samen.

Bovendien brengt het ook het einde van een bepaald soort socialisme dichterbij. Dit resultaat veroorzaakt wellicht de psychologische schok die een veel grondiger opkuis van sommige partijfederaties, met name in Charleroi, mogelijk maakt. Zowel de PS zelf als alle politieke observatoren in Franstalig België leggen de schuld voor het debacle unaniem bij de onophoudelijke stroom schandalen.

Tot nu toe kon of wou Di Rupo daar niet te ver in gaan. Deels omdat de macht van de partijfederaties tegenover de centrale leiding binnen de PS nog steeds vrij sterk is (in tegenstelling tot zijn imago in Vlaanderen is Di Rupo op dat vlak alvast niet almachtig). Deels omdat de hoge electorale scores van de partij in Henegouwen in belangrijke mate aan die oude Carolo-socialisten en consorten te danken zijn.

Dat laatste is nu duidelijk minder het geval. In Charleroi verliest de PS bijna vijftien procent. En zelfs al mogen de gecompromitteerde PS'ers nog stemmen opleveren, het lijkt er sterk op dat ze steeds meer het imago van de hele partij kleuren en zo ook op andere plaatsen voor verlies zorgen.

In die zin kan deze nederlaag voor Di Rupo toch nog een verhulde zegen worden. Als hij er tenminste niet zelf het slachtoffer van wordt. Di Rupo mag de afdeling van Charleroi nu dan wel onder curatele plaatsen en de burgemeester vragen af te treden, dat hij dat niet eerder deed maakt hem tot de eindverantwoordelijke van het slechte verkiezingsresultaat.

Hoewel het woord 'historisch' veel te vaak wordt misbruikt om verkiezingsuitslagen te interpreteren, lijkt het in de huidige Waalse context dus toch niet geheel onbegrijpelijk.

Maar eigenlijk zou je verwachten dat deze Franstalige stembusslag nog sterker als historisch wordt gepercipieerd aan Vlaamse kant, aangezien daar de PS en Wallonië steeds meer tot synoniemen zijn uitgegroeid. Het standpunt van Di Rupo is meestal niet (alleen) het PS-standpunt, maar het Waals standpunt. Dat plotseling de liberalen ruim de grootste partij zijn geworden, strookt dus niet met dat vastgeroeste beeld. Daardoor zou het verrassingseffect groter moeten zijn dan aan Franstalige kant, waar de MR niet noodzakelijk als minder Waals wordt beschouwd dan de PS (behalve door de historiografen van de Waalse beweging).

Het zou ook een tweedeling tussen de Vlaamse voorstanders van meer regionale autonomie sterker aan de oppervlakte kunnen brengen.

Aan de ene kant zijn er separatistische partijen als Vlaams Belang en N-VA, wier politieke streefdoel een onafhankelijk Vlaanderen is, en die de PS als een bruikbaar symbool zien om dat dichterbij te brengen. De gelijkschakeling Di Rupo = PS = Wallonië werd tot nieuwe hoogten gebracht in de N-VA-campagne, waar we door middel van een gevarendriehoek met een strikje erin werden gewaarschuwd voor de boze man in het zuiden die Vlaanderen zou verst(r)ikken.

Dat Vlaams Belang en N-VA zich niet meteen aan dezelfde kant van het ideologische spectrum bevinden als Di Rupo, speelt natuurlijk mee, maar als Wallonië plots rechtser zou kleuren dan Vlaanderen zouden deze partijen er niet minder separatistisch om worden. Hun gefoeter tegen de PS ten spijt, kunnen deze partijen in wezen niet gelukkig zijn met het verlies van Di Rupo.

Aan de andere kant zijn er politici in verschillende Vlaamse partijen, die niet zozeer de staat willen hervormen omdat ze absoluut minder België willen, maar wel omdat ze het gevoel hebben dat met name de PS een rem vormt op een aantal hervormingen die ze voorstaan (en waarvan ze meestal menen dat er in Vlaanderen een consensus over bestaat). Ook deze bevinden zich eerder aan de rechterzijde van het politieke spectrum, maar zeker niet uitsluitend. Zo is het standpunt van de SP.A over de regionalisering van de arbeidsmarkt grotendeels ingegeven door Frank Vandenbroucke die, toen hij minister van Werk was in de federale regering, zich in zijn beleid van activering van werklozen geblokkeerd voelde, omdat de PS dit naar het Frans placht te vertalen als een 'chasse aux chômeurs'. Ook de meeste CD&V-ers behoren, in tegenstelling tot hun kartelgenoten, tot deze strekking.

Komt er een centrum-rechtse regering, dan zou men bijgevolg niet mogen uitsluiten dat aan de verzuchtingen van deze 'pragmatische' staatshervormers deels tegemoet wordt gekomen zonder doorgedreven staatshervorming, omdat op een aantal terreinen een ander beleid kan worden gevoerd.

Alvast Didier Reynders hoopt of anticipeert daar al op, getuige een andere door hem meermaals herhaalde uitspraak: dat de PS niet meer de grootste partij van Wallonië is, is een staatshervorming op zich.

Het is dan ook geen toeval dat het bikkelharde discours van Reynders over de PS tijdens de kiescampagne bij momenten sterk deed denken aan het anti-PS-discours van bepaalde Vlaamse partijen, en met name van Yves Leterme en zijn kartel. In dat licht bekeken zou je met een boutade kunnen stellen dat de standpunten van CD&V en MR over staatshervorming ook weer niet zo gek ver uit elkaar liggen.

Dave Sinardet is politicoloog aan de Universiteit Antwerpen.

17-06-2007, 14:31 Geschreven door BulaMatari