Bruno Yammine, Belg en anti-separatist!

Het recht om Belg te blijven

EEN GEMEENSCHAPPELIJKE CULTUUR VERDEELD DOOR TAAL

'De Belgen flirten met de schizofrenie, maar ze doen dat op een bewonderenswaardige manier.' Pol De Wilde

De in België wonende Brit RICHARD HILL bekijkt onze communautaire problemen al veertig jaar met stijgende verbazing. 'Vlamingen en Walen hebben op cultureel vlak meer met elkaar gemeen dan je op het eerste gezicht zou denken.'

Een kleine veertig jaar geleden heb ik mijn vaderland ingeruild voor België. Ik heb mijn thuisland vaarwel gezegd, omdat de vergeldingspolitiek (ik heb het nu over eind jaren zestig) en het subtiele, maar vernietigende klassensysteem al te zwaar op mijn gemoed begonnen te wegen. Het was een hele verademing om terecht te komen in een relatief evenwichtig land als België, al leek de politiek toch ook wel wat bizarre trekjes te vertonen.

Je hoort je neus niet in andermans zaken te steken, maar als bewonderaar en inwoner van dit land, voel ik me al net zo betrokken bij al dat geklets over een mogelijke splitsing als veel echte Belgen.

Ik kan wel enige sympathie opbrengen voor de oprichting van een 'Vlaamse staat', maar het idee lijkt me haaks te staan op de wereld waarin we leven. De meeste zogenaamde nationale staten van Europa staan een steeds groter deel van hun soevereiniteit en hun culturele identiteit af aan wat 'het Europese ideaal' wordt genoemd. In bepaalde gevallen gebeurt dat zelfs zonder dat de betrokken landen er erg in hebben. België heeft er alles aan gedaan om dat Europese ideaal in de praktijk om te zetten, en de meeste Belgen zijn al net zo internationaal en ruimdenkend als de andere Europeanen. Maar nu willen veel Belgen het proces omkeren.

Behalve de taal zijn de enige echte verschillen tussen de Vlamingen en de Franstaligen verschillen op vlak van gedrag, en dat moeten de voorstanders van een splitsing dringend gaan inzien. Zo valt het me bijvoorbeeld op dat Vlamingen graag meteen terzake komen, terwijl de Walen liever wat om de hete brij heen draaien. Maar dat is een verschil in gedrag, en daar maakt ook de taal deel van uit.

Beide landsdelen hebben hun onderliggende systeem van waarden en normen dan weer wel met mekaar gemeen. Zowel de Vlamingen als de Franstaligen weten de aangename dingen van het leven wel te smaken en zijn uiteindelijk pragmatisch ingesteld. En waarom zouden we een land moeten splitsen om een aantal gedragsverschillen? Moeten we dan meteen ook de wereld opsplitsen in twee groepen, in hen die mayonaise op hun frieten scheppen en hen die dat niet doen?

Uit studies van Jan Kerkhofs van de KULeuven blijkt dat er een consensus bestaat over de fundamentele kwesties, en dat Vlamingen en Walen op het vlak van normen en waarden onderling meer met mekaar gemeen hebben dan de Vlamingen met de Nederlanders en de Walen met de Fransen.

Ook Francis Heylighen van de VUB volgt de evolutie op de voet: 'Hoewel de Vlaamse en de Waalse cultuur op verschillende vlakken van mekaar verschillen (zoals te verwachten was, leunen de Vlamingen dichter aan bij de meer gedisciplineerde Noord-Europese, Germaanse cultuur, en hangen de Walen de levenslustige, mediterrane, Romaanse cultuur aan), hebben ze meer met mekaar gemeen dan de meeste mensen willen toegeven.'

Het was overigens cartoonist Jean-Paul Picha die zei dat je de Belgische cultuur alleen kunt kenschetsen als je de verschillen met de cultuur van buurlanden Frankrijk, Duitsland, Engeland en (vooral !) Nederland in de verf zet. In dat opzicht laat Geert Hofstede, de meest vooraanstaande interculturalist ter wereld, er geen twijfel over bestaan. Hij zegt dat de culturele verschillen tussen twee buurlanden in heel Europa nergens groter zijn dan die tussen Nederland en België. En hij kan het weten, want hij is een Nederlander. Intussen schrijft de Britse interculturalist John Mole: 'De Walen voelen zich beledigd als je ze als zonderlinge Fransen beschouwt!'

Veel Vlamingen kunnen zich niet van de indruk ontdoen dat de Walen zich om niks druk maken en een ongeorganiseerd volkje zijn. De Walen op hun beurt vinden veel Vlamingen dan weer streng. Het is in elk geval zo dat hun macropolitieke voorkeuren van mekaar verschillen: de Vlamingen zijn veeleer behoudsgezind, terwijl de Walen naar het socialisme neigen. Dat verschil is voornamelijk het gevolg van de verschillende leefwereld en geschiedenis van de twee gemeenschappen. Maar als je beide landsdelen van op een afstand bekijkt, zijn het vooral de gemeenschappelijke kenmerken die in het oog springen.

Ik ben van oordeel dat de Nederlandstaligen er vaak niet in slagen om het onderscheid te maken tussen de Brusselse Franstaligen en de Walen. Beide groepen spreken Frans, maar ze houden er vaak een heel andere mentaliteit op na. Stadsmensen zijn immers geen plattelandsmensen. Het probleem is dat de stedelingen - en dat geldt voor alle steden - met hun gebruiken en hun uiterlijke vertoon de anderen van zich kunnen vervreemden. Maar de BCBG-mentaliteit die me jaren geleden opviel toen ik pas in 'de hoofdstad van Europa' woonde, is met de tijd gelukkig afgezwakt.

George Bernard Shaw noemde de Amerikanen en de Britten ooit 'twee naties verdeeld door een gemeenschappelijke taal'. Zo kunnen we België 'een gemeenschappelijke cultuur verdeeld door de taal' noemen.

België is 'een ongelukje van de politiek van andere landen' en bevindt zich op de breuklijn van de geschiedenis. Het land zit geprangd tussen de Germaanse en de Romaanse volkeren, en daarmee meteen ook tussen de twee meerderheidsculturen van West-Europa. Veel Belgen, en God zegene hen, flirten met de schizofrenie, net omdat ze in zichzelf dat evenwicht moeten vinden tussen die twee verschillende manieren van omgaan met de realiteit.

De meeste Belgen slagen daar wonderwel in en zijn een toonbeeld voor ons allemaal. Maar het valt me ook op dat veel jongeren tegenwoordig maar weinig tijd over hebben voor de andere gemeenschap, of dat ze er zich niet om bekommeren. De meesten van hen beseffen dan ook niet dat ze met de samensmelting van die twee grote culturen iets in handen hebben waar veel andere Europeanen hen alleen maar om kunnen benijden en dat de sleutel is voor de toekomst van Europa en van de rest van de wereld.

In de loop van de voorbije veertig jaar heb ik met honderden 'geprivilegieerde immigranten' gesproken, met Amerikanen, Britten en andere Europeanen. In hun eerste jaren in het land vonden ze dat alles wat maar fout kon lopen, ook fout liep. Maar zodra ze vijf jaar in België hebben gewoond, willen ze er niet meer weg. Als je hun vraagt wat hen uiteindelijk over de streep heeft getrokken, mompelen ze altijd iets over 'de levenskwaliteit'.

Richard Hill is de auteur van 'The Art of Being Belgian' en 'We Europeans'.