Het Bijbelboek 2 Koningen sluit af met hoofdstuk 25 en de geschiedenis van de val van Jeruzalem gevolgd door de vernietiging van de eerste Tempel door de hand van de Babyloniërs. Het doel van het artikel is het jaartal van deze gebeurtenis op de tijdsbalk van de westerse jaartelling te verankeren. Wanneer men onderzoek naar dit jaartal voert komen twee gehanteerde jaartallen naar voren: 587 of 586 v. Chr. Over de (Joodse) maand en de dag wordt niet van mening verschild, tenzij dan over kleine details die ook in dit artikel aan bod zullen komen.

Hierna eerst het betreffende Bijbelgedeelte:

2 Koningen 25:1 En het geschiedde in het negende jaar zijner regering, in de tiende maand, op den tienden der maand, dat Nebukadnezar, de koning van Babel, kwam tegen Jeruzalem, hij en zijn ganse heir, en legerde zich tegen haar; en zij bouwden tegen haar sterkten rondom. 2 Zo kwam de stad in belegering, tot in het elfde jaar van den koning Zedekia. 3 Op den negenden der vierde maand, als de honger in de stad sterk werd, en het volk des lands geen brood had, 4 Toen werd de stad doorgebroken, en al de krijgslieden vloden des nachts door den weg der poort, tussen de twee muren, die aan des konings hof waren (de Chaldeeën nu waren tegen de stad rondom), en de koning trok door den weg des vlakken velds. 5 Doch het heir der Chaldeeën jaagde den koning na, en zij achterhaalden hem in de vlakke velden van Jericho, en al zijn heir werd van bij hem verstrooid. 6 Zij dan grepen den koning, en voerden hem opwaarts tot den koning van Babel, naar Ribla; en zij spraken een oordeel tegen hem.

7 En zij slachtten de zonen van Zedekia voor zijn ogen, en men verblindde Zedekia 's ogen, en zij bonden hem met twee koperen ketenen, en voerden hem naar Babel. 8 Daarna in de vijfde maand, op den zevenden der maand (dit was het negentiende jaar van Nebukadnezar, den koning van Babel) kwam Nebuzaradan, de overste der trawanten, de knecht des konings van Babel, te Jeruzalem.

9 En hij verbrandde het huis des HEEREN, en het huis des konings, mitsgaders alle huizen van Jeruzalem; en alle huizen der groten verbrandde hij met vuur. 10 En het ganse heir de Chaldeeën, dat met den overste der trawanten was, brak de muren van Jeruzalem rondom af. 11 Het overige nu des volks, die in de stad overgelaten waren, en de afvalligen, die tot den koning van Babel gevallen waren, en het overige der menigte, voerde Nebuzaradan, de overste der trawanten, gevankelijk weg. 12 Maar van de armsten des lands liet de overste der trawanten enigen overig tot wijngaardeniers en tot akkerlieden. 13 Verder braken de Chaldeeën de koperen pilaren, die in het huis des HEEREN waren, en de stellingen, en de koperen zee, die in het huis des HEEREN was; en zij voerden het koper daarvan naar Babel. 14 Zij namen ook de potten, en de schoffelen, en de gaffelen, en de rookschalen, en al de koperen vaten, daar men den dienst mede deed. 15 En de overste der trawanten nam weg de wierookvaten en de sprengbekkens, wat geheel goud en wat geheel zilver was. 16 De twee pilaren, de ene zee, en de stellingen, die Salomo voor het huis des HEEREN gemaakt had; het koper van al deze vaten was zonder gewicht. 17 De hoogte van een pilaar was achttien ellen, en het kapiteel daarop was koper; en de hoogte des kapiteels was drie ellen; en het net, en de granaatappelen op het kapiteel rondom, waren alle van koper; en dezen gelijk had de andere pilaar, met het net. 18 Ook nam de overste der trawanten Seraja, den hoofdpriester, en Zefanja, den tweeden priester, en de drie dorpelbewaarders. 19 En uit de stad nam hij een hoveling, die over de krijgslieden gesteld was, en vijf mannen uit degenen, die des konings aangezicht zagen, die in de stad gevonden werden, mitsgaders den oversten schrijver des heirs, die het volk des lands ten oorlog opschreef, en zestig mannen van het volk des lands, die in de stad gevonden werden. 20 Als Nebuzaradan, de overste der trawanten, dezen genomen had, zo bracht hij hen tot den koning van Babel, naar Ribla. 21 En de koning van Babel sloeg hen, en doodde hen te Ribla, in het land van Hamath. Alzo werd Juda uit zijn land gevankelijk weggevoerd. 22 Maar aangaande het volk, dat in het land van Juda overgebleven was, dat Nebukadnezar, de koning van Babel, had laten overblijven, daarover stelde hij Gedalia, den zoon van Ahikam, den zoon van Safan. 23 Toen nu al de oversten der heiren, zij en hun mannen, hoorden, dat de koning van Babel Gedalia tot overste gesteld had, kwamen zij tot Gedalia naar Mizpa; namelijk, Ismaël, de zoon van Nethanja, en Johanan, de zoon van Kareah, en Seraja, de zoon van Tanhumeth, de Netofathiet, en Jaazanja, de zoon van den Maachathiet, zij en hun mannen. 24 En Gedalia zwoer hun en hun mannen, en zeide tot hen: Vreest niet van te zijn knechten der Chaldeeën, blijft in het land, en dient den koning van Babel, zo zal het u wel gaan. 25 Maar het geschiedde in de zevende maand, dat Ismaël, de zoon van Nethanja, den zoon van Elisama, van koninklijk zaad, kwam, en tien mannen met hem; en zij sloegen Gedalia, dat hij stierf; mitsgaders de Joden en de Chaldeeën, die met hem te Mizpa waren. 26 Toen maakte zich al het volk op, van de minste tot den meeste, en de oversten der heiren, en kwamen in Egypte; want zij vreesden voor de Chaldeeën. 27 Het geschiedde daarna in het zeven en dertigste jaar der wegvoering van Jojachin, den koning van Juda, in de twaalfde maand, op den zeven en twintigsten der maand, dat Evilmerodach, de koning van Babel, in het jaar, als hij koning werd, het hoofd van Jojachin, den koning van Juda, uit het gevangenhuis, verhief. 28 En hij sprak vriendelijk met hem, en stelde zijn stoel boven den stoel der koningen, die bij hem te Babel waren. 29 En hij veranderde de klederen zijner gevangenis, en hij at geduriglijk brood voor zijn aangezicht, al de dagen zijns levens. 30 En aangaande zijn tering, een gedurige tering werd hem van den koning gegeven, elk dagelijks bestemde deel op zijn dag, al de dagen zijns levens. (Statenvertaling)

De vermelde vijfde maand is uiteraard de vijfde maand van de Joodse maandtelling Ab die op juli/augustus van de westerse kalender aansluit. Op de zevende dag van de maand Ab werd het Huis des HEEREN door de Babyloniërs verbrand. De profeet Jeremia in 52:4 heeft hier afwijkend de tiende dag staan in plaats van de zevende dag zoals de kroniekschrijver van 2 Koningen het neerpende. Eén van mijn Bijbelleraars Dr. E. W. Büllinger merkt in zijn commentaar op dat het vuur op de zevende dag werd aangestoken en de tiende dag de vernietiging van de Tempel betekende.

De profeet Jeremia heeft nog een schijnbare afwijking in de geschiedenis die we nu behandelen.

Jeremia 52:28 Dit is het volk, dat Nebukadrezar gevankelijk heeft weggevoerd; in het zevende jaar, drie duizend drie en twintig Joden; 29 In het achttiende jaar van Nebukadrezar, voerde hij gevankelijk weg achthonderd twee en dertig zielen uit Jeruzalem; 30 In het drie en twintigste jaar van Nebukadrezar voerde Nebuzaradan, de overste der trawanten, gevankelijk weg van de Joden zevenhonderd vijf en veertig zielen. Alle zielen zijn vier duizend en zeshonderd…. (Statenvertaling)

Jeremia verwijst naar het achttiende jaar van Nebukadnezar in plaats van naar het negentiende jaar zoals de kroniekschrijver van 2 Koningen het doorgaf. De Seder Olam merkt hier echter logisch op dat het achttiende jaar van Nebukadnezar teruggaat tot zijn onderwerping van de koning van Juda Jojachin. De Seder Olam geeft verder nog commentaar betreffende het eerder vermelde verschil tussen de zevende en de tiende dag. Op de zevende, achtste en negende dag werd de tempel door de Babyloniërs geplunderd. Op de avond van de negende dag werd de Tempel in brand gestoken. Het Jodendom herdenkt tot op vandaag ieder jaar opnieuw de vernietiging van de tempel op de negende dag van de maand Ab. Volgend jaar in 2017 zal dit herdacht worden met zonsondergang 31 juli en in 2018, het jaar van hun zeventigjarig jubileum als staat sinds 1948, valt deze dag op 21 juli.

Op de bijgevoegde tijdsbalk heb ik het negentiende regeringsjaar van Nebukadnezar van het voorjaar van 586 v. Chr. tot het voorjaar van 585 v. Chr. aangebracht. Tot aan de verwijdering van de tien stammen uit Israël door de Assyriërs, verwijzen de regeertijden van de koningen van Juda en Israël altijd naar elkaar. Daarna merken we dat de regeerperiode van de laatste koningen van Juda aan de regeerperiode van Nebukadnezar en zijn opvolger gelinkt worden. Dit betekent dat de Bijbelse Kroniekschrijver de jaartallen van de Babylonische en ook later de Perzische heersers als betrouwbaar achtte. Dit is een belangrijke observatie wanneer we bedenken dat geen enkele koning van Israël of Juda ooit met een jaartal van een Assyrische koning werd verbonden. De Assyrische koningslijst en haar verankering op de tijdsbalk is bij nader onderzoek dan ook als één grote puinhoop te beschrijven, co-regentschappen en het deleten van ongewenste koningsnamen was schering en inslag. Nochtans worden meestal sinds Thiele de koningen van Israël en Juda met de Assyrische koningslijst op de tijdsbalk verankerd.

De regeerperioden van de Babylonische en Perzische koningen zijn bewaard gebleven in de Ptolemeüs-canon. In mijn boek TIJD en TIJDEN, 2015, heb ik een appendix aan de Ptolemeüs-canon geweid en deze als betrouwbaar bevonden. Samen met de chronologische ketting van sabbat- en jubeljaren en de zeventig jaarweken van de profeet Daniël past de Ptolemeüs-canon in de overbrugging van het Oude naar het Nieuwe Testament.

In mijn studie TIJD en TIJDEN, 2015, blz. 312-320, geef ik verder meerdere ankerpunten op waarmee de regeerperiode van de Babylonische koning Nebukadnezar en zijn opvolger Ewil Merodach of Amel-Marduk op de tijdsbalk verankerd zijn, en de link naar de Judese jaartelling.

Hierna vooreerst de jaartallen van de koningen Babylon volgens de Ptolemeüs-canon vanaf Nabonassar:       Voor Christus:

Babylonische koningen:                          27.02.747–04.01.538

Nabonassar (Nabonassáros):                  27.02.747–22.02.733

Nabu-nadin-zeri (Nadíos):                      23.02.733–21.02.731

Nabu-mukin-zeri en Pulu                       22.02.731–20.02.726

Ululai (Iloulaíos):                                    21.02.726–19.02.721

Marduk-apla-iddina II                             20.02.721–16.02.709

Sargon II (?) (Arkeanós)                         17.02.709–14.02.704

geen koningen                                          15.02.704-14.02.702

Bel-ibni (Bilíbos):                                    15.02.702–13.02.699

Ashur-nadin-shumi                                 14.02.699–12.02.693

Nergal-ushezib (Rhegebélos):                13.02.693-11.02.692

Mushezib-Marduk                                   12.02.692–10.02.688

geen koningen                                          11.02.688-08.02.680

Esarhaddon (Asaradínos):                       08.02.680–05.02.667

Shamash-shum-ukin                               06.06.667–31.01.647

Kandalanu (Kinêladános):                       01.02.647–26.01.625

Nabopolassar (Nabopolassáros):            27.01.625–20.01.604

Nebuchadnezar II                             21.01.604–10.01.561

Amel-Marduk (Illoaroudámos):   11.01.561–09.01.559

Neriglissar (Nêrigasolassáros):               10.01.559–08.01.555

Nabonidus (Nabonadíos):                       09.01.555–04.01.538

Van het eerder geciteerde Bijbelboek 2 Koningen 25 heb ik het volledige hoofdstuk bij de inleiding van dit artikel geciteerd ter aantoning van de linken die er zijn tussen de regeerperiode van Jojachin en Zedekia en die van Nebukadnezar en diens opvolger Evilmerodach. Van groot belang voor de berekening van het jaartal van de vernietiging van de Tempel in 586 v. Chr. is het hierna volgende citaat:

2 Koningen 25:27 Het geschiedde daarna in het zeven en dertigste jaar der wegvoering van Jojachin, den koning van Juda, in de twaalfde maand, op den zeven en twintigsten der maand, dat Evilmerodach, de koning van Babel, in het jaar, als hij koning werd, het hoofd van Jojachin, den koning van Juda, uit het gevangenhuis, verhief. (Statenvertaling)

De zevenendertig jaar eerder weggevoerde koning Jojachin naar Babylon werd bij de dood van Nebukadnezar door diens zoon en opvolger Evilmerodach uit zijn gevangenis verlost. Dit jaar blijkt bovendien een jubeljaar geweest te zijn, het achttiende jubeljaar sinds de instelling ervan. Volgens de Ptolemeüs-canon begon Evilmerodach zijn regeerperiode op 11.01.561 v. Chr. Jojachin werd volgens 2 Koningen 25:27 uit zijn gevangenis verlost in de twaalfde maand of februari/maart volgens de westerse maandtelling. Het achttiende jubeljaar had een aanvang genomen in oktober 562 v. Chr. Het jubeljaar van okt562/sep561 v. Chr. is een ankerjaar waar we de overige historische gebeurtenissen met verankeren. Het jubeljaar van okt562/sep561 v.Chr. is bekomen volgens de wijze van het rekenen van de sabbat- en jubeljaren volgens William Whiston. Het feit dat de vrijlating van Jojachin door de nieuwe koning van Babylon Evil Merodach in een Jubeljaar geschiedde is heel opmerkelijk. De vrijlating van Jojachin was een vingerwijzing Gods voor het volk van Israël in Babylonische ballingschap. Zij waren namelijk in ballingschap als straf voor het niet houden van de sabbat- en jubeljaren in het verleden.

De conclusie moet zijn dat de correctheid van de Ptolemeüs-canon door de jubeljaartelling van William Whiston bevestigd wordt en vice versa. Vanaf het zevenendertigste jaar van de gevangenschap van Jojachin rekenen we terug tot het achtste regeringsjaar van Nebukadnezar voor het begin van de ballingschap van Jojachin.

2 Koningen 24:8 Jojachin was achttien jaren oud, toen hij koning werd, en regeerde drie maanden te Jeruzalem; en de naam zijner moeder was Nehusta, een dochter van Elnathan, van Jeruzalem. 9 En hij deed dat kwaad was in de ogen des HEEREN, naar alles, wat zijn vader gedaan had. 10 Te dier tijd togen de knechten van Nebukadnezar, den koning van Babel, naar Jeruzalem; en de stad werd belegerd. 11 Zelfs kwam Nebukadnezar, de koning van Babel, tegen de stad, als zijn knechten die belegerden. 12 Toen ging Jojachin, de koning van Juda, uit tot den koning van Babel, hij, en zijn moeder, en zijn knechten, en zijn vorsten, en zijn hovelingen; en de koning van Babel nam hem gevangen in het achtste jaar zijner regering. 13 En hij bracht van daar uit al de schatten van het huis des HEEREN, en de schatten van het huis des konings; en hij hieuw alle gouden vaten af, die Salomo, de koning van Israël, in den tempel des HEEREN gemaakt had, gelijk als de HEERE gesproken had. 14 En hij voerde gans Jeruzalem weg, mitsgaders al de vorsten, en alle strijdbare helden, tien duizend gevangen, en alle timmerlieden en smeden; niemand werd overgelaten, dan het arme volk des lands. 15 Zo voerde hij Jojachin weg naar Babel, mitsgaders des konings moeder, en des konings vrouwen, en zijn hovelingen; daartoe de machtigen des lands bracht hij gevankelijk van Jeruzalem naar Babel; 16 En alle kloeke mannen tot zeven duizend, en timmerlieden en smeden tot een duizend, en alle helden, die ten oorlog geoefend waren; dezen bracht de koning van Babel gevankelijk naar Babel. 17 En de koning van Babel maakte Mattanja, deszelfs oom, koning in plaats van hem, en veranderde zijn naam in Zedekia. 18 Zedekia was een en twintig jaren oud, als hij koning werd, en hij regeerde elf jaren te Jeruzalem; en de naam zijner moeder was Hamutal, een dochter van Jeremia, van Libna. 19 En hij deed dat kwaad was in de ogen des HEEREN, naar alles, wat Jojakim gedaan had. 20 Want het geschiedde, om den toorn des HEEREN tegen Jeruzalem en tegen Juda, totdat Hij hen van Zijn aangezicht weggeworpen had. En Zedekia rebelleerde tegen den koning van Babel. (Statenvertaling)

Het achtste regeringsjaar van Nebukadnezar was feb597/mrt596 v. Chr. De wegvoering in ballingschap van Jojachin geschiedde in het voorjaar van 597 v. Chr. De drie maanden dat Jojachin regeerde liepen van ongeveer de helft van december 598 v. Chr. tot de helft van maart 597 v. Chr. waarna zijn oom Mattanja, de broer van zijn vader Jojakim, door Nebukadnezar onder de nieuwe naam Zedekia op de troon te Jeruzalem geplaatst werd. Wanneer we deze chronologische gegevens op de tijdsbalk uittekenen blijkt dat het eerste jaar van Zedekia als een troonsbestijgingsjaar gerekend werd, waarna zijn eerste regeringsjaar in het najaar van 597 v. Chr. aanving.

Met het achtste jaar van Nebukadnezar verankerd in feb597/mrt596 v. Chr. zit zijn negentiende regeringsjaar op de tijdsbalk verankerd in feb586/mrt585 v. Chr. Dat jaar zag de val van Jeruzalem en de vernietiging van de Tempel in de vijfde maand Ab of juli/augustus.

Het jaartal voor de val van Jeruzalem is hiermee chronologisch vastgesteld in het jaar 586 v. Chr.

Tot slot van dit artikel nog even aandacht voor de gevangenschap van koning Jojachin van Juda in Babylon. We hebben gezien in 2 Koningen 24:8-12 hoe hij na een kortstondige regeerperiode van slechts drie maanden door Nebukadnezar in diens achtste regeringsjaar naar Babylon werd weggevoerd en gevangengezet.

Van de gevangenzetting in Babylon en Jojachin ’s onderhoud aldaar heeft de archeologie een bewijsstuk gevonden. Robert Johann Koldewey (1855/1925) was de Duitse archeoloog die tijdens de vorige eeuwwisseling te Babylon de vondst deed. Niet dat de Bijbel bewezen moet worden, maar alleen ter extra onderlijning voeg ik het hierna volgende commentaar toe. In Berlijn in het Pergamon Museum heeft men een bijzonder Babylonisch Spijkerschrifttafeltje ontcijferd. Het document heeft het over een overzicht van leveranties van levensmiddelen zoals onder andere aan de gevangengenomen koning Ja’-u-kin of Jojachin van Juda. De betreffende Babylonische kleitabletten dragen bovendien als jaartal het dertiende regeringsjaar van Nebukadnezar wat de datering mogelijk maakt.

Wie ook deel uitmaakte van de weggevoerden met koning Jojachin was de bekende Mordechai uit het Bijbelboek Esther.

Esther 2:5 Er was een Joods man op den burg Susan, wiens naam was Mordechai, een zoon van Jaïr, den zoon van Simeï, den zoon van Kis, een man van Jemini; 6 Die weggevoerd was van Jeruzalem met de weggevoerden, die weggevoerd waren met Jechonia, den koning van Juda, denwelken Nebukadnezar, de koning van Babel, had weggevoerd. 7 En hij was het, die opvoedde Hadassa (deze is Esther, de dochter zijns ooms); want zij had geen vader noch moeder; en zij was een jonge dochter, schoon van gedaante, en schoon van aangezicht; en als haar vader en haar moeder stierven, had Mordechai ze zich tot een dochter aangenomen. (Statenvertaling)

In mijn boek ‘Kroniek van het Oude Israël, 1993, hoofdstuk 14’, plaats ik de Bijbelse Perzische koning Ahasveros op de tijdsbalk ten tijde van Nebukadnezar en identificeer hem met Astyages. In mijn studie TIJD en TIJDEN, 2015, blz. 482/494, ga ik uitvoeriger op de Perzische heersers in met de behandeling van de Behistoen-inscriptie en de identificatie ervan met de koningen van Perzië die de oudheid-historicus Herodotos ons doorgaf en de koningen van Perzië die de Bijbel vermeldt.

Wordt vervolgd…

Met vriendelijke groet,

Robert De Telder

Recente publicaties van Robert De Telder

EXODUS, 2016, zie link: http://www.bravenewbooks.nl/books/102331

De Zonaanbidder, 2016, zie link: http://www.bravenewbooks.nl/books/87999

TIJD en TIJDEN, 2015, Zie link: http://boekscout.nl/shop/ViewProduct.aspx?bookId=5579

De Assyriologie herzien, 2012, zie link: http://www.bravenewbooks.nl/books/76234

De Tweede Wereldoorlog door de ogen van een neutrale Belg, 2007, zie link: http://www.bravenewbooks.nl/books/69343