Supervoorschriften
die het volk de das omdoen?
In De
macht om te beschikken over leven en dood heeft Michel Foucault
het over de onderwerping van de biomacht (de machtsuitoefening over
het volk als verzameling van lichamen via allerlei regelingen inzake
volksgezondheid, opvoeding, geboorteregeling, levensduur,
seksualiteit...): "de gecontroleerde inpassing van de
lichamen in het productieapparaat en de afstemming van de
demografische verschijnselen op de economische processen." (1)
Het volk wordt in het machtsdenken allerminst beschouwd als een
geheel van personen maar inderdaad als een louter instrument: "Omdat
het kapitalisme behoefte had aan groei, moest iedereen sterker,
bruikbaarder en volgzamer worden; er waren machtsmethoden nodig die
de krachten, de vaardigheden en het leven in het algemeen verder
ontwikkelden, zonder dat daarmee de onderwerping mocht worden
bemoeilijkt." (2) Foucault wijst in dat verband op de
historische functie van de ascetische moraal maar ook op het feit
"dat het functioneren van de norm aan belang wint ten koste
van het systeem van recht en wet." (3) De wet handhaaft zich
met de dreiging van de dood maar gaat steeds meer normaliseren
(reguleren, indijken) in plaats van te dreigen en seks is dan van
belang omdat het "de toegangsweg is tot het leven van het
lichaam en ook tot het leven van de soort [en aldus] dient tot
matrijs voor disciplinering en tot vertrekpunt voor regulering. (...)
[Er is] een reeks van uiteenlopende tactieken die in wisselende
verhoudingen het doel van de fysieke disciplinering combineren met
dat van de bevolkingsregulering." (4)
Nu voltrekt
zich de machtsuitoefening middels het opleggen van normen en zoals
reeds George Orwell het in zijn 1984 heeft beschreven is de
maatstaf voor haar succes haar vermogen om haar onderdanen te laten
liegen. Het afdreigen van de meest vergezochte geloofsbelijdenissen
middels de doodstraf, het verlies van sociaal aanzien, werk en
inkomen, bestaat al bij primitieve volkeren en in feite verwijst
Sigmund Freud ernaar in zijn Totem und Tabu: de macht vestigt
zich middels heilige (lees: 'onaantastbare', 'absurde') voorschriften
waarvan de naleving verplicht is op straffe van de dood.
Zo
bijvoorbeeld worden in het Westen sinds twee millennia massaal de
rooms-katholieke dogma's beleden - vandaag door zowat 1,3 miljard
mensen en dit aantal groeit nog steeds. (5) Deze dogma's of
onbetwistbare leerstellingen dienen door de gelovigen kritiekloos
geaccepteerd te worden en verheffen zich aldus per definitie boven
het redelijke en het natuurwetmatige, zij vloeken met de meest
elementaire zintuiglijke observaties van alle mensen en met het
gezond verstand en hun acceptatie wordt afgedwongen zonder scrupules,
te beginnen met de methode van inlijving die geschiedt onmiddellijk
na de geboorte en derhalve zonder het medeweten of de instemming van
de betrokkene zelf.
Mede het
feit dat in casu dit geloof sinds oudsher een pact heeft
gesloten met de politiek die zich sowieso opportunistisch oriënteert,
doet de volgende, in wezen vanzelfsprekende maar niettemin moeilijk
te bevatten vraag rijzen: is het denkbaar dat de macht die zich
gedurende vele duizenden jaren met beproefde methoden heeft weten te
bestendigen, nu plotseling is gaan afzien van haar machtsmiddelen en
tactieken waarvan de eerste en de belangrijkste bestaat in het
dwingen van haar onderdanen om leugens te gaan belijden?
Nadat de
klassieke machtsvormen in diskrediet gebracht werden, is het
weliswaar dit wat men de onderdanen wil laten geloven maar alles
wijst erop dat slechts de vorm verandert waarin de macht zich
voordoet terwijl haar essentie onveranderd blijft alsook de manier
waarop zij zich manifesteert. De tiara's en de kazuifels zijn
vervangen door moderne uniformen en hetzelfde geldt voor de
titulatuur. De te belijden leugens zijn nieuw maar het blijven
uiteraard leugens omdat macht alleen meetbaar is met haar vermogen om
mensen leugens te doen belijden.
De aan de
gang zijnde kentering is niet meer dan een vervelling, de slang
blijft dezelfde en ook haar gif, haar prooi en haar jachtgebied. Van
oudsher was religie verbonden met hygiëne en daarom ook in naam van
de volksgezondheid verplicht: de kuisheidsvoorschriften, de regels
over de omgang met voedsel, wat gegeten mocht worden en wat niet. Ook
de nieuwste, zich wereldwijd opdringende voorschriften, die
schijnbaar uit de lucht komen vallen en die de bestaande wetten en in
dezelfde beweging ook de democratieën en de macht van het volk met
een tot voor kort ondenkbare agressie in een mum van tijd in hun
schaduw wisten te stellen - ook deze nieuwste voorschriften dienen
zich aan als regels met betrekking tot de hygiëne en de
volksgezondheid omdat reeds beproefd werd dat zij zich aldus kunnen
legitimeren: zij doen zich voor als hoogst noodzakelijk maar zij
zijn een zoveelste poging tot inperking van de vrijheid met het
uitvlucht van de veiligheid.
Het
politieke terrorisme als voorgehouden volksvijand heeft ondanks de
bruutheid waarmee het werd getoond - de onthoofdingen - gefaald omdat
de dreiging van zijn gevaar te gering is gebleken. Met het
bioterrorisme - geïllustreerd door torenhoog opeengestapelde
lijkkisten en verontrustende cijfers - lijkt het gevaar dit keer veel
dichterbij, het komt van binnen in plaats van van buiten, het zit in
de wezenskern, in het lijf van in principe iedereen en een eind aan
de dreiging is pas denkbaar als iedereen zich onderwerpt aan een
remediërende overheid en toelaat dat die fysiek ingrijpt, inspuit,
vaccineert. Hoe verleidelijk met de dood op de hielen maar, de hele
geschiedenis in ogenschouw genomen: wie kan de overheid nog
vertrouwen?
(J.B.,
23 augustus 2020)
Verwijzingen:
(1)
Michel Foucault, Geschiedenis van de
seksualiteit, Boom
uitgevers, Amsterdam, 2018, pag. 142. [Oorspronkelijk: Histoire
de la sexualité, I.
La
volonté de savoir,
Gallimard,
Paris, 1976; II. L'usage
des plaisirs, Gallimard,
Paris, 1984; III. Le
souci de soi, Gallimard,
Paris, 1984].
(2) Ib.,
pag. 143.
(3) Ib.,
pag. 145.
(4) Ib.,
pag. 147.
(5) Tussen
2005 en 2014 groeide het aantal rooms-katholieken aan met 14 pct.
terwijl de wereldbevolking toenam met 11 pct. Zie:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Rooms-Katholieke_Kerk
