De twee laatste weken van augustus waren heet. Vooral s nachts had ik problemen om te slapen, omdat de temperatuur steeds hoger werd. Zelfs met een kleine airco was de temperatuur niet onder de dertig graden te krijgen. Daarnaast nog een gebroken tand en een ontsteking. Veel energie had ik niet meer. En last but not least een pak virussen op mijn computer.
Maar in de nacht van 31 augustus op 1 september was er weer een onweer. Na de eerste bliksemflitsen viel de elektriciteit uit. Vijf minuten donders en bliksems en dan plots, opnieuw regen. Zeker een half uur heeft het geregend!!! Daarna was er terug elektriciteit, niet voor lang, want een half uurtje later lag alles weer uit.
Op 1 september was het een stuk frisser overdag (slechts 32 graden) en naar de avond toe zakte de temperatuur onder de dertig. Spijtig genoeg bleven de problemen met de elektriciteit voortduren.
Gisteren heeft Sevim de hele dag gekookt. Verschillende potten met vijgenconfituur en noten, daarnaast tursu (opgelegde groenten, sommige met, sommige zonder tomaten). Ik maakte de computer virusvrij (ja, dat ben ik nog niet verleerd). Zodoende kan ik terug mijn weblog aanvullen.
De ramadam is hier begonnen. Maar, eigenlijk merk je er niet zoveel van. In de typische mannencafés zie je de mannen zitten zoals steeds. Dit keer zonder iets, zonder thee, zonder sigaret. De rest van de omgeving is zoals steeds hetzelfde. Mensen eten, drinken en roken.
Ik schat de verhouding fifty fifty. En eigenlijk is dat goed. Iedereen doet hier (en dan bedoel ik Mordogan) wat hij/zij wil, zonder druk van ergens. Dat is echt godsdienstvrijheid.
Ook de meeste van onze buren doen geen ramadam (hoewel het allemaal moslims én sunni moslims zijn). Eén van onze buren die het wel doet stelde: ramadam is voor jou persoonlijk, ik doe het voor god, maar heb er geen enkel probleem mee dat anderen dat niet doen. We leven in Turkije hé.
In het verleden heb ik het wel anders meegemaakt. Toen ik in Sanliurfa tijdens de ramadam een sigaret rookte op straat kwam iemand me vragen om mijn sigaret te doven!!! Ik hou echt van de stad Urfa maar tijdens de ramadam is het er drukkend. Als buitenlander kan je nog wel eten, maar ik vermoed dat ze de plaatselijke bevolking gewoon eten weigeren overdag. Urfa is zeer conservatief en dat voel je, zeker tijdens de ramadam. Alle drankwinkels zijn gesloten (vergrendeld zelfs). Hier is dat absoluut niet het geval. Ook al volgen de meeste kelners de ramadam, je wordt vriendelijk bediend!!!
Sevim is moslim. Zij volgt soms wel, soms niet, de ramadam. Maar zij stelt dat het in de eerste plaats een persoonlijke aangelegenheid is!!! Nadat ze haar diploma had behaald gaf ze les in Erzurum, ook een heel conservatieve stad, en haar directeur wilde haar verbieden om te roken tijdens de ramadam, maar dat heeft ze geweigerd!!! Turkije is en moet een seculiere staat blijven en niemand mag geboden van godsdienst opleggen aan anderen (dit zijn Sevims woorden). Het merendeel van de bevolking hier reageert op dezelfde manier. Maar dit is ook geen conservatief gebied. Zelfs al weten velen hier dat ik vrijzinnig ben, dat stelt geen enkel probleem.
Maar ... Mordogan is Turkije niet!!! Het is er een heel klein deeltje van. En de onverdraagzaamheid tegen niet traditionele moslims neemt toe in de conservatieve streken. AK-burgemeesters laten geen alcohol meer toe in hun gemeentes of delen van de stad die zij onder controle hebben. In het tweede grootste deel van Ankara zijn er bendes die kijken of drankwinkels (die moeten sluiten om 11 uur terwijl de andere open mogen blijven) open zijn en soms met dwang (en medewerking van de politie!!!) de zaak laten sluiten.
Ondanks de uitspraak van het Europees Hof van de Rechten van de Mens én het feit dat het constitutioneel hof van Turkije beslist hebben dat verplicht godsdienstonderricht niet meer mag, weigert de regering (homogeen AK-partij) hieraan gevolg te geven. Misschien kan de Europese Unie hier ook eens zijn mond over open doen !!!
Hoewel Hakkari één van de armste streken van Anatolië is geldt dat niet voor iedereen. De heer Mustafa Zeydan, hoofd van de Pinyasi familie en voormalig volksvertegenwoordiger van de regerende AK-partij organiseerde in het Yuksekova district het huwelijksfeest van zijn zoon en schoondochter. Er waren zomaar eventjes 15.000 gasten uitgenodigd, waaronder veel politici en zakenlui. Het feestje duurde 3 dagen en 3 nachten lang.
Voor de maaltijd werden dertig schapen en geiten en zeventig koeien geslacht. Daarbij een ton rijst, een ton tomaten, een ton komkommers en vijfhonderd kilo pepers, die door tien verschillende chef koks werden bereid.
De giften aan het bruidspaar waren echter, volgens de bezoekers, aan de schaarse kant. De bruid kreeg ongeveer 18 kilo goud en zo'n 320.000 YTL. Volgens de bezoekers had men minstens op zo'n vijftig kilo goud gerekend, wat erop wees dat papa waarschijnlijk in een financiële crisis zat.
Ter info: Yuksekova ligt in bergachtig gebied, dicht bij de grens met Iran. Regelmatig zijn er conflicten tussen het leger en de PKK. In het voorjaar van 2006 braken er zware rellen uit in de regio tussen oproerpolitie en de overwegend Koerdische bevolking, naar aanleiding van de dood van 14 vermoedelijke PKK-leden. 8 mensen kwamen hierbij om het leven. 3 van hen (in Diyarbakir) waren kinderen (9, 7 en 3 jaar oud). Hierop verklaarde de eerste minister dat de oproerpolitie niet zou aarzelen om geweld te gebruiken tegen vrouwen en kinderen die als schild van de terroristen werden gebruikt. (berichtgeving BBC 01.04.2006)
Rond deze periode grijpen op het schiereiland verschillende festiviteiten plaats. Zo was er dit weekend het druivenfestival van Kösedere, een van de bergdorpen in de omgeving.
Zaterdagavond rond 8 uur begint het festival. Het is een probleempje je auto ergens kwijt te raken, want echte parkings zijn er niet en de toegangswegen zijn smal. Hoe men het klaarspeelt, ik weet het niet, maar toch lukt het om een plaatsje te vinden én tegelijk nog ruimte genoeg te laten om autos te laten doorrijden.
Langsheen de straat, verschillende standjes van de plaatselijke bevolking. Alomtegenwoordig zijn de druiven, meestal wit, klein, zonder pit en vrij zoet. Af en toe vind je echter ook andere soorten, minder zoet, iets groter, maar ook zonder pitten. Daarnaast verschillende kruiden, groenten, olijfolie in alle soorten flessen, en natuurlijk fruit. De verko(o)p(st)er(s) zijn overvriendelijk, iedereen is in feeststemming.
Het centrum van het dorp, dat normaal een oase van rust is, zit volledig vol. Het plaatselijk dorpscafé is leeg, alle stoelen staan buiten. Naast de moskee is een groot podium opgericht, met natuurlijk de foto van Atatürk en het programma van het festival. De muziek is luid en de micros worden telkens opnieuw getest. Ook de bewoners van de omringende dorpen zijn toegestroomd en van overal worden stoelen aangesleept. We hebben geluk een vrij tafeltje te vinden want meestal moet men zich tevreden stellen met alleen een stoel.
In de zijstraten wordt linnen, katoen, sjaals, lakens en zijde verkocht. Meestal handgemaakt en van goede kwaliteit. Ook is er veel kantwerk, van kleine lapjes tot heuse tafeltapijten. Mooi en waarschijnlijk naar onze normen heel goedkoop.
In de hoek van het pleintje is er een klein openluchtrestaurantje. Hier word icli köfte gemaakt, gözleme, pannenkoeken met gegrilde kip en gewone köfte. De reuken en kleuren doen je zin krijgen om van alles iets te proeven.
Intussen is de eerste groep op het podium verschenen. Het is een soort Turkse pop maar oorverdovend luid. Wij doen ons intussen te goed aan de druiven, versgeplukt, zoet en bovenal lekker.
Daarna komt een klassieke groep. Violen en contrabas en voorwaar ze starten (heel gepast) met de zomer van Vivaldi. Daarna zijn er folkloredansen en volkstheater en worden de kinderen bij spelletjes betrokken. Het is pikkedonker als we naar Sevims ouders rijden. Hier gaan we nog een laatste koffietje drinken. Onder een reusachtige sterrenhemel, hoor je niets. Enkel onze stemmen. De rust van de natuur.
De volgende morgen, volksbazaar. Dit keer staan we wat langer stil. We kopen het speciale dorpsbrood, zwaar maar o zo lekker, ook de mordomates (roze!!! tomaten), verschillende druiven, Hurma olijven (ja, ik heb ze gevonden, olijven die je rechtstreeks van de boom kan trekken). Speciale confituren van onder andere artisjokken. Zon kleine markt heeft veel te bieden en alles is vers en komt van de bewoners zelf.
Eten kan je gratis. Er is rijst met keskek, best te vergelijken met koninginnehapje. Rijen schuiven aan. Iedereen komt wel een of meerdere keren eten. We zoeken schaduw en vinden dit onder Atatürks erepaviljoen. Het is een echt volksfeest, geen tralala of chichi, maar eenvoudig en simpel. De bevolking is kleurrijk. De sjaaltjes van de dorpsvrouwen zijn hun feestelijke sjaals, maar de overgrote meerderheid is in korte broek en zonder sjaaltje. Dit is Izmir. Of althans een deel ervan.
s Avonds eten we een salata van mordomates met pikante pepers, vis en versgebakken dorpsbrood. Lekker.
5 minuten regen ... dat was het ... is nu weer 29 graden ... donders en bliksems zijn gestopt ... tja, wat kan ik zeggen ... het was de eerste keer in mijn leven dat ik verlangde naar regen .... ik genoot echt van de druppels die vielen .... het was een kort plezier ... maar ik genoot ervan...
De elektriciteit valt uit. Overal zie je bliksemflitsen. Maar het blijft heet, nu is het 29 graden. Maar ... het regent ... ojee ... moet naar buiten .... want is de eerste keer sinds maanden ... wil nu echt eens de regen voelen .... groetjes
Dat het warm is, heb ik reeds meermaals gezegd en geschreven. Sinds midden april is hier geen druppeltje regen meer gevallen en overdag zitten we meestal een stuk boven de dertig graden. Hoewel het s nachts afkoelt blijft het binnen warm. De laagste temperatuur (zo rond vijven s morgens) is nog steeds 29 à 30 graden en ook al is er weinig luchtvochtigheid, toch blijft het warm.
Vannacht was het voor mij te warm om te slapen. Dus ben ik maar met een koffietje op ons terras gaan zitten, om te kijken naar de sterren. Het is de maand augustus en deze nacht zag ik vier vallende sterren. Wat ik gewenst heb, mag ik natuurlijk niet zeggen, naar het schijnt komt het dan niet uit, maar het was leuk om te kunnen doen.
De sterrenhemel is hier een echte landkaart van sterrenbeelden, één groot sterrentapijt. Niet dat ik ze ken hoor, enkel de grote beer, maar die zal iedereen wel kennen.
Zodra ik zag dat de hemel begon uit te klaren, ben ik op ons terras bovenaan gaan zitten, om te kijken naar de zonsopgang. De zon komt op achter de bergen van de zee, en je ziet een purperen gloed liggen over de silhouetten van de bergen. Mijn moeder is geboren op 8 augustus en speciaal aan haar moest ik denken toen ik wachtte tot de zon opkwam. Bergen zullen er in Tielrode wel niet geweest zijn, maar bij haar geboorte moet de sterrenhemel eruit gezien hebben, zoals hier (als er tenminste geen wolken waren en ja, met België weet je dat nooit).
De kleuren veranderen voortdurend en buiten is het fris, de wind blaast fors. Langzaam zie je de sterren verdwijnen en kleurt de lucht lichtblauw. De zee ziet grijs en aan de overkant van de bergen zie je de lichtjes van de berg- (of kust) dorpen. Het paars verandert over de bergranden tot in het oranje. Fotos halen weinig uit, daarvoor is mijn toestel van te beperkte kwaliteit, dus ik zal het maar proberen beschrijven. Langzaamaan zie je hoe de silhouetten van de bergen, veranderen in bergketens, en het water kleurt donkerblauw. Aan de rand tussen zee en bergen steekt een lage mist op, maar dit is slechts tijdelijk. Het paars verdwijnt langzaam om plaats te maken voor oranjerood. De lucht gaat open, het donkerblauw maakt plaats voor lichtblauw als een oprollend tapijt. Plots is ook het laatste sterretje verdwenen. Dan zie je een rode gloed. Het is alsof de bergrand vuur heeft gevat en waar de zon zal opgaan, kleurt alles rood in vage strepen. Dan een schil van een sinaasappel en vijf minuten later brandt ze. Natuurlijk brandt de zon altijd, maar dan voel je al direct de warmte en liggen de daken onder de gloed van de zon.
Gisteren werd mijn moeder 78 jaar. Ik draag deze zonsopgang op aan haar, want spijtig genoeg kon ik niet op haar verjaardag aanwezig zijn. Nu, in de vroegte van de morgen, zal ze wel alweer op zijn, want ze is een vroege vogel. Ik weet dat ze niet dol is op warmte, maar wel dat ze houdt van de natuur. Gelukkige verjaardag en nog veel zonsopgangen toegewenst van ons beiden.
Sevim vertrok begin deze week naar Izmir, voor mij een uitstekende gelegenheid om te schrijven. Mijn linkerhand slaapt wel bijna voortdurend, maar ach, om te typen gaat het nog wel.
Dinsdagnacht, of liever woensdagmorgen om 5 uur stopte ik ermee. Een reeks teksten die ik reeds eerder wou schrijven, maar waarvoor ik nog niet de tijd had gehad. Woensdag zou Sevim terugkeren, maar mijn gsm was spoorloos en ik kon haar niet bereiken. s Middags ging ik wandelen langs de zee en je gelooft het nooit, maar voor het eerst zag ik de mediterrane zeehonden. Het waren er zomaar eventjes vier. Een prachtig zicht en natuurlijk had ik mijn fototoestel niet bij. Een toevallige voorbijganger vertelde mij dat het op die plaats, heel uitzonderlijk was dat je de zeehonden kon zien.
Rond vieren was ik thuis en zette mijn computer aan om mijn mail te lezen. Plots kreeg ik te lezenwij komen er aan. Wie of wat, mij een raadsel. Met de huistelefoon was Sevim ook niet te bereiken en ik raakte in paniek.
Nu weet ik wel dat hier in Turkije gastvrijheid heilig is, maar af en toe heb ik het ook graag een beetje rustig. Soms lijkt ons huis op een hotel. Het is een komen en gaan en meestal onverwacht. Dit keer sloegen bij mij de stoppen door. Ik had totaal andere plannen, maar ja, als er bezoek is, dan blijf je bij je bezoek. Nu heb ik geen problemen met bezoekers, alleen het onverwachte vind ik wel af en toe vervelend.
Resultaat: ik kreeg de klop van het mannetje met de hamer. Twee dagen heb ik in mijn bed gelegen. Ik had in niks zin meer, daarnaast zullen de hitte en vermoeidheid ook wel een rol gespeeld hebben.
Gisterenmiddag hebben we er eventjes over gepraat, maar dan speelden de taalperikelen. Sevim vond dat ik mij niet genoeg aanpaste, en nu heeft het woordje aanpassen bij mij wel een totaal verschillende betekenis als integreren. Integratie is een noodzakelijk en belangrijk proces, maar aanpassen is assimileren en dat is voor niemand goed.
Deze nacht hebben we dan lang met elkaar gepraat. Dan voel je soms hoe moeilijk het is twee verschillende culturen met elkaar te verzoenen. Veelal heeft dit te maken met gewoontes en gebruiken. Een klein voorbeeldje: als we samen zijn, dan kunnen we samen koken, afruimen, afwassen . Als haar ouders op bezoek zijn, is dit echter onmogelijk. Dat is voor haar moeder çok ayip (heel onbeleefd). Een ander voorbeeldje: Sevim kan onmogelijk in de nabijheid van haar vader roken. Hoewel haar vader best weet dat ze rookt, is het ayip (zeker voor een vrouw) om in de nabijheid van je vader te roken. Dan ga je naar een andere kamer.
Bovendien, we spreken hier over Izmir wat op zich nog een progressieve stad is. Soms is het heel moeilijk om te weten hoe je mensen begroet. Mannen geef je meestal twee kussen, dat is doodnormaal. Een vrouw twee kussen geven is in hier Izmir wel normaal, maar in andere delen van Turkije totaal onaangepast. Is er een groot leeftijdsverschil, dan kus je de hand en die breng je daarna naar je voorhoofd (de jongere doet dat bij de oudere), het is een teken van eerbied.
Zo zijn er een reeks geplogenheden die dan nog van streek tot streek verschillen. Niet altijd even makkelijk.
Belangrijk is echter dat we die zaken kunnen uitpraten, wat van essentieel belang is. Op die manier is er ook deels een uitwisseling van culturen. Ongehuwde moeders, homos of lesbiennes, het is niet evident in Turkije, maar Sevim zal zon zaken dan weer wel verdedigen. Hetzelfde bv. met onderwijs in de moedertaal (bv. Koerdisch) wat in Turkije onmogelijk is, maar wat Sevim wel zal verdedigen.
Heel positief dan weer zijn de familiebanden. Die liggen in Turkije een stuk nauwer dan bij ons. Elkaar helpen is hier een evidentie. Hetzelfde geldt voor vrienden en vriendschap. Of gastvrijheid. Dingen bij ons soms ver te zoeken zijn, maar hier nog steeds sterk overeind staan.
Ik weet dat, voor ik naar Turkije vertrok, zei dat ik het waarschijnlijk wel moeilijk zou hebben gehad met het gebrek aan privacy en dat is juist. Anderzijds sta ik nu veel meer open voor vriendschap, familie en bezoek.
Toch vind ik het belangrijk, zowel voor mezelf als voor Sevim, dat we onze eigenheid behouden. We zullen natuurlijk elkaar wel beïnvloeden, maar we hoeven onszelf niet te veranderen. Dan maak je elkaar stuk. Maar respect voor elkaars cultuur, eigenheden en gewoontes, dat blijft essentieel. Af en toe mag dat wel eens gezegd worden.
Het grondwettelijk hof besliste vandaag om de regerende AK-partij niet te sluiten. De stemming was nipt, zes van de elf rechters waren voor sluiting, vier waren voorstander om enkel een boete op te leggen en de voorzitter zelf stemde tegen iedere sanctie.
Maar is hiermee de strijd tussen de machtselites in Turkije afgelopen en uitgedraaid in het voordeel van de regerende AK-partij. Dat valt te betwijfelen. De uitspraak van het grondwettelijk hof is een duidelijke waarschuwing aan de AK-partij. Verandering kan, maar met mondjesmaat.
Europa en de financiële markten zijn in de wolken. De AK-partij heeft zich immers gedragen als een voorbeeldige leerling van het IMF (Internationaal Monetair Fonds). Er werd een strikt monetaire politiek gevoerd waardoor de inflatie daalde. De nieuwe munt (YTL) werd een begeerd object voor buitenlandse beleggers en de privatiseringen zorgden voor euforie op de markten. Maar de vraag is, hoelang zal dit duren? De rente op schatkistcertificaten is bijna opgelopen tot 18% wat, zelfs met de huidige inflatie, recordopbrengsten geeft. Maar schulden moeten afbetaald en intresten moeten afgelost worden. Bovendien zijn veel van de buitenlandse investeringen speculatief. De dag dat de financiële realiteit de bubbel doorprikt is de kans groot dat het land weer in een zware recessie raakt.
Is deze uitspraak een overwinning voor de democratie? Sluiting van of het verbieden van een politieke partij is nooit een goede zaak voor de democratie. In die zin heeft de voorzitter van het grondwettelijk hof zeker een punt. De grondwet en de strafwet moeten aangepast worden zodat het verbieden van politieke partijen onmogelijk wordt. Zolang de oude grondwet, die na de staatsgreep van 1980 werd opgesteld, van kracht blijft, zal het risico op sluiting blijven bestaan.
Maar democratisering van de grondwet is veel meer dan dat. Het betekent ook de kiesdrempel van 10% afschaffen, het betekent ook alle democratische vrijheden toekennen, zoals het erkennen van ethnische en godsdienstige minderheden, het stakingsrecht, syndicale, sociale en politieke rechten. Vraag is of de heersende elites hiertoe bereid zijn. Het verleden is op dat vlak weinig hoopvol. Integendeel, op dat vlak zijn de oude en nieuwe politieke machtselite het meestal roerend eens om alles bij het oude te laten.
De politieke situatie blijft gespannen. In oktober start het Ergenekon proces. De aanklachten zijn zwaar, er zijn voormalige generaals en officieren bij betrokken, maar ook journalisten en tegenstanders van de huidige regering. Deze organisatie wordt ervan beschuldigd aanslagen te hebben gepleegd die dikwijls in schoen van andere organisaties werden geschoven. Hun doel was, chaos scheppen om zo een staatsgreep uit te lokken. Zal dit proces tot op het bot worden uitgespit? Het blijft een open vraag zeker als men weet dat andere processen, die door verschillende journalisten gelinkt worden aan deze schimmige organisatie, nooit echte resultaten hebben gegeven.
De verschrikkelijke aanslag in Istanbul enkele dagen geleden, met vele doden en zwaargewonden en dit in een volkswijk, draagt bij tot de spanning. De Koerdische PKK ontkent elke betrokkenheid en waar zij aanvankelijk de schuld kregen, wordt nu openlijk de vraag gesteld of niet andere organisaties zoals Hezbollah of ultra nationalistische groeperingen bewust geprobeerd hebben chaos te scheppen.
In september moet hetzelfde grondwettelijk hof uitspraak doen in het al dan niet verbieden van de DTP, de Koerdische partij, die ervan beschuldigd wordt de eenheid van het land in gevaar te brengen. De toestand in het Zuid Oosten waar overwegend Koerden wonen, blijft zeer gespannen. Het leger bombardeert regelmatig basissen van de PKK in Noord Irak, maar tegelijk blijft de PKK actief.
Turkije is een land dat strategisch van enorm belang is. Het verbieden van de regerende AKP zou waarschijnlijk het land in een zware crisis hebben gestort. En nieuwe verkiezingen zouden een vergelijkbare uitslag geven, zodat de patstelling compleet zou geweest zijn. Stabiliteit is wat Europa en de VS willen, stabiliteit is wat de internationale kapitaalmarkt wil.
De uitspraak van het hooggerechtshof dwingt in feite de bestaande machtselites met elkaar samen te werken. Zij zullen de koek wel verdelen. En de man en vrouw in de straat. Tja, voor hen blijven de kruimeltjes.
Eergisteren is Hasan op bezoek geweest. Zijn leven verliep zoals dat van vele immigranten. Zijn familie woonde in een klein dorp in de provincie Sivas in centraal Turkije. De bevolking is er gemengd, zowel wat godsdienst als ethnie betreft. Begin jaren zestig trok zijn vader naar België om er in de mijn te gaan werken. Na enkele jaren kwam ook het gezin naar Charleroi.
Mijn dorp was, zoals de meeste dorpen in de bergen, een Alevitisch dorp. We kenden geen moskee en leefden van de landbouw. Een paar grotere dorpen waren Sunnitisch. Ons dorp was Turks, maar bijna alle hoger gelegen dorpen in de bergen waren Koerdisch. Ook zij waren Alevieten. Vele van mijn jeugdvrienden waren Koerden. Zij bleven in de winter in ons dorp slapen omdat de school te ver was en er geen verbindingen waren. Wij hadden geen problemen met elkaar.
Alevieten zijn de grootste religieuze minderheid in Turkije (om en bij 20% van de bevolking). Zij behoren tot de meest progressieve strekking binnen de Islam. De mens wordt centraal gesteld. Godsdienst komt pas op de tweede plaats. Bovendien zien zij godsdienst als een individuele kwestie. Godsdienst en staat moeten gescheiden zijn en blijven. Daarnaast geldt voor de Alevieten de fundamentele gelijkheid van man en vrouw. Alevitische vrouwen dragen bijna nooit een hoofddoek. De Alevieten hebben geen moskees. Wel kennen zij cemevi waar zowel mannen als vrouwen bijeenkomen om hun godsdienst te beleven. Er is geen verplicht gebed en hoewel zij ook een vasten kennen, is die toch fundamenteel verschillend van de ramadan.
In ons dorp had je veel wilde zwijnen. We aten varkensvlees. Ook alcohol is geen probleem. Belangrijk is dat je tijdens je leven goed bent voor de mensen. Wij zijn tegen uitbuiting en onderdrukking. Atatürk heeft belangrijke veranderingen doorgevoerd in Turkije. Spijtig genoeg zijn een aantal ervan teruggedraaid. Ik vrees het opkomend fundamentalisme.
Alevieten behoren in Turkije meestal tot de linkerzijde. Hoewel Atatürk de religieuze orden (dus ook die van de Bektasi-Alevieten) verbood (wat na zijn dood terug ongedaan werd gemaakt) steunen veel Alevieten de ideeën van Atatürk. Tot de zeventiger jaren blijven zij op de achtergrond, maar daarna verschijnen zij steeds meer openlijk als gemeenschap. In het verleden werden zij dikwijls slachtoffers van pogroms, uitgevoerd door extreem rechtse milities. 15 jaar geleden hielden linkse intellectuelen een congres in de stad Sivas. Het hotel werd in brand gestoken en velen (de meesten onder hen vooraanstaande Alevieten) kwamen om het leven. De overheid greep niet in, zelfs de brandweer werd niet ingeschakeld.
Ten tijde van Atatürk was er geen godsdienstonderricht in de scholen. Nu is godsdienst een verplicht vak geworden, maar dan enkel in de versie van de soennieten. Is dat geen belemmering van de godsdienstvrijheid? Wij betalen mee voor de oprichting van de moskees, terwijl de cemevi op geen enkele manier gesubsidieerd worden. Is er alleen sprake van vrijheid als het gaat over het dragen van de hoofddoek?
Hasan is niet gelukkig met de huidige evolutie van Turkije. Hij vreest dat indien de AKP niet verboden wordt, de regering nog veel verder de religieuze toer zal opgaan. Hierover verschillen we van mening, maar het is goed dat er verschillende standpunten zijn, dat maakt de discussie interessant.
Die avond rijden we naar Balikliova, een klein visserstadje op weg naar Izmir. We ontmoeten er vrienden en krijgen een uitnodiging om op een dag mee de zee op te gaan. Het eten is heerlijk, verschillende mezzes en krokant gegrilde vis. De vissers klagen steen en been. Het leven is duur en nu is er weinig vis. De man met wie we praten was vijf uur op zee. Hij heeft twee kilo sardientjes gevangen. Daar kan zelfs de diesel niet mee betaald worden. Daarna gaan we op bezoek bij vrienden in Gülbahce, iets verderop. De vrouw heeft geen sociale zekerheid. Haar jongste dochtertje vallende ziekte. Het kind vraagt al twee jaar om een fiets maar er is geen geld. We geven geld om een fiets te kopen. Voor ons is het niets, voor het kind een droom die in vervulling gaat.
's Avonds praten we nog verder op ons terras. Het gaat over België, Turkije, democratie.
In België is mijn hele familie syndicaal actief. Mijn broers werken ook op Caterpillar en zij zijn, net zoals ik, delegee van de socialistische vakbond. Socialisme en democratie kunnen niet zonder elkaar bestaan. Dat geldt overal ter wereld.
Tijdens de sociale verkiezingen kreeg Hasan meer dan 700 voorkeurstemmen. Volgend jaar komt hij langer op bezoek. Hoe de situatie er hier dan zal uitzien, weet ik niet. Maar geldt hetzelfde niet voor België?
Oef, terug on line. De vorige twee weken begon de computer steeds gekkere dingen te doen. Om de haverklap "no signal" en dan opnieuw opstarten, dus met allerlei hulpprogramma's geprobeerd de computer op te kuisen en uiteindelijk met de stofzuiger geprobeerd het ding "letterlijk" van alle stof te ontdoen. Helaas, het mocht niet baten. Zelfs opstarten ging niet meer.
Met de auto naar Urla, het dichtstbijzijnde stadje dat tevens de oudste haven van Turkije herbergt (6000 jaar oud). Na onderzoek bleek het moederbord stuk te zijn en een aangepaste kaart moest opgestuurd worden vanuit Istanbul. Maar, ik was geholpen. Er zijn natuurlijk wel enkele probleempjes, zo is nu alles op de pc in het turks en pas vandaag ben ik erin geslaagd het "qwerty" klavier om te schakelen naar azerty.
Het blijft hier heet en intussen is in de buurt al een kleine (gelukkig niet al te ernstige) bosbrand geweest. Ga vandaag proberen al mijn mails te beantwoorden want die hebben zich intussen al flink opgestapeld. Maar het doet goed om terug contact te hebben met de buitenwereld, als nu de internetverbinding redelijk blijft, zal de weblog snel weer aangevuld worden.
Ooit werd me gevraagd, wie is jouw favoriete dichter? Ik heb er in feite drie, Federico Garcia Lorca, Pablo Neruda en Nazim Hikmet. Hun gedichten ademen de liefde voor hun land, de liefde voor de mensheid en de hoop op een betere toekomst.
Wat deze drie ook bindt was hun linkse politieke overtuiging. Zij kozen de kant van de onderdrukten, wat hen in conflict bracht met hun nationale overheid. Ook hun speciale stijl om op een eenvoudige manier, kinderlijk soms, maar o zo diepgaand iets onder woorden te brengen, is een gemeenschappelijke factor.
En dan is er de beschrijving van hun land, hun volk, de natuur, de eenzaamheid, de angst. Zij schrijven echt vanuit hun buik en zijn producten van hun wereld, hun tijd en hun omgeving. Veel van hun poëzie is ook geschreven tijdens hun verblijf in de gevangenis of in ballingschap.
Nazim Hikmet, wiens leven zich voor een groot deel in de gevangenis afspeelde, houdt van zijn land en het leven op het land.
Als hij in de gevangenis schrijft hoeveel deugd het doet de zon te zien als hij gelucht wordt, dan voel je echt wat hij meegemaakt heeft. Als hij schrijft over de boer in Anatolië die het land bewerkt, ruik je de aarde. Als hij schrijft over de sterren, zie je ze. Als hij schrijft over de doden, voel je de dood en de opstandigheid.
Gans zijn leven bleef Hikmet een rebel. Hij zwijgt nooit, voor niets en voor niemand. Ook niet binnen zijn eigen partij die zijn poëzie maar wereldvreemd vindt. Want zijn gedichten staan ver van het sociaal realisme. Zelfs in Moskou schrijft hij tegen de persoonsverheerlijking van Stalin, wat hem niet in dank werd afgenomen. Tegelijk was zijn liefdesleven redelijk turbulent, iets wat hij gemeenschappelijk heeft met Neruda. Maar vriendschap was voor hem heilig. Een vriend bedriegen vond hij erger dan een slippertje. Het is doorleefde poëzie, dikwijls met een dubbele bodem, maar bovenal, het getuigt van een werkelijk humanisme.
Garcia Lorca werd in 1936 vermoord tijdens de burgeroorlog door aanhangers van Franco.
Pablo Neruda bekleedde als Chileen verschillende consulaire posten en was bevriend met Garcia Lorca. Na diens dood sluit hij zich aan bij de republikeinse beweging. Bij zijn terugkeer in Chili wordt hij in 1945 verkozen tot senator, maar na zijn steun aan stakende mijnwerkers moet hij twee jaar onderduiken, waarna hij drie jaar in verschillende Europese landen verblijft als balling. In 1952 keert hij terug en in 1971 ontvangt hij de Nobelprijs voor literatuur. Op 23 september 1973, amper twee weken na de machtsovername door Pinochet, overlijdt hij. Zijn begrafenis is het eerste teken van protest tegen de militaire dictatuur.
En dan is er Nazim Hikmet. Geboren in 1902 in Thessaloniki, verblijft hij tussen 1921 en 1928 in Moskou waar hij politieke wetenschappen studeert. Bij zijn terugkeer valt zijn kritische poëzie niet in goede aarde en belandt hij in 1932 voor de eerste keer in de gevangenis. Het zou niet zijn laatste keer zijn. Vanwege zijn kritiek op het Spaanse en Duitse fascisme belandt hij een tweede keer in de gevangenis in 1938. Het zal duren tot 1950 voor hij onder internationale druk vrijkomt. Maar in vrijheid, probeert men hem te vermoorden en hij moet het land ontvluchten. Tot zijn dood verbleef hij in ballingschap, het grootste deel van de tijd in Moskou. In 1959 wordt hem de Turkse nationaliteit ontnomen, gebrandmerkt als verrader van zijn land. In 1963 overlijdt hij.
Neruda kende Nazim Hikmet en wijdt een stuk aan hem in zijn boek Ik beken, ik heb geleefd. Hij noemt hem de grootste dichter die voor de hele wereld schreef. Alle drie hebben ze hun stempel gedrukt op de wereldpoëzie, maar tijdens hun leven waren ze zeker geen sant in eigen land.
Op het eind van zijn leven schrijft Nazim Hikmet zijn testament. Hij vraagt om begraven te worden in eender welk dorp van Anatolië, onder een plataan, zonder een grafsteen. Het mocht niet baten. Nog steeds is zijn graf in Rusland.
Het erge is dat hij nog steeds niet werd gerehabiliteerd. Ook niet 100 jaar na zijn geboorte toen er verschillende festiviteiten rond zijn persoon plaatsgrepen en de Unesco 2002 uitriep tot het Nazim Hikmet jaar. Hij blijft een omstreden figuur. Maar zijn gedichten zijn onsterfelijk.
Tot slot een stukje uit een van zijn gedichten, dat de titel over het leven draagt.
Het leven neem je niet te licht, je dient te leven in diepe ernst zoals een eekhoorn doet, zonder buiten of boven het leven iets te verwachten, het enige wat je moet doen is leven.
Serieus moet je het leven nemen enwel zo zeer dat je bijvoorbeeld met geboeide handen op je rug staand tegen de muur, of met je grote stofbril en je witte kiel in een laboratorium, wilt sterven voor de mensen enwel voor mensen die je nooit hebt gezien enwel terwijl niemand je ertoe dwingt hoewel je weet dat het leven het mooiste en het puurste is dat er bestaat.
En zó serieus moet je het leven nemen dat je op je zeventigste nog een olijftak poot en dan niet om die je kinderen na te laten maar omdat je ondanks je vrees voor de dood niet in de dood gelooft omdat het leven zwaarder weegt. (1947)
Uit: Mensen en Landschappen, Uitgeverij de Geus, 1995.
Vertalingen van zijn belangrijkste werken zijn makkelijk te vinden en heel toegankelijk. Een tip voor wie graag leest.
Ironie van de geschiedenis: In 2002 werd Nerudas gedicht liederen voor moeders wiens kinderen gestorven zijn gepubliceerd in een Turks cultureel tijdschrift. Het gaat over slachtoffers tijdens de Spaanse Burgeroorlog. Het tijdschrift werd gesloten, de uitgever en eigenaar werden gedagvaard wegens het verspreiden van terroristische propaganda.
Toen ik vroeger Turkije bereisde, was dat meestal met de bus of de dolmus. Een goedkope en veilige manier van reizen. De otogar is dan ook een heel belangrijke plaats in de steden. Otogars zijn meestal 24 uur op 24 open en in de meeste grote steden heb je verbindingen naar alle uithoeken van het land.
Vroeger lag de otogar meestal midden in de stad, maar door het toenemend verkeer en de drukte van de stad ligt de otogar nu meestal buitenaf. Op zich een goede zaak al was het maar om het verkeer in de steden wat makkelijker te maken.
Toch zijn deze nieuwe otogars er niet zonder slag of stoot gekomen. Veel mensen die in de oude otogar werkten zagen dat de nieuwe, moderne otogars tewerkstelling boden aan veel kapitaalkrachtiger mensen dan zijzelf. De moderne(re) winkels worden immers aan veel hogere prijzen verhuurd en veel mensen verloren hun job. Eén keer, bij de oprichting van de nieuwe otogar in Antalya, werd in de oude gestaakt. Enkel servicebusjes reden en die hebben zeker niet het comfort van de nieuwe met airco uitgeruste mercedesbussen.
Wie de steden wil bezoeken en terecht komt in de otogar, kan gratis op zijn/haar bestemming raken met de servicebus. Alle grote maatschappijen hebben zon busjes die meestal aan de achterkant van de otogar geparkeerd staan. Het is gratis en bij aankomst heb je snel verbinding.
Bustickets hoef je niet te bestellen in de otogar zelf. In de grote steden zijn er meestal verkooppunten, waar je op voorhand je ticket kan aanschaffen. Je wordt dan, een klein uur voor vertrek, met een servicebus naar de otogar gebracht.
Sinds 1996 is er een rookverbod op de bussen, maar ze stoppen regelmatig zodat je zelfs op lange afstanden makkelijk kan uitstappen om iets te eten of te drinken of, voor de rokers, om een sigaretje te roken.
Wie tijdig reserveert kan nu ook grote afstanden overbruggen met het vliegtuig. Er zijn verschillende low-cost maatschappijen en de prijs is nauwelijks duurder dan met de bus. Vanuit de luchthaven kan je met een Havas bus naar de centra. Je moet dan wel naar de nationale luchthaven, maar die ligt meestal binnen handbereik. De Havas bussen zijn gebonden aan de landingstijden van de vliegtuigen van Turkish Airlines. Dit betekent dat je soms wel wat moet wachten, maar het verschil tussen de prijs van een Havas bus en een taxi, is nog altijd groot.
Dit keer reden wij met de wagen. Het voordeel hiervan is dat je kan stoppen waar je wil, het nadeel is dat de afstanden altijd zeer groot zijn en de benzineprijs is de duurste van de wereld. Wat mij vooral opvalt is dat de wegen een stuk beter zijn geworden in vergelijking met het verleden. De tweevakswegen zijn meestal vervangen door viervaksbanen en onderweg zie je veel wegen in aanbouw. Het autostradenet wordt ook systematisch uitgebreid en de banen zijn zeer comfortabel en dat voor geen geld. De afstand Pozantli-Mersin bijvoorbeeld, toch zon 100 km autoweg, kost nog geen euro. Daarvoor kan je het dus niet laten.
We reden s nachts en dat is wel enigszins anders dan bij ons. Vooral de signalisatie laat soms te wensen over. Daar komt nog bij dat deze banen ook gebruikt worden door tractors of brommers, die dikwijls zonder licht rijden. Het blijft steeds opletten en voorzichtig zijn.
De snelheid op de hoofdwegen is 90 km per uur, op de autostrades 120 km. De politie houdt sporadisch controles, maar dit jaar zijn we nog niet tegengehouden. Vooral gevaarlijk zijn de centra, die je op lange afstanden doorkruist, en waar eigenlijk iedereen zijn snelheid zou moeten aanpassen. Maar Turkije is geen land voor voetgangers of fietsers. Spijtig, maar dat is de realiteit. Toch is het daar extra opletten geblazen.
In streken waar nog tweevaksbanen zijn, meestal in de bergen, is het extra oppassen. Hang je achter een oude, zwaar overladen kamion, dan haal je nauwelijks twintig km per uur. Gelukkig worden deze banen meer en meer aangepast naar drie- of viervaksbanen.
Het rijgedrag van de chauffeurs is, laat het me voorzichtig uitdrukken, onvoorspelbaar. Voor sommigen onder hen is de claxon of de verstraler, veel belangrijker dan een richtingsaanwijzer. In de steden is de situatie hectisch. Alle verkeer komt samen en bovendien heb je nog de dolmus die overal langs de straat stopt. Er echt aan wennen zal ik wel nooit kunnen, daarvoor ben ik teveel met onze verkeersregels opgegroeid.
Wat me ook opviel is de modernisering van de steden in centraal Anatolië. Konya bijvoorbeeld, stad die vooral bekend is om de dansende derwisjen, was vroeger een muffe provinciestad, maar nu valt de nieuwbouw op. Het is duidelijk dat in deze gebieden zwaar is geïnvesteerd, maar hier zijn de bolwerken van de regerende AK-partij waar een snelgroeiende burgerij (meestal conservatief islamitisch) haar rijkdom ten toon spreidt. Hetzelfde geldt trouwens voor Denizli, een centrum van de groeiende textielindustrie, dat een ware gedaanteverandering heeft ondergaan.
Op onze heenreis zijn we over Usak, Afyon, Konya, Pozantli gereden. We deden er, met de nodige tussenstops, zon 15 uur over (iets meer dan 1000 km).
Mersin zelf dan. Een voorbeeld van hoe een provinciestadje op enkele jaren tijd uitgroeit tot een bijna miljoenenstad. Het is een stad die enorm gegroeid is omdat veel boeren (meestal uit het overwegend Koerdische zuid-oosten) gedwongen of uit eigen beweging naar de stad zijn gekomen. De gedwongen verhuis heeft te maken met de ontruiming van de Koerdische dorpen door het leger. Officieel iets meer dan 500.000 mensen, volgens onderzoeksinstituten één tot anderhalf miljoen, maar waarschijnlijk zijn het er nog een heel stuk meer, moesten hierdoor noodgedwongen naar de steden verhuizen. En zo groeide de bevolking in Mersin heel snel aan.
Economisch gaat het Mersin voor de wind, want er is een grote vrijhandelszone gevestigd, zodat investeerders geen of bijna geen belasting of sociale zekerheid moeten bedragen. Ja, ook hier klagen de patroons dat de loonkost veel te hoog ligt! En de regering bedient ze op hun wenken.
De kust tussen Mersin en Erdimli wordt volgebouwd met grote appartementen, die bestemd zijn als vakantieverblijf. Toch is er een verschil met toeristische centra zoals Antalya, Alanya, Bodrum, Kusadasi of Marmaris. Doordat hier overwegend Turken een buitenverblijf hebben, blijven de prijzen matig en blijft er een groot stuk authenticiteit over. Mersin heeft een heet klimaat, met daarnaast ook een hoge luchtvochtigheid. Hier, in Mordogan, is de hitte vergelijkbaar, maar de luchtvochtigheid is een stuk lager en de wind maakt het draaglijker.
Vanaf Erdimli tot Silifke heb je kleinere kuststadjes met minder hoogbouw en domineren nog de resten van de oude beschaving die hier ooit bestond.
Na een prachtige week, samen met Noël en Flo bij wie we te gast waren, zijn we teruggekeerd over Egridir, een meer dicht bij Isparta. Heel veel Turken die in Sint-Niklaas of Sint-Gillis wonen zijn uit deze buurt afkomstig.
Het meer van Egridir is nog steeds een oase van rust. Op het schiereiland kan je er goedkoop logeren en de nachten zijn een stuk koeler dan aan de Middellandse of Egeïsche kust. In tegenstelling tot Mordogan zie je hier veel meer vrouwen met hoofddoek, maar de sfeer is rustig en aangenaam.
We keren terug over Isparta, waar een nieuwe otogar in aanbouw is. Ook hier zie je dat de stad gemoderniseerd wordt. De hitte is verschrikkelijk, rond de 40° en dat put uit. Eens we het schiereiland naderen, voel ik me terug op bekend terrein. De weg is smal, kronkelend en van slechte kwaliteit. Maar dat doet er niet toe. Het is immers altijd zalig om terug thuis te komen.
Gisterenavond zijn we toegekomen in Mordogan. We zijn in Mersin op bezoek geweest bij Flo en Noël en nu pas, een week later, teruggekeerd. Afstanden hier zijn altijd enorm. Op een weekje tijd hebben we zon 2500 km gedaan. Toch is dit nog relatief.
Mersin het deed zo goed onze vrienden weer te zien. We voelen ons relaxed en ontspannen. We leefden als een familie en geen minuut heeft iemand van ons zich verveeld. Ja, dat is echte vriendschap.
Eind september (zoek nog naar tickets) keren we terug naar België voor mijn pensionering. We zullen dan (tot alle formaliteiten vervuld zijn) wel enige tijd in België verblijven. En dan is het definitief.
Ik zie uit naar mijn pensionering. Dan ben ik vrij en niet meer gebonden. Dan word ik burger van dit land. Met zijn andere gewoontes en tradities. Maar waar ik me zoveel beter thuis voel.
Ik hield van mijn werk, van de collegas, van de mentaliteit. Maar vandaag is het verleden dood. Regeltjes en normen bepalen je werk. Slechter nog dan in de private sector. En de vakbond, die werkt mee, zwijgt in alle talen. Collegas vertellen me dat mijn deur altijd een open deur was, vandaag is ze gesloten, maar de mentaliteit is er niet beter op geworden.
Oh ja, ik wil niet met stenen werpen. Ieder vogeltje zingt zoals het gebekt is. Maar nog dagdagelijks droom ik over mijn werk. Over de inleveringen, de mentaliteit. Ik zal blij zijn om hier, eens als gepensioneerde, verder te vechten voor mijn ideeën. Want mijn mentaliteit zal niet veranderen.
Wat me een goed gevoel geeft zijn mails van collegas. Zij lezen deze weblog en waarderen mij. Dat heeft zelfs niets met politieke instelling te maken. Integendeel zelfs. Veel meer met vriendschap en kameraadschap.
En dan is er nog mijn familie. Ik mis ze sterk. Mijn moeder, mijn dochters. Dat is niet zo eenvoudig. Mede door Turkije ben ik echt een familiemens geworden. Op vaderdag gaf mijn oudste dochter me een frame met fotootjes, iedere dag kijk ik ernaar. En bij het doorkruisen van Turkije kom ik doorheen plaatsen waar we samen waren. Mijn dochters, toen nog piepjong, kennen evenals mij het land. En dan wil ik ze bij mij hebben. Maar natuurlijk, dat is onmogelijk.
Leven tussen twee werelden, zo zou ik het noemen. Ik wil alles delen met vrienden en familie. Zelfs de zon (die hier nooit ophoudt met schijnen). Afscheid nemen is nooit makkelijk. Maar soms noodzakelijk om te overleven.
Samen met Gülce en Sevim zijn wij vorige week op bezoek geweest bij Noël en Flo, die in Mersin een appartement gekocht hebben. Het is vreemd. We leven hier zon duizend kilometer van elkaar, maar toch is het alsof we buren zijn.
Noël is een oude vriend. Samen trokken we zon 12 jaar geleden rond in Turkije en ook in het syndicale leven waren wij de vertegenwoordigers van de socialistische vakbond bij de stad Sint-Niklaas. Maar bovenal zijn we vrienden.
Eén van dingen die ik het meest mistte toen ik in Turkije kwam wonen waren onze vrijdagmiddaggesprekjes. Dat was een vaste afspraak waar niets kon in tussen komen. We aten een kleinigheid, dronken iets en de tijd vervloog. Maar het waren momenten die zo belangrijk waren.
En nu, voor het eerst, ontmoeten wij elkaar in Turkije. Iets meer dan 1000 km (waarover we zon 15 uur deden) en op de weg naar Liparispark stond Noël ons al op te wachten.
Hun appartement is sober maar knap ingericht. Wij krijgen de slaapkamer, Gülce de logeerkamer en zij slapen in de zetels. Het is alsof we elkaar elke dag hebben gezien. Alles gebeurt samen, zowel het eten, het koken, uitstapjes. We genieten van elk moment.
Wat zo tof is, we zijn bij elkaar, leven met elkaar, niets moet alles kan. Het is een droom van een vakantie. Eigenlijk is dit niets meer dan echte vriendschap. Je voelt elkaar aan, zonder dwang, en iedereen is zoals hij (zij) is. De uren en dagen vliegen voorbij. Dat is nou eenmaal het nadeel van zon schone momenten. Wij voelen ons thuis in hun huis, zij voelen zich niet gestoord.
Vriendschap, ja dat is hier zo belangrijk en als je dat hier kan beleven heeft het nog extras omdat de omgeving aanspreekt, het weer is steeds goed.
Maar vertrekken is moeilijk. Zowel voor hen als voor ons. We leefden als een familie en afscheid nemen van waar je aan hecht is steeds moeilijk.
In België hebben we weinig echte vrienden. Gelukkig, we hebben ze, en we missen ze. Elkaar dan terugzien, hier, ja dat is niet onder woorden te brengen. Het is een rijkdom die geen enkele holding bezit, het is groter dan de luxe van een 5 sterren hotel. Vriendschap. Iets om diep in je hart te koesteren. Iets dat zo belangrijk is in het leven van een mens. Iets dat alle kapitalistische waarden overstijgt. Juist omdat het niet kan gekocht worden. Juist omdat het menselijk is. Gelukkig maar.
Een stabiel hogedrukgebied zonder wolken en van zonsopgang tot -ondergang een zon die koning speelt, en zo zal het waarschijnlijk de volgende weken wel blijven. Eigenlijk heeft een weerman hier een makkelijk leven, hoewel, zeker in de zomer, nogal eentonig.
Gisterenavond is Hatice, een vroegere collega van Sevim, op bezoek gekomen. Ze heeft een opleiding als leerkracht informatica, maar die job bood te weinig werkzekerheid. Vandaag werkt ze in het gerechtsgebouw waar ze een van de procureurs bijstaat. Blijkbaar hecht men meer belang aan justitie dan aan onderwijs.
Nochtans is het treurig gesteld met het onderwijs. Klassen van veertig (en dikwijls nog veel meer) leerlingen zijn de norm. Het onderwijs is verplicht voor iedereen van zes tot veertien jaar. Verschillende studies tonen echter aan dat zeker in de arme streken, duizenden kinderen (en dan nog hoofdzakelijk meisjes) niet naar school gaan. Het niveau van het onderwijs is bedroevend laag zowel in het lager als het middelbaar. Wie geld heeft kan naar degelijke maar dure privé-scholen gaan. In Izmir bv. bedraagt het jaarlijkse schoolgeld in het Fatih college 5.000 YTL, maar dat is nog relatief goedkoop. Het American college vraagt 15.000 YTL. Ter herinnering, het minimumloon bedraagt 435 YTL per maand. Goed onderwijs is voor de overgrote meerderheid een niet betaalbare luxe. En zowel deze als de vorige regeringen hebben blijkbaar andere prioriteiten dan te investeren in onderwijs.
Tegelijk is er een systeem opgezet, dat gebaseerd is op competitie en nationale testen, die plaatsgrijpen rond je veertiende en de tweede keer om in de universiteit te raken. Afhankelijk van de uitslag kan je dan naar een goede (of betere) middelbare school. Wat de universiteit betreft bepaalt je uitslag naar welke universiteit je kan en welke richting je moet volgen. Er is een groot verschil in de kwaliteit van de universiteiten.
Door het systeem worden voor de tweede keer de armere lagen van de bevolking getroffen, want veel leerlingen moeten private cursussen volgen om te slagen of hoge punten te halen. En je raadt het al, de kosten zijn weer heel duur.
Gisteren was er nog meer bezoek. Dit keer technisch personeel van Sevims vroegere school. De nieuwe directeur is een verstokt roker en omwille van het rookverbod heeft hij zijn hoofdkwartier gevestigd in een café buiten de school. Zo zie je maar, wetten kunnen op allerlei manieren omzeild worden.
Op het ene terras is het te heet en daarom worden tafels en stoelen naar het andere terras gebracht. Steeds is er wel iets te knabbelen. Koekjes, snoepjes, thee en koffie, meloen, fruit. Intussen wordt er druk gekookt. Mezzes, soep, een grote stoofpot van lamsvlees, taart. Ja, verhongeren doe je hier niet.
Er wordt gepraat over de reisplannen. Het is immers vakantie en het technisch personeel zoekt een goedkope bestemming. Pensions zijn te duur en daarom kiezen zij voor een camping.
Het eten is goed en zoals gewoonlijk is er veel te veel. Na een bezoekje aan zee en de taart als dessert, vertrekt ons bezoek, behalve Hatice die nog een dagje blijft.
s Avonds is er weer eten. Ik laat de schotels aan mij voorbijgaan. Zin genoeg, maar door de warmte heb ik nooit veel honger. De avonduren zijn de beste. Het weer is zacht en men blijft laat op.
Vandaag gaan we de bagage inpakken, want morgen in de vroegte vertrekken we voor iets meer dan 1000 km. Het zal weer een tijdje duren voor de weblog wordt aangevuld. Maar met ons is alles ok. Aan vrienden, familie, collegas en lezers van de weblog, een prettige vakantie toegewenst. Geniet ervan. Groetjes.
Op onze terugkeer (19.06.08) van Istanbul naar Izmir wilden we een tussenstop vinden en dat is niet zo makkelijk. Er zijn immers zoveel mooie plaatsjes langs de Egeïsche kust dat het altijd een moeilijke keuze is, maar we beslisten te stoppen in Küçükküyü, een dorpje tussen Ayvacik en Edremit.
De terugreis verliep vlot, hoewel ik in Istanbul zelf nooit wil rijden. Noem het maar een vooringenomenheid, maar ik ben bang voor het verkeer. Eens we de ring rond Istanbul verlaten hebben, stoppen we in een tankstation, om een theetje te gaan drinken. Daarna volgen we de kust langs de zee van Marmara en na Barbaros hebben we een weg (prachtig van zicht, maar zonder asfalt) voor meer dan 30 km. Het rijden is vermoeiend, want telkens moet je kijken naar de stenen en de putten. Daarnaast is er de hitte en af en toe sluit ik de ramen om de airco op te zetten, wat hier zeker geen luxe is.
We stoppen in een klein dorpje. En daar eten we heerlijk lamsvlees met een schitterende salade. Zon ontdekkingen zijn ongelooflijk. Hier zit je buiten de bewoonde wereld, eet je voor een habbekrats en de mensen zijn zo vriendelijk. Dit is het echte Turkije, waar ik zoveel van hou. Houten huizen, een paar winkels, en dit keer ook een lokanta. Maar alles is vers en het vlees is goed.
Dan gaat het verder, richting overzet. De weg is een stuk beter en het gaat dan ook een stuk sneller. Vanuit Gelibolu zetten we over naar Lapseki. Ik ben doodop. De zanderige weg met stenen vergde alles van mijn energie en nu wil ik gewoon kijken naar de zee en rusten. Op de overzet is een verdieping gebouwd waar je iets kan drinken en bij een theetje genieten we buiten van het uitzicht.
Sevim neemt het stuur over. Als we Cannakale zijn voorbijgereden, zien we langs de overzijde een bosbrand, die meer dan 150 ha in vlammen zal zetten. Niet verwonderlijk met deze warmte.
Meestal volgen we de Egeïsche kust, maar af en toe duiken we in de bergen. Sevim rijdt naar mijn zin veel te snel en plots laat de verkeerspolitie ons stoppen. Ik hou mijn hart vast. We reden te snel en bovendien zitten we met zes in een auto waar maximaal vijf personen zijn toegelaten. Maar zodra ze de buitenlandse nummerplaat zien, mogen we zonder problemen doorrijden. Dit is West-Turkije. Toeristen worden hier in de watten gelegd!!!
Kücükküyü, een brede laan, met opzij hotelletjes, pensions en een apart hotel. We gaan informeren voor de prijs na de wagen te hebben geparkeerd buiten het jachthaventje. Hoewel de meeste hotels of pensions voor onze normen goedkoop zijn, stel ik voor om naar het apart hotel te gaan, en ja hoor, dat is een ideale plek. Er is een privé-strand en voor twee kamers voor 4 personen betalen we 50 . Er is bovendien tv en airco in de kamers. De plaats (voor wie het interesseert) noemt Berk apart en naast de slaapkamers heb je ook een van alles voorziene keuken en ijskast. Vanuit Kücükküyü kan je makkelijk uitstappen maken naar de omgeving met de dolmus. Het dorpje zelf is gespecialiseerd in olijven. Maar de eigenaar van deze site, geeft ons tevens de adressen van twee goede visrestaurants. Het eerste is het goedkoopste, maar je kan er enkel vis eten maar geen alcohol drinken. In het andere kan dat wel, maar het is iets duurder. We kiezen voor het tweede. Sevim vindt de prijs van de zeevis te duur en de baas besluit een deal te maken. Het wordt een heerlijke maaltijd met mezzes en zeevis.
De volgende dag is er markt en we doen onze inkopen. We ontdekken een bakker die pide ekmek (pizzabrood van zon meter lang met sezamzaadjes) maakt en doen onze inkopen op de plaatselijke markt. Die morgen hebben we weer een echt turks ontbijt. Dit is een goedkope manier van reizen (ook voor mensen met kinderen) en eigenlijk eet je perfect. Soms kan ik niet begrijpen wat mensen zien in 5 sterren restaurants, we eten hier veel beter en spotgoedkoop.
Twee dagen verblijven we in Kücükküyü. s Avonds is er een klein marktje waar je leuke geschenkjes kan kopen. En natuurlijk is er ook voetbal. Alle terrassen zitten stampvol en men kan het verloop volgen op grote schermen. Pas de laatste minuten gaan we kijken en we zien alle doelpunten. Penalties. Zelfs op een kilometer afstand moet te horen zijn wie scoort en mist. Turkije wint. Een thriller, die voor de tweede keer op rij plaatsvindt. Wie nu slaapt moet wel wakker worden, want overal hoor je toeterende autos.
De volgende dag rijden we naar huis, ondertussen nog een tussenstop maken bij familie. Zij zijn een beetje verontwaardigd dat we niet willen blijven. Maar we rijden door naar Izmir en daarna naar huis. Naar Mordogan. Ons huis.
Het is altijd leuk om te reizen, maar de afstanden zijn steeds groot en je verliest een groot deel van je tijd om ze overbruggen. Het plezante van de Egëische kust is wel dat je eigenlijk overal plaatsjes vindt die de moeite van een bezoek of verblijf waard zijn. Met de dolmus (of de grote bussen) lukt dit moeiteloos. Het is een andere manier van reizen, maar je kan het doen op eigen tempo en staat het ja aan, dan blijf je er iets langer. Bovendien is de weg bezaaid met historische sites die verwijzen naar het verleden. Omdat je langs de kust zit, kan je bovendien bezoeken afwisselen met een duik in het water en de sfeer is ongedwongen.
Er is goed, en minder goed nieuws. Dus laat ons beginnen met het minder goede nieuws. Al enkele dagen heeft de artrose toegeslagen en behoudens rugpijn is er ook veel uitstraling. Nu is het een beetje beter, maar de pijn blijft voortduren en ik mag geen pijnstillers nemen omwille van mijn maag.
Sevim kreeg een wespenbeet in haar linkerarm die nu gelukkig bijna verdwenen is. Zoals ze bij ons zeggen: een ongeluk komt nooit alleen.
De thermometer blijft oplopen en af en toe klimt die zelfs boven de 40 graden. Na de middag is het, zelfs met de wind, heet. En s nachts, dan slapen we met alle ramen open, maar tot twaalf uur is het dikwijls te warm om in slaap te raken, daarna wordt het ietsjes frisser.
Intussen en dan komen we bij het goede nieuws is de nieuwe airco geplaatst, die tevens dienst moet doen als verwarmingsinstallatie in de winter. Ook de elektrische leidingen zijn aangepast. Maar de koelte raakt moeilijk tot boven en nu twijfelen we om een tweede bij te plaatsen. Milieuvriendelijke energie kost hier veel geld. Maar goed, voor het milieu mag je toch wel iets over hebben. En daartegenover staat een lage energiekost. 24 uur per dag de klimaatregeling laten werken kost 1 , dus dat valt mee. Bovendien is de uitstoot nihil.
Ook het internet heeft last van de warmte. Rond één uur deze middag had ik een redelijke verbinding, maar nu is het weer aan en uit. Door mijn artrose is het niet makkelijk om te schrijven, want kan twee vingers niet gebruiken en voor mij is dat een ramp, want ik ben gewend om blind te typen.
Intussen heb ik gelezen dat er in België een 24-uren staking was in de lokale en regionale besturen. Volgens de berichtgeving was het tegen de gestegen voedsel- en olieprijzen en de voortdurende daling van de koopkracht. Dat voel je ook hier. Maar hier is een stakingsverbod. De officiële inflatiecijfers spreken over slechts 10% maar in werkelijkheid liggen de prijsstijgingen een stuk hoger. Ook hier heeft men een officieuze en officiële index. Maar iedereen voelt het wel in de portemonnee. Hoewel, iedereen is misschien wat overdreven, de bonzen van Fortis zullen wel hun premies opstrijken en bij ontslag een enorme som uitbetaald krijgen.
Deze morgen ben ik iets na vijven opgestaan om naar de zonsopgang te kijken. Rood-paarse kleuren kleuren de horizon. Alles ligt in een gloed. Geen streepje wolken en de enige geluiden zijn van de vroege vogels die de dageraad aankondigen. Het zal weer heet worden vandaag, en wil nu absoluut mijn weblog aanvullen. Zondag vertrekken we immers naar Mersin en das een lange trip.
Woensdag 18 juni 2008. Het wordt moeilijk een keuze te maken, want in de omgeving zijn zoveel dingen de moeite waard om te bezoeken, dat het niet makkelijk is om een beslissing te nemen. Uiteindelijk zijn we het eens geworden om te starten bij de Yerebatan Saray (letterlijk: het verzonken paleis). Deze ondergrondse wateropslagplaats, werd zon twintig jaar geleden gerestaureerd. De bouw ervan greep plaats in de zesde eeuw onder keizer Justinianus en voorzag (samen met andere wateropslagplaatsen) Constantinopel (zoals het in die tijd noemde) van water. In totaal zijn er 336 zuilen, verspreid over een oppervlakte van 140 bij 70 meter. De zuilen werden waarschijnlijk van andere plaatsen gerecupereerd en hebben verschillende afmetingen. Sommige ervan hebben grillige vormen, waarschijnlijk door erosie van het water. Aan het eind zijn er twee liggende Medusa-koppen, waarschijnlijk ook afkomstig uit andere sites.
Deze wateropslagplaats (80.000 m3 water) was de grootste van Constantinopel en de sfeer is mysterieus, misschien door de zachte verlichting die alles in de schemerzone dompelt. Het water moet weinig vervuild zijn, want je ziet nog verschillende visjes zwemmen.
Ik vraag me af hoeveel wensen hier ooit zijn gedaan. Te zien aan de geldstukjes in het water, heel veel.
Enkele minuten later zijn we toegekomen aan de Aya Sofia (De kerk van de goddelijke wijsheid), gebouwd onder dezelfde keizer Justinianus. Het moest het meesterstuk van de Byzantijnse architectuur worden, imposanter dan de Sint-Pietersbasiliek en Rome, en dat werd het ook. Zelfs nu, zoveel eeuwen later is het een indrukwekkend gebouw, dat zon duizend jaar het zicht van het toenmalige Constantinopel (later Istanbul) bepaalde.
De grootste vernielingen werden aangericht in 1204 door de kruisvaarders tijdens de vierde kruistocht. Het altaar werd opgebroken, ezels werden binnengebracht om het zilver uit de kerk te slepen en op de troon van de patriarch werd een prostituee gezet die zingend en dansend de draak stak met het oriëntaalse christendom.
In 1452 kwam de Aya Sofia weer onder katholiek gezag, maar dit keer was het te laat. De Turken stonden bijna voor de stadspoorten en in 1453 werd Constantinopel veroverd. Sultan Mehmet de Veroveraar reed de stad binnen en ging naar de Aya Sofia waar hij onmiddellijk een eind maakte aan de plunderingen. De kerk werd een moskee, de afbeeldingen werden bedekt en minaretten bijgebouwd. Dit bleef zo tot 1932 om vanaf 1934 een museum te worden.
Regelmatig is er sprake om de Aya Sofia terug om te vormen tot moskee, maar tot nu toe is dit tegengehouden.
In 1609 werd aan de overkant van de Aya Sofia (ook wel de rode moskee genoemd, naar de kleur van de buitenmuren) de Blauwe moskee opgericht. Bedoeling was de Aya Sofia te overtreffen in schoonheid en grootte. Met de zes minaretten is het een imposant gebouw, dat makkelijk te bezoeken is. Men vraagt alleen dat je behoorlijk gekleed de moskee binnengaat en tijdens het gebed de moskee te verlaten.
Na onze ochtendbezoeken, nemen we de tram naar Taksim, waar we Dirk Vermeiren, correspondent van de VRT, ontmoeten. Taksim is een symbolische plaats (zie ook artikel over 1 mei) maar bovenal is het een levende winkelstraat met vele zijstraatjes. Tot begin dit jaar had Dirk (via de VRT) een heel interessante weblog, waar hij zijn ervaringen in Turkije beschreef. Sinds acht jaar leeft hij in Istanbul en (daar ben ik een beetje jaloers op) hij spreekt vlot Turks. Tevens heeft hij een (aan te raden) alternatief reisboek over Turkije geschreven.
We roken samen een nargileh (waterpijp). Dirk vertelt dat hij eigenlijk nooit rookte maar een nargileh is geen sigaret. De tabak (meestal geïmporteerd uit Egypte of Syrië) heeft de smaak van appelen, aardbeien, . Nargileh staat ook voor het zalige nietsdoen, gewoon genieten van het leven.
We spreken Nederlands, Engels, af en toe een beetje Turks. Als onafhankelijk journalist moet Dirk leven van zijn pen. Hij leeft graag in Istanbul, houdt van de drukte en het stadsleven. Hij vraagt of ik me niet verveel in Mordogan omdat het eigenlijk een plattelandsstadje is waar weinig te beleven valt. Maar ik voel me daar zo goed thuis, zou eigenlijk nooit elders meer willen wonen. Is dat omdat ik oud aan het worden ben? Of misschien omdat ik naar de rust verlang. Te lang was mijn leven een aaneenschakeling van vergaderingen. Dat is voor mij verleden tijd.
Dirk kent Mordogan en het schiereiland. Een prachtige plaats om op bezoek te komen, maar om te wonen (en voor zijn beroep) verkiest hij Istanbul. Hij heeft op de Turkse zender zowel een radio- als TV-programma. Regelmatig moet hij glimlachen als ik hem over mijn toekomstperspectieven vertel. Dirk zegt tegen Sevim dat ik veel projecten op stapel heb staan. Maar dat maakt deel uit van mijn integratie hier. Ik wil nog dingen doen, maar wens daarvoor nooit betaald te worden. Misschien realiseer ik op die manier een stukje het anarchistisch-libertaire dat in mijn gedachten goed zit.
Ik hoop dat Dirk binnenkort opnieuw kan starten met een weblog, ook al is het dan niet op de VRT (misschien Knack). Feit is alleszins dat hij de situatie hier goed kent en op een kritische, onafhankelijke manier berichtgeving verschaft. Iets dat ik (zowel hier als in België) dikwijls mis.
Misschien zien we elkaar terug in het najaar, als hij zelf vakantie neemt. Als dat gebeurt lees je het wel op deze weblog.
Na Taksim vertrekken we naar Ortakoy (letterlijk: gemiddeld dorp), een van de rijke stadsdelen van Istanbul. Het is een mooie plaats en wat opvalt, alles is netjes. Overal zie je straatvegers aan het werk, zowel met de borstel als met de machine. In tegenstelling tot de gewone stadsdelen, waar nauwelijks geld is voor openbare diensten, worden ze hier overal ingezet. De sjieke stadsdelen vormen een schril contrast met het doorsnee Turkije. Hier leeft de beau monde. In enkele straten zie je enkel luxe wagens (sommige met chauffeur) en taxis. Aan de Bosforus zijn de prijzen duur, duurder zelfs dan bij ons.
Uiteindelijk nemen we plaats in een café. Een kelner of straatveger verdient hier waarschijnlijk minder per uur dan de prijs van een colaatje!!!
We discussiëren over Dikili, een gewest van de provincie Izmir, waar de burgemeester behoort tot de SHP (een linkse sociaal democratische partij). De man zorgt ervoor dat de bevolking aan goedkope prijzen brood kan kopen in de gemeentelijke bakkerijen, het gemeentelijk hospitaal verschaft goedkope en goede gezondheidszorg, de gemeentebussen zijn gratis en dolmussen moeten de leerlingen thuis afzetten. Dikili beschikt ook over aardgas en maandelijks krijgen de burgers gratis tien ton water van de gemeentelijke watervoorziening. Maar zo ziet de Turkse overheid dat niet. De burgemeester moet, samen met zijn raadsleden, voor de rechtbank komen, omdat hij de wet overtreedt!!! Hij zou de ongelijkheid verdedigen (omdat er voordeeltarieven zijn voor gewone mensen)!!!
In zijn verdediging stelt hij dat openbare diensten geen commerciële diensten zijn, maar diensten voor de bevolking!!! Tevens stelt hij dat openbare diensten niet mogen werken zoals commerciële diensten!!! Een principieel proces!!! Het principe van de openbare dienst wordt hier immers in vraag gesteld.
Maar hier, in Ortakoy, werken de openbare diensten voor de high society. Overal zie ik ze opruimen, peukjes wegvegen, de straten rein houden. Ik voel me hier niet goed, mijn drinken smaakt me zelfs niet. Een gehandicapte verkoper wandelt voorbij en verkoopt papieren zakdoekjes. Ik voel me schuldig. De tegenstellingen zijn enorm, en daar voel ik me niet goed bij.
Een koude douche volgt als de rekening komt. Drie drankjes en de prijs is 22 YTL, zon 11 . Dit keer word ik boos, want er wordt zon 4 YTL teveel aangerekend. Na mijn protest krijg ik 2 YTL terug, de rest is voor de service. Sevim maakt zich nu ook boos en de resterende 2 YTL komen op de tafel. Maar onze dag is om zeep. We gaan klacht indienen bij de politie, die belooft dat er zal opgetreden worden. De commissaris vertelt ons dat de kelners zelfs niet gedekt zijn door sociale zekerheid. Voor mij zal Ortakoy het eerste en laatste bezoek zijn. Geef mij maar Dikili!!!
Wat hier gebeurt is uitzonderlijk. Ik ben de tel verloren, maar zal de voorbije jaren zon 50 keer Turkije bezocht hebben. In al die tijd heb ik slechts drie-vier keer nare ervaringen gehad. Meestal is het tegenovergesteld, gastvrijheid en vriendelijkheid overwegen. Maar ook bij ons, in de grote steden, kan je dergelijke dingen meemaken. Dus, laat ons maar zeggen, problem yok, en denken aan de leuke en goede kanten van Turkije.
Sinds onze terugkeer in Mordogan, is het bijna onmogelijk om nog op het internet te raken. De verbinding valt om de haverklap uit en slechts met veel geluk is het mogelijk een tekst op mijn weblog te plaatsen. Helemaal onmogelijk is het om een foto geplaatst te krijgen. Want als je verbinding krijgt, dan is die traag en grotere bestanden zijn quasi onmogelijk om up te loaden. Dus zal het nog een tijdje duren voor ik fotos en tekst van onze trip naar Istanbul kan publiceren.
Intussen heb ik een alternatieve oplossing gevonden, via plaatsing van fotos op
Als je op deze website klikt op diavoorstelling, kan je toch de fotos zien.
Intussen wordt het elke dag warmer. Het kwik klimt makkelijk boven de 35° en zelfs s nachts zit je nog een stuk boven de twintig graden. Gelukkig is er wind en een lage luchtvochtigheid.
Morgen (woensdag) komt men airconditioning installeren, een nieuw systeem, milieuvriendelijk en zuinig in het verbruik. Tegelijk kan de airco gebruikt worden om (in de winterperiode) het huis op te warmen.
Gisterenavond aten we guveç, een stoofpot die bereid wordt in een totaal afgesloten aardenwerken pot, die een kleine twee uur op een zacht vuurtje blijft sudderen. Ingrediënten zijn lamsvlees, ui, pepers, tomaten en kruiden. Samen met mezzes is dit een lekkernij en hoewel ik wegens maagproblemen weinig kan eten, heeft het toch enorm goed gesmaakt.
Vandaag zijn het gebakken sardientjes en vis (kefal) op de barbecue. Ook de nodige mezzes zullen niet ontbreken want de ijskast zit vol met verse groenten en fruit. Vandaag was het immers marktdag, het moment om grote inkopen te doen.
Hoewel de basislevensmiddelen hier een stuk goedkoper zijn, zie je toch dat de prijzen snel aan het stijgen zijn en overal hoor je gejammer over de stijgende levensduurte.
Intussen roert het overal op het politieke front. De (onlangs gestichte) liberale krant Taraf publiceert in zijn editie van 20 juni een geheim plan van de militairen dat erin zou bestaan om vanaf september een campagne te orchestreren tegen de AKP (regerende partij) en de Koerdische DTP. Media, gerecht en invloedrijke personen zouden hiervoor worden ingeschakeld. Het leger ontkent.
Vatan (een eerder rechts krant) publiceert dat ingevolge een beslissing van het hooggerechtshof van Ankara, 70 miljoen mensen (dat wil zeggen de hele bevolking) worden afgeluisterd, emails worden gecheckt, sms en internetcorrespondentie (misschien dat daarom mijn verbinding zo slecht is???). Ook de geheime dienst krijgt toegang tot al deze gegevens. Intussen is het al twee maanden onmogelijk nog toegang te krijgen tot de populaire you tube site op het internet. Volgens het Hooggerechtshof zouden er beledigende videos op te vinden zijn tegen Atatürk.
Na 15 dodelijke arbeidsongevallen op 5 maand tijd (!!!) beslisten de scheepsbouwers van Tuzla op 16 juni in staking te gaan, onder het motto: liever dan ons één voor één te laten doden, doodt ons allemaal op 16 juni. Van de 4000 scheepsbouwers konden er slechts 400 in staking gaan. De anderen, die met service-busjes kwamen werden onder politiebegeleiding afgezet op de scheepswerf.
Als het gaat om privatiseringen toont de regerende AK-partij zich de beste leerling van Europa. Ook op het vlak van godsdienstvrijheid (zeker voor haar deels conservatieve sunni-achterban) staat dezelfde AK-partij op de barricades. Als het echter gaat om sociale rechten, laat ze het afweten.
Binnen enkele dagen start het proces om de AK-partij te verbieden. De kans is groot dat dit zal gebeuren. Het land dreigt dan weerom in een zware politieke (met daaraan gepaard een socio-economische) crisis raken.
De toekomst is onvoorspelbaar, alleen één ding staat vast. Het is heet en zal de komende maanden nog veel heter worden en dit op alle vlakken.
