Het is zaterdagavond en het was een hete dag. Nu is het een zalig weertje om buiten te zitten, maar de gebruikelijke stilte wordt verstoord door Bekir, die de site rondwandelt met een luidruchtige motor die petroleumdampen uitstoot. Dat is zon beetje een ritueel in de zomer, want dan zijn de stekende beestjes present. Niet dat het zoveel uithaalt, maar het gebeurt vrijwel overal in Turkije.
Nog een paar dagen en we keren voor een weekje terug naar België. Het zal dan vooral opruimen worden en hopelijk is er tijd genoeg om vrienden en familie terug te zien. Het zal varen. Na tien weken Turkije zal het deze keer een andere aanpassing zijn. En waarschijnlijk een stuk kouder.
Hier gaat alles zijn gewone gang, dat wil zeggen, gans de week bezoek gehad. Veel tijd om te schrijven is er dan niet. Toch weer een paar ontdekkingen gedaan. De boerin, bij wie we onze verse eitjes gaan kopen, maakt ook elke dag verse geitenkaas. Niet te versmaden. Daarnaast hebben we een plaatsje ontdekt waar je verschillende zelfgemaakte confituren kan kopen. We hebben confituur van vlinderthijm gekocht en dat is echt een delicatesse. Intussen zijn de eerste pepers aan het groeien op onze planten en binnenkort zullen we die dagelijks kunnen plukken. Voor het geld moet je het niet doen, want de prijs van een kilo pikante pepers of een kilo komkommers is zon 40 cent. Maar het is wel plezant zelfgekweekte groenten te kunnen eten.
Gisterenavond was er een soap op ATV die door iedereen hier gevolgd wordt. Het geeft een beeld van de situatie in Turkije (zestiger en zeventiger jaren, tot de staatsgreep van 80). Deze episode speelde zich af juist na de staatsgreep. Tijdens de reclame vraagt men mij of wij in België in die tijd nieuwsbeelden kregen over wat zich hier heeft afgespeeld. En eigenlijk heb ik de indruk dat er maar met mondjesmaat over gesproken werd, dit in tegenstelling tot bv. de coup in Chili of die in Argentinië. Ik heb het althans zo ervaren.
Volgende week zal het constitutioneel hof uitspraak doen of de wetswijziging die toelaat dat hoofddoeken mogen gedragen worden door studentes aan de universiteit, doorgaat of vernietigd wordt. Let wel: het gaat enkel over studentes en het gaat bovendien enkel over een hoofddoek die met beide uiteinden onder de kin moet geknoopt worden. Andere hoofddoeken blijven verboden, het blijft ook verboden in de middelbare scholen, het blijft ook verboden voor ambtenaren, leerkrachten of professoren!!! Het kan raar klinken in België, waar velen Turkije afschilderen als een moslimstaat, maar hier liggen deze dingen heel gevoelig!!! Sevims moeder, die wel een hoofddoek draagt en iedere dag 5 keer bidt, is bijvoorbeeld tegenstander om het dragen van een hoofddoek voor studentes toe te laten, waar Sevim zelf, die geen hoofddoek draagt, voorstander is. Dat zegt misschien niet veel, het bewijst echter wel hoe complex de situatie voor buitenstaanders is.
Leven in Turkije is niet hetzelfde als er op vakantie komen. Ik voel me deel van deze maatschappij, waar ik echt graag leef. Heb je één of twee weekjes vakantie, dan ga je de zon opzoeken, maar ik zoek al een tijdje de schaduw op. Ik verdiep me in deze wereld en probeer er zoveel mogelijk over te weten te komen. Dat is echt wel boeiend en fascinerend. Voor mij maakt dit deel uit van mijn integratieproces.
Ik zal blij zijn om even terug te zijn in België, maar weet dat ik het hier zal missen. De buren, de tuin, de bergen, de zee. Daarnaast ook de eenvoud, het volkse, het dorpse. Zeker de sterrenhemel. Tegelijk hoop ik zoveel mogelijk vrienden en familie terug te zien in die korte periode. Want dat mis ik hier.
Het is half elf s avonds. Een zalige tijd om buiten te zitten. Vandaag heb ik gans de dag gelezen en geschreven. Sevim was naar Izmir en is pas s avonds teruggekomen, samen met haar nicht Sebahat, die hier enkele dagen zal blijven. We hebben in het centrum van Mordogan ödemis köfte gegeten met ayran. Daarna natuurlijk in Turkije is dat onvermijdelijk cay en dan naar huis.
De vrouwen zijn naar een van de talrijke soaps aan het kijken op één van de al even talrijke Turkse zenders. Voor mij een gelegenheid om nog wat te schrijven. De meeste buren zitten buiten op het terras, maar vele huisjes zijn onverlicht. Tegelijk hoor je blokjes van okay, naast tavla, een van de meest gespeelde spelen. En natuurlijk, dan is men niet thuis, dan is men op bezoek.
Met het warmer worden zijn ook de insecten gekomen. Enerzijds zijn er de vlinders, wat natuurlijk mooi is, maar s avonds en s nachts de motten en, wat een stuk minder is, de muggen die een ononderbroken aanval ingezet hebben op mijn bloed. Daarom heb ik een soort rol laten branden die ze moet verjagen. Maar het jeuksel doet me vermoeden dat de meeste al verzadigd zijn. Nou ja, het kan ze maar gesmaakt hebben.
Helaas is mijn boekje om Turks te leren verdwenen. Meegegeven met de kranten. En ik was juist zo goed op weg. Of misschien is het wel een excuus om niet te laten merken hoe zwak mijn Turks nog is na twee maanden verblijf hier.
De mix van de samenleving die je hier terugvindt op de site, maakt het hier levendig. Sommigen zijn Turken, woonachtig in Duitsland, die hier een huis gekocht hebben als vakantieverblijf. Maar dat is een kleine minderheid. De meeste komen uit Izmir, jong en oud, voor sommigen een toevlucht in de vakanties en de weekends, voor anderen een verblijf voor het hele jaar of het hele jaar, behoudens de winter. Maar er zijn ook buren die uit Ankara of Istanbul komen.
Sevim stelt voor om binnenkort een grote mangal (barbecue) party te organiseren, hier in de grote binnentuin, om de banden nog te verbeteren. Dat lijkt me een heel goed idee. Mezzes, vlees, kip en vis. Iedereen heeft hier toch een barbecue en we kunnen gerust in het gras zitten. Vandaag hoorde ik een van de buren saz spelen (een liedje van Arif Sag) dus het kan best heel leuk worden.
Een van de buren is afkomstig uit Hakkari, zon tweeduizend kilometer van hier. Het verschil met Hakkari is groot. Het stadje, gelegen in de bergen, is een kloppend hart van het Koerdisch verzet. Ik denk dat ik ooit de eerste toerist was die zonder politiebegeleiding in Hakkari kon rondwandelen. Het is een plaats waar geen toeristen komen. Het leek op een stad in oorlog. Overal politie, leger, gendarma, oproerpolitie. Zelfs voor kinderen was het verboden om met meer dan vier samen te spelen, omdat er een samenscholingsverbod was. Het blijft tekenend dat men binnen Turkije nog altijd de mening toegedaan is dat het Koerdische probleem alleen met militaire maatregelen kan opgelost worden. Dag in, dag uit, blijven de conflicten duren en vallen er slachtoffers. Als je het leger en de media mag geloven, dan zijn de terroristen zoals men de PKK bestempeld, al ettelijke keren vernietigd. Maar de dag erna vallen er weer slachtoffers in conflicten of door langs de weg geplaatste bommen door diezelfde PKK. De begrafenissen van de martelaren worden dan op alle netten vertoond. Het nationalisme wordt aangewakkerd. De tegenstellingen vergroten. De samenleving polariseert.
Ik geloof niet dat welk soort van nationalisme ook een oplossing is voor problemen van de gewone mens. Net zomin als ik geloof in het Vlaams nationalisme, geloof ik in het Koerdisch of Turks nationalisme. Maar dat betekent niet dat ik voorstander ben van een zo groot mogelijke culturele vrijheid voor alle minderheden. Net zoals ik godsdienstvrijheid verdedig. Zij maken deel uit van universele mensenrechten die niet door staten mogen gelimiteerd worden.
Toen ik ooit het systeem van het federalisme in België uitlegde, vroeg men mij hier wat ik nou juist was, een Belg of een Vlaming. Mijn antwoord was, geen van beide, ik voel me juist een wereldburger, want deze wereld behoort aan al zijn burgers, zonder onderscheid. En zo blijf ik me voelen, en het geeft me een goed gevoel.
Ik lees in de kranten dat in België en Nederland een hittegolf op komst is. Nu ja, hier is het al volop zomer. De perziken hangen er rood bij en op de markten worden al volop kersen en pruimen verkocht. De voorbije maand heeft het nauwelijks geregend en men verwacht problemen met de drinkwatervoorziening in de grote steden. Door de droogte zijn er dan weer problemen met de groenten in het midden van het land.
Hier in de voortuin groeien onze pikante pepers en komkommers naar hartelust, maar ze krijgen dan ook om de twee dagen water.
Het leven gaat hier zijn gewone gang. In de weekends komen de (hoofdzakelijk uit Izmir afkomstige) toeristen afgezakt en zwemmen in de zee, die stilaan begint op te warmen. In de week blijft het rustig en eigenlijk leven we hier als in een groot dorp.
Eergisterenavond zijn we okay gaan spelen bij een van de buren. Ze zijn echte professionals en dan kunnen amateurs hun kansen op winst wel eens doen dalen. Na een lange avond spelen, waren we bij de winnaars. Geluk, strategie, wie zal het zeggen. Het was alleszins leuk met thee, meloen, koekjes.
Met een van de buren waren we op bezoek gegaan bij Hasan, die zon tien kilometer verderop woont. Hij heeft zon tien jaar geleden zelf zijn huis gebouwd, met uitzicht op de zee en zonder vergunning. Na tien dagen kwam de gemeente. Hij moest stoppen maar stelde dat het een gececondu was (een op één nacht gebouwd huisje). Met een kleine boete is hij er vanaf gekomen en sindsdien heeft hij het drukke Izmir verruild voor Kaynarpinar.
Hasan vertelt over de verschillende soorten vis die je hier kan vangen. Wanneer en in welk seizoen je de beste soorten kan eten. Tijdens zijn verhaal, krijg ik zin in vis, maar nu is de visvangst verboden. Daarna voegt hij er met een lachje aan toe: Amateurvissen mag natuurlijk. Hij vangt juist genoeg vis voor zijn bezoekers. Niets meer en niets minder. Het blijft een hobby.
Het gesprek komt terecht op godsdienst en raki. Hasan zegt dat hij een goede moslim is. Iedere morgen doet hij zijn gebed (namaz). Maar iedere avond, zo voegt hij eraan toe, drink ik bir double raki. Misschien, zo stelt hij, is dit wel haram (onrein) maar allah en haram zijn duidelijk van elkaar gescheiden.
Oom Ali, die ons hierheen heeft gebracht, stemt volmondig toe. Ook hij bidt, gaat iedere week naar de moskee, maar drinkt iedere avond een dubbele whisky. Oom Ali (bejaarde mannen krijgen altijd het woordje amca wat oom betekent achter hun naam, bij bejaarde vrouwen is dit teyze wat tante betekent) leeft op onze site behoudens in de winter, dan verblijft hij in Ankara. Voorheen deed hij in parfums en hij is, om het zacht uit te drukken, goed bemiddeld. Als Sevim hem zegt dat whisky hier toch heel duur is, haalt hij zijn schouders op, je moet je geld toch opmaken tijdens je leven, want wat heb je eraan als je dood bent.
Hasan vertelt dat de buurman plots is gestopt met drinken en roken. Oom Ali kan er niet bij. Hoe kan je nu vis eten, zonder er raki bij te drinken, dat smaakt toch niet.
Eigenlijk zijn zon gesprekken leuk en geven zij een beeld over de realiteit van een onbekend Turkije. Al onze buren zijn moslims, maar lijken geenszins op het beeld dat soms van moslims wordt afgeschilderd in het Westen. Ik ben juist bezig in een boek over de islam in Marokko, geschreven door Fatima El Mernissi en vertel dat de islam hier toch anders is dan in Marokko. Onmiddellijk krijg ik te horen dat zij laiklik zijn en absoluut geen islamstaat willen. Dat is zo sinds Atatürk en dat moet zo blijven.
Het is vreemd, maar van sommige buren weet ik dat zij op de AK-partij hebben gestemd (die staat voor gematigd conservatief islamitisch) en toch beklemtonen zij die scheiding. Ook hoor ik regelmatig grapjes over de islam, wat je nu toch niet direct verwacht.
Wat ook typisch is, is de voortdurende vriendelijkheid en beleefdheid van de mensen. Je wandelt, of wandelaars passeren, je doet een babbeltje en je nodigt uit of wordt uitgenodigd. Dingen als familie, vrienden en gastvrijheid zijn heilig in Turkije. Die sfeer heerst hier overal.
Toen we bij Sevims ouders gingen barbecuën vertelde haar vader over zijn jeugd. Hij woonde toen nog in Selendi en in het huis van zijn vader waren twee plaatsen voorzien voor reizigers. Iedereen die op reis was (ook wildvreemden), kon er blijven logeren, slapen, eten. Ook de paarden kregen voedsel en alles was gratis. Hij vindt dat de gastvrijheid vroeger toch nog een stuk groter was dan nu. Tja, wat moet je dan zeggen
Ik vind het hier al zon groot verschil met België, hoe moet het in die tijd dan zijn geweest. Binnenkort keren we voor een weekje terug. Het zal wennen worden. Maar toch ben ik blij omdat ik dan de gelegenheid heb vrienden en familie terug te zien. Dat mis ik het meeste aan België.
Het is heet geweest vandaag. Een paar dagen geleden hebben we een groot zonnescherm aangeschaft dat tot zes uur s avonds bescherming biedt tegen de zon, maar daarna staat de zon een stuk lager en dan is er geen beschermen meer aan. De avonden zijn zalig, zacht met een licht briesje en een volle sterrenhemel.
Gisterenavond ontdekte ik een egel in de voortuin en toen ik ging kijken leek het of het diertje dood was. Enkele minuten later echter was het spoorloos verdwenen.
Turkije kent nu ook zijn rookverbod. Veel merk je er niet van want het wordt gefaseerd ingevoerd. Maar een paar dagen geleden (na de invoering van het rookverbod) waren ze op een open plaats al het grof vuil aan het verbranden. Dat kan dan weer wel!
Eigenlijk zou ik niets negatief willen schrijven over Turkije, omdat ik hier echt veel liever leef dan in België. Spijtig genoeg zijn de grootste kritikasters van Turkije in ons land, zeker niet diegenen die bekommerd zijn om de eigen democratie, integendeel. Ze misbruiken dikwijls de terechte kritiek om hun enge (en hier mag het woord in de twee betekenissen worden gelezen) racistische mening te verkondigen.
Ik probeer genuanceerd te zijn, in die zin dat ik zeker niet wil zwijgen over de dingen die hier fout gaan zonder echter te vergeten dat er ook bij ons veel dingen fout lopen!
Daarenboven is het altijd moeilijk om landen met elkaar te vergelijken. Turkije heeft een heel andere geschiedenis gekend dan België en vanuit die geschiedenis kan je dingen die vandaag gebeuren begrijpen.
Maar begrijpen betekent niet automatisch goedkeuren! Als je hier met de mensen praat, dan leeft de overtuiging dat Europa zich wil moeien in Turkije. Dan vragen zij of een republiek niet een meer democratische staatsvorm is dan een monarchie? Een andere veelgehoorde reactie: het is omdat wij moslims zijn dat Europa ons niet wil. Maar wij hebben toch een lekenstaat en zijn een seculiere samenleving.
Het is, zeker als je de taal niet machtig bent, niet makkelijk om te discussiëren, maar het lukt. Als je het karikaturale beeld, dat Belgen over Turkije en Turken over België hebben, afbouwt en je spreekt over wat er echt gebeurt in de samenleving, dan krijg je begrip. Dat is belangrijk. Op dat vlak lukt de integratie aardig. De taal blijft natuurlijk heel belangrijk en is nog steeds een obstakel, maar het lukt beter en beter, zeker met Sevim in de nabijheid.
