Het merendeel van de gregoriaanse gezangen is gebaseerd op psalmteksten. Psalmen zijn ontstaan in de joodse traditie en bovendien predikte Christus bij de joden. Dus zou je denken dat het gregoriaans wel uit de psalmgezangen in de synagoge gegroeid zal zijn.
En toch is dat lang niet zeker. Sterker zelfs: het is erg onwaarschijnlijk. Het christendom mag dan wel in Palestina ontstaan zijn, een gewiekste Paulus haalde de nieuwe godsdienst daar binnen de kortste keren weg en verplaatste het zwaartepunt ervan naar Rome. Dat was een meesterlijke zet, want daar - in de navel van de toenmalige wereld - kreeg het christendom groeikansen die het in Jeruzalem nooit zou hebben gehad. Het betekende echter ook dat christenen van Griekse en Romeinse komaf al gauw de joodse christenen in aantal overtroffen. In de Handelingen lees je nog hoe beide strekkingen een robbertje vochten om de macht, maar de wereldburgers uit Rome gingen uiteindelijk met de pluimen lopen. Tegelijk verdween ook het synagogale psalmzingen uit de vaak ondergrondse diensten. Daar hoorde je geen woord Aramees meer. De breuk met Jeruzalem leek compleet.
Pas in de vierde eeuw duikt het psalmzingen weer op. Gek genoeg niet uit joodse hoek, maar onder invloed van Egyptische en Palestijnse monniken. Geleidelijk aan worden hun gezangen ingevoerd bij de christelijke vieringen. Eerst nog ondergronds in de catacomben, maar vanaf 313 - nadat het christendom van Constantijn een keizerlijk duwtje in de rug had gekregen - werd het steeds populairder. Hoe die melodieën precies klonken, weten we niet. Wel brachten ze de toch al emotioneel aangelegde kerkvader Augustinus behoorlijk van zijn melk. Hij die in zijn jeugd vooral gehouden had van de wulpse dansmuziek in de bordelen, smolt weg bij het horen van dit prille gregoriaanse gezang en schreef erover in zijn Belijdenissen: "Hoe weende ik bij uw lofliederen en gezangen, heftig geroerd door de lieflijk klinkende stemmen van uw Kerk! Die stemmen stroomden mijn oren binnen en de waarheid druppelde helder in mijn hart en vrome aandoeningen welden daaruit op, en mijn tranen stroomden en dat deed mij goed".
Wat hij precies te horen kreeg, zullen we nooit weten. Maar ik stel me graag voor dat het min of meer klonk als de Melkitische psalmgezangen die Marie Keyrouz op een van haar cd's laat horen.xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />