De lichamelijke veranderingen leiden bij het ouder worden tot vermindering van precisie, snelheid, bereik, uithouding, coördinatie, stabiliteit, kracht. Bij de stem verandert de omvang, hoge tonen zijn moeilijker onder controle te houden of verdwijnen zelfs geheel; lage tonen breiden uit. Verder wordt de stemkleur donkerder, de vitaliteit van de stem wordt minder, de glans of helderheid neemt af en er ontstaat dikwijls meer vibrato. Daarnaast neemt de longcapaciteit af, het op één adem uitzingen van een regel wordt moeilijker, men is eerder vermoeid, er kan heesheid ontstaan. De articulatie wordt slapper en ook kan de stem onvast worden. Verder kan de stem gaan  vibreren. Oudere koorzangers zijn bovendien vaak niet meer in staat langdurig fortissimo te zingen.

Opvallend is dat de vrouwenstem eerder last heeft van het ouder worden dan de mannenstem. Het gebruik van de spreekstem blijkt daarbij van grote invloed te zijn op de mogelijkheden van de zangstem. Wanneer een sopraan altijd een lage spreekstem heeft gehad zal ze bij het ouder worden meer moeite hebben met hoog zingen. Een sopraan met een hogere spreekstem daar en tegen zal gemakkelijker hoog kunnen blijven zingen. Als gevolg van het verouderingsproces verliest de vrouwenstem veelal aan hoogte, terwijl de mannenstem dikwijls juist hoog en ijl wordt. We kunnen dit duidelijk horen aan de spreekstemmen van bejaarde mensen.

Wat betekent dit voor de praktijk? De gemiddelde leeftijd binnen onze koren neemt steeds meer toe, maar hoe gaan we daar mee om? Het aanwezige stemmenmateriaal moeten we immers zo goed mogelijk op peil houden. Dikwijls heeft de oudere stem niet genoeg aan 'gewone' inzingoefeningen. Dit betekent dat het inzingen nog meer doelgerichte oefeningen moet bevatten om de conditie van de stem te behouden. Dat wil zeggen, oefeningen die gericht zijn op:

• Meer aandacht voor een goede houding. Ouderen hebben een natuurlijke neigen om wat gebogen te gaan lopen en staan; voor zover mogelijk moet dat bij het zingen voorkomen worden. Oudere koorzangers zullen minder lang achter elkaar kunnen staan en er zal relatief vaak zittend worden gezongen; aandacht voor een goede zanghouding bij het zitten is dus ook van belang.  

• Meer aandacht voor een natuurlijk ademhaling; vanuit de uitademing wachten op een nieuwe impuls (niet 'adem halen' maar 'adem laten komen').

• Aandacht voor het spreekgedrag; we zagen al dat het spreekgedrag van grote invloed is op de (on)mogelijkheden van de zangstem. De spreekstem wordt qua omvang kleiner en het is van belang dus ook de spreekstem te trainen: afwisselend hoog en laag spreken. Het middenrif wordt daarbij zo los mogelijk gehouden.

• Aandacht voor de flexibiliteit van de stem; oefeningen die de souplesse van de stem bevorderen zoals glij-oefeningen vanuit het midden van de stem.

Voor de praktijk zelf is verder ook van belang:

• Zorg dat tekst en muziek goed leesbaar zijn. Zorg voor vergrotingen voor die zangers die dat nodig hebben.

• Let op de omvang van de muziek; zeer lage of zeer hoge noten vallen buiten de mogelijkheden van de oudere stem.

• Houd er rekening mee dat lang aan te houden noten om goede ademsteun vragen, terwijl dat bij de oudere stem juist een probleem is. Stukken met hoofdzakelijk ‘lange-noten-passages’ zijn minder geschikt.  

• Bouw in de repetitie voldoende rust in want de oudere stem heeft regelmatige rust nodig.

• Laat alle koorleden een flesje water meenemen om regelmatig iets te drinken; ook dat heeft de oudere stem nodig.

Ook voor de stem geldt het spreekwoord 'rust - roest', dus om zo lang mogelijk te kunnen blijven zingen is bezig blijven, actief zijn, je stem blijven gebruiken, van het grootste belang. Blijf dus uitdagingen aanbieden. Zolang iemand zich prettig voelt, bewust met zijn of haar stem omgaat, zal hij of zij met plezier in het koor kunnen blijven zingen.