Deze week eens geen commentaar op de toestand. Ik las een tijd geleden een héél goed boek, en hierna een alternatieve recensie daarvan.Het gaat over "Suikerspin" van Erik Vlaeminck.


Kermis anno 1892, Klein intermezzo

Marguerite is 10 jaar oud.
“Mama, ik wil naar de kermis!”
“Ah, quelle horreur, chérie! Dat is voor andere mensen, kindje, wij gaan daar niet naartoe, uw grootvader was een notaris, in Zele nota bene, we kunnen toch niet zomaar met de werkmensen en de foorkramers op een kermis rondlopen, zeker niet als ze van de Veldekens komen. Dat is een buurt waar ik je nooit mee naartoe zou nemen.”

Marguerite trok een pruillip. “Ik wil de Kinderdroom zien, Charlotte van de schoolmeester heeft gezegd dat die molen héél mooi is, ze gaan er misschien zelfs een nieuwe floche hebben”. “ Die schoolmeester is van een andere komaf als gij, wij hebben nog in Lokeren gewoond en Germaine van de Philemon heeft gezegd dat zijn moeder nog met een matroos heeft aangehouden, pas maar op met dat meiske, ze trekt misschien op haar grootmoeder.”
Ze trok een beetje met haar mond, onze Sidonie, want er werd gezegd dat ze wat nevralgiek was. Altijd als er iets gebeurde wat niet helemaal naar haar goesting was, kon je dat zien. Bobonne Virginie noemde dat een “tic nerveux”, maar Bobonne kwam eigenlijk van Brussel, dus dan weet ge het wel.
“Uw vader heeft schoon werk gedaan in Lokeren, en hier in Dendermonde doet hij daarmee voort, ge moet u dus wat naar uwe stand gedragen” voegde Sidonie eraan toe.
Dr Persoons nam in Lokeren min of meer de plaats in van Dr Van Winckel, die naar Dendermonde was verhuisd met zijn gezin. Persoons had bewondering voor Dokter Emile, die veel goeds deed voor de arme mensen van de stad. Hij zat wel bij de verkeerde partij, maar kom.
“Maman, ik wil naar de kermis met Charlotte..”
“Die forains zijn rare mannen, die zijn niet naar school geweest en ze leven als varkens in stinkende tenten. Ze gaan daar zeker nog wel eens een boek over schrijven, over dat raar volk en wie weet wat ze daar allemaal uitspoken met die fenomenen die ze laten zien”
“Wat is een fenomeen, maman?”
“ Dat zijn mensen die niet zijn zoals gij en ik. Ik heb in de Gazette van Termonde gelezen dat er ergens een madame met een baard zou zijn, dat moet wel escroquerie zijn, vrouwen kunnen geen baard hebben, ze hebben die er zeker opgeplakt. En dan doen ze een dwaas lichtje in die tent zodat ge weinig kunt zien. D’er zou zelfs een baarlijken Zeeduivel te zien zijn”
“Waarom mag ik dat niet zien?”
“Dat is niets voor mensen van onze stand, zwijg daarover!”
“Maar ik wil naar de kermis, alle andere meisjes van de klas mogen wél!”
“Chérie, als ik non zeg, is dat non! Uw vader is nu al 6 jaar voorzitter van de Geneeskundige Commissie en hij zit in de Conseil Communal, dat is de Gemeenteraad. Ge moet begrijpen dat wij daar niet kunnen verschijnen, op die vieze foire. Als Charlotte in haar ongeluk wil lopen en door een van die mannen wordt meegenomen, dat is dat het probleem van haar vader, niet van mij”
“Maar maman, ik..”
“Gedraag u en leer uw lessen! Als ge groot zijt zult ge wel begrijpen wat ik bedoel. Ge zult een man leren kennen, liefst van goeden huize, van Hamme of Moes of zo, zodat ge een schoon gezin kunt stichten. Zorg er maar voor dat hij geld heeft zodat ge geen sloor moet worden gelijk die Charlotte er zeker een wordt, met hare foor.”

Twaalf jaar later zou Marguerite –het schoonste meisje van Dendermonde- inderdaad een man leren kennen, van Moes nog wel, die leefde van zijn renten omdat hij veel pachters had en als enige jongen was blijven leven. Hij kreeg dus wat gronden die zijn vader-weduwnaar door hard labeur bij elkaar had gespaard. Josephine en Alphonse waren gestorven voor ze één jaar waren, hij was het derde kind.. Mama was bezweken na de geboorte van haar zesde kindje, groot drama.
Auguste werd met de grootste omzichtigheid behandeld want Mijnheer Doktoor had na de bevalling gezegd “Madammeke, die kleine gaat het niet lang trekken.” Maar hij bleef leven en zij trouwden in 1904 en kregen 10 kinderen. De jongste daarvan overleed in 2008. Hij was mijn vader.

Was Sidonie met Marguerite naar de kermis geweest, ze had er niet uitgezien als een crapuleus serpent. Met haar lichtgrijze dodde (ne chignon dus in goed Vlaams) zag ze eruit als een gedistingeerde madame, want ze was de vrouw van Monsieur Docteur Van Winckel. Haar rokken waren lang en geplisseerd zoals de gewoonte was in 1892 en Marguerite zou bedeesd, met twee staartjes opzij, naast paal 7 hebben gestaan, met in haar handjes een suikerspin, onbewust van het stomend spektakel dat daar een of andere avond zou gaan plaatshebben, als het volk weg was, tussen paal 4 en paal 5.
Dat boek waarover Sidonie, als een echte visionaire, had gesproken tegen haar 10-jarige dochter? Wel, dat is geschreven. Het heeft wel lang geduurd –ze heeft het niet meer mogen meemaken- maar het ligt op mijn nachtkastje. Ik ken schrijvermans, met zijn onschuldig gezicht en zijn baardje, hij ziet er gewoon uit en grijs als een muis, maar achter zijn twinkelende oogjes is hij een meester in het doorzien van wat de menselijke ziel bezighoudt. Hij komt van Kapellen en daar leveren ze soms een minister. En wat hij schrijft –en vooral hoe hij schrijft- doet de lezer aan zijn boek kleven als een vlieg die in een platgetrapte braambei is beland. Hij moet daar een prijs voor krijgen. Het is even goed als een film –wat zeg ik- het is een film. De cinematograaf van Lumière is hiervoor uitgevonden.

Vroeg of laat komt daar dus een film van, en dan zie ik Jan Decleir in de rol van Jean-Baptiste. Die man heeft een kop die daarvoor geknipt is. Alsof de natuur wist hoe ze die tronie van Jan moest beitelen. Ze noemen dat “casting” tegenwoordig, nog zo’n moeilijk woord omdat alles wat Engels is, vandaag veel beter klinkt dan Vlaams. Maar casting is gewoon “kopzoeken”, dat is een beter woord want het drukt precies uit wat ge wilt zeggen. Jana is dan zeker een of andere bimbo die ook op een commerciële zender wat programma’s aankondigt (of wat daarvoor moet doorgaan), met een brede grijns en een balkon waar ze terdege aan hebben gewerkt. Met die film win ik dan de Vlaamse Plateauprijs, en kan ik daarna meedoen met de Oscar voor allochtone films in Amerika. Als figuranten selecteren we een stelletje meiden die werkmansbroeken aan hun lijf hebben hangen waarbij ge een stuk van hun reet kunt zien of wat zwarte kant van hun string, en die laten we dan trekkebekken met een gastje met een piercing in de vleugel van zijne neus.

Dat Sidonie gelijk had met haar schrik dat haar dochter gevaar liep, werd in de jaren ’60 bewezen toen wij, mijn twee jongere zussen en ik, met moeder naar de Sinksenfoor zijn getogen. We hebben daar veel moeten voor zagen, en dan nog was het niet gemakkelijk, maar na een bezoek aan de schietkraam –waar ik pal in de roos schoot waarvan nog een foto in mijn kast ligt-, was mijn jongste zusje opeens verdwenen! Van de aardbol weg, geen spoor te bekennen. Mijn moeder in alle staten, zichzelf al verwensend om het feit dat ze aan ons gezaag had toegegeven. Na een uur of twee hebben we haar teruggevonden, ze was niet meegepakt door de kleinzoon van Arthur van de Kindermolen, niet gekidnapt en gemoles-teerd door de uitbater van het spookhuis, ze zat niet bij de vrouw met de baard. Noch in het Spiegelpaleis waar ge uzelf niet herkent omdat het beeld dat u aanstaart een veel te dikke kop heeft. Ze stond gewoon te kijken –zoals Marguerite- naar de gigantische suikerspinnen. Nu de Sinksenfoor in aantocht is, met die belachelijke mechaniek van een nieuwe attractie, de XXL (zie GVA) moet ik dus zeggen dat mijn overgrootmoeder in haar nevralgieke nervositeit gelijk heeft gehad: de wereld is naar de kloten. Nu gaan ze zelfs een Pink Friday doen! Zijn ze nu allemaal zot geworden? De Sinksenfoor in het teken van de holebi’s en bezoek van dragqueens voor de forains, die mensen hebben het nog niet lastig genoeg zeker? Mijn kleinkinderen -die er nog niet zijn- gaan nooit naar die rotzooi.

En na de foor ligt het plein vol met gedroogde karton met halve cervela’s en slierten ketchup. In de bosjes achter de rups een paar halfgescheurde kapoten. Het stinkt er nog naar zweet, pis en vergane mayonaise. En vooral glorie.

Pomerio.