Op 19 september vertrokken we uit Izmir, met de bedoeling langs de Egeïsche kustweg de grens te bereiken. Dit keer waren we goed voorbereid want één dag te laat het land uit, zou ons een boete van 10.000 euro opleveren. Dat heeft te maken met de bescherming van de eigen Turkse automarkt. Een auto importeren is zo goed als onmogelijk. Breng je een auto binnen, dan wordt die ingeschreven in je paspoort en je mag er maximum 6 maanden mee in het land blijven. Daarna is het verboden de volgende zes maanden nog met een auto binnen te komen. In 2011 zal deze wetgeving veranderd zijn, maar goed, het was nog 2008, dus moesten we zorgen zeker niet te laat het land te verlaten.
Het weer was goed (niet te heet) en ondanks de omleidingen raakten we zonder problemen weg uit Izmir stad. Weinig verkeer op de weg, niets aan de hand. Maar na zon kleine tweehonderd kilometer hoorden we een verdacht getik in de wagen. Uiteindelijk bleek het een gebroken schokdemper te zijn. In the middle of nowhere gestopt aan een kleine garage die ons beloofde te helpen. Maar ja, een zaterdag, niet makkelijk. Ik ging in een kleine lokanta zitten, terwijl Sevim en de garagist op weg gingen om een nieuwe schokdemper te vinden. Het was ramadam maar de bezoekers in het café dronken thee of rookten sigaretten. Speciaal voor mij maakten ze nieuwe thee en ik kreeg ook nog vijgen aangeboden. Het was wachten, nagelbijten (ja, dat gebeurt wel eens als ik zenuwachtig ben), wandelen, terug thee drinken. Uiteindelijk verloren we twee uren voor alles weer in orde was. Intussen stonden er in totaal acht theetjes op de rekening. Toen we wilden betalen weigerden de eigenaars dit!!! Ze vonden het al erg genoeg dat we panne gekregen hadden en wilden geen geld. Ze protesteerden toen we een paar YTL op tafel legden en vroegen om bij onze terugkeer, zeker terug te stoppen bij hen. Ja, dat is nu eenmaal Turkije.
De trip verliep verder vlot. De wegen langs de Egeïsche kust liggen er echter slecht bij als men dit vergelijkt met de conservatieve streken waar overal nieuwe viervaksbanen zijn aangelegd. Maar hier haalt de AK-partij geen meerderheid en dus transfereert men gelden liever naar de conservatieve gebieden om stemmen te winnen.
Na een kleine zeshonderd kilometer, inclusief de oversteek, komen we op een nieuw aangelegde baan. Keshan, de grootste stad die dicht bij de grensovergang ligt, wordt onze avondstop. Normaal kunnen wij logeren in het ögretmen ev (lerarenhuis), hotels of pensions die spotgoedkoop zijn voor het onderwijzend personeel, maar hier blijkt het ogretmen ev van lage kwaliteit te zijn. We zoeken dus een beter hotel. Ik parkeer in het centrum terwijl een dronken man probeert me geld afhandig te maken. Na een beetje zoeken vinden we een geschikt hotel, twee sterren, heel proper, met airco voor 70 YTL voor twee personen, ontbijt inclusief. Voor 20 YTL meer hebben we een uitgebreid avondbuffet. Na het avondeten slapen we goed. Reizen maakt moe en de kamer is comfortabel.
De volgende morgen, na het ontbijt, vertrekken we naar de grens. We stoppen nog even in de taxvrije winkel waar (wonder boven wonder) Belga te verkrijgen is en gaan dan een theetje drinken. Er is helaas een rookverbod!!! Maar de baas van de zaak brengt ons een schaaltje: rook maar gerust, als de grote baas hier weggaat en dat is binnenkort dan smijt ik dat verbodsteken onmiddellijk in de vuilbak. We vertrekken en rijden richting Griekse grens. Een lange file van vrachtwagens staat te wachten maar personenwagens mogen doorrijden. Er is een actie aan de gang bij de Griekse douane. Dus, scherpe controle. Alles loopt echter goed af en het teveel aan sigaretten wordt niet gevonden.
Griekenland. We rijden eerst langs de kustweg waar we muskaatdruiven kopen en dan is het bijna gans de weg autostrade. Onderweg, na Thessaloniki, stoppen we ergens om te eten. De mensen zijn vriendelijk. De sfeer gezellig. Wel een (heel) stuk duurder dan Turkije, maar ja, voor ons normale prijzen. Ik wil (eerst tegen de zin van Sevim) doorrijden en de laatste honderd kilometers zijn zwaar. Hier ligt nog geen autoweg en zit men midden in de bergen, maar s avonds zijn we aangekomen in Igoumenitsa waar we op zoek gaan naar een hotelletje of pension. Igoumenitsa is een leuk stadje, dat zijn bloei te danken heeft aan investeringen van de Europese Unie (van hieruit vertrekken veel boten). We verblijven er twee dagen in een klein romantisch hotel met een zeer vriendelijke eigenaar voor een zeer schappelijke prijs. De zon schijnt, tijd om te rusten en te wandelen.
Daarna vertrekken we met de boot naar Venetië. Het duurt zon 24 uur maar we hebben goede zetels en kunnen (in tegenstelling tot de eerste keer) zelfs slapen. Een groep aan boord gaat op bezoek bij de paus en zingt regelmatig christelijke liederen. Omdat de boot in verschillende territoriale wateren vaart is er ook een taxvrije winkel, verschillende restaurants en een casino. We sluiten vriendschap met een turkse familie uit Duitsland, die vijf maanden per jaar verblijven in Bozcaada, een eiland niet zover van Canakkale. De man maakt wijn en is duidelijk geen voorstander van Erdogan of de AK-partij. We wisselen onze gegevens uit en zullen elkaar volgend jaar wel eens ontmoeten. Er zitten ook Belgen op de boot. Zij zijn met een luxe bus naar Griekenland gereisd en gaan daarna Italië bezoeken. Het doet deugd eens landgenoten terug te zien en de Vlaamse dialecten te horen. De meeste Belgen zijn gepensioneerd en hebben gewerkt in de private sector. Ze drinken natuurlijk bier. En ze kennen Turkije, enfin, ze zijn er wel ooit eens geweest. Maar geen racistische opmerkingen hier. Integendeel. Vele van deze mensen waren kind tijdens de tweede wereldoorlog en wie dat heeft meegemaakt prikt snel door de demagogie van partijen als het Vlaams Belang.
Eens van de boot, stallen we onze auto in een parkeergarage. 24 per dag. Venetië, waar ik het laatst op 17-jarige leeftijd was, is grondig veranderd. Alles is peperduur, commercie en nog eens commercie. Voor de prijs van twee koffietjes betalen we meer dan in Turkije voor een volledige maaltijd met alles erop en eraan. Mensen die neerzitten op het San Marko plein worden door de politie gevraagd op te staan. Maar de terrassen zijn dunbevolkt. Natuurlijk heeft Venetië iets, het is een prachtige stad met een enorm verleden, maar voor mij is het een beetje ontgoochelend door de commercie die zich meester heeft gemaakt van de riante straatjes waar de meeste huizen tot winkels zijn veranderd. Maar toch heeft het nog zijn charme. Sevim geniet met volle teugen maar een nachtwandeling zit er niet meer in.
De volgende dag rijden wij door tot in België. Behoudens een omleiding geen enkel probleem en de volgende morgen zijn we in Temse waar we logeren bij een Turkse familie.
Tijdens zon reis moet ik altijd denken aan de Turkse families van bij ons die tijdens de vakantie deze trip doen. Meestal gebeurt dit over Bulgarije, zonder tussenstops of overnachtingen. Ik zou het niet kunnen. Maar ik begrijp wel waarom ze willen terugkeren, ook al is het dan maar voor een korte tijd. Turkije is België niet. De gastvrijheid, de temperaturen, het eten, de zon, zee en mensen. Een wereld die zover van ons afligt, een andere cultuur, een andere mentaliteit. Maar als ik moet kiezen tussen de mentaliteit, dan weet ik dat mijn keuze om hier te wonen, een goede keuze is.
Terug on-line, het heeft lang geduurd, maar onze weblog wordt terug opgestart. Eigenlijk was het de bedoeling om veel vroeger op te starten, maar we zaten midden in de verbouwingswerken. De werken duurden veel langer dan voorzien en bovendien zat ik zonder computer, of liever, die was gesneuveld zodat we in (bijkomende) kosten vielen om een laptop aan te schaffen.
De verbouwingswerken op zich dan. Een nieuwbouw heeft betonnen trappen wat ik nog kan begrijpen voor appartementen, maar voor een huis is dat niet direct het mooiste. Daarnaast zijn de trappen eigenlijk een beetje gevaarlijk. Sevim (die al begin november naar Turkije was teruggekeerd) had tijdens mijn afwezigheid al contacten gelegd om een aantal dingen te veranderen in ons huis en voor ik het eigenlijk goed besefte zaten we volop in de verbouwingswerken. Op het tweede verdiep werd een dak gelegd, bedoeling is dit af te sluiten, zodat we een bijkomende kamer hebben. Daarnaast moest er een houten trap komen. Een heel arbeidsintensief werk. Iedere trede moest worden afgemeten, alles moest op maat worden gezaagd, wanden moesten worden bedekt en ingemaakte kassen gemaakt. In België om eerlijk te zijn onbetaalbaar.
Gemiddeld hebben hier gedurende vijftien dagen twee stielmannen gewerkt, gemiddeld negen uur per dag. Ook op zaterdag en zondag!!! Let wel: deze mensen zijn allemaal ingeschreven (dus geen werk in het zwart!!!) maar de totale kostprijs voor kasten, trap, een nieuwe deur, het leggen van een nieuw dak met isolatie: 2.125 euro.
Natuurlijk zit nu alles onder het stof. Kamer per kamer moeten we stofzuigen en schoonmaken want het stof zit overal. De werklieden gebruikten geen beschermingsmiddelen. Ook niet bij het vernissen. Mustafa verdient netto zon 500 euro per maand. Hiervoor werkt hij gemiddeld dertig dagen per maand. Vakantie heeft hij niet. Alleen af en toe vrij op zondag. Hij heeft (net als ik) drie dochters en zijn vrouw is huishoudster. Mustafa is afkomstig uit Istanbul. Daar startte hij met werken vanaf zijn tiende!!! Op zijn zestiende verhuisde hij naar Mordogan. Jaren werkte hij als schrijnwerker, maar vele jaren werd geen sociale bijdrage betaald!!! Maar dat heeft hij nodig als zijn vrouw of kinderen ziek zijn. Nu heeft hij sociale zekerheid, maar hij vindt het hier verschrikkelijk duur. Gelukkig heeft hij een eigen huis. Mustafa is zeker geen aanhanger van de huidige regering. Hij vindt dat vrouwen geen hoofddoek moeten dragen. Maar natuurlijk is hij moslim.
De oudste werker is 74. Telkens als vanuit de moskee de oproep tot het gebed weerklinkt stopt hij om te gaan bidden. Wij hebben hier een bidmat liggen, die hij kan gebruiken. Voor het gebed wast hij zich ritueel. Een van onze kamers heeft geen afbeeldingen aan de muur hangen, die gebruikt hij om te bidden, want voor de vrome moslims mag er tijdens het gebed geen afbeelding aan de muur hangen. Hij is grote voorstander van de AKP. Hij woont in een naburig dorp en stelt uitdrukkelijk dat zijn vrouw gesluierd is. Turkije is een moslimland en het moet terug naar de roots van de islam.
Tijdens het middagmaal (ook ik heb enkele keren gekookt wat zij allemaal heel vreemd vonden) worden er grapjes gemaakt. Mustafa vindt het çok ayip (heel ongepast) dat ik kook. Vrouwen koken, dat is geen taak voor mannen.
De werken verliepen traag, ook omdat Sevim een heel scherpe controle uitoefende. Wat haar niet beviel moest afgebroken worden en opnieuw worden gedaan. Maar iedereen aanvaardt dat. Zij is hoça (een eerbiedige aanspreektitel). In België zou dit onmogelijk zijn. De werkers spreken Sevim aan met Yenge (tante).
Ondertussen was het ook het offerfeest (Kurban Bayram). Hoewel ik tevoren reeds regelmatig in Turkije had verbleven tijdens deze periode, was het voor het eerst dat ik het echt meemaakte. Sevims vader had een schaap gekocht. Na het ochtengebed werd het schaap geslacht. De dagen tevoren zag ik in Mordogan regelmatig inwoners die schapen kochten. Ze werden tevoet of soms op open kamions weggevoerd. Het offerfeest ging gepaard met negen dagen vakantie en wij verbleven in Izmir.
Na het slachten van het schaap (of koe of lam) eet je als ontbijt vlees. Ik eet graag schapenvlees, maar voor mij was het teveel, zeker bij het ontbijt. Gegrild en gebakken vlees als ontbijt. Iets dat wij niet kennen. Sevim vindt het geweldig (ook de familie trouwens). Ik zit vol. En s avonds nog eens vlees!!! Die week stopte ik met vlees eten, enkel vis wilde ik nog.
De volgende dag werd het schapenvlees op stukken en stukjes gesneden, een tijdrovende bezigheid, maar ik weet nu tenminste hoe het moet. Verschillende stukken worden aan arme familieleden of arme kennissen gegeven. En natuurlijk is er dan bezoek of op bezoek gaan. Veel suiker en chocolade. Op zich kan je het een beetje vergelijken met kerstmis. Dat is ook een familiefeest.
Over het vieren van kerst- en het nieuwe jaar, schrijf ik in een ander artikel.
Morgen vertrekken we uit Mordogan. We voorzien de nodige tussenstops om veilig en zonder teveel vermoeidheid terug te keren naar België. Het blijft immers een grote afstand. Hoelang we in België blijven hangt een beetje af van de administratieve procedures, maar eens deze zijn afgelopen keren we terug. Tot die tijd zal deze weblog niet aangevuld worden.
Tot mijn grote spijt moet ik vaststellen dat mijn weblog de voorbije dagen verschillende keren is "aangevallen". Waarom weet ik niet, maar het is alleszins gebeurd. Daarom zoek ik naar veiligheidsmaatregelen om dit te voorkomen. De volgende dagen zal je dus niets meer lezen, tot ik beter beveiligd ben. Sorry.
Sommige vrienden vragen waarom ik niet dieper inga op wat zich werkelijk afspeelt in Turkije. Ik begrijp hen, maar vraag hun ook begrip op te brengen voor mijn situatie hier. Ik ben geen journalist of schrijver, gewoon een toeschouwer die kritisch rondom zich heen kijkt. Niets meer maar ook niets minder.
De problemen die zich hier stellen moeten opgelost worden door de bevolking hier!!! Ik kan daar weinig aan veranderen, hoe erg ik dat soms ook vind.
Tussen de regels door, probeer ik wel mijn mening te geven, zonder mezelf in de problemen te brengen. Ik hoop dat jullie daar begrip voor hebben.
Turkije is een land in beweging. Met zijn goede en slechte kanten. Maar ik leef hier graag en wil hier blijven leven, voor wat me nog rest van mijn leven. In België heb ik gestreden en gevochten en mijn ideën zijn niet veranderd!!! Maar België is Turkije niet!!! Probeer dat aub te begrijpen.
Maar ik blijf aan de zijde staan van de echte socialisten en democraten. Nooit zal ik die ideeën verloochenen. Dat beloof ik en daarvan kan je zeker zijn.
Hoewel het niet mijn bedoeling is om in polemiek te treden met reacties, kan ik dit keer niet anders. In mijn gastenboek (ik weet zelfs niet wie de afzender is) word ik nogal zwaar aangepakt over mijn laatste artikel. Daarom deze reactie.
Ik leef en woon in Turkije. Ik ken het systeem hier, de tolerantie en tevens het gevaar om in botsing te komen met de staat. Ik kan je heel goed begrijpen, maar mijn weblog is geen politieke weblog!!! Die is bedoeld voor vrienden, familie en kennissen.
Ik onderken duidelijk het Koerdische probleem. Maar, het spijt me, ik denk niet dat de PKK hierop een goed antwoord geeft. Ik heb zowel in mijn tekst geschreven over het terrorisme van de PKK als het staatsterrorisme.
Problemen van minderheden los je niet op via geweld!!! Dialoog is noodzakelijk. Ik verwijs hiervoor naar de ETA en de IRA.
Deze weblog zal nooit een politieke weblog worden. Daarvoor moet je andere kanalen opzoeken. Je kan dit een pover antwoord vinden maar ik leef hier graag. Ik zou dan ook niet omwille van onbesuisde antwoorden het land worden uitgezet.
We hebben geen behoefte aan martelaren, wel aan een open en zinvolle discussie.
Deze maand doet het grondwettelijk hof uitspraak of de Koerdische DTP al dan niet zal verboden worden. Toen het ging over de AKP was de Europese Unie zeer actief om haar protesten te laten horen, maar vandaag hoor ik zeer weinig!!!
Zelfs de ondervoorzitter (een groene dan nog wel!!!!) Joost Lagerdijk stelt dat de DTP openlijk standpunt in moet nemen tegen het terrorisme van de PKK. Dit zegt veel over de Europese Unie, maar het maakt ook duidelijk dat de Groenen heel selectief zijn in hun benadering over Turkije. Nooit heb ik de heer Lagerdijk horen stellen dat de AKP afstand moest nemen van een deel van haar fundamentalistische achterban!!!
Ik ben geen nationalist, integendeel, maar ik zie wat er gebeurt in (zoals de Koerden het daar noemen) Noord Koerdistan. De bevolking van provincies als Hakkari, Van, Dyarbakir, Batman, Siirt, ... is overwegend Koerdisch. Of men dit nu graag heeft of niet, het is een realiteit!!! Die realiteit wordt trouwens door niemand ontkend. Zelfs in mijn stukje over arm en rijk dat ging over Yuksekova hoor je de Koerdische taal. Maar dit keer ging het over iemand van de AK-partij en niemand nam er aanstoot aan!!!
Eerst en vooral is de DTP geen automatisch verlengstuk van de PKK!!! Het is een partij die zijn roots heeft in het Koerdische gedeelte van Turkije, maar in eerste instantie streeft naar een democratische en vredevolle oplossing voor het Koerdisch probleem. Regelmatig heeft de DTP aanslagen (die toegeschreven worden aan de PKK) veroordeeld. Bovendien stelt de DTP dat zij binnen Turkije een vorm van autonomie vragen (zoals onderwijs in eigen taal, het recht om Koerdische namen te gebruiken). Zij vragen zelfs geen federalisme!!! Zij vragen enkel culturele rechten!!!
Maar kan dit??? Vandaag mag je (in tegenstelling tot vroeger) Koerdische namen geven aan je kinderen. Maar tegelijk is het verboden niet turkse letters te gebruiken. Laat ons een voorbeeld geven: je wil je kind de naam CIWAN geven. De letter W is verboden, dus je kan die naam niet geven!!!
Een Koerdische burgemeester uit Diyarbakir maakte meertalige pamfletten (in het Turks, Koerdisch, Arabisch) maar wordt hiervoor veroordeeld!!! Tientallen Koerdische burgemeesters moeten voor het gerecht verschijnen omdat zijn Ocalan aanspraken met sahin, wat zoveel betekent als geachte heer.
En hoe zit het dan met de PKK? Is dat geen terroristische organisatie??? Laat me eerst en vooraf duidelijk stellen dat ik de strategie en politiek van PKK NIET STEUN. De PKK heeft vele fouten gemaakt, heeft zich zelfs op diverse momenten bezondigd aan moordaanslagen op leraars en dorpswachters (er zijn zon 60.000 koerdische dorpswachters, die een loon krijgen om mee te vechten tegen de PKK). De Europese Unie, Turkije en de VS stellen dat PKK een terroristische organisatie is.
Maar ... zelfs Turkse officiële instanties erkennen nu dat tussen 1 en 1,5 miljoen Koerden uit hun dorpen zijn verdreven (de Koerden spreken over 3 miljoen!!!). Van de slachtoffers die tijdens het turks-koerdisch conflict zijn gevallen zijn meer dan ¾ Koerden!!! De PKK heeft zeker terroristische en niet goed te keuren aanslagen gepleegd. Maar waren zij alleen??? Heeft het leger, hebben de geheime diensten of de dorpswachters nooit hetzelfde gedaan??? Wie terrorisme veroordeelt moet dit zowel doen wat groepen als qua officiële als semi-officiële staatsorganismen betreft!!! Dat is democratie!!! Naast gewoon terrorisme bestaat ook staatsterrorisme!!!
Maar Europa is zeer selectief. Ik noem het een democratie met ezelsoren. Zij zijn zo gespitst op economische belangen dat ze hiervoor zelfs de democratie vergeten.
Daarnaast heeft de PKK verschillende malen een wapenstilstand afgekondigd. Maar steeds werd dit genegeerd.
Terecht stelt de Turkse regering dat er aan ontwikkeling moet gedaan worden in de Koerdische gebieden die nu behoren tot de armste van het land. Maar enkel met economische maatregelen lost men de problematiek niet op!!! Reeds meer dan twintig jaar is er een zware militaire machtsontplooiing in deze gebieden, maar hierdoor raakt het conflict niet opgelost. Integendeel, door deze politiek schept men juist een voedingsbodem voor de PKK.
Het verbieden van de DHP zal enkel een averrechts effect hebben. Als er binnen de democratie geen plaats is voor minderheidspartijen, zal dit een aanmoediging zijn om nog meer aanslagen te plegen.
De bekende filosoof-taalkundige Noam Chomsky (wiens boeken hier trouwens verboden zijn) stelde heel duidelijk dat wie een moeras schept, achteraf niet moet klagen dat hij door moerasmuggen wordt gebeten.
Noord Irak (waar de meerderheid van de PKK-militanten zich bevinden) wordt regelmatig bestookt door het Turkse leger. Meer en meer van deze militanten komen terug over de grens en het is duidelijk dat zij via aanslagen (en dan ook in West Turkije) hun stem zullen laten horen.
De moeders voor vrede, hoofdzakelijk Koerdische vrouwen wiens kinderen zijn vermoord door het leger, vragen een einde aan deze zinloze oorlog.
Terecht. Het probleem van minderheden los je niet op door geweld, wel door dialoog. Maar daar zijn we nog heel heel ver vanaf. Spijtig genoeg. Hoeveel doden moeten er nog vallen???
De twee laatste weken van augustus waren heet. Vooral s nachts had ik problemen om te slapen, omdat de temperatuur steeds hoger werd. Zelfs met een kleine airco was de temperatuur niet onder de dertig graden te krijgen. Daarnaast nog een gebroken tand en een ontsteking. Veel energie had ik niet meer. En last but not least een pak virussen op mijn computer.
Maar in de nacht van 31 augustus op 1 september was er weer een onweer. Na de eerste bliksemflitsen viel de elektriciteit uit. Vijf minuten donders en bliksems en dan plots, opnieuw regen. Zeker een half uur heeft het geregend!!! Daarna was er terug elektriciteit, niet voor lang, want een half uurtje later lag alles weer uit.
Op 1 september was het een stuk frisser overdag (slechts 32 graden) en naar de avond toe zakte de temperatuur onder de dertig. Spijtig genoeg bleven de problemen met de elektriciteit voortduren.
Gisteren heeft Sevim de hele dag gekookt. Verschillende potten met vijgenconfituur en noten, daarnaast tursu (opgelegde groenten, sommige met, sommige zonder tomaten). Ik maakte de computer virusvrij (ja, dat ben ik nog niet verleerd). Zodoende kan ik terug mijn weblog aanvullen.
De ramadam is hier begonnen. Maar, eigenlijk merk je er niet zoveel van. In de typische mannencafés zie je de mannen zitten zoals steeds. Dit keer zonder iets, zonder thee, zonder sigaret. De rest van de omgeving is zoals steeds hetzelfde. Mensen eten, drinken en roken.
Ik schat de verhouding fifty fifty. En eigenlijk is dat goed. Iedereen doet hier (en dan bedoel ik Mordogan) wat hij/zij wil, zonder druk van ergens. Dat is echt godsdienstvrijheid.
Ook de meeste van onze buren doen geen ramadam (hoewel het allemaal moslims én sunni moslims zijn). Eén van onze buren die het wel doet stelde: ramadam is voor jou persoonlijk, ik doe het voor god, maar heb er geen enkel probleem mee dat anderen dat niet doen. We leven in Turkije hé.
In het verleden heb ik het wel anders meegemaakt. Toen ik in Sanliurfa tijdens de ramadam een sigaret rookte op straat kwam iemand me vragen om mijn sigaret te doven!!! Ik hou echt van de stad Urfa maar tijdens de ramadam is het er drukkend. Als buitenlander kan je nog wel eten, maar ik vermoed dat ze de plaatselijke bevolking gewoon eten weigeren overdag. Urfa is zeer conservatief en dat voel je, zeker tijdens de ramadam. Alle drankwinkels zijn gesloten (vergrendeld zelfs). Hier is dat absoluut niet het geval. Ook al volgen de meeste kelners de ramadam, je wordt vriendelijk bediend!!!
Sevim is moslim. Zij volgt soms wel, soms niet, de ramadam. Maar zij stelt dat het in de eerste plaats een persoonlijke aangelegenheid is!!! Nadat ze haar diploma had behaald gaf ze les in Erzurum, ook een heel conservatieve stad, en haar directeur wilde haar verbieden om te roken tijdens de ramadam, maar dat heeft ze geweigerd!!! Turkije is en moet een seculiere staat blijven en niemand mag geboden van godsdienst opleggen aan anderen (dit zijn Sevims woorden). Het merendeel van de bevolking hier reageert op dezelfde manier. Maar dit is ook geen conservatief gebied. Zelfs al weten velen hier dat ik vrijzinnig ben, dat stelt geen enkel probleem.
Maar ... Mordogan is Turkije niet!!! Het is er een heel klein deeltje van. En de onverdraagzaamheid tegen niet traditionele moslims neemt toe in de conservatieve streken. AK-burgemeesters laten geen alcohol meer toe in hun gemeentes of delen van de stad die zij onder controle hebben. In het tweede grootste deel van Ankara zijn er bendes die kijken of drankwinkels (die moeten sluiten om 11 uur terwijl de andere open mogen blijven) open zijn en soms met dwang (en medewerking van de politie!!!) de zaak laten sluiten.
Ondanks de uitspraak van het Europees Hof van de Rechten van de Mens én het feit dat het constitutioneel hof van Turkije beslist hebben dat verplicht godsdienstonderricht niet meer mag, weigert de regering (homogeen AK-partij) hieraan gevolg te geven. Misschien kan de Europese Unie hier ook eens zijn mond over open doen !!!
Hoewel Hakkari één van de armste streken van Anatolië is geldt dat niet voor iedereen. De heer Mustafa Zeydan, hoofd van de Pinyasi familie en voormalig volksvertegenwoordiger van de regerende AK-partij organiseerde in het Yuksekova district het huwelijksfeest van zijn zoon en schoondochter. Er waren zomaar eventjes 15.000 gasten uitgenodigd, waaronder veel politici en zakenlui. Het feestje duurde 3 dagen en 3 nachten lang.
Voor de maaltijd werden dertig schapen en geiten en zeventig koeien geslacht. Daarbij een ton rijst, een ton tomaten, een ton komkommers en vijfhonderd kilo pepers, die door tien verschillende chef koks werden bereid.
De giften aan het bruidspaar waren echter, volgens de bezoekers, aan de schaarse kant. De bruid kreeg ongeveer 18 kilo goud en zo'n 320.000 YTL. Volgens de bezoekers had men minstens op zo'n vijftig kilo goud gerekend, wat erop wees dat papa waarschijnlijk in een financiële crisis zat.
Ter info: Yuksekova ligt in bergachtig gebied, dicht bij de grens met Iran. Regelmatig zijn er conflicten tussen het leger en de PKK. In het voorjaar van 2006 braken er zware rellen uit in de regio tussen oproerpolitie en de overwegend Koerdische bevolking, naar aanleiding van de dood van 14 vermoedelijke PKK-leden. 8 mensen kwamen hierbij om het leven. 3 van hen (in Diyarbakir) waren kinderen (9, 7 en 3 jaar oud). Hierop verklaarde de eerste minister dat de oproerpolitie niet zou aarzelen om geweld te gebruiken tegen vrouwen en kinderen die als schild van de terroristen werden gebruikt. (berichtgeving BBC 01.04.2006)
Rond deze periode grijpen op het schiereiland verschillende festiviteiten plaats. Zo was er dit weekend het druivenfestival van Kösedere, een van de bergdorpen in de omgeving.
Zaterdagavond rond 8 uur begint het festival. Het is een probleempje je auto ergens kwijt te raken, want echte parkings zijn er niet en de toegangswegen zijn smal. Hoe men het klaarspeelt, ik weet het niet, maar toch lukt het om een plaatsje te vinden én tegelijk nog ruimte genoeg te laten om autos te laten doorrijden.
Langsheen de straat, verschillende standjes van de plaatselijke bevolking. Alomtegenwoordig zijn de druiven, meestal wit, klein, zonder pit en vrij zoet. Af en toe vind je echter ook andere soorten, minder zoet, iets groter, maar ook zonder pitten. Daarnaast verschillende kruiden, groenten, olijfolie in alle soorten flessen, en natuurlijk fruit. De verko(o)p(st)er(s) zijn overvriendelijk, iedereen is in feeststemming.
Het centrum van het dorp, dat normaal een oase van rust is, zit volledig vol. Het plaatselijk dorpscafé is leeg, alle stoelen staan buiten. Naast de moskee is een groot podium opgericht, met natuurlijk de foto van Atatürk en het programma van het festival. De muziek is luid en de micros worden telkens opnieuw getest. Ook de bewoners van de omringende dorpen zijn toegestroomd en van overal worden stoelen aangesleept. We hebben geluk een vrij tafeltje te vinden want meestal moet men zich tevreden stellen met alleen een stoel.
In de zijstraten wordt linnen, katoen, sjaals, lakens en zijde verkocht. Meestal handgemaakt en van goede kwaliteit. Ook is er veel kantwerk, van kleine lapjes tot heuse tafeltapijten. Mooi en waarschijnlijk naar onze normen heel goedkoop.
In de hoek van het pleintje is er een klein openluchtrestaurantje. Hier word icli köfte gemaakt, gözleme, pannenkoeken met gegrilde kip en gewone köfte. De reuken en kleuren doen je zin krijgen om van alles iets te proeven.
Intussen is de eerste groep op het podium verschenen. Het is een soort Turkse pop maar oorverdovend luid. Wij doen ons intussen te goed aan de druiven, versgeplukt, zoet en bovenal lekker.
Daarna komt een klassieke groep. Violen en contrabas en voorwaar ze starten (heel gepast) met de zomer van Vivaldi. Daarna zijn er folkloredansen en volkstheater en worden de kinderen bij spelletjes betrokken. Het is pikkedonker als we naar Sevims ouders rijden. Hier gaan we nog een laatste koffietje drinken. Onder een reusachtige sterrenhemel, hoor je niets. Enkel onze stemmen. De rust van de natuur.
De volgende morgen, volksbazaar. Dit keer staan we wat langer stil. We kopen het speciale dorpsbrood, zwaar maar o zo lekker, ook de mordomates (roze!!! tomaten), verschillende druiven, Hurma olijven (ja, ik heb ze gevonden, olijven die je rechtstreeks van de boom kan trekken). Speciale confituren van onder andere artisjokken. Zon kleine markt heeft veel te bieden en alles is vers en komt van de bewoners zelf.
Eten kan je gratis. Er is rijst met keskek, best te vergelijken met koninginnehapje. Rijen schuiven aan. Iedereen komt wel een of meerdere keren eten. We zoeken schaduw en vinden dit onder Atatürks erepaviljoen. Het is een echt volksfeest, geen tralala of chichi, maar eenvoudig en simpel. De bevolking is kleurrijk. De sjaaltjes van de dorpsvrouwen zijn hun feestelijke sjaals, maar de overgrote meerderheid is in korte broek en zonder sjaaltje. Dit is Izmir. Of althans een deel ervan.
s Avonds eten we een salata van mordomates met pikante pepers, vis en versgebakken dorpsbrood. Lekker.
5 minuten regen ... dat was het ... is nu weer 29 graden ... donders en bliksems zijn gestopt ... tja, wat kan ik zeggen ... het was de eerste keer in mijn leven dat ik verlangde naar regen .... ik genoot echt van de druppels die vielen .... het was een kort plezier ... maar ik genoot ervan...
De elektriciteit valt uit. Overal zie je bliksemflitsen. Maar het blijft heet, nu is het 29 graden. Maar ... het regent ... ojee ... moet naar buiten .... want is de eerste keer sinds maanden ... wil nu echt eens de regen voelen .... groetjes
Dat het warm is, heb ik reeds meermaals gezegd en geschreven. Sinds midden april is hier geen druppeltje regen meer gevallen en overdag zitten we meestal een stuk boven de dertig graden. Hoewel het s nachts afkoelt blijft het binnen warm. De laagste temperatuur (zo rond vijven s morgens) is nog steeds 29 à 30 graden en ook al is er weinig luchtvochtigheid, toch blijft het warm.
Vannacht was het voor mij te warm om te slapen. Dus ben ik maar met een koffietje op ons terras gaan zitten, om te kijken naar de sterren. Het is de maand augustus en deze nacht zag ik vier vallende sterren. Wat ik gewenst heb, mag ik natuurlijk niet zeggen, naar het schijnt komt het dan niet uit, maar het was leuk om te kunnen doen.
De sterrenhemel is hier een echte landkaart van sterrenbeelden, één groot sterrentapijt. Niet dat ik ze ken hoor, enkel de grote beer, maar die zal iedereen wel kennen.
Zodra ik zag dat de hemel begon uit te klaren, ben ik op ons terras bovenaan gaan zitten, om te kijken naar de zonsopgang. De zon komt op achter de bergen van de zee, en je ziet een purperen gloed liggen over de silhouetten van de bergen. Mijn moeder is geboren op 8 augustus en speciaal aan haar moest ik denken toen ik wachtte tot de zon opkwam. Bergen zullen er in Tielrode wel niet geweest zijn, maar bij haar geboorte moet de sterrenhemel eruit gezien hebben, zoals hier (als er tenminste geen wolken waren en ja, met België weet je dat nooit).
De kleuren veranderen voortdurend en buiten is het fris, de wind blaast fors. Langzaam zie je de sterren verdwijnen en kleurt de lucht lichtblauw. De zee ziet grijs en aan de overkant van de bergen zie je de lichtjes van de berg- (of kust) dorpen. Het paars verandert over de bergranden tot in het oranje. Fotos halen weinig uit, daarvoor is mijn toestel van te beperkte kwaliteit, dus ik zal het maar proberen beschrijven. Langzaamaan zie je hoe de silhouetten van de bergen, veranderen in bergketens, en het water kleurt donkerblauw. Aan de rand tussen zee en bergen steekt een lage mist op, maar dit is slechts tijdelijk. Het paars verdwijnt langzaam om plaats te maken voor oranjerood. De lucht gaat open, het donkerblauw maakt plaats voor lichtblauw als een oprollend tapijt. Plots is ook het laatste sterretje verdwenen. Dan zie je een rode gloed. Het is alsof de bergrand vuur heeft gevat en waar de zon zal opgaan, kleurt alles rood in vage strepen. Dan een schil van een sinaasappel en vijf minuten later brandt ze. Natuurlijk brandt de zon altijd, maar dan voel je al direct de warmte en liggen de daken onder de gloed van de zon.
Gisteren werd mijn moeder 78 jaar. Ik draag deze zonsopgang op aan haar, want spijtig genoeg kon ik niet op haar verjaardag aanwezig zijn. Nu, in de vroegte van de morgen, zal ze wel alweer op zijn, want ze is een vroege vogel. Ik weet dat ze niet dol is op warmte, maar wel dat ze houdt van de natuur. Gelukkige verjaardag en nog veel zonsopgangen toegewenst van ons beiden.
Sevim vertrok begin deze week naar Izmir, voor mij een uitstekende gelegenheid om te schrijven. Mijn linkerhand slaapt wel bijna voortdurend, maar ach, om te typen gaat het nog wel.
Dinsdagnacht, of liever woensdagmorgen om 5 uur stopte ik ermee. Een reeks teksten die ik reeds eerder wou schrijven, maar waarvoor ik nog niet de tijd had gehad. Woensdag zou Sevim terugkeren, maar mijn gsm was spoorloos en ik kon haar niet bereiken. s Middags ging ik wandelen langs de zee en je gelooft het nooit, maar voor het eerst zag ik de mediterrane zeehonden. Het waren er zomaar eventjes vier. Een prachtig zicht en natuurlijk had ik mijn fototoestel niet bij. Een toevallige voorbijganger vertelde mij dat het op die plaats, heel uitzonderlijk was dat je de zeehonden kon zien.
Rond vieren was ik thuis en zette mijn computer aan om mijn mail te lezen. Plots kreeg ik te lezenwij komen er aan. Wie of wat, mij een raadsel. Met de huistelefoon was Sevim ook niet te bereiken en ik raakte in paniek.
Nu weet ik wel dat hier in Turkije gastvrijheid heilig is, maar af en toe heb ik het ook graag een beetje rustig. Soms lijkt ons huis op een hotel. Het is een komen en gaan en meestal onverwacht. Dit keer sloegen bij mij de stoppen door. Ik had totaal andere plannen, maar ja, als er bezoek is, dan blijf je bij je bezoek. Nu heb ik geen problemen met bezoekers, alleen het onverwachte vind ik wel af en toe vervelend.
Resultaat: ik kreeg de klop van het mannetje met de hamer. Twee dagen heb ik in mijn bed gelegen. Ik had in niks zin meer, daarnaast zullen de hitte en vermoeidheid ook wel een rol gespeeld hebben.
Gisterenmiddag hebben we er eventjes over gepraat, maar dan speelden de taalperikelen. Sevim vond dat ik mij niet genoeg aanpaste, en nu heeft het woordje aanpassen bij mij wel een totaal verschillende betekenis als integreren. Integratie is een noodzakelijk en belangrijk proces, maar aanpassen is assimileren en dat is voor niemand goed.
Deze nacht hebben we dan lang met elkaar gepraat. Dan voel je soms hoe moeilijk het is twee verschillende culturen met elkaar te verzoenen. Veelal heeft dit te maken met gewoontes en gebruiken. Een klein voorbeeldje: als we samen zijn, dan kunnen we samen koken, afruimen, afwassen . Als haar ouders op bezoek zijn, is dit echter onmogelijk. Dat is voor haar moeder çok ayip (heel onbeleefd). Een ander voorbeeldje: Sevim kan onmogelijk in de nabijheid van haar vader roken. Hoewel haar vader best weet dat ze rookt, is het ayip (zeker voor een vrouw) om in de nabijheid van je vader te roken. Dan ga je naar een andere kamer.
Bovendien, we spreken hier over Izmir wat op zich nog een progressieve stad is. Soms is het heel moeilijk om te weten hoe je mensen begroet. Mannen geef je meestal twee kussen, dat is doodnormaal. Een vrouw twee kussen geven is in hier Izmir wel normaal, maar in andere delen van Turkije totaal onaangepast. Is er een groot leeftijdsverschil, dan kus je de hand en die breng je daarna naar je voorhoofd (de jongere doet dat bij de oudere), het is een teken van eerbied.
Zo zijn er een reeks geplogenheden die dan nog van streek tot streek verschillen. Niet altijd even makkelijk.
Belangrijk is echter dat we die zaken kunnen uitpraten, wat van essentieel belang is. Op die manier is er ook deels een uitwisseling van culturen. Ongehuwde moeders, homos of lesbiennes, het is niet evident in Turkije, maar Sevim zal zon zaken dan weer wel verdedigen. Hetzelfde bv. met onderwijs in de moedertaal (bv. Koerdisch) wat in Turkije onmogelijk is, maar wat Sevim wel zal verdedigen.
Heel positief dan weer zijn de familiebanden. Die liggen in Turkije een stuk nauwer dan bij ons. Elkaar helpen is hier een evidentie. Hetzelfde geldt voor vrienden en vriendschap. Of gastvrijheid. Dingen bij ons soms ver te zoeken zijn, maar hier nog steeds sterk overeind staan.
Ik weet dat, voor ik naar Turkije vertrok, zei dat ik het waarschijnlijk wel moeilijk zou hebben gehad met het gebrek aan privacy en dat is juist. Anderzijds sta ik nu veel meer open voor vriendschap, familie en bezoek.
Toch vind ik het belangrijk, zowel voor mezelf als voor Sevim, dat we onze eigenheid behouden. We zullen natuurlijk elkaar wel beïnvloeden, maar we hoeven onszelf niet te veranderen. Dan maak je elkaar stuk. Maar respect voor elkaars cultuur, eigenheden en gewoontes, dat blijft essentieel. Af en toe mag dat wel eens gezegd worden.
Het grondwettelijk hof besliste vandaag om de regerende AK-partij niet te sluiten. De stemming was nipt, zes van de elf rechters waren voor sluiting, vier waren voorstander om enkel een boete op te leggen en de voorzitter zelf stemde tegen iedere sanctie.
Maar is hiermee de strijd tussen de machtselites in Turkije afgelopen en uitgedraaid in het voordeel van de regerende AK-partij. Dat valt te betwijfelen. De uitspraak van het grondwettelijk hof is een duidelijke waarschuwing aan de AK-partij. Verandering kan, maar met mondjesmaat.
Europa en de financiële markten zijn in de wolken. De AK-partij heeft zich immers gedragen als een voorbeeldige leerling van het IMF (Internationaal Monetair Fonds). Er werd een strikt monetaire politiek gevoerd waardoor de inflatie daalde. De nieuwe munt (YTL) werd een begeerd object voor buitenlandse beleggers en de privatiseringen zorgden voor euforie op de markten. Maar de vraag is, hoelang zal dit duren? De rente op schatkistcertificaten is bijna opgelopen tot 18% wat, zelfs met de huidige inflatie, recordopbrengsten geeft. Maar schulden moeten afbetaald en intresten moeten afgelost worden. Bovendien zijn veel van de buitenlandse investeringen speculatief. De dag dat de financiële realiteit de bubbel doorprikt is de kans groot dat het land weer in een zware recessie raakt.
Is deze uitspraak een overwinning voor de democratie? Sluiting van of het verbieden van een politieke partij is nooit een goede zaak voor de democratie. In die zin heeft de voorzitter van het grondwettelijk hof zeker een punt. De grondwet en de strafwet moeten aangepast worden zodat het verbieden van politieke partijen onmogelijk wordt. Zolang de oude grondwet, die na de staatsgreep van 1980 werd opgesteld, van kracht blijft, zal het risico op sluiting blijven bestaan.
Maar democratisering van de grondwet is veel meer dan dat. Het betekent ook de kiesdrempel van 10% afschaffen, het betekent ook alle democratische vrijheden toekennen, zoals het erkennen van ethnische en godsdienstige minderheden, het stakingsrecht, syndicale, sociale en politieke rechten. Vraag is of de heersende elites hiertoe bereid zijn. Het verleden is op dat vlak weinig hoopvol. Integendeel, op dat vlak zijn de oude en nieuwe politieke machtselite het meestal roerend eens om alles bij het oude te laten.
De politieke situatie blijft gespannen. In oktober start het Ergenekon proces. De aanklachten zijn zwaar, er zijn voormalige generaals en officieren bij betrokken, maar ook journalisten en tegenstanders van de huidige regering. Deze organisatie wordt ervan beschuldigd aanslagen te hebben gepleegd die dikwijls in schoen van andere organisaties werden geschoven. Hun doel was, chaos scheppen om zo een staatsgreep uit te lokken. Zal dit proces tot op het bot worden uitgespit? Het blijft een open vraag zeker als men weet dat andere processen, die door verschillende journalisten gelinkt worden aan deze schimmige organisatie, nooit echte resultaten hebben gegeven.
De verschrikkelijke aanslag in Istanbul enkele dagen geleden, met vele doden en zwaargewonden en dit in een volkswijk, draagt bij tot de spanning. De Koerdische PKK ontkent elke betrokkenheid en waar zij aanvankelijk de schuld kregen, wordt nu openlijk de vraag gesteld of niet andere organisaties zoals Hezbollah of ultra nationalistische groeperingen bewust geprobeerd hebben chaos te scheppen.
In september moet hetzelfde grondwettelijk hof uitspraak doen in het al dan niet verbieden van de DTP, de Koerdische partij, die ervan beschuldigd wordt de eenheid van het land in gevaar te brengen. De toestand in het Zuid Oosten waar overwegend Koerden wonen, blijft zeer gespannen. Het leger bombardeert regelmatig basissen van de PKK in Noord Irak, maar tegelijk blijft de PKK actief.
Turkije is een land dat strategisch van enorm belang is. Het verbieden van de regerende AKP zou waarschijnlijk het land in een zware crisis hebben gestort. En nieuwe verkiezingen zouden een vergelijkbare uitslag geven, zodat de patstelling compleet zou geweest zijn. Stabiliteit is wat Europa en de VS willen, stabiliteit is wat de internationale kapitaalmarkt wil.
De uitspraak van het hooggerechtshof dwingt in feite de bestaande machtselites met elkaar samen te werken. Zij zullen de koek wel verdelen. En de man en vrouw in de straat. Tja, voor hen blijven de kruimeltjes.
Eergisteren is Hasan op bezoek geweest. Zijn leven verliep zoals dat van vele immigranten. Zijn familie woonde in een klein dorp in de provincie Sivas in centraal Turkije. De bevolking is er gemengd, zowel wat godsdienst als ethnie betreft. Begin jaren zestig trok zijn vader naar België om er in de mijn te gaan werken. Na enkele jaren kwam ook het gezin naar Charleroi.
Mijn dorp was, zoals de meeste dorpen in de bergen, een Alevitisch dorp. We kenden geen moskee en leefden van de landbouw. Een paar grotere dorpen waren Sunnitisch. Ons dorp was Turks, maar bijna alle hoger gelegen dorpen in de bergen waren Koerdisch. Ook zij waren Alevieten. Vele van mijn jeugdvrienden waren Koerden. Zij bleven in de winter in ons dorp slapen omdat de school te ver was en er geen verbindingen waren. Wij hadden geen problemen met elkaar.
Alevieten zijn de grootste religieuze minderheid in Turkije (om en bij 20% van de bevolking). Zij behoren tot de meest progressieve strekking binnen de Islam. De mens wordt centraal gesteld. Godsdienst komt pas op de tweede plaats. Bovendien zien zij godsdienst als een individuele kwestie. Godsdienst en staat moeten gescheiden zijn en blijven. Daarnaast geldt voor de Alevieten de fundamentele gelijkheid van man en vrouw. Alevitische vrouwen dragen bijna nooit een hoofddoek. De Alevieten hebben geen moskees. Wel kennen zij cemevi waar zowel mannen als vrouwen bijeenkomen om hun godsdienst te beleven. Er is geen verplicht gebed en hoewel zij ook een vasten kennen, is die toch fundamenteel verschillend van de ramadan.
In ons dorp had je veel wilde zwijnen. We aten varkensvlees. Ook alcohol is geen probleem. Belangrijk is dat je tijdens je leven goed bent voor de mensen. Wij zijn tegen uitbuiting en onderdrukking. Atatürk heeft belangrijke veranderingen doorgevoerd in Turkije. Spijtig genoeg zijn een aantal ervan teruggedraaid. Ik vrees het opkomend fundamentalisme.
Alevieten behoren in Turkije meestal tot de linkerzijde. Hoewel Atatürk de religieuze orden (dus ook die van de Bektasi-Alevieten) verbood (wat na zijn dood terug ongedaan werd gemaakt) steunen veel Alevieten de ideeën van Atatürk. Tot de zeventiger jaren blijven zij op de achtergrond, maar daarna verschijnen zij steeds meer openlijk als gemeenschap. In het verleden werden zij dikwijls slachtoffers van pogroms, uitgevoerd door extreem rechtse milities. 15 jaar geleden hielden linkse intellectuelen een congres in de stad Sivas. Het hotel werd in brand gestoken en velen (de meesten onder hen vooraanstaande Alevieten) kwamen om het leven. De overheid greep niet in, zelfs de brandweer werd niet ingeschakeld.
Ten tijde van Atatürk was er geen godsdienstonderricht in de scholen. Nu is godsdienst een verplicht vak geworden, maar dan enkel in de versie van de soennieten. Is dat geen belemmering van de godsdienstvrijheid? Wij betalen mee voor de oprichting van de moskees, terwijl de cemevi op geen enkele manier gesubsidieerd worden. Is er alleen sprake van vrijheid als het gaat over het dragen van de hoofddoek?
Hasan is niet gelukkig met de huidige evolutie van Turkije. Hij vreest dat indien de AKP niet verboden wordt, de regering nog veel verder de religieuze toer zal opgaan. Hierover verschillen we van mening, maar het is goed dat er verschillende standpunten zijn, dat maakt de discussie interessant.
Die avond rijden we naar Balikliova, een klein visserstadje op weg naar Izmir. We ontmoeten er vrienden en krijgen een uitnodiging om op een dag mee de zee op te gaan. Het eten is heerlijk, verschillende mezzes en krokant gegrilde vis. De vissers klagen steen en been. Het leven is duur en nu is er weinig vis. De man met wie we praten was vijf uur op zee. Hij heeft twee kilo sardientjes gevangen. Daar kan zelfs de diesel niet mee betaald worden. Daarna gaan we op bezoek bij vrienden in Gülbahce, iets verderop. De vrouw heeft geen sociale zekerheid. Haar jongste dochtertje vallende ziekte. Het kind vraagt al twee jaar om een fiets maar er is geen geld. We geven geld om een fiets te kopen. Voor ons is het niets, voor het kind een droom die in vervulling gaat.
's Avonds praten we nog verder op ons terras. Het gaat over België, Turkije, democratie.
In België is mijn hele familie syndicaal actief. Mijn broers werken ook op Caterpillar en zij zijn, net zoals ik, delegee van de socialistische vakbond. Socialisme en democratie kunnen niet zonder elkaar bestaan. Dat geldt overal ter wereld.
Tijdens de sociale verkiezingen kreeg Hasan meer dan 700 voorkeurstemmen. Volgend jaar komt hij langer op bezoek. Hoe de situatie er hier dan zal uitzien, weet ik niet. Maar geldt hetzelfde niet voor België?
Oef, terug on line. De vorige twee weken begon de computer steeds gekkere dingen te doen. Om de haverklap "no signal" en dan opnieuw opstarten, dus met allerlei hulpprogramma's geprobeerd de computer op te kuisen en uiteindelijk met de stofzuiger geprobeerd het ding "letterlijk" van alle stof te ontdoen. Helaas, het mocht niet baten. Zelfs opstarten ging niet meer.
Met de auto naar Urla, het dichtstbijzijnde stadje dat tevens de oudste haven van Turkije herbergt (6000 jaar oud). Na onderzoek bleek het moederbord stuk te zijn en een aangepaste kaart moest opgestuurd worden vanuit Istanbul. Maar, ik was geholpen. Er zijn natuurlijk wel enkele probleempjes, zo is nu alles op de pc in het turks en pas vandaag ben ik erin geslaagd het "qwerty" klavier om te schakelen naar azerty.
Het blijft hier heet en intussen is in de buurt al een kleine (gelukkig niet al te ernstige) bosbrand geweest. Ga vandaag proberen al mijn mails te beantwoorden want die hebben zich intussen al flink opgestapeld. Maar het doet goed om terug contact te hebben met de buitenwereld, als nu de internetverbinding redelijk blijft, zal de weblog snel weer aangevuld worden.
Ooit werd me gevraagd, wie is jouw favoriete dichter? Ik heb er in feite drie, Federico Garcia Lorca, Pablo Neruda en Nazim Hikmet. Hun gedichten ademen de liefde voor hun land, de liefde voor de mensheid en de hoop op een betere toekomst.
Wat deze drie ook bindt was hun linkse politieke overtuiging. Zij kozen de kant van de onderdrukten, wat hen in conflict bracht met hun nationale overheid. Ook hun speciale stijl om op een eenvoudige manier, kinderlijk soms, maar o zo diepgaand iets onder woorden te brengen, is een gemeenschappelijke factor.
En dan is er de beschrijving van hun land, hun volk, de natuur, de eenzaamheid, de angst. Zij schrijven echt vanuit hun buik en zijn producten van hun wereld, hun tijd en hun omgeving. Veel van hun poëzie is ook geschreven tijdens hun verblijf in de gevangenis of in ballingschap.
Nazim Hikmet, wiens leven zich voor een groot deel in de gevangenis afspeelde, houdt van zijn land en het leven op het land.
Als hij in de gevangenis schrijft hoeveel deugd het doet de zon te zien als hij gelucht wordt, dan voel je echt wat hij meegemaakt heeft. Als hij schrijft over de boer in Anatolië die het land bewerkt, ruik je de aarde. Als hij schrijft over de sterren, zie je ze. Als hij schrijft over de doden, voel je de dood en de opstandigheid.
Gans zijn leven bleef Hikmet een rebel. Hij zwijgt nooit, voor niets en voor niemand. Ook niet binnen zijn eigen partij die zijn poëzie maar wereldvreemd vindt. Want zijn gedichten staan ver van het sociaal realisme. Zelfs in Moskou schrijft hij tegen de persoonsverheerlijking van Stalin, wat hem niet in dank werd afgenomen. Tegelijk was zijn liefdesleven redelijk turbulent, iets wat hij gemeenschappelijk heeft met Neruda. Maar vriendschap was voor hem heilig. Een vriend bedriegen vond hij erger dan een slippertje. Het is doorleefde poëzie, dikwijls met een dubbele bodem, maar bovenal, het getuigt van een werkelijk humanisme.
Garcia Lorca werd in 1936 vermoord tijdens de burgeroorlog door aanhangers van Franco.
Pablo Neruda bekleedde als Chileen verschillende consulaire posten en was bevriend met Garcia Lorca. Na diens dood sluit hij zich aan bij de republikeinse beweging. Bij zijn terugkeer in Chili wordt hij in 1945 verkozen tot senator, maar na zijn steun aan stakende mijnwerkers moet hij twee jaar onderduiken, waarna hij drie jaar in verschillende Europese landen verblijft als balling. In 1952 keert hij terug en in 1971 ontvangt hij de Nobelprijs voor literatuur. Op 23 september 1973, amper twee weken na de machtsovername door Pinochet, overlijdt hij. Zijn begrafenis is het eerste teken van protest tegen de militaire dictatuur.
En dan is er Nazim Hikmet. Geboren in 1902 in Thessaloniki, verblijft hij tussen 1921 en 1928 in Moskou waar hij politieke wetenschappen studeert. Bij zijn terugkeer valt zijn kritische poëzie niet in goede aarde en belandt hij in 1932 voor de eerste keer in de gevangenis. Het zou niet zijn laatste keer zijn. Vanwege zijn kritiek op het Spaanse en Duitse fascisme belandt hij een tweede keer in de gevangenis in 1938. Het zal duren tot 1950 voor hij onder internationale druk vrijkomt. Maar in vrijheid, probeert men hem te vermoorden en hij moet het land ontvluchten. Tot zijn dood verbleef hij in ballingschap, het grootste deel van de tijd in Moskou. In 1959 wordt hem de Turkse nationaliteit ontnomen, gebrandmerkt als verrader van zijn land. In 1963 overlijdt hij.
Neruda kende Nazim Hikmet en wijdt een stuk aan hem in zijn boek Ik beken, ik heb geleefd. Hij noemt hem de grootste dichter die voor de hele wereld schreef. Alle drie hebben ze hun stempel gedrukt op de wereldpoëzie, maar tijdens hun leven waren ze zeker geen sant in eigen land.
Op het eind van zijn leven schrijft Nazim Hikmet zijn testament. Hij vraagt om begraven te worden in eender welk dorp van Anatolië, onder een plataan, zonder een grafsteen. Het mocht niet baten. Nog steeds is zijn graf in Rusland.
Het erge is dat hij nog steeds niet werd gerehabiliteerd. Ook niet 100 jaar na zijn geboorte toen er verschillende festiviteiten rond zijn persoon plaatsgrepen en de Unesco 2002 uitriep tot het Nazim Hikmet jaar. Hij blijft een omstreden figuur. Maar zijn gedichten zijn onsterfelijk.
Tot slot een stukje uit een van zijn gedichten, dat de titel over het leven draagt.
Het leven neem je niet te licht, je dient te leven in diepe ernst zoals een eekhoorn doet, zonder buiten of boven het leven iets te verwachten, het enige wat je moet doen is leven.
Serieus moet je het leven nemen enwel zo zeer dat je bijvoorbeeld met geboeide handen op je rug staand tegen de muur, of met je grote stofbril en je witte kiel in een laboratorium, wilt sterven voor de mensen enwel voor mensen die je nooit hebt gezien enwel terwijl niemand je ertoe dwingt hoewel je weet dat het leven het mooiste en het puurste is dat er bestaat.
En zó serieus moet je het leven nemen dat je op je zeventigste nog een olijftak poot en dan niet om die je kinderen na te laten maar omdat je ondanks je vrees voor de dood niet in de dood gelooft omdat het leven zwaarder weegt. (1947)
Uit: Mensen en Landschappen, Uitgeverij de Geus, 1995.
Vertalingen van zijn belangrijkste werken zijn makkelijk te vinden en heel toegankelijk. Een tip voor wie graag leest.
Ironie van de geschiedenis: In 2002 werd Nerudas gedicht liederen voor moeders wiens kinderen gestorven zijn gepubliceerd in een Turks cultureel tijdschrift. Het gaat over slachtoffers tijdens de Spaanse Burgeroorlog. Het tijdschrift werd gesloten, de uitgever en eigenaar werden gedagvaard wegens het verspreiden van terroristische propaganda.
Toen ik vroeger Turkije bereisde, was dat meestal met de bus of de dolmus. Een goedkope en veilige manier van reizen. De otogar is dan ook een heel belangrijke plaats in de steden. Otogars zijn meestal 24 uur op 24 open en in de meeste grote steden heb je verbindingen naar alle uithoeken van het land.
Vroeger lag de otogar meestal midden in de stad, maar door het toenemend verkeer en de drukte van de stad ligt de otogar nu meestal buitenaf. Op zich een goede zaak al was het maar om het verkeer in de steden wat makkelijker te maken.
Toch zijn deze nieuwe otogars er niet zonder slag of stoot gekomen. Veel mensen die in de oude otogar werkten zagen dat de nieuwe, moderne otogars tewerkstelling boden aan veel kapitaalkrachtiger mensen dan zijzelf. De moderne(re) winkels worden immers aan veel hogere prijzen verhuurd en veel mensen verloren hun job. Eén keer, bij de oprichting van de nieuwe otogar in Antalya, werd in de oude gestaakt. Enkel servicebusjes reden en die hebben zeker niet het comfort van de nieuwe met airco uitgeruste mercedesbussen.
Wie de steden wil bezoeken en terecht komt in de otogar, kan gratis op zijn/haar bestemming raken met de servicebus. Alle grote maatschappijen hebben zon busjes die meestal aan de achterkant van de otogar geparkeerd staan. Het is gratis en bij aankomst heb je snel verbinding.
Bustickets hoef je niet te bestellen in de otogar zelf. In de grote steden zijn er meestal verkooppunten, waar je op voorhand je ticket kan aanschaffen. Je wordt dan, een klein uur voor vertrek, met een servicebus naar de otogar gebracht.
Sinds 1996 is er een rookverbod op de bussen, maar ze stoppen regelmatig zodat je zelfs op lange afstanden makkelijk kan uitstappen om iets te eten of te drinken of, voor de rokers, om een sigaretje te roken.
Wie tijdig reserveert kan nu ook grote afstanden overbruggen met het vliegtuig. Er zijn verschillende low-cost maatschappijen en de prijs is nauwelijks duurder dan met de bus. Vanuit de luchthaven kan je met een Havas bus naar de centra. Je moet dan wel naar de nationale luchthaven, maar die ligt meestal binnen handbereik. De Havas bussen zijn gebonden aan de landingstijden van de vliegtuigen van Turkish Airlines. Dit betekent dat je soms wel wat moet wachten, maar het verschil tussen de prijs van een Havas bus en een taxi, is nog altijd groot.
Dit keer reden wij met de wagen. Het voordeel hiervan is dat je kan stoppen waar je wil, het nadeel is dat de afstanden altijd zeer groot zijn en de benzineprijs is de duurste van de wereld. Wat mij vooral opvalt is dat de wegen een stuk beter zijn geworden in vergelijking met het verleden. De tweevakswegen zijn meestal vervangen door viervaksbanen en onderweg zie je veel wegen in aanbouw. Het autostradenet wordt ook systematisch uitgebreid en de banen zijn zeer comfortabel en dat voor geen geld. De afstand Pozantli-Mersin bijvoorbeeld, toch zon 100 km autoweg, kost nog geen euro. Daarvoor kan je het dus niet laten.
We reden s nachts en dat is wel enigszins anders dan bij ons. Vooral de signalisatie laat soms te wensen over. Daar komt nog bij dat deze banen ook gebruikt worden door tractors of brommers, die dikwijls zonder licht rijden. Het blijft steeds opletten en voorzichtig zijn.
De snelheid op de hoofdwegen is 90 km per uur, op de autostrades 120 km. De politie houdt sporadisch controles, maar dit jaar zijn we nog niet tegengehouden. Vooral gevaarlijk zijn de centra, die je op lange afstanden doorkruist, en waar eigenlijk iedereen zijn snelheid zou moeten aanpassen. Maar Turkije is geen land voor voetgangers of fietsers. Spijtig, maar dat is de realiteit. Toch is het daar extra opletten geblazen.
In streken waar nog tweevaksbanen zijn, meestal in de bergen, is het extra oppassen. Hang je achter een oude, zwaar overladen kamion, dan haal je nauwelijks twintig km per uur. Gelukkig worden deze banen meer en meer aangepast naar drie- of viervaksbanen.
Het rijgedrag van de chauffeurs is, laat het me voorzichtig uitdrukken, onvoorspelbaar. Voor sommigen onder hen is de claxon of de verstraler, veel belangrijker dan een richtingsaanwijzer. In de steden is de situatie hectisch. Alle verkeer komt samen en bovendien heb je nog de dolmus die overal langs de straat stopt. Er echt aan wennen zal ik wel nooit kunnen, daarvoor ben ik teveel met onze verkeersregels opgegroeid.
Wat me ook opviel is de modernisering van de steden in centraal Anatolië. Konya bijvoorbeeld, stad die vooral bekend is om de dansende derwisjen, was vroeger een muffe provinciestad, maar nu valt de nieuwbouw op. Het is duidelijk dat in deze gebieden zwaar is geïnvesteerd, maar hier zijn de bolwerken van de regerende AK-partij waar een snelgroeiende burgerij (meestal conservatief islamitisch) haar rijkdom ten toon spreidt. Hetzelfde geldt trouwens voor Denizli, een centrum van de groeiende textielindustrie, dat een ware gedaanteverandering heeft ondergaan.
Op onze heenreis zijn we over Usak, Afyon, Konya, Pozantli gereden. We deden er, met de nodige tussenstops, zon 15 uur over (iets meer dan 1000 km).
Mersin zelf dan. Een voorbeeld van hoe een provinciestadje op enkele jaren tijd uitgroeit tot een bijna miljoenenstad. Het is een stad die enorm gegroeid is omdat veel boeren (meestal uit het overwegend Koerdische zuid-oosten) gedwongen of uit eigen beweging naar de stad zijn gekomen. De gedwongen verhuis heeft te maken met de ontruiming van de Koerdische dorpen door het leger. Officieel iets meer dan 500.000 mensen, volgens onderzoeksinstituten één tot anderhalf miljoen, maar waarschijnlijk zijn het er nog een heel stuk meer, moesten hierdoor noodgedwongen naar de steden verhuizen. En zo groeide de bevolking in Mersin heel snel aan.
Economisch gaat het Mersin voor de wind, want er is een grote vrijhandelszone gevestigd, zodat investeerders geen of bijna geen belasting of sociale zekerheid moeten bedragen. Ja, ook hier klagen de patroons dat de loonkost veel te hoog ligt! En de regering bedient ze op hun wenken.
De kust tussen Mersin en Erdimli wordt volgebouwd met grote appartementen, die bestemd zijn als vakantieverblijf. Toch is er een verschil met toeristische centra zoals Antalya, Alanya, Bodrum, Kusadasi of Marmaris. Doordat hier overwegend Turken een buitenverblijf hebben, blijven de prijzen matig en blijft er een groot stuk authenticiteit over. Mersin heeft een heet klimaat, met daarnaast ook een hoge luchtvochtigheid. Hier, in Mordogan, is de hitte vergelijkbaar, maar de luchtvochtigheid is een stuk lager en de wind maakt het draaglijker.
Vanaf Erdimli tot Silifke heb je kleinere kuststadjes met minder hoogbouw en domineren nog de resten van de oude beschaving die hier ooit bestond.
Na een prachtige week, samen met Noël en Flo bij wie we te gast waren, zijn we teruggekeerd over Egridir, een meer dicht bij Isparta. Heel veel Turken die in Sint-Niklaas of Sint-Gillis wonen zijn uit deze buurt afkomstig.
Het meer van Egridir is nog steeds een oase van rust. Op het schiereiland kan je er goedkoop logeren en de nachten zijn een stuk koeler dan aan de Middellandse of Egeïsche kust. In tegenstelling tot Mordogan zie je hier veel meer vrouwen met hoofddoek, maar de sfeer is rustig en aangenaam.
We keren terug over Isparta, waar een nieuwe otogar in aanbouw is. Ook hier zie je dat de stad gemoderniseerd wordt. De hitte is verschrikkelijk, rond de 40° en dat put uit. Eens we het schiereiland naderen, voel ik me terug op bekend terrein. De weg is smal, kronkelend en van slechte kwaliteit. Maar dat doet er niet toe. Het is immers altijd zalig om terug thuis te komen.
