Grensverhalen

Als er verhalen worden verteld over de toenmalige grenzen is het opvallend dat de meeste histories zich afspelen rond of in café’s, in het streekjargon ook wel ijzerwinkels genoemd. Dit is niet te verwonderen. Het kantoor was meestal omsloten door verkopers van de edele gele vochten. En wie zonder zonde is werpe de eerste steen

Meer zelfs, het was zelfs noodzakelijk om deze oorden op te zoeken. Waar moest je immers zijn om het zo fel begeerde “volg-briefje” te overhandigen ? Juist daar ! De chauffeurs waren soms al uren onderweg en snakten naar hun kopje koffie. Uit puur contentement om het zojuist verkregen “ge kunt het afbollen”, verdween plots de natuurlijke vete tussen de vrachtrijder en de tollenaar. Het eindigde in de verbroederingswoorden : “en geft diën doewaan ook iet”. Zeg nu zelf wie kan zo’n vredespijp weigeren. Geloof me vrij er zijn meer vredesconferenties doorgegaan in de Putse kroegen dan de Verenigde Naties ooit zullen kunnen organiseren.

De grote tegenstanders van deze Pax-missies waren de bazen (althans de meeste). Controleurs en Luitenanten hadden nu eenmaal de slechte gewoonte meer aandacht te besteden aan de dienstuitvoering dan aan de toenaderingspogingen tussen de commerce en de tol. Op de meest ongepaste momenten doken ze dan op uit het duister, om vervolgens te zwaaien met formulieren 491 “een blad” waarop de zondaar zich in allerlei bochten kon wringen om toch maar een uitleg te geven aan zijn begane doodzonde. Vele pure stukjes litteratuur zijn zo ontstaan. Alle argumenten werden naar boven gehaald gaande van het achtervolgen van een smokkelaar (die eigenlijk een goede buurman was), over de aankoop van een pakje tabak (waar vind je nog zo laat een winkel open) en als het niet anders kon waren het plots opkomende maagklachten (niet moeilijk na al dat bier).

Het hoeft dan ook geen verwondering te baren dat om aan het alziende oog van het opperhoofd allerlei routes werden gebruikt waar de mannen van secret army een puntje konden aan zuigen.

Zo waren er eens drie ambtenaren op velddienst. Ze hadden op eigen initiatief een bijkomende observatiepost ingelast. Dat op dat punt toevallig een biljarttafel stond en grote pinten werden getapt, werd als een toevallige speling van het lot er graag bijgenomen. De overste die de drie fietsen broederlijk tegen de gevel had zien staan oordeelde bij zichzelf dat dit geen voorgeschreven dienst kon zijn en maakte zich op om de nodige uitleg te vragen. De inmiddels verwittigde tollenaars gebruikten de normale route via de tuin van de kroegbazin. Ongelukkig werd een van hen hij betrapt boven op de hofmuur waar hij door hoogtevrees niet meer af durfde te komen.

De oversten hadden ook de onhebbelijke gewoonte om die stukjes proza nooit te geloven. Zelfs al schreef de boosdoener een roman waarvoor de Nobelprijs een te geringe beloning zou zijn geweest, het werd opzij geschoven als een goedkoop stationsromannetje. En de straf kwam altijd een paar weken later, licht of zwaar, de zaak werd gesloten en het leven ging gewoon verder. Ergens in de Antwerpse ivoren toren bleef er wel een aantekening over op één of andere individuele fiche. Maar wie ligt daar nu wakker van ? Het werd enkel nog gebruikt in de speech die gehouden werd bij de pensionering. Konden ze nog straffere verhalen vertellen en eens goed lachen.

Zo’n verhaal ging over het tot stilstaan brengen van een voertuig van een vermeende smokkelaar. Het lijkt voor een leek eenvoudig maar het is een kunst op zich. Het moet namelijk op tijd gebeuren. Doe je het teken te vroeg dan kan de fraudeur eventueel op zijn stappen terugkeren. Doe je het te laat dan krijg je gierende banden. Zo gebeurde het eens met een bestuurder van een R 4’ke. Deze gooide de remmen van zijn wagentje volledig dicht waarop de banden reageerden met schrille tonen. Helaas had de carrosserie toch de onweerstaanbare drang om België binnen te rijden. Het karretje zakte pal op de grens door zijn pootjes. Beetje pech.

Bij de bazen, ook wel goudvinken genoemd, waren er ook er meegaande types ( ik ben de meest meegaande mens, ’t is enkel te zien waar je naar toe gaat ). Zo’n braaf heerschap kwam na een toenaderingspoging eens tot de vaststelling dat zijn stuur van de dienstwagen was gestolen. Dat maakte hij dan ook hoorbaar aan de hele gemeenschap. Helaas was hij aan de verkeerde kant van zijn auto ingestapt. Een kleine vergissing.

GESTE

Smokkelverhalen

Een dame uit Merksem, die vlak bij de Solo woonde, één van de grootste margarinefabrikanten van ons land, at liever echte, onvervalste boter van de koe. Omdat de boter in België veel duurder was dan in Nederland nam ze regelmatig de tram, later de autobus en reed naar Putte-Kapellen. Ze was toch met pensioen en had dus veel tijd. Daar was het maar een kleine honderd meter lopen om de boter te kopen die zoveel goedkoper was dan bij ons.

Maar daar stonden spijtig genoeg ook die mannen in kaki uniform die vervelende vragen stelden en soms met hun röntgenogen konden zien dat je boter op je lichaam verborgen had. Was de visiteuse niet aanwezig, dan durfden ze een dame vlak bij een lekker brandende kachel te plaatsen en dan liet de neiging om de boter van onder de rokken te halen niet lang op zich wachten. In die tijd bestonden er nog geen vrouwelijke douaniers en een visiteuse was meestal de echtgenote van een douanier die dicht bij het kantoor woonde. Het was haar taak om vrouwelijke smokkelaars af te tasten en de klederen ervan te onderzoeken op mogelijke smokkelwaar.

Onze Merksems dame was amper zestig jaar toen ze voor het eerst tegen de lamp liep. Ze werd gepakt met 5,250 kg boter. Toen ze zeventig was werd ze voor de 41ste keer gepakt met 4 kg boter. Al deze overtredingen werden samengevoegd en de correctionele rechtbank van Antwerpen velde een straf van twaalf jaar en acht maanden gevangenisstraf. Onze toenmalige koning Boudewijn had echter een goed hart en schold de gevangenisstraffen kwijt, maar de meeste boeten bleven behouden. In totaal werden bij deze dame 292,500 kg boter aangehaald en betaalde ze 54,249 fr (1,344,80 euro) boete plus de gerechtskosten.

In haar verhoren klonk het altijd als volgt “ ik heb de boter in Nederland gaan halen om ze in België voort te verkopen. Daar ik slechts een klein pensioen heb en weduwe ben, ben ik verplicht te smokkelen teneinde mijn huishuur te kunnen betalen.”. Soms was het een beetje naar de waarheid : “ik moet smokkelen om mijn boetes te kunnen betalen.”.

“””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””

Boter en auto kwijtgespeeld.

Smokkelen was mijn tweede leven en dat gaf ik niet zomaar op. Zonder blozen zette ik mijn smokkelaarsbestaan verder met drie Amerikaanse wagens. Het systeem van de uitkijkposten werkte, maar soms wisten de mannen van de wet me toch te verschalken.

Op zekere dag bij een smokkelrit doemde plots uit het niets een barricade op. Ik sleurde mijn stuur om en sloeg linksaf een zandweg in. Een man in kaki uniform , het geweer in aanslag ,versperde me de weg. Verblind door mijn koplampen dook de douanier op het laatste nippertje weg. In mijn achteruitkijkspiegel zag ik geen lampen meer.

Mijn hart jubelde reeds , maar iets te vroeg, want plots dook er een heuveltje voor me op. Aan beide zijde van de zandweg had men aarde aangebracht om een zandpijp te overbruggen Te laat om snelheid te minderen werd mijn Ford omhoog gekatapulteerd en landde hij tien meter verder met een smak op de grond. Door de slag braken de steunpilaren van de motor af en plofte in het zand. Daarna werd alles stil zoals alleen de stilte in de nacht kan zijn. Geen lampen , geen geronk van motoren , geen stemmen. Misschien dachten de douaniers dat ik weer eens ontsnapt was ? Vliegensvlug sleepte ik de boterlading uit de auto en verstopte de lading iets verderop in het bos, en vatte mijn terugweg te voet aan door de bossen, richting huiswaarts.

Toen ik de volgende dag wagen en boter wou recupereren waren die verdwenen .De douane was nadien blijkbaar nog komen rondneuzen . Of waren ze getipt ?

In alle geval was ik mijn wagen en 800kg boter kwijtgespeeld.

In je jeugd ging je naar het grootwarenhuis samen met mama, papa moest immers altijd werken. Ergens op het einde van het jaar was tot je grote verbazing heel het bovenste verdiep van het magazijn bevrijd van alle herfstfestijn en herschapen in een zaal bezaaid met speelgoed. Het hele gebouw, met roltrappen erbij, stonden in het teken van de Sint. Kartonnen handjes, in rood en goud, wezen met een priemende vinger in de richting van de troon, met baldakijn. Hij was er: de goed heilig man die zo lief was om alle kinderen aan sabels, geweren, kanonnen, treinen en poppen te helpen op zijn verjaardag

Je zag mama’s rondzeulen met peuters die in het voorbijgaan probeerden een oog uit een pop te prutsen. Die poppen konden overigens maar met moeite een geluid voorbrengen dat leek op “mama”. Ze knipperden ook met hun ogen naargelang de stand van het lichaam, later verstond je de achterliggende gedachte hiervan wel. De beertjes konden als je ze omkieperde ook een geluid voortbrengen dat leek op blèrende schapen in de wei en ook dat verstond je later. Snotneuzen probeerden in het geniep met een stokje de locomotieven te laten ontsporen. Die reden eindeloos en feilloos rond op grote tafels, herschapen in een Zwitsers decor met bergen en tunnels, die je in het echt nog nooit had gezien. Je had ook de eerste plastic telefoontjes, met draaischijf, waar je zogenaamd naar elkaar kon bellen tenminste als je hard genoeg riep. De ene riep “Allo, Allo” waarop de andere prompt antwoordde met “Piet op ne velo”.

En dan kwam je bij de Sint. Na een beleefd handje en het gemurmel van wat je ultieme droom was, kreeg je een zacht tikje tegen je wang, een goede raad (braaf zijn en goed luisteren naar je ouders en eventueel broers of zussen niet plagen) maar vooral zo’n klikkertje. Het ding had de vorm van een Sinterklaaskop in de kleuren van de Grand Bazar. Een knap staaltje van naoorlogs vernuft.

Na een paar dagen waarop de ouders en schoolmeesters horendul werden van het gekliklak, begaf het ding wel aan de gevolgen van metaalmoeheid. Naast het marsepeinen varkentje en het timmergerief, op een kartonnen kaart met elastiekjes, dat het ook begaf na een week intensief gebruik, was het feest over en kon je uitkijken naar volgend jaar want dan kwam de man uit Spanje terug. Je vroeg je niet af wat hij daar heel het jaar dan deed, maar ook daar kwam je later achter in een bar aan de Costa Brava.

Uit pure nieuwsgierigheid ben ik dit jaar eens terug gaan kijken, al verlang ik al lang niet meer iets in mijn schoen terug te vinden. Het decor was helemaal veranderd. Huizenhoge stapels met speelgoed, een overweldigende keuze. Je weet soms niet wat je er kan met aanvangen en dan blijkt ook te kloppen want er zit een handleiding van 50 bladzijden bij. De poppen kunnen nu al lopen, plassen, zingen en ze hebben zelfs al een huidskleur en geslacht gekregen. En de beren grollen nu ook echt. En jawel, alles is computer gestuurd en maken vooral veel lawaai. Je denkt dat je per ongeluk in een of andere disco bent binnengestapt.

En ja daar kwam hij weer voorbij : de Sint. Hij was nog altijd even vriendelijk en droeg nog steeds dezelfde kleren. Het leek me dat hij zelfs een beetje kwieker was dan vroeger. Maar, het weze mij vergeven, ik had enkel oog voor Piet. Het was, hoe zal ik het zeggen, een Miet. Een gaaf wezentje in een strak fluwelen pakje waarin de benen en de rest heerlijk mooi tot hun recht kwamen. Een streling voor mijn ogen.

Nu kan je wel zeggen dat vroeger alles beter was, maar ik denk dat die dekselse Sint je zal tegenspreken en de vooruitgang met een smile tot achter zijn oren heeft aanvaard.

GESTE

Wie een week of langer met vakantie is geweest, doet er best aan de waterleidingen even te spoelen door de kranen een minuutje te laten lopen. Zo verwijder je bacterieën die zich mogelijk in de leidingen hebben vastgezet.

Wanneer u terug komt van vakantie is het belangrijk dat u uw kranen goed laat doorlopen. Doordat het water een tijdje stil heeft gestaan in de leiding naar uw hoofdkraan kan de kwaliteit achteruit gaan. Wanneer het warm is geweest tijdens uw afwezigheid, boven 25 graden, bestaat bovendien de kans op de aanwezigheid van de legionellabacterie. Die wordt overgebracht via de longen, door waterdamp of nevel. Laat daarom alle koude- en warmwaterkranen in huis even rustig doorlopen gedurende een minuut. Dompel ook de douchekop onder in een emmer water en laat deze ook een minuut doorlopen.

Als u langere tijd afwezig bent, en het water heeft al die tijd stilgestaan in de leidingen, neemt stoffen op die van de leidingen afkomstig zijn. Dat kan gaan om lood, maar afhankelijk van de samenstelling en de hardheid van het water, kan ook ijzer, zink of koper opgenomen worden. Bovendien vormt bij stilstaand water zich aan de binnenwand van de leidingen een biofilm, waar bacteriën zich snel thuis voelen. Daarom is het goed om bij langere afwezigheid, of zelfs gewoon ‘s morgens bij het opstaan, het water even te laten lopen en het toilet even door te spoelen.

In de jaren zeventig had men in Brussel, ver weg van onze vertrouwde kaai dus, een dienst DACO opgericht. Deze dienst zou zich gaan bezighouden met het logge douane apparaat van toen te hervormen, of dat was toch ons aanvoelen. Want veel wisten we er niet van en de ivoren toren was immens ver van ons bed gelegen. Wat we wel wisten was dat we ze niet al te graag over de vloer kregen wegens veel te streng en vervelende vragen stellen. Want waarom tenslotte aan een gevestigde instelling iets veranderen terwijl het liep als een fluitje van een cent. Onze buitendiensten hadden al snel de naam van deze dienst veranderd in “ Dienst Afschaffing van Contencieux en Overwerk “. Daarvan was toen al sprake en de nodige humor hadden we wel.

Het verhaal begint op een warme zomerse slome dag. Er lag geen schip te lossen en het was dus heel erg kalm. Mijn collega en onze adjunct waren reeds op strooptocht getrokken om ergens een verfrissing te zoeken. Voor de insiders : een bezoek aan de Vlaamse Kamer. Ik zou wel de wacht houden voor eventuele verloren gelopen declaranten en vervelende binnenkomende telefoontjes. De brigadiers waren al lang vertrokken om ergens een provisie te doen. De twee vrouwelijke uitgangsbedienden besloten om hun tijd nuttig te besteden aan het reinigen van de visbak. Die was bevolkt met drie goudvissen, gekregen en gesponserd door de vaste declaranten. Deze visbak stond op het loket juist tussen twee aan elkaar geschoven burelen. Vermits de beide dames niet erg groot van stuk waren was het echt noodzakelijk om op hun bureel te kruipen om hun werken degelijk uit te voeren. Nu moet je ook weten dat de seventies echt wel de hoogdagen waren van de minirokjes. Laat het mij zo zeggen, de doos van pandora stond redelijk open in dit geval.

Rustig zit ik met mijn aangezicht naar de ingang van het kaaibureel te kijken en zie plots twee heren in het deurgat verschijnen. W. en B. , ondanks alles voor ons bekende gezichten, de DACO dus. Een slechter moment hadden ze niet kunnen uitkiezen en hen vriendelijk vragen om op een ander moment terug te komen was ook geen oplossing. Alhoewel ik net bruingebrand uit verlof terugkwam zal ik er wel krijtwit uitgezien hebben. Willy zag als eerste de positie waarin de dames zich bevonden want die waren nog gretig bezig om de goudvissen te vangen. En toen kwam die ene kurkdroge vraag “ wat worden de dames verondersteld te doen?”. Mijn enige antwoord dat ik op dat ogenblik kon bedenken, nou ja antwoord, was “mijne heren, nu weet ik het zelf ook niet meer !”. Willy kon zijn serieusiteit blijkbaar niet meer behouden, werd zo rood als een pioen en vluchtte naar buiten.

Na nog een paar plichtplegingen verliet het gezelschap het gebouw. Nooit meer iets van gehoord. Waarschijnlijk waren ze wel overtuigd dat de belangen van de schatkist bij ons geen gevaar liepen en het douanebestel althans daar dan toch naar behoren functioneerde.  

JULES

In de jaren zeventig, tachtig, was er een speciale job bij de douane, namelijk : adjunct van de verificateur. Deze man had een specifieke taak, het voorbereiden van het invoerdocument alvorens het in handen van de verificateur kwam. Het narekenen van de factuur en het vergelijken met de aangifte was het voornaamste. Nu heb ik bewust 'man' geschreven, want in die tijd was er nog niemand van het vrouwelijk geslacht te bekennen op de kaai. Ze waren er wel al, maar die werden “veilig” opgeborgen in de ivoren toren van directie en kantoor. De gegadigden voor het werken als adjunct waren meestal mensen van categorie drie die het hele gedoe van overwerk, rode meet, blauwe meet, voor en nanachten, weekenddiensten en dergelijke grondig beu waren en liever een eight to five plaatsje ambieërden. Bovendien zat je dan aan de kant van de goudvinken en daar viel wel eens een profijtje uit de kast. De mensen die het meegemaakt hebben, verstaan dat wel. Af en toe passeerde er wel eens een “slechte” verificateur maar door de cottage regeling was die na een maand toch verdwenen. Enfin, het was een speciaal ras dat die gilde bevolkte.

De merkwaardigste van heel die bende was echter de Jules. Hij was afkomstig uit het dorp van Frank Vandenbroucke, diep verscholen in de West-Vlaanderen, pal op de taalgrens. Hoe moet ik hem beschrijven, een mager tanig mannetje met een rare haarbegroeing onder zijn neus en op zijn kin. Best te omschrijven als een geitenbok die met zijn sik te lang tegen een weipaal heeft geschuurd. Voor je verder leest, bedenk dat ik Jules niet wil afvallen. Integendeel, hij was de beste in zijn vak en heeft heel wat rechtmatig geld laten vloeien naar de schatkist. Een betere in zijn stiel was er niet.

Jules begon de dag met het vullen van zijn “puppe”, dat was het noodzakelijkste attribuut om het etmaal door te komen. Nu ja “pijp”, in de realiteit waren dat er acht , netjes op een rij, voor elk uur ééntje. Eerst netjes uitkrabben met een mes en daarna zorgvuldig vullen met zware Wervikse tabak. Het gebeurde wel meer dat hij op zaterdag zijn fiets nam, naar zijn heimat reed en terugkwam met een verse baal toebak, kwestie van toe te komen. Het voordeel voor de verificateur was dat hij die maand absoluut geen last had van vliegen of ander ongedierte.

Eens dit ritueel tot een goed einde was gebracht, begon hij met het verwerken van zijn achterstand. Dat waren de documenten die de vorige dag onafgewerkt waren blijven liggen. Want Jules had de gewoonte om in de late namiddag er de blok op te leggen, hij had geen goesting meer. En al was de koning langsgekomen er was geen lievemoederen aan. Tommorow it's another day.

Echt waar, als je een document, in handen kreeg van hem, mocht je gerust zijn en blindelings tekenen. Alles was nagekeken. Van de wisselkoers, aantal colli, leveringsvoorwaarden , alles moest kloppen. Als er af en toe een kreet kwam van 'ken hem bie zen kluuten”, wist je dat er iets niet juist was. Jules had echter een eigenaardige gewoonte. Er bestonden toen wel nietjesmachines, maar aan zo'n toestel geraken en aan de noodzakelijke nietjes via het economaat, was een hele opgave. Hij gebruikte zijn eigen materiaal. Toen werd er nogal veel “gomme arabique” gelost in grote jute zakken. Van dat goedje was er genoeg op de kaai te vinden. Als je klompen , ter grootte van een tennisbal, oploste in lauw water kreeg je een substantie die kon doorgaan als lijm. Het had ook een zoeterige geur. Dat was het materiaal waarmee hij het hele zaakje van facturen en paklijsten aan elkaar flanste. Dan kreeg je zo'n smalle strook 136 M bis (invoerdocument) in je handen en het voelde aan alsof je een handje gaf aan een kleuter die te lang met een snoepje in zijn hand had gestaan.

Als verificateur was je verplicht om dagelijks vijf fysieke verificaties te doen. Die moest je dan netjes in een verificatiecarnet optekenen. Het voordeel was dat Jules al de goederen die je wou zien ook al wist staan. Dat kwam doordat hij zo rond een uur of tien in de voormiddag de hoge nood voelde ontstaan om eens een wandelingetje te gaan maken. Die liep dan steevast langs de typische groene hokjes waar ons personeel toen werd in gestald. Daar was ook het nodige Schots of Frans vocht voorhanden, om de vieze smaak van de tabak te laten verdwijnen. Tijdens zijn omzwervingen, was hij langs een hoop tweedehands kledij gelopen die klaarstonden om naar Afrika te worden verscheept. Dat waren grote samengeperste balen met vlijmscherpe banden er om heen. Hoe hij er aan geraakt was, weet ik niet, maar hij kwam binnen in het kaaibureel met een smile tot achter zijn oren en een knaloranje dames badpak met voorgevormde bumpers. Na het verorberen van de schoofzak, zeker op tijd beginnen,werden de tafels opzij geschoven , de pinten op de tafel gezet en de kaarten bovengehaald (boompke wies of rikken, al naar gelang het kaaibureel) . Jules had niet beter gevonden dan het badpak boven zijn kaki uniform aan te trekken, hilarisch. Wil het nu het toeval dat de hoofdcontroleur die dag zijn middaguur had voorzien. Hij kwam binnen, bezag de Jules en ik heb nog nooit een baas zo snel zien verdwijnen.

De eerste keer dat ik een cottage had met hem was in 1977, het Rubensjaar. Er was toen een omzendbrief gekomen waarin met volk zocht om de douane in Zaïre te versterken en op te leiden. Daaraan waren nogal wat geldelijke voordelen aan verbonden. Daar had hij wel oren naar. De grote struikelblok was de talenkennis. Met het Frans uit de grensstreek zou hij er wel komen en met Westvlaams zouden die negers wel vlug overweg kunnen, het trok toch goed op Nederlands. Alleen een basiskennis van het Engels ontbrak. Nood breekt wet en hij schreef zich in voor een schriftelijke cursus. Zijn eerste opdracht was het schrijven van een kort opstel, kwestie van te zien welke voorkennis hij al bezat van de taal. Een paar weken later kwam de verbetering aan. Er stond meer rood op van de verbeteringen dan blauw dat hij zelf geschreven had. Die illusie heeft hij dan maar wijselijk begraven. Ter compensatie hebben we hem dan maar ingeschreven voor het toenmalig succesprogramma “ Spel zonder Grenzen”. Een hele week eten, drinken en feesten op kosten van de BRT, dat was wel naar Jules zijn goesting. Maar een tweede maal pech, hij voldeed niet aan de fysieke testen. Op zaterdag zit ik naar de uitzending van het programma te kijken en wie zie ik midden in beeld verschijnen, Mike Verdrengh met naast hem Jules in volledige Rubens outfit en met pijp in de mond.

Waarom ik dit nu vertel. Laatst kocht ik ik de dvd box van 'Johan en de Alverman'. Bij de extra's was er een trailer van “Zaman”, een film uit de oude doos. En wie zie ik daar zitten als figurant in een bruine kroeg, juist de Jules met de puppe in de mond en kaarten in zijn hand. En de verhalen van een van de kleurrijkste figuren uit mijn douaneleven kwamen terug naar boven. Het ga je goed hierboven Jules, ze zullen daar voor jou ook wel een plaatske voorzien hebben.

GESTE

Voetballers en duiven

Nu kan je eventueel jezelf afvragen wat voetballers en duiven met elkaar gemeen hebben. Maar toch is het zo. Even vertellen. De buurman van mijn ouders, Leon, had zelf een duivenhok in elkaar getimmerd. In het voorjaar was het altijd hetzelfde lidje. Zijn beestjes waren de beste van de streek en gingen al de prijzen van Saint Quentin, Quievrain en Noyon met gemak wegkapen. Barcelona zou wel wat te veel zijn, maar toch. Iedere vrijdagavond ging hij inkorven en zijn “constateur” halen in het plaatselijke duivenlokaal op de hoek van de straat. Nu ja, iedere vrijdagavond is wat veel gezegd want er moest wel met een inzet gespeeld worden en daarvoor was wel geld voor nodig.

De zondag was ook heel voorspelbaar. Om tien uur naar de radio luisteren of de duiven al dan niet gelost waren. Dit was overigens de beste weersverwachting die je kon hebben. Iedereen in de buurt moest stil zijn,. Kinderen buiten laten spelen was helemaal uit den boze. Al wat enigszins lawaai kon maken was verboden. En toen begonnen de duiven te vallen, maar dat was steevast op de dakgoot van ons huis. Ze werden helemaal niet gelokt door het goedkope voer in een oud conservenblikje van doperwten. Het fluiten hielp evenmin. Na één seizoen was hun bestemming dan ook de soeppot van Maria, zijn vrouw, die een krachtige bouillon maakte. Goed om de winter door te komen en goed voor een opkomende valling.

Snap je nu de overeenkomst. De kranten staan nu vol met transfers en aanwinsten van voetbalclubs. De duizenden en miljoenen euro's vliegen door ramen en vensters. Maar op het einde van het seizoen zullen ze gedumpt worden, of uitgeleend of in het beste geval zonder noemenswaardig verlies worden doorverkocht. Soep maken ze er nog net niet van.

Toch één positieve gedachte. Het gebeurde wel eens dat een verloren duif op de til aankwam. Leon stak die in een “keef” en ik mocht die dan naar het duivenlokaal brengen. Per duif kreeg ik dan een reep chocolade en die smaakte heerlijk.

Deze zonnige morgen in juli een briefje gekregen van Kato, één van onze kleinkinderen. Heel leuk,want het is haar eerste kapoenenkamp bij de scouts. Het was een invulbrief. Hij werd op voorhand uitgeschreven op computer en daarna afgedrukt in de nodige exemplaren. Er moesten enkel een paar vakjes aangekruist worden. Best handig en goed gevonden, want die bengels denken toch enkel aan spelen en het schrijven van een brief is onnodig tijdsverlies. En toen moest ik terugdenken aan mijn eigen eerste “kamp”.

In de jaren zestig kon men voor een voordelig prijsje met de ziekenkas op reis gaan. Het kaderde in de zorg om stadskindjes de mogelijkheid te bieden om gezonde lucht op te snuiven. En inspraak van de betrokkene bestond toen nog niet, dus kak of gene kak, het inschrijven gebeurde en vertrekken moest ik.

Wat aan dergelijke onderneming voorafging is voor de huidige generatie niet te bevatten. Voor het vertrek werd een infoavond gehouden in de hoofdzetel van de ziekenkas. Daar kreeg je de nodige informatie over de verre bestemming. Nu was die bestemming Lummen. Het dorp met de duizendjarige eik en gelegen in wat men al wel eens het “beloofde land” Limburg noemt. Hadden ze me toen wijsgemaakt dat dat in Israël lag, ik had het ook zeker geloofd. Die avond werden ook de obligate voorzieningen die nodig waren om een nog niet eens puberende jongen op pad te sturen.

Het eerste was een liederenkrans. Er stonden wel geen noten in. Maar het waren wel echte kampliederen, van Bobbejaan die een berg beklom (in dacht spontaan aan Bobbejaan Schoepen, want die kende ik), het potteke met vet en de zon die zakte in de zee of was het omgekeerd. Natuurlijk waren er ook de “bravezeun” en de ontembare leeuw naast de godsvruchtige liederen zoals OLV van Vlaanderen. Deze gezangen werden op het einde van de dag ten gehore gebracht bij het avondappel op het grote middenplein. Daarna moesten we gaan slapen in armetierige ijzeren bedjes. Waarom dat het moest met de handjes braaf boven de het dekentje besefte ik toen nog niet.

Het tweede object was de kartonnen doos. Het werd geleverd in een set van twee lichtbruine helften die als ze gevouwen werd min of meer leek op een koffer. Op de bovenkant werd geacht de naam, voornaam, bestemming en verbond geschilderd te worden (viltstiften bestonden nog niet). Na droging diende het geval gevernist te worden want anders zou, gezien de Belgische weerstoestanden, het geheel wel eens in een papje kunnen veranderen. Op de binnenkant moest een gestencild briefje geplakt worden met de inhoud, zoveel onderbroekjes, onderlijfjes, kousen, zeep en noem maar op. Het geheel moest bijeen gehouden met een stevig touw of een oude broeksriem. Maar een eigen valiesje mocht ook, en zo kreeg ik mijn eerste valiesje, met een groen schots ruitje als motief. Ik heb het nog.

En dan kwam het moment op het kamp dat je een brief moest schrijven aan je ouders. Daarvoor werd een uurtje uitgetrokken vlak na de verplichte middagrust. Brief, nu ja het was een kaartje met een oude zwart-wit foto van het gebouw in betere tijden. De postzegels had je van thuis meegekregen, een gele leeuw van 40 centiemen. Wist je veel van wat te schrijven want ze hadden op voorhand gezegd dat alles werd nagelezen. Kritiek, slecht eten ( hard gekookte eieren met een blauwe rand rond het eigeel), eenzaamheid, dat alles mocht niet.

Dus eigenlijk maar beter een invulbrief. Maar het bloemetje dat Kato erbij tekende was wel heel erg lief. Bob Dylan zong het al : the times are changing.

GESTE

Aan mijn moeder

Adela Van Elst, de moeder van Willem Elsschot.

• Ik heb gedroomd, o moeder,
• dat gij op sterven laagt,
• en voor het al te sluiten
• mij lang in d' oogen zaagt.
•  
• Gij spraakt van eerlijk blijven,
• van recht door 't leven gaan;
• hebt toen nog eens geglimlacht,
• en alles was gedaan.
•  
• 'k Wou om vergeving smeken,
• waarvoor, ik wist het niet,
• en bij u nederknielen;
• mijn knieën bogen niet.
•  
• Toen wist ik dat 'k u nimmer
• nog iets vergelden kon.
• Uw stem deed mij ontwaken
• in 't klare licht der zon.
•  
• Daar blonken groote tranen
• van heil en droefenis.
• En 'k voelde diep in 't harte
• wat een moeder is.

Na de oorlog groeide de invloed van de directe uitzendingen op de radio zo dat de kranten, die altijd het monopolie op de Tourverslaggeving hadden, ook meer aandacht aan de Tour gingen besteden. In België deed een dagblad dat op spectaculaire wijze, de krant Het Volk kwam van 1947 (tot in 1982) met een extra editie voor de dag, die een half uur na aankomst al met verslag, uitslag en klassement, van de pers rolde. De oplage liep op tot 120.000 exemplaren. De gazetten werden in het begin verdeeld met vliegtuigjes, die het hele Vlaamse land afvlogen om de kranten te droppen in velden en weiden, waar verkopers met fietsen en brommers stonden te wachten.

“HET VOLK, met de uitslag van de Ronde van Frankrijk!” Die roep weerklonk voor het eerst in 1947 en zou sedertdien met vaste regelmaat elk jaar worden vernomen. Het denkbeeld dagelijks een buitengewone editie uit te geven ter gelegenheid van de grootste en populairste wielerwedstrijd ter wereld, was uitgegaan van Bart Lotigiers, aan wie de leiding van de sportredactie was toevertrouwd. Nauwelijks hadden de coureurs de eindstreep van de dagelijkse etappe gehaald, of de vier pagina's tellende krant was reeds ter perse, bevattend, heet van de naald, het verslag van de rit, beoordelingen, interviews en verhalen van vroeger, daarbij de karikaturen van Buth (later ook die van Marc Sleen, respectievelijk Freddy en Guido). Het geheel gekruid met Mosterd en Pickles van Thomas Pips, de held van een toenmalige strip, waarvoor, tussen twee haakjes, de jeugdschrijver Lod. Lavki twee verhalen leverde. 
In de maand juli waren de kleine crieurs met hun oranje petje HET VOLK en dito krantenzakje niet meer uit het Gentse stadsbeeld weg te denken

Smokkelverhalen

Boter en auto kwijtgespeeld

Smokkelen was mijn tweede leven en dat gaf ik niet zomaar op. Zonder blozen zette ik mijn smokkelaarsbestaan verder met drie Amerikaanse wagens. Het systeem van de uitkijkposten werkte , maar soms wisten de mannen van de wet me toch te verschalken.

Op zekere dag bij een smokkelrit doemde plots uit het niets een barricade op. Ik sleurde mijn stuur om en sloeg linksaf een zandweg in. Een man in kaki uniform , het geweer in aanslag versperde me de weg. Verblind door mijn koplampen dook de douanier op het laatste nippertje weg. In mijn achteruitkijkspiegel zag ik geen lampen meer.

Mijn hart jubelde reeds, maar iets te vroeg, want plots dook er een heuveltje voor me op . Aan beide zijde had men aarde aangebracht om een zandpijp te overbruggen. Te laat om snelheid te minderen werd mijn Ford omhoog gekatapulteerd en landde hij tien meter verder met een smak op de grond. Door de slag braken de steunpunten van de motor af en plofte in het zand. Daarna werd alles stil zoals alleen de stilte in de nacht kan zijn. Geen lampen , geen geronk van motoren, geen stemmen. Misschien dachten de douaniers dat ik weer ontsnapt was ? Vliegensvlug sleepte ik de boterlading uit de auto en verstopte de lading iets verderop in het bos, en vatte mijn terugweg te voet aan door de bossen , richting huiswaarts.

Toen ik de volgende dag wagen en boter wou recupereren waren die verdwenen.

De douane was nadien blijkbaar toch nog komen rondneuzen . Of waren ze getipt?

In alle geval was ik mijn wagen en 800 kg boter kwijtgespeeld.

“””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””

Koppige smokkelaarsters

De pendelbuis die elke dag de vrouwen vervoerden die in Nederland gingen werken werd op zekere dag, bij hun terugkeer aan de grens,aan een grondige controle onderworpen.

Vele vrouwen hadden aan de binnenzijde van hun jassen draagzakken genaaid waarin ze 10 kg boter verstopten. Iedereen moest uitstappen en alle vrouwen werden door vrouwelijk personeel aan een lichamelijke controle onderworpen. Ontkennen of het onderzoek weigeren had weinig zin. Doch waren er koppige vrouwen die alles ontkenden en geen visitatie toelieten.

De komiezen hadden dan geen groter plezier dan de koppige smokkelaarster naast de stoof te zetten,waarin ze dan nog wat extra kolen in gooiden zodat deze rood gloeiend stond. Het duurde dan ook niet lang of de boter droop langs hun benen op de grond

Nog maar een goede eeuw geleden

Ooit moet mijn grootvader bij rijke mensen door het raam een zetel gezien hebben. Want op een dag zei hij “ Kinderen als we het eens kunnen doen, kopen we een zetel. Grootmoeder haalde dan de schouders op , ze wist dat ze met sparen en honger lijden nog de eindjes niet aan elkaar konden knopen.

Af en toe begon grootvader er opnieuw over, net zolang tot de kinderen erin gingen geloven als iets dat komen moest. Die zetel werd hun beeld van het hoogste geluk , en ze verlangden er al niet zo erg naar als grootvader zelf. Als er over de zetel werd gepraat , betekende het dat het hun goed ging, in tijden van armoede zou het gek geweest zijn dat woord uit te spreken. Grootvader en grootmoeder zijn met dat verlangen oud geworden. Toen de kinderen volwassen werden en geld begonnen te verdienen , toen kon het eraf, maar toen repten ze er met geen woord meer over , en toch kwam hij er.

Op een zondag trokken grootvader en grootmoeder en hun kinderen met de hele bende te voet naar het dorp. Overal gaan kijken , en eindelijk vonden ze er een die geschikt leek. Ze kochten de zetel voor 23 frank. Zij triomfantelijk naar huis met hun schat. Omdat grootvader de sterkste was mocht hij hem dragen. . De eerste avond was het feest , grootvader en grootmoeder en de kinderen gingen er om beurten in zitten,als op een troon. Met hun beste kleren aan ging dat nog. Maar de volgende dag al keerde het tij. Grootmoeder maakte de opmerking dat het niet” stond “ in een huis van arme werkmensen . Ze zei wat grootvader uit eerlijk schaamte niet had durven zeggen., ook hij vond in zijn hart dat het geen ding was voor hun. Die zetel deed daar vreemd aan, hij vloekte in hun gezin. Ze vreesden dat de buren ermee zouden lachen, ze waren geen van allen nog op hun gemak,met die zetel in huis, hij moest uit hun ogen weg.

Op een mooie morgen was hij verdwenen. In alle vroegte had grootvader hem gekloofd en als brandhout bij de haard gelegd.

En nooit heeft iemand nog naar de zetel gevraagd.

Fernand

Brengt dit (on)geluk ???

De meeste zijn op de een of andere manier een beetje bijgelovig. Velen zullen nooit onder een ladder doorlopen . Iets zeggen dat u hoe dan ook wilt vermijden, dan klopt u voor alle zekerheid tocht even af. Misschien draagt u een gelukshanger , of trekt u voor een belangrijke overeenkomst altijd hetzelfde hemd of sokken aan. Bijgeloof heeft niets met godsdienst te maken, het is geloof dat men door bepaalde voorwerpen of handelingen of rituelen een invloed kan hebben op wat er te gebeuren staat.

Maar waar halen deze typische symbolen hun betekenis vandaan

Het Hoefijzer : Vroeger hing er een hoefijzer boven heel wat deuren, met de opening naar boven om het geluk op te vangen. Werd het hoefijzer met de opening naar beneden opgehangen dan zou het geluk het huis ontvluchten. De verklaring zit in de maanvorm van het hoefijzer. De maan is het symbool van welvaart en geluk.

Klavertjevier : Als kind hebben we uren lang in het gras gezocht naar een klavertjevier , want het vinden ervan brengt geluk , er over dromen voorspelt een lang en gelukkig leven. In de middeleeuwen geloofde men dat men niet kon worden betoverd als men een klavertjevier bij zich droeg.

Lieveheersbeestje : Een lieveheersbeestje zien brengt geluk . En er per ongeluk eentje doodtrappen brengt dan weer ongeluk. Het lieveheersbeestje was immers het symbool van de maagd Maria. Het vuurrode schild kwam immers overeen met de originele kleur van Maria’s mantel. En zij wordt natuurlijk heel vaak aanroepen als beschermster of steun in moeilijke tijden.  

Het oorspronkelijke gedicht

In Flanders fields  (luitenant-kolonel John McCrae, 1872-1918)

In Flanders fields the poppies blow

Between the crosses, row on row

That mark our place; and in the sky

The larks, still bravely singing, fly

Scarce heard amid the guns below.

We are the dead. Short days ago

We lived, felt dawn, saw sunset glow

Loved, and were loved, and now we lie

In Flanders fields.

Take up our quarrel with the foe:

To you from failing hands we throw

The torch; be yours to hold it high.

If ye break faith with us who die

We shall not sleep, though poppies grow

In Flanders fields.

Vertalingen naar het Nederlands

In Vlaanderens velden (Letterlijke vertaling)

“In Vlaanderens velden bloeien de klaprozen

Tussen de kruisen, rij aan rij

die onze plek aangeven; en in de lucht

vliegen leeuweriken, nog steeds dapper zingend

zelden gehoord te midden van het kanongebulder

aan de grond.

Wij zijn de doden. Enkele dagen geleden

leefden we nog, voelden de dauw, zagen de zon ondergaan

beminden en werden bemind en nu liggen we

in Vlaanderens velden

Neem ons gevecht met de vijand weer op:

Tot u gooien wij, met falende hand

de toorts; aan u om haar hoog te houden

Als gij breekt met ons die sterven

zullen wij niet slapen, ook al bloeien de klaprozen

in Vlaanderens velden.”

De kollebloemen van Vlaanderen (Rachel Schaballie, 1919)

Vlaanderens hart bloedt in zijn kollebloemen open,

tussen de kruisjes door, die, rij naast rij geplant,

het simpel teeken zijn, waaronder wij steeds hoopen,

dat onze milde dood de vree werd voor dit land.

Bij rooden dageraad volgden wij in het blauwe

den zoeten leeuwerik, wiens jubel werd gestoord

door schroot en vloek en klacht. Tot men ons kwam houwen

en op dit Vlaamsche veld ons streven werd gesmoord.

Gij, die nu na ons leeft, wij reiken u de toortsen,

verheft ze naar het licht, elk roepe een nieuwen held:

verbreekt gij onze trouw, dan wordt in wreedste koortsen

ons 't heilig verbod te slapen in dit veld:

in elke kollebloem zouden wij blijvend bloeden!

De rol van de poppies

Wat is de rol van de kollebloemen of klaprozen (poppies)? Klaprozen bloeien als andere planten in de buurt dood zijn. Klaprozenzaden kunnen jarenlang op de grond liggen en pas beginnen te groeien als de nabije planten en struiken weg zijn, bijvoorbeeld als de grond werd omgewoeld en vervuild. De meeste klaprozen zijn altijd waar te nemen op plekken waar slooppuin in de grond ligt. De klaproos is namelijk een pioniersoort.

Natuurlijk was de grond rond de loopgraven in de Eerste Wereldoorlog grondig 'omgespit' en besmet door de gevechten en bombardementen. McCrae moet dan ook honderden klaprozen hebben zien bloeien toen hij in 1915 het gedicht schreef.

Maar de klaproos heeft nog een andere betekenis in In Flanders fields. Sommige klaprozen, die gerekend worden tot de papavers, worden gebruikt om opium en morfine van te maken; morfine is een sterk verdovend middel dat vaak werd gebruikt om de pijn van gewonde soldaten te stillen - soms voor eeuwig. De laatste verzen We shall not sleep, though poppies grow / In Flanders fields duiden op de verdovende werking van morfine.

Daarbij is de aanblik van de bloem vervuld van symboliek: niet alleen zijn de blaadjes rood als het bloed van de gevallenen, en is het binnenste zwart, kleur van rouw, in het hart van de bloem is ook een kruisvorm te zien, christelijk symbool van lijden en verlossing bij uitstek.

Binnen een aantal maanden is het weer zover, verkiezingen. Iedereen kan weer zijn zonnige zondag vrijhouden om ergens in een school in een bouwvallig houten hokje zijn bolletje rood te kleuren of op een computer van in de oude tijd wat te staan klooien. Dit moet gebeuren na een studie die wel ergens op TV of in een blaadje zal verschijnen. Het leukste is eigenlijk dat het wel eens kan voorkomen dat je in je eigen school moet gaan stemmen. De herinneringen vallen als een plensbui in volle zomer over je heen. Je ziet in je verbeelding die oude schoolmeester terug staan, boven op het kleine verhoogje, voor het zwarte schoolbordje. Je ziet terug de witte krijtstrepen op zijn zwarte broek, zowat ter hoogte van het kruis. Boudewijn en Fabiola bekijken je terug vanuit hun uniforme kaders. Sluit je ogen en je ruikt terug de geur van drogende turnpantoffels onder de radiator waarmee je in de regen het turnen had moeten volmaken.

Maar ik wou het over vertrouwen hebben. De maanden die vooraf gaan aan die verkiezingen komen politieke partijen en hun boegbeelden, van welke strekking dan ook, met hun kop op de beeldbuis. En telkens doen ze hun raison en vragen het vertrouwen van de kiezer. Ze hebben ook vertrouwen in de partij, het programma en de medewerkers. In het woord vertrouwen zit het woord “trouw” verscholen. Er zijn veel oorlogen begonnen voor eer en trouw en trouwens in deze tijden wordt meer gescheiden dan getrouwd. Al snel zal blijken dat de graaicultuur terug zijn kop zal opsteken, en de gouden handdruk, de ontslagpremies en de benoemingen weer heel belangrijk zullen zijn.

En toch heb ik het grenzeloos vertrouwen gezien. Zo mooi. Het was in Blanes, Spaanse costa, aan de rand van het zwembad. Een lief, klein meisje dat haar eerste stapjes in de wereld zette. Aangelokt door de helblauwe kleur van het water, klawierde ze met houterige stapjes naar de rand. Haar moeder nam haar heel liefdevol op en liet haar voelen aan het koude water. Langzaam ging ze met het kleintje de trapjes af. Je zag de schrik in de bruine oogjes van het haar; het was misschien de eerste maal dat ze dit deed. Ze sloeg haar armpjes rond de hals van haar moeder. Na een minuutje schaterde ze het uit van de pret, trappelde en spetterde in het rond, wetende dat ze veilig was in de armen van haar moeder. Toen werd ze moe, kreeg ze het een beetje koud. Moeder wikkelde haar in een warm badlaken en legde het kindje op haar buik. De oogjes sloten zich langzaam en ze sliep in met een gelukzalige glimlach om haar mondje.

Dit is vertrouwen. Toch maar eens aan denken in het stemhokje.

**************************
Vertrouwen wordt gelost per container
en aangebracht per kruiwagen