Soms zijn ze wel heel erg ambitieus. Deze bijvoorbeeld: '1 miljoen Belgen die de politieke clowns beu zijn en niet meer gaan stemmen.' Het zal nog heel wat zendingskracht vergen om die 1 miljoen bijeen te krijgen, maar kijk: de groep is nog maar een dikke week oud en er hebben zich toch al zo'n 11.000 Facebookers tot lid geklikt. Het doel van al dat zieltjes winnen? 'Als genoeg mensen lid van deze groep worden, kunnen we een duidelijk signaal geven aan de media en de politiek dat we het gezeik beu zijn en weigeren er nog deel van uit te maken!'

Muisklikvrienden
Een duidelijk signaal geven - zo ambitieus het middel, zo bescheiden blijkt het doel. Maar een juiste inschatting is het wel: veel meer dan een 'signaal geven' kan zo'n virtuele mars niet doen. Een eerder schimmig signaal nog wel, want het engagement van een e-militant is niet altijd even betrouwbaar. Veel moeite moet die er tenslotte niet voor doen. Reken een halve minuut om lid te worden van een Facebook-groep: hem opmerken, kort de info lezen en de klik maken. 11.000 keer een halve minuut? Dat is een gezamenlijk engagement van niet meer dan drie dagen.

'Een mars op Brussel en ze allemaal een paar kletsen geven!', stelt een van de militantere leden dan ook voor. Een olijker lid verkiest een 'No Vote Beachparty'. Concrete voorstellen zijn een minderheid op het prikbord van de pagina. De meeste leden vloeken het allemaal eens goed van zich af. Samen met gelijkgezinden ongeremd met pek en veren spelen, dat lucht op. Therapeutisch mist zo'n Facebook-groep zeker haar doel niet. Bijzonder jammer overigens dat ze zo versplinterd zijn. 'Neen, wij willen niet gaan stemmen in juni' zit al bijna aan haar 45.000ste lid. Misschien moeten gelijkgezinde groepen toch maar eens de krachten bundelen. Het liefst live.

Alleen, de stap van de computer naar de straat wordt niet snel gezet. Dat zegt Vincent Laute, een van de beheerders van de Facebook-groep 'Charles de Kerckhovepark: Red de Japanse kerselaars!' Vorige week bleek dat de kerselaars aan de Charles de Kerckhovelaan in Gent inderdaad mogen blijven en dat deed de 13.900 leden triomfantelijk juichen. Maar was dit echt een overwinning van Facebook? Veel minder dan van het reële engagement van een verbeten actiecomité, zo blijkt.

'En dat actiecomité was er al lang voor de Facebook-groep', zegt Laute. 'Zeker toen de bloesems open waren, groeide de Facebook-groep exponentieel. Het leverde een bruikbaar bestand op om mensen uit te nodigen en te engageren, maar herhaalde oproepen voor nieuwe vrijwilligers leverden weinig op. Voor ons kersenbloesemfeest hadden we alle leden - toen 10.000 - uitgenodigd en nog eens 40.000 extra mails verstuurd. Er is zo'n 120 man komen opdagen. Best relatief dus, allemaal. Als alarmbel en nieuwszender vind ik Facebook zeer handig. Maar aan het concrete engagement van al onze muisklikvrienden durf ik te twijfelen.'

Magische cijfers
'Dat klopt', zegt reclamemaker Guillaume Van der Stighelen. 'Met 100.000 witte ballonnen in de Brusselse straten dwing je een politiehervorming af. Met 13.000 leden zal een Facebook-groep geen federale kieskring op de sporen krijgen. En toch ben ik blij met die 10.000 leden die we op vier dagen kregen. Een record.' Van der Stighelen richtte samen met een Waalse vriend een Facebook-groep op met een duidelijke eis, die de zaken slim samenvat (reclameman ben je voor iets): 'Ik wil kunnen stemmen voor een Waal. Je veux pouvoir voter pour un Flamand.'

Wat hij wil bereiken? 'Een en ander in beweging brengen. Ik was nieuwsgierig hoeveel mensen dachten zoals wij. Heel veel, zo blijkt nu. Bovendien merk ik dat de toon op de pagina heel beschaafd blijft. Dit zijn dus mensen die nadenken. Die niet gratuit klauwen. Ik zie een kritische massa ontstaan. Een bescheiden massa natuurlijk nog wel. Maar ik geloof wel in de symboliek van getallen. Zoals de 800.000 voorkeursstemmen van Yves Leterme. Als je ervan uitgaat dat één op de vier een Facebook-account heeft, dan zouden 200.000 leden in verhouding eenzelfde magische symboliek hebben. Ach, ik besef de relativiteit wel van Facebook. Maar de ideeën en creativiteit die ik intussen heb zien ontstaan, zijn fantastisch. Zo'n Facebook-groep wordt een discussiegroep. Een denktank. Een café waar mensen van verschillende achtergronden brainstormen. Daar zijn alle revoluties tenslotte ooit begonnen. Op café.'

En nu hij toch een journalist aan de lijn heeft, beargumenteert Guillaume Van der Stighelen nog even vol overgave zijn onvrede. Wellicht hebben we de relevantie van Facebook-groepen daarmee nog het best te pakken. Een boodschapper met voldoende volgelingen krijgt de reguliere pers aan de lijn. Zijn boodschap krijgt zo een 'officiëler' karakter. En de 'aangeklaagde' voelt meer druk om te reageren.

Boobs are awesome
Als denktank, marketing- en campagnetool staat Facebook stevig op de poten. Volgens velen dankt Obama zijn wonderbaarlijke verkiezing tot president aan de creatie van het geniale piepkuiken Mark Zuckerberg. Dat is natuurlijk zeer kort door de bocht. Facebook is vooral handig als barometer, zoals de schrijver en diepgelovige Facebooker Jeroen Olyslaegers zegt. Als zich elke dag 2.500 mensen lid maken van een Facebook-groep voor een federale kieskring (dat zijn er zo'n 3 per minuut), dan geeft dat toch wel enige publieke druk.

Al dient een lidmaatschap in de meeste gevallen vooral als profilering van de Facebooker zelf. Het is zoals met alle clubs: ze stofferen je identiteit. Wie zich lid maakt van groepen als 'Liga tegen het gebruik van het woord kids' en 'Geen subsidies voor godsdiensten' presenteert zich als een geestige intellectuele atheïst. Een lidmaatschap schetst ruwweg een persoonlijkheid. Een nog volop zoekende, in het geval van een zestienjarige die lid wordt van 'Boobs are awesome'. Een te weinig zoekende, in het geval van een veertigjarige die lid wordt van 'Ik schrap achterlijke mensen hun gezicht van oude klasfoto's'.

Pennenvriendenclub
Wil een Facebook-groep met succes iets aankaarten, dan moet hij zijn leden van achter dat scherm kunnen halen. Revoluties mogen dan beginnen op café, vroeg of laat moeten de tooghangers wel de straat op. Met gebalde vuisten. Een beetje cultuurpessimist wordt dan ook niet goed van al dat zeer gemakzuchtige muisklikprotest. Achter het toetsenbord denkt een leger Facebookers dat een revolutie plaatsvindt, terwijl het in werkelijkheid alleen maar om een vrolijke pennenvriendenclub gaat. 'Internet zorgt voor solidariteit, maar verzwakt en vernietigt het soort georganiseerde, klassenoverstijgende acties die aan de grondslag van een echte revolutie liggen', vindt de Amerikaanse journaliste Georgie Anne Geyer. 'Het middel is virtueel, de revolutie dus ook.' Door Facebook en andere netwerksites zijn we het met andere woorden verleerd om nog echt te protesteren en actie te voeren. Te lui geworden. Te laf, ook wel.

'Welnee', meent Marc Hooghe, politicoloog en socioloog aan de KULeuven. 'Er wordt nog best veel betoogd en geprotesteerd. Alleen merken we het amper nog op, als het geen stoet is van tractoren die de hele Brusselse binnenstad bezet. Facebook heeft vooral impact als mobilisatie-instrument. Pas als een Facebook-groep leidt tot zichtbare actie, kan ze ook iets opleveren. Anders dient ze alleen om stoom af te laten.'

'De impact van een betoging is recht evenredig met de graad van inspanning van de betogers. Dertienduizend muisklikken stellen dus weinig voor, vijftig hongerstakers wel. Mochten 100.000 mensen de straat zijn opgetrokken voor de splitsing van BHV, dan stond dat dossier al veel verder. Betogingen maken machthebbers nog altijd nerveus. Ze zijn zichtbaar, worden gefilmd, in het buitenland getoond: hun autoriteit wordt er door aangetast.'

'Nu, als je miljoenen Facebookers kunt overtuigen om geen Nike's meer te kopen vanwege vermeende kinderarbeidpraktijken, kan ook dát nerveus maken. Facebook is een heel sterk begin. Niet minder, maar ook niet meer.' (standaard)