De cadeautjestijd is weer aangebroken. Ook de werkgevers doen traditioneel hun duit in het zakje. Of het nu gaat om een dertiende maand, een eindejaarspremie, een geschenkmand of een winstbonus, welkom zijn de extraatjes altijd. Maar wat mag je op dat vlak nog verwachten in deze crisistijd?

Geschenkmanden, cadeaucheques, flessen wijn en... ecocheques. De creativiteit van de bedrijven bij het bedenken van eindejaarscadeaus voor het personeel kent geen grenzen. Naast de klassieke geschenkmanden en wijnpakketten worden er ook badjassen en reiskoffers cadeau gedaan, tot zelfs glazensets en lingeriebonnen toe. En natuurlijk blijven ook de geschenkbonnen populair. Naast de klassieke geschenkbon zijn er tegenwoordig ook bioscoopbonnen, reischeques, ecocheques, sport- en cultuurcheques en boekenbonnen.

Ondanks de crisis ziet het er niet naar uit dat de bedrijven massaal het mes zullen zetten in de eindejaarscadeaus voor hun personeel. Een eerste indicatie daarvoor is de verkoop van cadeaucheques bij Sodexo. 'Hoewel het nog te vroeg is om definitief de balans op te maken, lijkt de verkoop van onze cadeaucheques op peil te blijven', stelt Jos Trippaers, lid van het directiecomité bij Sodexo, vast. 'De groei die we de laatste jaren boekten met onze cadeaucheques - 5 à 10 procent per jaar - is door de crisis weliswaar stilgevallen, maar van een achteruitgang is geen sprake. In 2008 bleef de verkoop status-quo. En dit jaar ziet het er opnieuw naar uit dat we dezelfde cijfers zullen realiseren.'

Verworven recht
Nochtans zijn deze vrijwillige eindejaarscadeaus, in het sociaal jargon 'liberaliteiten' genoemd, de voordelen die het makkelijkst geschrapt kunnen worden als het wat moeilijker gaat in het bedrijf. Ze worden immers niet opgelegd door cao's en zijn meestal ook niet ingeschreven in een arbeidsovereenkomst of ondernemingsreglement. En om er geen verworven recht van te maken, maken de meeste bedrijven bij de toekenning van hun eindejaarsgeschenken ook meteen expliciet voorbehoud voor de volgende jaren. Dat maakt dat ze relatief gemakkelijk van het ene op het andere jaar geschrapt kunnen worden.

'Toch kan het in bepaalde omstandigheden moeilijk zijn om dat voordeel zomaar af te schaffen', legt Kristiaan Andries, jurist bij SD Worx, uit. 'Wanneer het geven van een eindejaarsgeschenk al jarenlang een vast gebruik is in een onderneming, kan het toch een verworven recht geworden zijn, zelfs al staat het nergens op papier. In zo'n situatie is het aangewezen om een akkoord af te sluiten met de vakbonden of de ondernemingsraad als men deze voordelen wil schrappen.'

Voorlopig ziet het er echter nog niet naar uit dat de Belgische bedrijven het massaal over die boeg willen gooien. Dat heeft er wellicht mee te maken dat eindejaarsgeschenken relatief goedkope voordelen zijn die bij het personeel bovendien goed scoren. 'Eindejaarsgeschenken zijn zogenaamde sociale voordelen en worden niet als loon aangezien', legt Herman Vijverman, woordvoerder van Securex uit. 'Dat houdt in dat ze vrijgesteld zijn van RSZ-bijdragen, dat de werkgever ze kan aftrekken als beroepskosten en dat de werknemer er geen belasting op moet betalen.' Netto zijn ze daardoor voor de werknemer meer waard dan wat ze kosten aan de werkgever.

Grenzen aan vrijgevigheid
Om misbruik tegen te gaan heeft de wetgever echter strikte grenzen gesteld aan de vrijgevigheid die werkgevers op deze fiscaal voordelige manier aan de dag mogen leggen. Per werknemer mag maximum een geschenk gegeven worden van 35 euro per jaar. Dat bedrag mag per jaar verhoogd worden met 35 euro per kind ten laste, als het voordeel toegekend wordt ter gelegenheid van Sinterklaas, Kerstmis of Nieuwjaar. Bovendien moeten alle werknemers van eenzelfde voordeel genieten. Het cadeau mag dus niet afhangen van de beroepsbekwaamheid of functie. Worden er geschenkbonnen gegeven, dan is ten slotte ook vereist dat die enkel ingeruild kunnen worden bij ondernemingen die vooraf een akkoord hebben gesloten met de uitgever van de bonnen, mogen ze een maximale looptijd hebben van één jaar en mogen ze onder geen beding in cash uitbetaald worden.

Los van het klassieke eindejaarsgeschenk zullen heel wat werknemers deze eindejaarsperiode ook een envelop met ecocheques in hun bakje vinden. In navolging van het interprofessioneel akkoord 2009-2010 hebben diverse sectoren dit voorjaar het recht op ecocheques ingeschreven in hun cao's. Werknemers uit deze sectoren hebben dit jaar recht op ecocheques ter waarde van 125 euro. Volgend jaar stijgt dit bedrag tot 250 euro. Hoewel de cheques voor 2009 in principe dit jaar uitgereikt moeten worden, is dat in de helft van de betrokken ondernemingen nog niet gebeurd. Dat ecologisch toemaatje mogen de werknemers van deze bedrijven dus nog deze maand verwachten.

Ecocheques of 'groene' cheques kun je gebruiken om ecologische producten en diensten te kopen bij handelaars en leveranciers die de cheques aanvaarden: spaarlampen, toestellen op zonne-energie, spaardouchekoppen, roetfilters in dieselwagens, fietsen en het onderhoud ervan, oplaadbare batterijen, compostvaten... Als we dit jaar geen witte kerst krijgen, dan wordt het er door de ecocheques misschien toch nog een groene. (nieuwsblad Frida Deceunynck)