In de tuin van Het Open Veld kan je zelf je groenten plukken. (Bart Dewaele)

Je bent jong en je wilt de boer op. Maar hoe ga je dat betalen? Bioboer Tom Troonbeeckx maakte van zijn klanten een soort aandeelhouders en laat ze zelf groenten plukken op het veld. Tot wederzijdse tevredenheid.

'De meeste boeren produceren al jaren onder de kostprijs. Ze zitten in de knoei met mestwetgeving en meer dan de helft van hun omzet bestaat uit subsidies. Als daarin geknipt wordt, gaan ze eraan', zegt Tom Troonbeeckx (33). Hij besloot het zelf anders aan te pakken. Na een korte loopbaan in de sociale sector herschoolde hij zich tot bioboer.

Tijdens zijn opleiding hoorde hij voor het eerst over community-supported agriculture (CSA). 'Klanten betalen de boer jaarlijks een som en krijgen dan het hele jaar door groenten. Door dat vooruitbetalingssysteem wordt de financiële druk op de boer verminderd. Door een open boekhouding en directe inspraak weten de leden ook wat er met hun geld gebeurt.'

In 2007 ging 'Het Open Veld', het eerste CSA-bedrijf in België, van start. Leden betalen er 170 euro per jaar. 'Ik had vooraf 15.000 euro gespaard. De rest van mijn investeringen heb ik bekostigd door de vooruitbetalingen van mijn klanten. Na drie jaar is het veld van mij en heb ik een redelijk loon.'

Om op oogst-, verpakkings- en transportkosten te besparen, voerde Tom Troonbeeckx een zelfoogstsysteem in. Dat trok nog extra klanten. Vandaag telt de boerderij 220 aandeelhouders en een groeiende wachtlijst. Voorlopig kent de boer nog alle klanten bij naam en dat wil hij ook graag zo houden.

Lieve Vervoort komt een paar keer per week plukken met haar kinderen Flor, Ruth en Fran. 'Soms zijn ze ontzettend druk en weet ik met hen geen blijf. Dan fiets ik naar het veld. Hier komen ze tot rust. Vorige zondag hebben we 's morgens aardappelen gerooid en 's middags hebben we er frietjes van gemaakt. Dat is veelmeer ontspannend dan een uitstapje naar de Zoo.'

Ook Dirk Witters fietst meermaals per week naar Het Open Veld. 'Vroeger kochten we biologische groenten in de supermarkt. Die waren duur, verpakt in plastic en kwamen van ver. Hier hebben we verse en lokale biologische groenten voor geen geld.'

In het begin moest Troonbeeckx zijn klanten geregeld al eens bijsturen. 'Sommige mensen aten de bladeren van de aardbeiplant, omdat ze dachten dat het een slasoort was bijvoorbeeld. Zaaigoed werd al eens vertrappeld door spelende kinderen, maar dat is allemaal niet zo erg, vind ik. Het educatieve aspect is een belangrijk deel van deze boerderij. Er is bijvoorbeeld elke maand een gemeenschappelijk werk- en infomoment.'

Je vindt op Het Open Veld zeventig soorten groenten en een kersenboomgaard. Communicatie daarover gebeurt via e-mail en het oogstbord op het terrein, waarop vermeld staat wat rijp is. Alles is gebaseerd op onderling vertrouwen. Aandeelhouders mogen meermaals in de week komen, maar nemen liefst niet meer mee dan strikt nodig. 'Niemand plukt te veel, verkoopt door of vult zijn diepvriezer voor de winter.'

Ook delen de leden samen de oogstrisico's. 'Dit jaar vielen bijvoorbeeld de asperges wat tegen. Daar hebben we dus wat minder van kunnen eten. Maar dat werd ruim gecompenseerd door de courgettes, pompoenen en aardappels. Dat waren dan weer echte topteelten.'

De leden kijken sinds hun lidmaatschap opvallend anders naar het landbouwleven.

'Ik besef nu hoeveel energie er nodig is om een spierwitte bloemkool in de supermarkt te krijgen', vertelt Lieve Vervoort. 'En nog betaal je er bijna niets voor. Dat is echt niet eerlijk voor de boeren.'

'Vroeger gooiden we zonder problemen groenten weg', vult Dirk Witters aan. 'Nu vinden we dat zonde. Al dat verloren werk!'

Vele leden hebben ook hun dagelijkse voedingsgewoontes aangepast.

'We eten nu veel gevarieerder', vertelt Monique Swart. 'Er liggen nu elke dag een paar soorten groenten op ons bord. En we wisselen vaak onder elkaar recepten uit.'

'Ik koop bijna geen charcuterie meer', vertelt Lieve Vervoort. 'Mijn kinderen eten het liefst een boterham met sla, die ze mee geoogst hebben. Ook 's avonds eten ze meer groenten.'

'In de Verenigde Staten geven sommige ziekteverzekeringen korting als je lid bent van een CSA-bedrijf', vertelt Tom Troonbeeckx. 'Ze geloven dat je dan minder gezondheidsrisico's loopt. Je maakt actief deel uit van een gemeenschap, hebt inspraak en eet meer groenten.'

CSA is een positief alternatief voor het reguliere circuit, vindt hij. 'De natuur wordt niet afgestemd op de economie. De economie wordt afgestemd op de natuur. Komkommers hoeven niet recht te zijn, zodat er meer in een doos passen. En toch heb je als boer een stabiele afzetmarkt, een eerlijke prijs en veel feedback. Zo boeren is een droom.'

Behalve in Heverlee is er nog een tweede CSA-boerderij in Vlaanderen, met name Het Wijveld in Gent. Een overkoepelend Netwerk CSA Vlaanderen is in de maak. (de standaard) www.hetopenveld.be