Eerst was het varkensgriep, nu is het Mexicaanse griep... Om welke griep gaat het precies? Hoe gevaarlijk is ze? En hoe kunnen we er ons maximaal tegen beschermen?

Seizoensgriep, vogelgriep, varkensgriep, Mexicaanse griep… what ’s in a name?
Elk jaar doet er zich een klassieke griepepidemie voor die ongeveer 1 tot 5 % van de bevolking treft.  Meestal volstaat voldoende rust om de ziekte te overwinnen. Ooraak van de ziekte is een besmetting met het influenzavirus. Helaas bestaat er niet één influenzavirus, maar zijn er duizenden varianten en komen er nog voortdurend nieuwe bij. Hoe dat komt, leest u in het kaderstuk: Influenza, een virus met een vervelend kantje.

De vogelgriep waar al veel om te doen was is een H5N1-virus (zie kaderstuk ‘Influenza, een virus met een vervelend kantje’) dat aanvankelijk enkel een probleem vormde bij dieren. Op een bepaald moment bleek het bij veelvuldig en nauw contact tussen mens en dier ook slachtoffers te maken bij mensen. Toen groeide de vrees dat het virus zich nog beter zou aanpassen aan de mens en op die manier van mens tot mens zou kunnen worden overgedragen. Zover is het tot nu toe nooit gekomen met de vogelgriep.

Varkensgriep is een griepvorm die, naar analogie met de vogelgriep bij vogels, voorkomt bij varkens en deze dieren ziek maakt. Te vlug heeft men gedacht dat de analogie met vogelgriep verder ging en het varkensgriepvirus van dier op mens was overgegaan. Dit blijkt intussen niet het geval. De naam was dus slecht gekozen en daarom wordt intussen de voorkeur gegeven aan Mexicaanse griep.

Het Mexicaanse griepvirus behoort tot het type H1N1, waartoe ook een deel van de virussen behoren, die deze winter verantwoordelijk waren voor de klassieke seizoensgriep, maar net zo goed het virus dat verantwoordelijk was voor de beruchte Spaanse griep die zich in 1918 in een mum van tijd uitbreidde tot een pandemie die wereldwijd in 18 maanden tijd volgens de voorzichtigste schattingen 20 tot 50 miljoen doden eiste.
Het Mexicaanse griepvirus is echter een volkomen nieuwe variant van H1N1, door combinatie van genetisch materiaal uit andere griepvirussen zie  (Influenza, een virus met een vervelend kantje). En omdat het een nieuwe variant is, hebben we er ook nog weinig of geen natuurlijke weerstand tegen. Vandaar waarschijnlijk de dodelijke gevallen in Mexico.

Influenza, een virus met een vervelend kantje
Influenzavirussen zijn er om te beginnen van het type A, B en C. A komt bij mensen het meest voor, B wat minder en C slechts zeer zelden.

Er zijn duizenden soorten influenza A-virussen geïdentificeerd, die men verder onderverdeelt in verschillende subtypes. Dat gebeurt op basis van eiwitten die voorkomen op de buitenkant van het virus. Het influenzavirus is te vergelijken met een bolletje (een eiwitmantel) met stekeltjes op (zie afbeelding). Die stekeltjes zijn enerzijds het eiwit hemagglutinine (H) dat zorgt dat het virus zich kan vasthechten aan de cellen van de gastheer, en anderzijds het eiwit neuramidase (N) dat het virus nodig heeft om weer uit de gastheercel te geraken. Van het eiwit N heeft men 16 typen kunnen onderscheiden van het eiwit H 9 typen.

Binnenin het bolletje of de eiwitmantel van het influenzavirus zitten 8 RNA-strengetjes (ketens van erfelijk materiaal). Wanneer de virussen zich in de cellen van een griepslachtoffer vermenigvuldigen, zijn de nieuw gevormde virussen in principe identiek aan de oorspronkelijke virussen. Maar... het griepvirus heeft een vervelende eigenschap! De genetische code (de 8 RNA-strengetjes) verandert heel vaak en gemakkelijk.
Kleine veranderingen - mutaties genoemd - gebeuren voortdurend. Dat verklaart ook waarom er tot nu toe geen enkel vaccin bestaat dat ons tegen 'de griep' kan beschermen. Het vaccin moet elk jaar opnieuw worden aangepast. De WHO bepaalt deze samenstelling op basis van de registratie van de optredende besmettingen in het afgelopen jaar.

Het nieuwe virus dat in Mexico is opgedoken is geen rustig verder muterend menselijk influenzavirus, ook geen varkensgriepvirus dat is over-gegaan op de mens. Het bezit een deel RNA uit het varkensgriepvirus dat tot nu toe in Amerika circuleerde, een deel uit het varkensgriepvirus dat in Azië en Europa circuleerde, een deel uit het vogelgriepvirus en een deel uit een menselijk griepvirus. Het is dus een volkomen nieuwe variant die mensen ziek maakt en van mens tot mens wordt overgedragen.