Leven met o.a. pijn, angst, autisme en tourette/ dwang/ drang in het gezin.
Gewoon Anders
15-04-2015
Hyperacusis, misofonie
Sinds ik 's nachts met oordopjes slaap, heb ik meer nachtrust, omdat ik geluid net iets beter kan afsluiten. Het helpt mij om overdag sterker te staan tegenover 'geluiden' die mij zodanig kunnen overprikkelen.
De laatste tijd kan ik zeggen dat mijn oorsuizingen veel minder aanwezig zijn. Geweldig vind ik dat. Ik heb er wel last van, als mijn bloeddruk laag staat en valt, als ik dreig flauw te vallen. Verder ook de momenten dat ik heel veel last heb van aangezichtspijn, als ik teveel mijn kaken klem. Toen ik mijn sipralexa nog innam, had ik er bijna constant last van, door ermee te stoppen, is er een hele verbetering gekomen. Vaak zeggen dokters, het is van de stress, maar soms kan het ook een andere oorzaak zijn. Al te vaak kiezen ze voor 'stress'. Hier kan ik aantonen dat het niet zo is.
Hyperacusis is een overgevoeligheid voor externe geluiden. Tinnitus of oorsuizen, is het aandoening waar je constant geluid hoort, brommen, geruis, pieptoon, gesuis,.. Misofonie is een overgevoeligheid voor alledaagse geluiden, eerder een 'afkeer van geluiden'.
Ik heb zowel last van hyperacusis, tinnitus en misofonie. Vooral het laatste beheerst mijn leven. Ik probeer mij er niet op te fixeren, maar het overvalt mij. Als ik weinig slaap gehad heb, heb ik er nog meer last van. Ik ben altijd al overgevoelig geweest voor geluiden. De tinnitus is de laatste jaren wel veel toegenomen. Misofonie, het woord op zich was mij onbekend, maar sinds een tijdje kon ik een naam kleven op wat ik al zo lang ervaar. Mijn klachten van misofonie zijn allerlei geluiden die mensen produceren, maar ook andere geluiden, die een ander niet als storend ervaart, repeterende geluiden, het kunnen zelfs zachte geluiden zijn. Smaken, het geluid van ademhaling, tikgeluiden op een klavier of computerspelletje, kraakgeluiden van verpakkingsmaterialen of folies en zakjes, slikgeluiden, drinkgeluiden, de klok die tikt, geluiden van bepaalde bewegingen, slurpen, het eten van een appel, fluiten, het gefriemel, ...
Ik krijg dan een bepaald gevoel over mij gesmeten, de elektriciteit schiet door mijn lijf, een agressieve opwelling, frustratie, pijn, gekte, .. Het weegt door op mijn functioneren en het is vermoeiend. Vaak stuit ik op onbegrip. Het geeft veel stress.
Bij de psychiater... Een luisterend oor?... Van verkennend gesprek naar frustratie... Tinnitus- hyperaccusis- fibromyalgie
Vandaag ging ik naar een psychiater, op vraag van de neuskeeloor-arts ivm met mijn tinnitus en hyperaccusis. Het gesprek nam al gauw een heel andere wending. Weer maar eens een bewijs hoe typisch men reageert op het woord 'fibromyalgie' op de briefwisseling bij 'antecedenten'. Hij probeerde mijn klachten te linken aan mijn pijn en stress. Steeds weer dezelfde vragen, of vragen die in dezelfde richting gestuurd werden. Hoe gemaakt kun je zijn, hoe doorzichtig.... 'Fixeer je je er niet teveel op?' Neen, ik probeer mijn leven te leiden, maar ondervind er wel last van. Eigenlijk heb ik nog meer last van de omgevingsgeluiden en prikkels, dan van de tinnitus zelf. 'Heb je meer last van oorsuizen, als je pijn erger is?' Neen, eigenlijk niet, ik kan er geen lijn in vinden, ik ben er niet echt mee bezig ook. 'Ja, maar, is het niet méér als je meer pijn hebt?' Nee, niet echt, ik zie geen verergering bij pijn. 'Maar, als je meer pijn hebt, heb je meer stress, dus heb je meer last van oorsuizen??' Nee, ik zei al dat ik er geen regelmaat in vind, dat het samen gaat. 'Maar toch,...' GRRRRRRR luistert die dan niet??!!??!! 'Ik lees hier: fibromyalgie, heb je er veel last van, al lang, waarvoor heb je die stok, wat voel je?' 'Werk je?' 'Wat deed je van werk?' 'Welke medicatie neem je? Welke heb je al genomen? Waarom neem je die medicatie? Waarom nam je die medicatie? Waarom ben je gestopt met die medicatie? Ben je in behandeling bij een psychiater? Bij een psycholoog? Ga je regelmatig? Waarom ga je niet? (Waarom wel?) Je spreekt van neuropatische pijnen, je fibro?' Nee, die neuropatische pijnen is nog iets helemaal anders. 'Wat voel je dan, is er dan een verschil in pijnen, heb je dan overal pijn, ...?' Er is veel verschil in de pijnen ja! Terwijl ik telkens uitleg gaf zag ik dat hij niet luisterde en telkens drong hij zijn gedacht op. Tussendoor schoof hij wat cleenex naar mij toe, wat een show zeg, hoe die man bezig is. 'En de slaap?' ... Tijdens het gesprek gaf hij steeds aan dat ik bepaalde medicatie moest proberen, euh neem eev halfje, of nee, doe maar een ganse en neem dat ook maar... Terwijl ik al aangaf dat ik deze medicatie NIET wil nemen omwille van verschillende gegronde redenen. 'Maar waarom niet??' Wederom om deze redenen, toch geen gehoor. Ik wou niet praten over mijn pijnklachten, daarvoor was ik daar ook niet!!!! Ik ben reeds in behandeling in de pijnkliniek. ' Ik raad u aan om naar het guislain te gaan, naar het therapiehuis, die kunnen u helpen, daar weten ze wat ze moeten doen met mensen met jouw klachten (fibro).... Gedragstherapie, doseren en temperen...' Ik zei dat dit allemaal niet helpt... Gedragstherapie... Dat ik al zo vaak vantkastjenaardemuur gestuurd ben en dat een psychiater mij wel zou kunnen helpen (?!?!????!) tarara... Ze stampen u vol met pillen, waarvan je dik, suf, geconstipeerd, weg van de wereld, apatisch, ... Maar niet zonder pijn bent. Je wordt er eerder depri van en zij kunnen geld binnen rijven, terwijl je geen poot vooruit geraakt, geen deftig gezinsleven hebt, geen deftig sociaal leven,... 'als jij je niet wilt laten helpen.... Als jij vindt dat het tussen je oren zit (neen, ik vind dat niet, maar jullie dokters duwen ons steeds in dat vakje!!)... Ik zou toch aanraden om die pillen te nemen.... En kijk maar eens naar die website, laat je psychologisch begeleiden, want het psychische en het somatische.... En die psychologen weten wat het is.... En in de pijnkliniek, ga eens naar de pijnpsycholoog.... Gedragstherapie.... (Euch, het is niet psychisch, waarom moet ik dan zonodig mijn gedrag veranderen, mijn denken veranderen??? Ik fixeer mij niet erop en ik wil kunnen leven, werken, genieten, mijn gezin staande houden,...) Ik heb niet eens kunnen zeggen wat ik wou zeggen, ik heb niet kunnen praten over wat het doel was van het gesprek. Het was al tegen mijn zin, maar uit beleefdheid voor de NKO-arts deed ik het toch. Naarmate dat het einde van het gesprek eraan kwam, dat hij zag dat ik niet toehapte op zijn 'misplaatste adviezen'. Zei hij dat 'de rekening opgestuurd wordt'. Wel vijf keer. Hopelijk krijg ik maar 1 keer die verfoeide rekening. Een consultatie die niets opgeleverd heeft, alleen maar frustratie en ergernis. Hij LUISTERT NIET, hij DRINGT ZICH OP, stelt vragen, maar luistert niet naar het antwoord of vult zelf zijn antwoorden in. Ik heb verschillende keren moeten zeggen dat ik verpleegkundige ben en op de hoogte ben van medicatie en waarvoor het dient, na de laatste keer sprak hij dan toch effekes in meer klare taal, ipv die ikkanhetnietomschrijven-doordrukkendeopdringendeachterlijke taal. Toen ik buiten ging heb ik gezegd dat ik daar niet meer terug kom. Die man maakte mij helemaal gefrustreerd. Ik ben het zo beu! Dit vraagt zoveel energie! Verloren energie. Ik was helemaal overprikkeld en de rest van de namiddag heeft dat ook een weerslag gehad op mij. Ik was helemaal in overdrive en elke prikkel was teveel. Mar ja, na de zoveelste bijna slapeloze nacht en met zo'n dokter die zijn diploma niet waardig is, is dat niet moeilijk. Er zijn veel betere psychiaters dan die en die 'luisteren' en 'schrijven niet zomaar van alles voor' en 'ze bespreken samen met jou de opties' en ...
grrrrrr had ik dan toch maar die afspraak afgezegd. Ik heb het uiteindelijk niet gedaan, omdat de NKO -arts mij overtuigde dat hij zo goed was iN zijn vak en weet had over HSP, Tinnitus en dergelijke meer.... NIET DUS!!! Ik hoop dat hij ooit eens mag ervaren hoe het is om alle dagen en nachten met pijn te leven, moet overleven met al die prikkels die maar niet gefilterd geraken en het onbegrip, de vooroordelen. Misschien dat zijn aanpak net dat tikkeltje anders zal zijn.
in het vervolg vraag ik om het woord fibro nergens meer in de antecedenten te schrijven.
Voor de meeste mensen is het voortdurend horen van lawaai een bron van ergernis. Dat is logisch. Sommigen hebben echter een bijzonder gevoelig gehoor en kunnen geen normale omgevingsgeluiden verdragen. Dit komt zowel voor bij mensen met als zonder gehoorverlies. Er zijn verschillende vormen van overgevoelig horen: hyperacusis, misofonie, fonofobie en recruitment. In de tekst die volgt, gaan we hier dieper op in.
De kennis gebaseerd op het Jastreboff-model en de technieken die worden gebruikt om iemand minder gevoelig te maken voor geluid (zogenaamde desensibilisatietechnieken) ontwikkeld in de jaren tachtig, laten een doeltreffende behandeling toe van overgevoelig horen in zijn verschillende vormen.
Wat zijn misofonie, hyperacusis en fonofobie?
Mensen met misofonie hebben een hekel aan een welbepaald geluid. Ze vrezen dat het geluid hun gehoor zal beschadigen. Het gaat over complexe geluiden die een ongemak veroorzaken omdat er een negatieve betekenis aan wordt gegeven. Aangename geluiden (muziek bijvoorbeeld) vormen geen probleem, ook al worden deze veel luider aangeboden dan de geluiden met een negatieve betekenis.
Misofonie kan leiden tot hyperacusis. Dit is het fenomeen dat je normale geluiden voortdurend als te luid ervaart. Het wordt veroorzaakt door een verandering in de verwerking van het geluid in de hersenen. Het gehoororgaan is echter vaak volledig intact. Toch zijn veel mensen met hyperacusis ervan overtuigd dat hun gehoor onherstelbaar beschadigd is. Ervaring leert ons dat bijna alle hyperacusisklachten kunnen worden verholpen met gedrags- en geluidstherapie. Er is dus geen onherstelbare schade aan het oor.
Bij mensen met een heel sterke afkeer voor normale omgevingsgeluiden spreken we van fonofobie. Normale omgevingsgeluiden zijn geluiden afkomstig van het verkeer, huishoudtoestellen, dichtslaande deuren, gepraat, enz. Dergelijke geluiden brengen in geen geval schade toe aan het oor. Een goed voorbeeld van misofonie is te vinden bij ouders van adolescenten die luisteren naar moderne muziek. Velen huiveren voor die muziek, ook als ze maar in de verte te horen is. Er zijn er zelfs met een afkeer voor de muziek die ontsnapt uit koptelefoons van draagbare CD-spelers. Andere voorbeelden van fonofobie zijn sommige geluiden die van nature onaangenaam klinken, zoals het schril geluid van krijt op een schoolbord. Nochtans is het aantal decibels geproduceerd door dit geluid zeer klein. Dat laatste noemen we culturele of soortspecifieke fonofobie.
In de praktijk valt op dat hyperacusis en fonofobie veelal samen voorkomen (in verschillende verhoudingen) bij mensen met een overgevoeligheid voor omgevingsgeluiden. Vooraleer over te gaan tot behandeling is het van groot belang uit te maken welke vormen van geluidsgevoeligheid aanwezig zijn en welke vorm overheerst.
Wat is recruitment?
Een normaal oor kan heel stille geluiden waarnemen (tussen 0 en 20 decibel), maar ook heel sterke geluiden verdragen (tot 115 decibel). Sommige mensen met gehoorverlies hebben problemen om zachte geluiden waar te nemen en zijn tegelijk overgevoelig voor harde geluiden. Dit verschijnsel noemen we recruitment. Een oor met recruitment is dus niet in staat om hoogfrequente geluiden onder de 20 decibel te horen en tegelijk geluiden van meer dan 80 decibel te verdragen. Vaak worden die geluiden vervormd waargenomen. Bij recruitment leidt een kleine verandering in de geluidssterkte tot een veel grotere verandering in het binnenoor. Als een geluid harder wordt, ervaren mensen met recruitment een grotere luidheidstoename. De oorzaak hiervan ligt in het binnenoor. Er worden te veel haarcellen tegelijk geactiveerd, waardoor het geluid veel harder wordt ervaren dan het in werkelijkheid is.
Recruitment komt minder voor dan hyperacusis. De meeste mensen die kampen met gehoorverlies en overgevoelig horen hebben eerder hyperacusis dan recruitment. Soms komen hyperacusis en recruitment samen voor. Ook bij recruitment kan de centrale verwerking worden hertraind en de beoordeling van de luidheid gewijzigd. Bij een normaal of bijna normaal gehoor is de overgevoeligheid altijd te wijten aan hyperacusis (of aan misofonie), NOOIT aan recruitment.
Het inzicht dat overgevoelig horen niet altijd te wijten is aan een beschadiging van het binnenoor, kan een fundamentele verandering teweegbrengen in het traditionele denken van veel professionelen.
Hyperacusis: wat gebeurt er in de hersenen?
De hersenen spelen een belangrijke rol in het waarnemen van geluid. Geluiden worden in het binnenoor omgezet in elektrische signalen die via de gehoorzenuw naar de hersenschors worden gestuurd. De gehoorzenuw bevat het individuele, elektrische patroon van ieder complex geluid dat we horen. Na een fractie van een seconde bereiken de patronen de hersenschors en horen we geluiden bewust. We horen dus niets vooraleer het geluid de hersenschors heeft bereikt (afbeelding 1). In de hersenen ondergaan de elektrische signalen heel wat complexe bewerkingen, waardoor we ze bewust als geluid kunnen horen.
De geluidssignalen worden verwerkt in het centraal gehoorsysteem, gelegen in de hersenen. Dit systeem maakt eerst en vooral een onderscheid tussen belangrijke geluiden en onbelangrijk achtergrondlawaai. Het wordt hierbij geholpen door het limbisch systeem, dat instaat voor het gevoelsmatige en het leren van iets. Ieder geluid wordt in verband gebracht met een bepaalde betekenis die we hebben geleerd door een voorafgaande ervaring. Het auditief geheugen is aanvankelijk (bij de geboorte) nog vrij leeg, maar raakt - door het leren van de betekenis van geluiden - hoe langer hoe meer gevuld. Zodra we de betekenis van een geluid hebben geleerd, wordt er een gevoelslabel opgeplakt. Een geluid kan bijvoorbeeld het label aangenaam (muziek) of bedreigend (brandalarm) krijgen. Afhankelijk van het gevoelslabel en de betekenis die een welbepaald geluid krijgt, wordt het versterkt of onderdrukt. In normale omstandigheden worden sterke geluiden harder waargenomen dan stille. Zachte geluiden die belangrijk zijn, worden luider waargenomen omdat ze sterk zijn in hun betekenis. Denk maar aan het voorbeeld van de slapende moeder en haar baby. Sommige geluiden worden luid, indringend en onaangenaam door hun betekenis of datgene waarmee ze in verband worden gebracht. Denken we maar aan het schrille geluid van krijt op een schoolbord of het felle geluid van een blaffende hond. Het geluid vormt direct een bedreiging: Zijn mijn oren niet beschadigd? Zal ik wel in slaap geraken? Zal ik mij nog kunnen concentreren? Zal het geluid de levenskwaliteit verminderen, doordat er geen volledige stilte meer is?
Vaak start een overgevoeligheid voor geluiden met een onlogische angst. Mensen die overgevoelig zijn voor geluiden, gaan ervan uit dat hun leven zal worden verwoest door omgevingslawaai, bijvoorbeeld afkomstig van een nabijgelegen fabriek. De aanvankelijk zachte geluiden worden in verband gebracht met een gevoel van angst. Ze krijgen een negatief gevoelslabel, een negatieve betekenis. Bijgevolg worden de zachte geluiden versterkt, waardoor ze harder, indringend en onaangenaam worden en constant de aandacht trekken.
Het limbisch systeem en de emotionele reacties
Veranderingen in de emotionele toestand (bijvoorbeeld angst of een wisselende gemoedsstemming) maken het lichaam waakzamer. Zo zijn we in staat om mogelijke bedreigingen te ontdekken in onze omgeving. Het is een normale lichamelijke reactie. Emotionele veranderingen kunnen ook de sterkte van en irritatie voor geluiden waarvoor we al overgevoelig zijn, verhogen. Sommige mensen ontwikkelen zelfs een algemene overgevoeligheid voor prikkels, om het even wat hun oorsprong is (gezicht, gehoor, reuk, smaak of gevoel).
Het limbisch systeem en het autonoom zenuwstelsel zijn altijd betrokken bij het proces van toegenomen geluidsgevoeligheid. Bij iemand met fonofobie is het niet moeilijk te begrijpen dat men angst, woede of irritatie ervaart wanneer men het geluid hoort.
Als er hyperacusis optreedt, wordt het lichaam waakzamer. Het centraal gehoorsysteem versterkt het geluid meer dan normaal en beschouwt het dus als belangrijk. Daardoor richt je de aandacht op dat geluid, wat een invloed heeft op de concentratie. Het herhaaldelijk optreden van geluid dat irritatie, woede of angst meebrengt, veroorzaakt een onderbewuste reflex. Die reflex prikkelt automatisch het limbisch systeem en het autonoom zenuwstelsel. Dezelfde reacties treden van nature op wanneer we bij het oversteken van de straat het getoeter van een auto horen.
Audiologisch onderzoek
Tijdens het audiologisch onderzoek worden de gehoordrempel en het oncomfortabel niveau bepaald.
Aan de hand van het tonaal audiogram meten we de meest stille geluiden die je kunt horen. Je krijgt via een hoofdtelefoon geluiden te horen afkomstig van een nauwkeurig afgestemd instrument. Telkens als je een geluid hoort (hoe stil ook), moet je reageren (door bijvoorbeeld op een knopje te drukken). Op die manier bepalen we je gehoordrempel. We zoeken dus welke geluidssterkte je nog net kunt horen.
Een even belangrijke test is het bepalen van het oncomfortabel geluidsniveau. Dat is het niveau waarop de harde geluiden onaangenaam worden alvorens ze pijn beginnen te doen aan de oren. Bij mensen die bang zijn voor sterke geluiden, gebeurt deze test heel voorzichtig en met duidelijke instructies. Onthoud goed dat geen enkel geluid afkomstig van het testinstrument schade aan het oor kan toebrengen, zelfs niet bij geluidsgevoelige mensen. Bij de behandeling van hyperacusis is het bepalen van het oncomfortabel niveau van wezenlijk belang. Ook bij andere mensen die een hoortoestel nodig hebben, wordt dat niveau bepaald.
Behandeling van hyperacusis
Hyperacusis met gehoorverlies
Wie lijdt aan hyperacusis gecombineerd met gehoorverlies heeft nood aan een hoortoestel. We moeten er wel voor zorgen dat sterke geluiden niet te veel worden versterkt. Meestal maken we gebruik van digitale hoortoestellen met een automatische volumeregeling, ingesteld via de computer. Op die manier voorkomen we dat geluiden te veel worden versterkt, met pijn aan de oren tot gevolg. Een modernere methode is de niet-lineaire versterking: de geluiden worden niet allemaal in dezelfde mate versterkt. Een tip: Probeer verschillende hoortoestellen en maak voor jezelf uit welk toestel het meest geschikt is.
Het vermijden van stilte
Veel mensen zoeken stilte op om te ontsnappen aan de alledaagse stress. Volledige stilte komt echter niet voor in de natuur. Eigenlijk is het iets onbestaands, totaal onnatuurlijk. Beeld je maar eens in hoe het is om in een vogelnest te leven. Alles behalve volledig stil! Toch zoeken we stilte. We wonen bijvoorbeeld in huizen met dubbelglas, die ons geluidsmatig vaak volledig van de buitenwereld afsluiten. Door de afwezigheid van omgevingsgeluid wordt ons gehoorsysteem gevoeliger in een poging om toch enig geluid waar te nemen. Om die reden worden geluiden van buitenaf luider en als storend ervaren. Mensen met langdurige slaapstoornissen dragen vaak oordoppen om bij het inslapen door geen enkel geluid te worden gestoord. Daardoor verhinderen ze nog meer het binnendringen van omgevingsgeluid, met als gevolg een nog gevoeliger gehoorsysteem. Sommige mensen met hyperacusis hebben een levenslange afkeer voor eender welk geluid. Er zijn zelfs mensen die zo bang zijn voor geluid dat ze speciale geluidsdichte kamers in hun huis laten bouwen, waar ze hun tijd grotendeels doorbrengen.
Toegegeven, als hyperacusis optreedt, is de verleiding groot om oordoppen te dragen om alle ongewenste geluiden buiten te houden. Maar dat maakt het alleen maar erger! Het gehoorsysteem wordt alsmaar gevoeliger in een poging om toch enig geluid waar te nemen. Wat je wel nog hoort, wordt versterkt door het gehoorsysteem zodat het luider wordt waargenomen. Zoals eerder vermeld, is het gehoorsysteem, samen met andere delen in de hersenen, in staat om bepaalde geluiden te versterken en andere te onderdrukken. De sterkte van een geluid is ook afhankelijk van het achtergrondlawaai. Is er geen achtergrondlawaai, dan klinkt ieder geluid heel luid. Om het contrast tussen het achtergrondlawaai en het geluid te verminderen, is het van essentieel belang om geluidsverrijking te gebruiken. Je kunt stille ruimtes bijvoorbeeld verrijken met aangename natuurgeluiden, 24 uur per dag. Meer info over geluidsverrijking vind je in de tekst: De omgeving verrijken met geluid.
De eerste stap in de behandeling van hyperacusis is inzien dat oordoppen niet helpen. Het heeft geen zin je te beschermen tegen normale niveaus van omgevingsgeluid, aangezien die geen schade kunnen toebrengen aan het oor. Oordoppen zijn alleen zinvol als oorbescherming, bijvoorbeeld als je in een fabriek werkt waar machines te veel lawaai maken. In dat verband is niet alleen de sterkte van het geluid van belang, maar ook de duur van de blootstelling aan het lawaai. Aan de hand van nauwkeurige berekeningen wordt bepaald wie daadwerkelijk kans heeft op oorbeschadiging. Toch is het vaak moeilijk te accepteren dat geluiden die onaangenaam zijn (of zelfs pijn doen), onschadelijk zijn voor het oor. Mensen met hyperacusis moeten echter tot deze inzichten komen, onder begeleiding van een deskundig getraind TRT-team.
Draagbare geluidsgeneratoren
Onderzoek in de jaren tachtig heeft aangetoond dat draagbare geluidsgeneratoren in veel gevallen helpen bij de behandeling van hyperacusis, vooral bij mensen met een (bijna) normaal gehoor. Draagbare geluidsgeneratoren moeten heel voorzichtig worden aangewend, startend op een laag volumeniveau. Daarna kan het niveau trapsgewijs toenemen. Belangrijk is dat het proces van minder gevoelig worden voor geluid wordt begeleid door een audioloog, getraind in het geven van TRT. Door geluidsgeneratoren te dragen, wordt het gehoorsysteem minder gevoelig. Geluiden die voorheen oncomfortabel en luid waren, worden minder luid waargenomen. Na enkele maanden is er een blijvende verbetering merkbaar. Via meting van het oncomfortabel geluidsniveau is de verbetering ook objectief vast te stellen. De draagbare geluidsgeneratoren zorgen voor een hoger oncomfortabel niveau. Geluiden die vroeger oncomfortabel waren, worden nu wel verdragen. In zware gevallen van hyperacusis is een geleidelijke overgang nodig van oordoppen naar het dragen van geluidsgeneratoren.
Het blijft altijd belangrijk nauwkeurig uit te leggen hoe het geluid in de hersenen wordt verwerkt. Je begrijpt beter wat er gebeurt en gelooft er ook in. Bovendien wordt duidelijk dat het probleem van hyperacusis te verhelpen is met de juiste therapie.
Behandeling van misofonie en fonofobie
Wie te kampen heeft met misofonie (afkeer van bepaalde geluiden) of fonofobie (angst voor geluid in het algemeen) moet gedragstherapie volgen. De onlogische negatieve reacties bij het horen van bepaalde geluiden moeten verdwijnen. Hiervoor moet je eerst inzien dat de afkeer of angst ongegrond is. Dit geldt trouwens voor alle fobieën (spinnen, kleine ruimtes, enz.). Bij misofonie en fonofobie gaat het om een irrationele angst voor normale omgevingsgeluiden. Je denkt dat de geluiden het oor zullen beschadigen, maar dit is niet zo. Hier moet het gehoorsysteem zowel bewust als onbewust worden getraind om aangepast en positief te leren reageren op geluiden. Belangrijk is eerst de redenen te zoeken achter de ontwikkeling van de overgevoeligheid en de angsten, of die laatste nu ingebeeld zijn of niet. Vaak zijn angsten ontstaan of versterkt via slechte therapie of onjuiste adviezen afkomstig van anderen.
Minder gevoelig worden voor geluid kan enige tijd in beslag nemen. Meestal duurt het zes maanden tot een jaar. Ervaring leert dat dit voor de meeste cliënten haalbaar is.
Hyperacusis (Grieks: ik hoor teveel) is overgevoeligheid voor externe geluiden. Het is een symptoom, geen ziekte, evenals tinnitus, waarbij juist interne geluiden klachten geven. Hyperacusis kan voorkomen in combinatie met tinnitus
Mensen met hyperacusis ervaren veel geluiden als te sterk, onaangenaam of zelfs pijnlijk omdat hun tolerantie voor geluid is afgenomen. Hun gehoor werkt in de meeste gevallen normaal, maar blijkbaar worden geluidsimpulsen te sterk verwerkt door de hersenen, waardoor alle of sommige geluiden vaak als (te) luid worden waargenomen en geëvalueerd. Voor deze mensen zijn heel gewone geluiden vaak niet te verdragen. Te denken valt aan het doortrekken van een toilet, het gerammel van de afwas, spelende kinderen, een muziekje en dergelijke meer.
Bij sommige mensen doet dit soort geluiden zelfs pijn aan of in de oren. Deze pijn lijkt te worden veroorzaakt door spieren rondom het oor en spieren in en rondom het kaakgebied die (onder invloed van stress en spanning) chronisch (te) sterk aangespannen zijn. Soms gaat dit gepaard met TMS-klachten (temporo-mandibulair syndroom), maar deze klachten verdwijnen meestal geheel of gedeeltelijk wanneer de hyperacusisklacht afneemt of zelfs verdwijnt. Vaak wordt er geschreven dat de 'oren' van mensen met hyperacusis hun zogenaamde "dynamische bereik" (het vermogen van onze oren om zich snel aan te passen aan wisselende geluidssterkten) hebben verloren. Echter, het probleem bij hyperacusis ligt in veruit de meeste gevallen niet in het gehoororgaan zélf, maar in de hersenen en het verwerkingsproces van geluid aldaar.
Er is sinds de jaren tachtig meer bekend wat de onderliggende neurofysiologische processen zijn die een rol spelen in de meeste gevallen van hyperacusis, vooral dankzij het werk van de Amerikanen Jastreboff en Hazell. Zo schijnt er een sterke wisselwerking te bestaan tussen het auditief gehoorsysteem (plus corticale gebieden), het limbisch systeem (veroorzaker van emotionele associaties) en het autonoom zenuwstelsel (lichaamsfuncties): wanneer interne geluidsprikkels (bij tinnitus) of externe geluidsprikkels (bij hyperacusis) negatieve reacties veroorzaken, dan ontstaat er een negatieve spiraal van hypervigilantie/alertheid op bepaalde geluiden met in bepaalde mate lichamelijke klachten (o.a. gespannenheid, trillen, schrikreacties, zweten) en geestelijke klachten (o.a. angstreacties, depressie) tot gevolg. De manifestaties van deze klachten, die dus voortkomen uit de negatieve reacties op geluid, verschillen in aard en hevigheid, al naar gelang de ernst en duur van de klachten. Deze negatieve spiraal kan doorbroken worden door zich bewust te worden van de onderliggende processen zodat het proces in positieve richting kan veranderen.
Naast gewone hyperacusis, bestaat er ook het minder voorkomende vestibulaire hyperacusis. Hierbij ervaart iemand duizelingen, misselijkheid of een verlies van balans bij bepaalde geluiden.
Hyperacusis is geen levensbedreigende aandoening maar afhankelijk van de ernst kan het wel heel traumatisch zijn: het is erg angstwekkend, en heel moeilijk om op het werk en thuis mee om te gaan. Op het sociale vlak zal het iemands mogelijkheden sterk inperken en zijn of haar leven in veel gevallen (tijdelijk) drastisch veranderen.
Verwijdering van een oorprop nadat de hersenen, gedurende (zeer) lange tijd, extern geluid hebben geïnterpreteerd als zachter dan het in werkelijkheid was. Wanneer de oorprop verwijderd wordt, kan extern geluid gedurende langere tijd als (te) 'luid' geïnterpreteerd worden.
N.B. Vaak ontstaat de hyperacusisklacht niet zozeer direct door de oorzaak (de aanleiding), maar door een combinatie van negatieve factoren (stress, burn-out, overspannenheid,depressie) waarbij extern geluid systematisch steeds meer een bron van irritatie wordt en uiteindelijk leidt tot hyperacusis.
Soms kan hyperacusis een begeleidend symptoom zijn bij onder andere:
Bij hyperacusis is het van belang zich steeds bloot te blijven stellen aan normaal (prettig) omgevingsgeluid. Vermijden van geluid of het dragen van oordoppen lijkt hyperacusis in de meeste gevallen in de hand te werken. Wel dient excessief (luid) geluid vermeden te worden. Ook is het belangrijk om negatieve counseling te vermijden: tekstmateriaal (op internet) eninternetforums, die vaak doemscenario-achtig van aard zijn, evenals niet-constructieve adviezen van (op dit onderwerp) vaak ondeskundige (KNO-)artsen en andere hulpverleners ('leer er maar mee te leven').
TRT-therapie (tinnitus retraining therapy), geïnitieerd door Jastreboff, kan helpen om het gewenningsproces (habituatie) te versnellen, waardoor men uiteindelijk (meestal na maanden maar ook wel na enkele jaren) minder gevoelig wordt voor externe geluiden. In de meeste gevallen van klinisch significante hyperacusis wordt de klacht (met begeleiding) na gemiddeld 18 maanden goed hanteerbaar of zelfs volledig geëlimineerd. Bij een kleine groep patiënten met klinisch significante hyperacusis (en/of tinnitus) zijn er andere oorzaken of onderliggende psychische en/of lichamelijke aandoeningen aan te wijzen waardoor de klachten meer of minder consistent blijven aanhouden.
Er zijn tot nu toe geen totale genezingsmogelijkheden in de meeste gevallen van hyperacusis. Wel zijn er behandelingsmethoden, met name TRT-therapie, waarmee goede tot zeer goede resultaten kunnen worden geboekt en hyperacusis (evenals tinnitus) vaak gedegradeerd kunnen worden tot latent aanwezig blijvende aandoeningen die echter in het dagelijkse leven nauwelijks meer een rol van betekenis hebben. Juiste voorlichting van gespecialiseerde hulpverleners aan een audiologisch instituut kan bijdragen aan een verbeterd welzijn. Contact met lotgenoten, inzicht in de aandoening en (tijdelijk) aangepaste leefomstandigheden kunnen het leed helpen verzachten.
Tinnitus of fantoomgeluid, soms ook oorsuizen genoemd, is een aandoening van het akoestische systeem, gepaard gaande met het horenvan sis-, fluit-, brom- of pieptonen in één of beide oren. Deze waarneming wordt door de lijder gedaan maar niet door anderen (95%). Hetgeluid wordt vooral waargenomen wanneer er geen of minder omgevingsgeluid is en kan zo luid zijn dat het horen wordt belemmerd.
De naam komt van het LatijnseTinnitus Aurium, wat 'gerinkel in de oren' betekent. Een in de uitgaanswereld gebruikte term is piepstress.
Tinnitus komt soms voor in combinatie met hyperacusis.
Oorspronkelijk werd aangenomen dat de oorzaak van tinnitus lag in het gehoororgaan. De oorzaak van tinnitus ligt echter waarschijnlijk in de hersenen. Overactieve delen van de hersenen in het gehoorgebied geven continu signalen, terwijl het geluid er niet meer is ("fantoomgeluid"). Om deze reden wordt tinnitus ook wel vergeleken met fantoompijn. De overactiviteit van de hersenen kan worden aangetoond met positronemissietomografie of functionele MRI-technieken.[1]
gehoorschade door zeer harde geluiden geldt als belangrijkste oorzaak. Tinnitus is dan een teken van beginnende gehoorschade en kan al direct na een bezoek aan een discotheek optreden. Tinnitus of "piepstress" komt veel voor bij jongeren die een avond zijn gaan stappen. Op poppodia, festivals en in discotheken wordt vaak gedraaid op een volume rond de 100 dB; een volume dat na tien minuten al acute gehoorschade kan veroorzaken. Ruim 15% van de jongeren tussen 16 en 30 jaar lijdt hierdoor al aan een vorm van blijvende gehoorschade. Ook het op een hoog volume beluisteren van muziek via draagbare persoonlijke geluidsapparatuur (zoals mp3-spelers) is in dit opzicht verdacht. Het is belangrijk om zo snel mogelijk naar een KNO-arts te gaan in het geval van een audiotrauma. Als de tinnitus langer duurt dan enkele dagen dient men onderzocht te worden.
sommige ototoxische medicijnen: met name acetylsalicylzuurhoudende pijnstillers (aspirine) worden in verband gebracht met tinnitus. Tinnitus is ook een bekend bijverschijnsel van het antibioticum kanamycine. Het vermindert de stijfheid van de haartjes op de haarcellen (stereocilia) en bevordert zo tinnitus. Ook diuretica, aminoglycosiden, kinine, calciumantagonisten, antihistaminica, anti-epileptica en statinen kunnen leiden tot beschadigingen van het oor.
na langdurig gebruik van benzodiazepinen (vooral na het staken van het gebruik, kan dit voorkomen als ontwenningsverschijnsel)[2]
Gehoorschade, mogelijk leidend tot tinnitus, kan voorkomen worden door grofweg drie maatregelen:
Door op een passende afstand (minimaal twee meter) van de speakers vandaan te blijven.
Door de tijd dat de oren aan het te harde geluid worden blootgesteld zo kort mogelijk te houden, bijvoorbeeld door regelmatig een oorpauze te nemen.
Het effectiefst: door gehoorbescherming te gebruiken. Er zijn universele oordopjes met muziekfilter, en op maat gemaakte otoplastieken die het oor en het gehoor beschermen.
Tot op heden bestaat er geen behandeling die voor de grote groep tinnituspatiënten effectief is.[4] De behandelopties hebben een medische, audiologische of psychologische basis.
Neuromodulatie. Noninvasieve neuromodulatieve technieken zoals Transcranial Magnetic Stimulation (TMS) en Transcranial Direct Current Stimulation (TDCS) lijken een veelbelovende manier voor vermindering van tinnitus. Deze technieken kunnen de activiteit van hersencellen moduleren waardoor overactieve gebieden, die de tinnitus veroorzaken, kunnen worden afgeremd. Deze technieken zijn veilig.[5][6]
Tinnitus retraining therapy. Bij deze therapie wordt geprobeerd de hersenen zodanig te trainen dat ze het oorsuizen negeren. Hierbij wordt gebruikgemaakt van geluidsverrijking en een inzicht in het neurofysiologisch model van Jastreboff om gewenning aan de tinnitus in de hand te werken. Bij alle soorten tinnitus kan maskering en habituatie een positieve bijdrage geven.
Infuustherapie. In Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland is het reeds sinds decennia gebruikelijk bij acute tinnitus een infuusbehandeling toe te passen. De werkzame bestanddelen van het infuus zijn een ontstekingsremmer (prednisolon) en een middel om het bloed beter te kunnen laten stromen door de kleine bloedvaatjes in het gehoororgaan (pentoxifylline). Deze behandeling moet zo snel mogelijk na het ontstaan van oorsuizen worden toegepast, het liefst binnen 14 dagen. De kans op verbetering is dan het grootst en kan oplopen tot 80%. Het oorsuizen kan door deze behandeling verdwijnen of verminderen. Rust is belangrijk tijdens deze infuustherapie. Is het oorsuizen langer dan 2 à 3 maanden geleden begonnen dan noemt men het oorsuizen chronisch en is de infuusbehandeling niet meer zinvol.
Geluidstherapie. Hierbij wordt geluid van buitenaf gebruikt om de aandacht af te leiden van het oorsuizen. Enkele vormen van tinnitus kunnen behandeld worden terwijl andere vormen onbehandelbaar en permanent zijn. Om in te kunnen slapen kan het in die gevallen soms noodzakelijk zijn om stilte te voorkomen en in slaap te vallen met muziek. Ook kan een tinnitusmaskeerapparaat gedragen worden; dit is een soort van gehoorapparaat dat een maskerend geluid produceert dat de aandacht afleidt van het gesuis of gepiep.
Bij auditieve destimulatie-therapie (ook wel "notched music" therapie genoemd) worden uit de favoriete muziek van de patiënt de frequenties weggefilterd in een octaaf rondom de toon die als gevolg van de tinnitus wordt waargenomen. De veronderstelling is dat tinnitusveroorzakende neuronen die tijdens het afspelen van de bewerkte muziek geen signaal krijgen, worden gedempt door naburige neuronen die wel worden gestimuleerd.[7]
Psychotherapie: bij tinnitus veroorzaakt door traumatisch geluid, stress, paniek, uitputting, angst en depressie kan het oplossen van de emotionele oorzaken door middel van effectievepsychotherapie werken. Bij schade aan de cochlea door ototoxische medicatie (is te herkennen doordat deze tijdelijk stopt bij inname van aspirine) is het effect van therapie het minst.
Corticale implantatie: in verschillende klinieken onder andere in Detroit[8] en in België wordt corticale implantatie als nieuwe behandeling uitgevoerd. Hierbij wordt onder de schedel een elektrode geïmplanteerd. Deze geeft elektrische schokjes aan het overactieve deel van de hersenen dat een belangrijke rol speelt bij het ontstaan van tinnitus. De bedoeling is dat hierdoor de hyperactiviteit in de hersenen wordt onderdrukt, zodat de tinnitus kan verminderen of verdwijnen. Deze vorm van behandeling is voorlopig alleen geschikt voor mensen met ernstige tinnitus die niet op een andere manier behandeld kunnen worden, maar lijkt vooral effectief als de tinnitus nog niet lang bestaat.
Pulsgenerator: experimenteel onderzoek aan de Rijksuniversiteit Groningen rond 2003 heeft laten zien dat behandeling van de betrokken hersendelen met behulp van eenpulsgenerator (een soort pacemaker) succesvol kan zijn.[9][1]
Voedingssupplementen:
Zink: uit vier van vijf kleinschalige studies die op dit gebied zijn uitgevoerd blijkt dat een aantal tinnituspatiënten baat heeft bij een voedingssupplement met zink.[10][11][12]
Ginkgo biloba: het gestandaardiseerde Ginkgo biloba extract EGb 761 (gestandaardiseerd op 24% ginkgoflavonglycosiden en 6% terpeenlactonen) is effectief in de behandeling van tinnitus.[13]
Magnesium: blootstelling aan lawaai veroorzaakt een magnesiumtekort in het lichaam.[14] Een voedingssupplement met magnesium kan gehoorverlies na blootstelling aan lawaai voorkomen, maar kan in onderzoek ook het gehoor van mensen met gehoorschade verbeteren.[15] Magnesium is een antagonist van de neurotransmitter glutamaat, welke mogelijk een rol speelt bij het ontstaan van tinnitus.[16]
Zenuwstimulatie: in februari 2011 slaagden Navzer Engineer van de University of Texas in de VS en zijn collegas erin om ratten te genezen van hun tinnitus. Al na tien dagen therapie, zenuwstimulatie onder het afspelen van bepaalde tonen, vertoonden de proefdieren geen tekenen meer van tinnitus. De effecten lijken langdurig of zelfs permanent te zijn. Vanwege deze positieve resultaten zijn de onderzoekers nu al begonnen met het testen van de behandeling op mensen. Deze resultaten zijn gepubliceerd in een artikel in het gezaghebbende blad Nature.[17] In een eerste klinische test met 10 patiënten in Antwerpen bleek deze therapie voor 4 personen een significante verbetering op te leveren.[18][19].
De gevolgen van tinnitus lijken een patiënt in sommige gevallen uiteindelijk tot zelfmoord te kunnen drijven; deels doordat het gevoel van onmacht over het continue suizen een verlammend en sterk deprimerende invloed heeft. Bewijs voor een relatie tussen zelfmoord en tinnitus is echter nooit geleverd; andere (psychische) aandoeningen lijken eerder ten grondslag te liggen aan de geregistreerde zelfmoord(poging)en van tinnituspatiënten.[3]
